Komparatystyka w XIX wieku (narodziny i rozwój teorii)  druga część wykładu
1. George Sand  Szkic o dramacie fantastycznym. Goethe  Byron - Mickiewicz ( Revue des
Deux Mondes , 1 grudnia 1839)
" aspekt popularyzatorski
" metoda genetyczna
" teoria wpływów i zależności
" wrażliwość genologiczna
2. Kluczowe pojęcia pojawiające się w tekście Sand i w innych szkicach komparatystyczych w
XIX wieku:
" kontekst (np. historyczny, społeczny)
" geneza / z
ródło
" pojęcie ewolucji (zwłaszcza w badaniach pozytywistycznych)
" kontakt kulturowy (podróże, kontakty literackie, lektury)
" wpływ / zależność
3. Przesłanki ideologiczne komparatystyki:
" ujęcia narodowocentryczne
" ujęcia europocentryczne
" Tibor Klaniczay i jego krytyka ujęć narodowocentrycznych: a) kryterium
lingwistyczne; b) kryterium geograficzne i terytorialne; c) kryterium polityczne
4. Kryzys dziewiętnastowiecznej komparatystyki:
" René Wellek, Kryzys literatury porównawczej  referat wygÅ‚oszony na II
Międzynarodowym Kongresie Międzynarodowego Stowarzyszenia Literatury
Porównwczej w Chapel Hill w 1958 roku
" René Etiemble, Porównanie nie jest dowodem (1958)
" Wacław Borowy, O wpływach i zależnościach w literaturze (1921)  funkcjonala
typologia wpływów i zależności (techniczne, tematyczne, stylistyczne,
frazeologiczne)
5. Typologia zjawisk  po kryzysie :
" historia gatunków
" prÄ…dy literackie
" problemy recepcji
" literaccy pośrednicy
" mity literackie
" semiotyka (przekład intersemiotyczny)
Przełom antypozytywistyczny
Bibliografia:
1. Zofia Mitosek, Przełom antypozytywistyczny w nauce o literaturze, w: tejże, Teorie badań
literackich, PWN, Wraszawa 1998
2. Hyden White, Poetyka pisarstwa historycznego, red. Ewa Domańska, Marek Wilczyński,
Universitas, Kraków 1999
I. Dwa główne oskarżenia kierowane pod adresem badaczy pozytywistycznych:
" nieuzasadnione zlekceważenie autonomii dzieła literackiego,
zignorowanie jego językowego aspektu
" budząca wątpliwości absolutyzacja punktu widzenia badacza\odbiorcy
(jego ahistoryczność i deklarowany obiektywizm)
II. Krytyka przesłanek ideologicznych oraz głównych komponentów metody pozytywistycznej
2. Pojęcie naukowości wywodzące się z nauk przyrodniczych:
" scjentyzm (zaufanie do doświadczenia i rozumu)
" monizm przyrodniczy
" organicyzm
" determinizm
2. Naturalistyczna teoria kultury i historii:
" determinizm społeczny
" determinizm biologiczny
3. Tezy zwolenników przełomu antypozytywistycznego:
" empiryzm `" konstruktywizm
" obiektywizm `" perspektywizm
" ahistoryczność `" prezentyzm
4. Teoria tekstu / interpretacji: metoda egzocentryczna (transcendentna, skierowana
na okoliczności zewnątrztekstowe) `" metoda endocentryczna (immanentna,
skierowana na tekst)
III. Główne nurty przełomu
1. Henri Bergson:
"  pęd witalny  niemożliwy do zbadania w kategoriach naukowych
(proponowanych m.in. przez biologiÄ™ czy chemiÄ™)
" teoria poznania: w sztuce dominuje irracjonalizm
2. Neokantyzm:
" przyrodoznawstwo `" nauki moralne
" determinizm przyrodniczy `" normy tworzące wartości
" genetyzm `" istnienie człowieka w świecie wytworów kultury
(konieczność rozumienia znaków)
3. Neoheglizm:
" sztuka to ekspresja ludzkiego ducha
" dzieło sztuki jako akt niepoddający się ogólnym normom i klasyfikacjom
4. Fenomenologia:
" odrzucenie psychologizmu
" odróżnienie procesu od wytworu (genezy dzieła od samego dzieła)
" teoria Romana Ingardena: wielofazowa i wielowarstwowa teoria tekstu
IV. Wilhelm Dilthey  patron przełomu antypozytywistycznego, twórca podstaw nowoczesnej
hermeneutyki
1. Hermeneutyka jako sztuka rozumienia / interpretacji (Powstanie hermeneutyki 
1900)
" cel nauk humanistycznych: poznanie drugiego człowieka poprzez znaki,
które po sobie pozostawił
" główne etapy rozwoju hermeneutyki:
- spór filologiczny między szkołą aleksandryjską a pergamońską
- spór teologiczny między szkołą aleksandryjską a antiochejską
- renesans: a) hermeneutyka pism klasycznych i b) hermeneutyka
biblijna
- wiek XIX: Friedrich Schleiermacher (1768-1834)
3. Różnica między naukami przyrodniczymi a humanistycznymi:
" przedmiot nauk humanistycznych (duch) nie jest dany zmysłowo  jest
nim całość procesów rozumienia, czyli życie wewnętrzne
" rozumienie to preces interpretacji znaków tworzonych przez innych
" dzieło określane jest jako świadomy i celowy wyraz treści psychicznych
artysty, ale nie można go sprowadzić do żadnych determinizmów, ani też
wyczerpać jego interpretacji, odwołując się do wypracowanych przez
Taine a  trzech sił pierwiastkowych
3. Humanistyka to  nauka o duchu
4. Więz
między duchem a światem = przeżycie + wyraz
5.  Przeżycie estetyczne oraz  przeżycie odtwórcze