ZDAWACZ
ROZWÓJ DO ADOLESCENCJI (2010)
Psychologia rozwojowa - dział psych. obejmujący badania poświęcone wyjaśnianiu
wszystkich aspektów ludzkiego rozwoju od poczęcia do adolescencji, w kategoriach zmian
ilościowych i jakościowych, zachodzących w poszczególnych etapach rozwoju.
" rozwój prowadzi do osiągnięcia pełnej dojrzałości fizycznej (dawanie życia) i psychicznej:
intelektualnej (korzyści z doświadczenia), emocjonalnej (samokontrola) i społecznej
(pełnienie przypisanych ról)
" ma charakter progresywny
Psychologia biegu życia - dział psych. obejmujący badanie zjawisk rozwojowych w trakcie
całego cyklu życiowego od poczęcia do śmierci
" zmiany rozwojowe ujmuje w kategoriach zadań, celów życiowych, pełnionych ról
rodzinnych i zawodowych oraz uczestnictwa w zdarzeniach życiowych
" prowadzi do układania się ze światem, jest adaptacją
Perspektywy PR i PBŻ na rozwój:
" holistyczna - ogólny potencjał w różnych sferach w różny sposób rozwijany
" parcjalna - śledzenie zmian w poszczególnej sferze lub dziedzinie życia
" generatywna - samoświadomość, rozumienie siebie i innych
" interakcyjna - relacje ze środowiskiem
Sposoby ujmowania człowieka w rozwoju:
" filogenetycznie - na linii ewolucji od niżej do wyżej zorganizowanych organizmów
(podobieństwo fizjologiczne, w funkcjonowaniu umysłu)
" antropogenetycznie - rodowa historia człowieka i człowiekowatych
" ontogenetycznie - indywidualna linia rozwoju człowieka
Wskaz
niki zmian rozwojowych wg Hurlock:
" wzrost (fizyczny: masa, psych.: słowa)
" proporcje (fiz.: głowa do ciała, psych.: zabawa, nauka, praca)
1
" nowe elementy (fiz.: drugorzędne płciowe, psych.: obrazy umysłowe)
" zanik starych (fiz.: zęby mleczne, psych.: synkretyzm spostrzegania)
Obraz umysłowy: indywidualna umysłowa reprezentacja rzeczywistości, zarysowa,
symboliczna; reprodukcja znanych obiektów, antycypacja nieznanych ruchów i przekształceń;
pojawiają się ok. połowy 2. r.ż.; przejawy: gesty, rysunki, konstrukcje, słowa.
Zinterioryzowana kopia ewokacyjna stanów lub ruchów, pochodząca z naśladownictwa
odróżnicowanego, forma przejściowa od kopii sensomotorycznej do symbolu.
Rodzaje ob. um.:
" reprodukcyjne (stanów, ruchów i przekształceń)
" antycypacyjne (ruchów i przekształceń)
Kierunki rozwoju ob. um.:
" reprodukcyjne -> antycypacyjne
" statyczne -> transformacyjne
Funkcja symboliczna: zdolność przypominania sobie obiektów nieobecnych - za
pośrednictwem symboli i znaków; przejawy: naśladownictwo odróżnicowane, rysunek, język.
Herbert Spencer:
" rozwój = postęp
" zmienność, przemiany stopniowe, stałe, kierunkowe
" od jednorodności do różnorodności, od luz
nego do związanego, od chaosu do
uporządkowania
H. Werner:
" zasada ortogenetyczna: od stanu ogólnego do zróżnicowanego, do wyrazistości i
hierarchicznej integracji
" determinacja finalna - rozwój dąży do doskonałego zrównoważenia
" dymensje zmian: synkretyzm do systemów aktywności, struktury dyfuzyjne do
uczłonowanych, sztywność do plastyczności, labilność do stabilności
Zmiana rozwojowa to różnica w stanie obiektu lub organizacji struktury, obserwowana z
biegiem czasu.
Cechy zmian rozwojowych:
2
" przyrost ilościowy, progresywność
" ukierunkowanie
" ciągłość (absolutna i względna)
Rodzaje zmian rozw.:
" uniwersalne - powszechne dla każdego człowieka w danym wieku
" wspólne - dla jednostek podzielających doświadczenia
" indywidualne - specyficzne dla jednostki
Formy zmian rozw. (Flavell):
" dodawanie - kumulacja (krzywizny kręgosłupa)
" substytucja - zastępowanie (gaworzenie -> mowa)
" modyfikacja - różnicowanie się stanu wcześniejszego (modyfikowanie znaczeń)
" inkluzja - stan wcześniejszy wchodzi w skład póz
niejszego (dokładanie jako część
dodawania)
" mediacja - wcześniejszy pośredniczy w postaniu nowego (klasy multiplikacyjne ->
klasyfikacja hierarchiczna)
Charakterystyki zmian rozw.:
" ilość - jakość
" ukierunkowanie - brak ukierunkowania
" ciągłość (stały wzrost, przybywanie, zmiany ilościowe) - skokowość (różne tempo,
niezależność od wcześniejszych osiągnięć, zmiany jakościowe, kryzysy)
Ujmowanie zmian rozwojowych:
" Ciągłe i kierunkowe - zm. sekwencyjne, Maslow
" Skokowe i kierunkowe - zm. fazowe, Piaget
" Ciągłe i bezkierunkowe - zm. liniowe, Bandura
" Skokowe i bezkierunkowe - zm. cykliczne, Havighurst
Sposoby wyjaśniania zmian:
" mechanistyczne - reaktywność, S-R, zmiany rozpatrywane oddzielnie, rozwój = zmiana
zachowania
3
" organizmiczne - struktury, finalizm, aktywność jednostki, interakcje z otoczeniem,
rozwój = różnicowanie się i integrowanie strukturalne
Cechy rozwoju:
" indywidualne tempo
" indywidualny rytm
" długotrwałość
" okresy krytyczne
Stadia rozwojowe:
" Okres prenatalny:
ć% 0-2 tyg. jajowa
ć% do 2. m.ż embrionalna
ć% do narodzin płodowa
" Okres postnatalny
ć% 0-3 r.ż. wczesne dzieciństwo
ć% 3-6 r.ż. średnie dzieciństwo
ć% 6-12 r.ż. póz
ne dzieciństwo
ć% 12-15 r.ż. wczesne dorastanie
ć% 15-18 r.ż. póz
ne dorastanie
Prawa rozwoju:
" cefalokaudalne (od głowy)
" proksymodystalne (od osi ciała)
" łokciowo-promieniowe (rozwój dłoni, od małego palca do kciuka)
Chwytanie dowolne:
" prosty - 4-5 m.ż.; staw barkowy, ruch wahadłowy, obie ręce symetrycznie do
przedmiotu
" dłoniowo-łokciowy - 5-6 m.ż.; staw łokciowy, ruch łukowaty, jedna ręka ku
przedmiotowi, trzyma dwa przedm. jednocześnie
" nożycowy - 7-8 m.ż.; pochylenie ciała ku przedmiotowi, ruch łukowaty, przywodzenie
4
kciuka do pozostałych palców, przekładanie z ręki do ręki
" pęsetkowy - 8-9 m.ż.staw nadgarstkowy, bezpośrednio zbliża rękę do przedmiotu,
manipulacja obu rękami
Teoria konwergencji Sterna: godzi teorie jednoczynnikowe (natywistyczne z
empirystycznymi), zakładając współoddziaływanie dziedziczności i środowiska.
Rozwój to długotrwały proces względnie trwałych zmian ilościowych i jakościowych,
ukierunkowanych zasadniczo progresywnie, dot. różnych sfer, cechujących się indywidualnym
tempem i rytmem, zależny od warunków biologicznych, środowiskowo-społecznych i
aktywności podmiotu.
Wygotski:
podstawowym mechanizmem rozwoju: interioryzacja (od działań zewn., na przedmiotach
do wewnętrznych, na symbolach i znakach). Od działań zewnętrznych do wewnętrznych, od
praktycznych do upośrednionych, od działań niezależnych od słów do słów, które są działaniem
i od czynności interpsychicznych do intrapsych., mowy zewnętrznej do wewnętrznej i funkcji
komunikacyjnej do regulacyjnej. Forma przejściowa mowy to mowa egocentryczna - choć ma
postać zewnętrznej, pełni już f. wewnętrznej.
każda funkcja psych. na dwóch planach:
" społecznym - interpsychiczna
" indywidualnym - intrapsychiczna
Kryzysy rozwojowe:
" narodzin - nagła zmiana warunków, spadek masy ciała
" niemowlęctwa (0;2-1) - opanowanie mowy i chodzenia
" trzeciego r.ż. - krnąbrność i upór, negatywizm i samowola;
" siódmego r.ż. - wzrost samodzielności, uspołecznienie
" trzynastego r.ż. - negatywna faza dojrzewania płciowego, pogarszanie się osiągnięć,
obniżenie gotowości do pracy, dysharmonia struktur osobowości, zanikanie
zainteresowań, powtórny negatywizm
" osiemnastego r.ż. - poza zainteresowaniem Wygotskiego
Kryzysy mają przyczynę w samej logice procesu rozwojowego. Płynne granice okresów
5
sąsiadujących z wyraz
nymi kulminacjami kryzysów.
Psychologia dwustronnego nurtu (o dwóch obliczach):
" naturalistyczna i
" kulturowa
Funkcjonalna metoda podwójnej stymulacji:
" jedne bodz
ce - obiekt działalności
" drugie - znaki pozwalające organizować działalność (np. nazwy)
Uczenie się i nauczanie w dzieciństwie:
" do 3 lat - spontaniczne
" 3-6 - spontaniczno-reaktywne
" ponad 6 - reaktywne
E.Haeckel pod wpływem teorii ewolucji Darwina sformułował prawo rekapitulacji:
ontogeneza powtarza filogenezę. Uznane w biologii za bzdurę, ale tego na slajdach nie ma.
Pojęcia: palingeneza - dziedziczenie; kenogeneza - przystosowanie. Palingeneza oddaje
historię ewolucyjną (pr. rekapitulacji), a keno- ją zaburza.
Binet - pierwsze laboratorium psychologii dziecka; pierwsza skala do selekcji, wiek umysłowy;
aspekty myślenia: kierunek, przystosowanie i krytycyzm; rozwój pamięci, uczenie tekstów;
edukacja od konkretu do abstraktu, aktywność dziecka, wyzwania: trochę ponad aktualne
możliwości.
Baldwin - podstawy wiedzy o dzieciństwie; wprowadza mechanizmy rozwoju: asymilacja,
akomodacja; wprowadza "reakcję okrężną"
Stanley Hall - uznawany za twórcę naukowej rozwojówki (możemy mu podziękować ;));
nawiązywał do Haeckla, ale tu także rozwój psych. rekapituluje poprzednie stadia (dziecko
wspina się na drzewa "jak małpa"...)
Pawłow - jeśli po PiU nic nie wymyślisz, to masz ciężki problem, sorry
Watson - środowisko determinuje zachowania; badał: stronność ciała, uczenie się emocji,
języka (teoria substytucji) i możliwość kształtowania człowieka przez manipulacje bodz
cami
zewn.
Gesell - rozwojem kieruje głównie genetyka; zasady rozwoju: kierunek, wzajemne wpływy,
6
asymetria funkcjonalna, samoregulacja, optymalna realizacja
Freud - człowiek rodzi się z ograniczoną ilością energii seks. (libido), która w toku rozwoju
transferuje się do określonych narządów; doświadczenia dziecięce twardo determinują
przyszłość; fazy: oralna (do 0;18) - zależność, analna (do 3r.ż.) - twórczość, produktywność,
falliczna (3-5) - identyfikacja z rodzicem tej samej płci, kompleks Edypa/Elektry, latencja (6-
12) - zastępcze gratyfikacje, wiedza i umiejętności do radzenia sobie w życiu, genitalna -
zainteresowanie płcią przeciwną, wyzwolenie od rodziców
Piaget:
epistemologia genetyczna - teoria o tworzeniu się zdolności poznawczych, od wiedzy
niepełnej do pełnej i adaptacyjnej
rodzaje wiedzy:
" fizyczna
" logiczno-matematyczna
" społeczna
Kreody - stadia o cechach sekwencyjnych; homeoreza - równowaga, powrót na wyznaczoną
ścieżkę rozwoju.
Badania Mosheni: te same stadia rozwojowe w Iranie i Szwajcarii, dzieci wiejskie opóz
nione
o 2-3 lata do miejskich.
Badania Dasena: porządek i właściwości strukturalne stadiów S-M (hyhy ;)) są takie same u
dzieci afrykańskich i europejskich.
Metoda:
" obserwacja
" eksperyment
" metoda kliniczna:
ć% rozmowa + badanie testowe + obserwacja
ć% podstawą: rozmowa
ć% badający ustala cel, rozpoczęcie, schemat
ć% dostosować pytania i sytuację do możliwości rozwojowych
ć% kolejne pytania dostosowane do poprzednich odpowiedzi, by upewnić się co do
7
sposobu rozumienia dziecka
Teoria jest konstruktywistyczna. Struktura to forma równowagi, zespół przekształceń;
jej podstawą jest schemat = wewnętrzny model czynności. Inteligencja = adaptacja, ma
dwa aspekty. Zewnętrzny: asymilacja (włączanie nowych inf. do zastanych struktur, zm.
ilościowa, zawsze kończy proces, także po akomodacji) + akomodacja (zmiana lub tworzenie
nowych schematów, zm. jakościowa). Wewnętrzny: organizacja.
Rozwój zabawy symbolicznej:
" od reprodukcji zachowań w stosunku do nowych obiektów i zastosowania schematów
zaobserwowanych u innych
" przez identyfikowanie jednego przedmiotu w drugim (udawanie)
" do kombinowania symboli, zastępowania rzeczywistych scen wyobrażonymi
Rodzaje schematów:
" oglądowe (sztywne, spostrzeżeniowe, niezwrotne) do 5 r.ż.
" umysłowe (dynamiczne, zwrotne) po 5 r.ż.
Podstawowe czynności umysłowe:
" szeregowanie: małe szeregi - empiryczne (dwoistość stanów i przekształceń) -
szeregowanie systematyczne
" klasyfikowanie: zbiory figuratywne - zb. niefiguratywne - klasy multiplikacyjne
(koncentracja) - kl. hierarchiczne (decentracja)
Egocentryzm:
" bezpośredni: czasowy, przestrzenny, przyczynowy
" pośredni: animizm (wszystko ożywione), antropomorfizm (wszystko ma pragnienia i
myśli), artyficjalizm (wszystko stworzone)
Egocentryzm: forma pośrednia między myśleniem niekomunikatywnym, opartym na analogii i
schematach wzrokowych - a myśleniem komunikatywnym, logicznym, zajmującym się
dowodzeniem. Egocentryczne jest synkretyczne, ujmuje całościowo, nie analizuje szczegółów.
Mowa egocentryczna: echolalia, monologi, monologi zbiorowe. Mowa społeczna: informowanie
przystosowawcze, groz
by, drwiny, rozkazy, prośby, pytania, odpowiedzi.
Wychodzenie z realizmu:
8
" 5-6 r.ż. nie odróżniają się od świata, nazwy są częścią rzeczy, niezmienne, wszystko jest
świadome
" 7-8 r.ż. nazwy poza rzeczami, wymyślone przez twórców, świadome tylko to, co się
rusza; animizm i artyficjalizm
" 9-10 r.ż. nazwy pochodzą od ludzi, można zmieniać; artyficjalizm techniczny - człowiek
tworzy rzeczy techn.
" 11-12 r.ż. nazwa to tylko znak, świadomość mają zwierzęta, zjawiska są tworzone przez
naturę - artyficjalizm immanentny
Operacje - czynności umysłowe zinterioryzowane, zintegrowane i odwracalne.
Op. formalne:
" relacje między relacjami
" sieci relacji różnego typu
" logika zdań
" dokonywane na znakach (myślenie werbalne)
" myślenie dedukcyjne (od wniosków do ich zastosowania)
" myślenie hipotetyczne (stawianie i weryfikacja)
" wolne od ograniczeń formy i od strony treści
Najprostsza jest kombinatoryka.
Niezmienniki:
" ilość - 6
" masa - 8
" ciężar - 9
" objętość - 11
Krytyka Piageta:
" trudność replikacji
" nieprzywiązywanie wagi do danych ilościowych
" sprawności osiągane wcześniej niż opisał
" operacje formalne póz
niej
9
Teorie pospiagetowskie:
okresy dalszego życia jednostki
T. neopiagetowskie:
" wiążą rozwój poznawczy z przetwarzaniem inf.
" akcentują ograniczenia i strategie ich pokonywania
" zaznaczają rolę wiedzy
Badania podłużne (longitudinalne):
" ta sama grupa przez wiele lat
" wiele danych
" każdy badany wielokrotnie
" te same zmienne
Zalety:
" dynamika zmienności zachowań
" tempo zmian
" zmienność/stałość cech
" zmiany wewnątrzosobnicze
" ta sama klasa badanych zachowań w całym badaniu
" kontroluje zmienne poza wiekiem
" pokazuje wpływ wcześniejszych cech na póz
niejsze
" pozwala przewidywać dalszy rozwój
" pozwala badać utracone właściwości
Wady:
" dobór/utrzymanie grupy
" dobór metod
" trzeba wielu badaczy
" koszta
Alternatywa - wywiad.
Badania poprzeczne (transwersalne):
10
" bada się kilka grup w różnym wieku w tym samym czasie
" każda grupa jednorazowo
" założenie: różnice wieku = zmiany rozwojowego
Zalety:
" bada tendencje rozwojowe
" niski koszt
" krótki czas zbierania danych
" może prowadzić jedna osoba
" łatwe opracowanie statystyczne
Wady:
" utrata zmian indywidualnych
" dane uśrednione
" brak kontroli innych zmiennych
Badania ukośne:
" osoby z różnych pokoleń w tym samym wieku
" pomiar jednorazowy
" pomiar w różnym czasie
" ujawnia wpływ kohorty (pokolenia, grupy wiekowej)
" zestawia podejścia podłużne i poprzeczne
Zmienność wewnątrzosobnicza + wieloprzyczynowość = zmienność międzyosobnicza.
Metody psych. rozwojowej:
" obserwacja
" eksperyment: naturalny, quasi-eksp., laboratoryjny
" testy
" skale
" kwestionariusze
" metoda mikrogenetyczna
" metoda kliniczna Piageta
11
Bowlby:
Etologia - uwzględnia rolę więzi dziecka z matką. Psychoanaliza - wczesne doświadczenia
determinują dalszy rozwój. Pozostawał pod wpływem Harlowa (przywiązanie u małpek).
Wskaz
niki przywiązania:
" uśmiech społeczny selektywny (5-6 m.ż.)
" lęk przed obcymi (6 m.ż.)
" protest przeciw rozstaniu (12 m.ż.)
y
ródła przywiązania:
" akceptacja i gotowość reagowania na sygnały dziecka
" uśmiechanie się, dotykanie, trzymanie na rękach, kontakt wzrokowy
Przywiązanie to emocjonalna więz
między niemowlęciem a dorosłymi. Przejawy:
" zbliżanie się do dorosłych w sytuacji stresu
" nie obawianie się ich
" intensywna reakcja na zajmowanie się dzieckiem przez bliskich
" niepokój w sytuacji oddzielenia
Typy przywiązania:
" A - lękowo-unikające: brak emocji negatywnych przy rozstaniu, unikanie matki po
powrocie, względnie spokojne z obcym
" B - ufne: negatywne przy rozstaniu, entuzjastyczne na powrót matki
" C - lękowo-ambiwalentne: negatywne przy rozstaniu, negatywne na obcych, złość po
powrocie matki
Szumana akt działania:
zorientowanie się w sytuacji
propulsywna lub repulsywna reakcja
uchwycenie przedmiotu i oddziaływanie
Elementy aktu działania:
" podmiot (kto?)
" przedmiot (na co?)
" cel (w jakim celu?)
12
" sposoby (jak?)
" warunki i okoliczności (gdzie i kiedy?)
" środki (za pomocą czego?)
" skutki (co osiąga?)
Kierunku zmian aktywności w ontogenezie:
" internalizacja - od działań zewnętrznych i na przedmiotach do wewnętrznych, na
symbolach i znakach
" eksterioryzacja - uzewnętrznianie wiedzy, świadome stosowanie i dzielenie się nią
" dyferencjacja - od globalnych, niespecyficznych odpowiedzi na niewielką liczbę
zmiennych i brak ich różnicowania do odpowiedzi zróżnicowanych, uwzględniających
funkcję i strukturę obiektów, więcej zmiennych i różnicowanie ich wartości
" integracja - od łączenia dwóch prostych czynności i realizacji jednego działania
celowego do łączenia kilku czynności w złożone działanie i wielu działań w życiowy plan
(jak Pinky i Mózg)
" automatyzacja - od czynności powolnych, nieskutecznych, nieekonomicznych do
powstania przez powtarzanie ekonomicznych, szybkich, doskonałych
" mentalizacja - od braku planowania, przewidywania i kontroli przebiegu działań do
świadomego planowania, przewidywania, poprawiania, transformowania i kontrolowania
przebiegu
" indywidualizacja - odnajdywanie własnych sposobów zachowania się, wzrost autonomii
zachowań
" socjalizacja - przyjmowanie społecznych wzorców zachowania, systemu norm i wartości
Czynniki rozwoju (Schmidt):
zewnętrzne wewnętrzne
warunki środowisko zadatki anatomiczno-
fizjologiczne
wyznaczniki nauczanie i wychowanie aktywność własna
Odziedziczalność inteligencji: badania nad rodziną, badania bliz
niąt, badania dzieci
adoptowanych.
Heber: w sytuacji matka + opiekunka + dziecko IQ wyższe.
13
Eysenck i Prell: wyższe korelacje iq u jednojajowych niż dwujajowych.
Scarr-Salapatek: lepsze warunki sprzyjają ujawnianiu się różnic indywidualnych.
Petrill: odziedziczalność wysokich iq wydaje się większa niż niskich.
Buchard: jedno- i dwujajowe wychowywane oddzielnie; wyższa korelacja u jedno-.
Honzig: iq dzieci bardziej zbieżne z iq rodziców biol. niż adopcyjnych.
Capron i Duyme: średnie iq dzieci adoptowanych przez rodziców o wysokim statusie
społeczno-ekonomicznym (SES) było wyższe niż adoptowanych przez niski SES; dzieci
rodziców biol. o wyższym SES miały wyższe iq; kłopoty szkolne związane z SES rodziców
adopcyjnych.
Temperament:
Eysenck i Prell: duży wpływ dziedziczności, przede wszystkim u mężczyzn, na ekstrawersję i
neurotyczność.
Loehlin: wpływ genów i środowiska na odziedziczalność niewielki (do 60%).
Buss i Plomin: wszystkie cechy temperamentu uwarunkowane genetycznie: emocjonalność,
aktywność, towarzyskość. Najbardziej: emocjonalność i aktywność.
Strelau: najwyższa odziedziczalność reaktywności.
Braungart et al.: wpływ czynników genetycznych na temperament we wczesnym dzieciństwie
i rośnie z wiekiem.
Środowisko: naturalne, społeczne i kulturowe. Wpływy: zamierzone i niezamierzone.
Jakie środowisko, takie dziecko.
Psych. ekologiczna: takie dziecko, jakie jego działania w środowisku. Jednostka żyje w środ. i
jest nim dla innych. Zachowanie wywodzi się z łącznego wpływu cech wewn. i środowiska.
Zachowania molarne, znaczące dla jedn. w jej środowisku. Środ. ujmowane systemowo.
Zachowanie zależy od miejsca (ośrodki aktywności). Rozpatrywać w systemie powiązań
jednostka x środowisko. Nie tylko jawne zachowania, ale także subiektywny odbiór środowiska.
Interwencja psych. skierowana na cały system relacji.
Składniki ośrodka aktywności (Baker, Wright):
" ludzie: el. konieczny; liczba, hierarchia, satysfakcja
" zachowania: wg. wzorca
14
" przedmioty: tendencja do stabilizacji kształtu i układu
psych. poznawcza: takie dziecko, jaka jego interpretacja środowiska.
Bronfenbrenner:
" jednostka w centrum
" mikrosystemy: rodzina, szkoła, plac zabaw; bezpośredni wpływ na jednostkę
" mezosystem: interakcje między mikrosystemami
" egzosystem: dalsza rodzina, praca rodziców, szpital, sąsiedztwo; pośredni wpływ na
jednostkę
" makrosystem: wartości, prawa, zwyczaje
Rodziny w relacjach z innymi systemami:
" o granicach sztywnych i zamkniętych (brak wpływów)
" o granicach półprzepuszczalnych (tożsamość przy zachowaniu wymiany z otoczeniem)
" o granicach przepuszczalnych (poddawanie się wpływom otoczenia)
Wymiary funkcjonowania rodziny:
" spójność - więzi emocjonalne i stopień autonomii członków
" adaptacyjność - zdolność do zmiany struktury, ról, reguł
" komunikacja
Bernstein, wychowanie, komunikacja i język w rodzinie:
" pozycyjne: zachowania wyznaczane przez pozycję, kontrola imperatywna, rodzice
wykonują proste prace, niestabilne nagrody i kary, niezorganizowane wychowanie, dużo
środków niewerbalnych, mówienie o konkretach i przedmiotach, brak wyjaśnień, ubogi
język
" osobowe: role i zadania zależą od właściwości osoby, kontrola apelatywna, aktywne
wychowywanie, mówienie o osobach i abstrakcjach, bogaty język, uzasadnianie
Kultura
Rola w rozwoju:
" z
ródło doświadczeń
" z
ródło narzędzi do opracowania doświadczeń
Funkcje wychowania (Rorty):
15
" socjalizująca - przygotowanie do życia w społeczności, przekazywanie norm i wartości,
reguł i ról, akceptowanych sposobów rozwiązywania problemów, ważna dla grupy, grozi
indoktrynacją
" wyzwalająca - udzielenie pomocy w stawaniu się niepowtarzalną osobą, ujawnianiu
potencjału i wykorzystania przy rozwiązywaniu zadań, ważna dla jednostki, grozi
nieprzystosowaniem do życia w grupie
wywieranie wpływu przetwarzanie wpływu
przekazywanie wzoru czynności naśladownictwo
przekazywanie wzoru postępowania modelowanie
przekazywanie wzoru osobowego identyfikacja
formułowanie wymagań, stawianie zadań powtarzanie, ćwiczenie, nagrody i kary
organizowanie społecznych sytuacji wchodzenie w interakcje społeczne, pełnienie
wychowawczych ról społ.
przekazywanie systemu norm i wartości internalizacja
Wady kar:
" wyraża agresję, wzorzec siły
" pogarsza relacje wychowawca - wychowanek
" wzbudza niepokój, zwłaszcza gdy brak alternatywnej możliwości zachowania się
" obniża poczucie godności
" wyolbrzymia braki
" wzmacnia karane zachowanie, skupiając na nim uwagę
" nie wygasza zachowań niepożądanych
Wartości:
" witalne
ć% stanu ciała (czystość, zdrowie, wypoczęcie, sytość)
ć% relacji z innymi (przynależność, wspólnota, indywidualność, autorytet)
ć% sytuacji zewnętrznej (bezpieczeństwo, posiadanie, sukces, swoboda)
" duchowe
ć% poznawcze (wiedza, zrozumienie, uporządkowanie)
ć% estetyczne (piękno, porządek, harmonia, wzniosłość)
ć% moralne (sprawiedliwość, życzliwość, miłość, wierność)
16
ć% ontyczne (pokora, nadzieja, wiara w sens, zgoda na los)
Wychowanie odnosi się do jednostek i grup.
Nauczanie to planowa praca nauczyciela mająca na celu wywołanie określonej formy
aktywności (uczenie się) i przez to trwałej zmiany w strukturach wewnętrznych wychowanka.
Wychowanie a rozwój:
" niezależność, nauczanie za rozwojem
" nauczanie = rozwój, synchroniczny przebieg, nauczanie nie może zmieniać niczego w
rozwoju i musi liczyć się z jego prawami
" rozwój niezależny od nauczania, a nauczanie utożsamiane z rozwojem; rozwój to
dojrzewanie, dające grunt uczeniu, a ono pobudza dojrzewanie
" nauczanie wyprzedza rozwój, jest jego niezbędnym czynnikiem
Uczenie:
" warunkowe do 8. r.ż.
" konceptualne po 10. r.ż.
" zachowawcze
" innowacyjne
Funkcje edukacji:
" by wiedzieć; poznawcza
" by działać; pragmatyczna
" by żyć wspólnie; socjalizująca
" by być; personalna
Noworodek:
" postawa leżąca asymetryczna (głowa w jedną stronę i tam kończyny wyprostowane,
przykurczone z drugiej)
" przewaga zginaczy nad prostownikami
Odruchy:
" wspólne
ć% z
renicowy
17
ć% połykania
ć% ssania
ć% wydalania moczu i kału
" swoiste
ć% Babińskiego
ć% toniczno-szyjny
ć% Moro
ć% marszu automatycznego
ć% chwytny
Wolff wyróżnił 6 poziomów pobudzenia: głęboki sen, lekki sen, drzemka, bierne czuwanie,
aktywne czuwanie, krzyk.
Skale:
" Apgar: czynności oddechowe, częstość uderzeń serca, napięcie mięśniowe, reakcja stóp
na dotyk, barwa skóry
" Brazelthon: fizjologiczna reakcja na stres, kontrola pobudzenia, napięcie mięsniowe,
uwaga, relacje społeczne
" Farr: cechy zewn. (kolor skóry, kształt małżowiny itp.)
" Dubowitz: Farr + neurologiczne (zgięcie dłoni, sprężystość rąk, zdolność utrzymania
glowy)
" Ballard: fizyczne (lanugo - meszek płodowy, brodawki piersiowe, małżowiny, narządy
płciowe) i neuromięśniowe (postawa i ułożenie ramion)
Do 6. miesiąca funkcjonowanie ustroju i biochemia jak w okresie płodowym, "faza bierności".
Między 5 a 7 m.ż. "fizjologiczne narodziny", potem "faza ekspansji". Panowanie nad
własnym ciałem i doskonalenie się fizjologii i biochemii prowadzą do homeostazy.
Prawidłowości rozwoju ruchowego:
" od globalnych, rozlanych do zlokalizowanych reakcji ruchowych
" wcześniejsze przyswajanie ruchów cyklicznych (2-fazowych) niż acyklicznych (3-
fazowych)
Postawa niemowlaka:
18
wiek (m.ż.) opis
2 na brzuchu: unosi głowę, nieznacznie klatkę,
jednocześnie lub na przemian głowę i nogi
4-5 podnosi klatkę piersiową na wyprostowanych
rękach, opierając się na dłoniach
5-6 posadzone lub podciągnięte siedzi
8-10 stoi z podparciem
11 stoi bez podparcia
Lokomocja niemowlaka:
wiek (m.ż.) opis
3-4 obraca się z pleców na bok i na brzuch
5-6 z brzucha na plecy; trzymane za rączki samo
unosi się do siadu
8 pełza; siada samodzielnie
9 raczkuje, wstaje z podparciem
12 próbuje stawiać pierwsze kroki
19