MOTYWACJA OSI
GNI
Ć I SAMOOCENA STUDENTÓW UPRAWIAJ
CYCH PA
YWANIE W
SEKCJACH SPORTOWYCH AZS DZIAA
AJ
CYCH PRZY WROCA
AWSKICH UCZELNIACH
Anna Romanowska-Tołłoczko, Mirosława Marks, Rafał Tomczak
Akademia Wychowania Fizycznego ,Wrocław, Polska
University School of Physical Education, Wrocław, Poland
Annotation. Romanowska-Tolloczko Anna, Marks Miroslawa, Tomczak Rafal. Achievement motivation and self-
esteem of students practising swimming in sport sections of AZS (Academic Sport Association) at universities in
Wrocław. The aim of the research was to establish the level of achievement motivation and self-esteem among students
practising swimming in sport sections of AZS. The results indicate that the investigated group represent higher than
average level of self-esteem and motivation for achievement. Such high results are not common. On the basis of the
obtained data it can be speculated that it a given type of sports discipline, i.e. swimming, demands high motivation for
achievement. Moreover, the achieved successes and physical efficiency, as well as such qualities as stress resistance and
diligence, contribute to high self-esteem among swimmers.
Keywords: achievement motivation, self-esteem, students, swimming, sport.
=>B0FVO. ><0=>2A:0-">;;>G:> 0==0, 0@:A 8@>A;020, "><G0: 0D0;. >B820FVO 9 A0<>>FV=:0
ABC45=BV2, I> 709<0NBLAO ?;020==O< C A?>@B82=V9 A5:FVW 0:045<VG=>W A?>@B82=>W 0A>FV0FVW C=V25@A8B5BV2
@>F;020. &V;L 4>A;V465==O ?>;O30;0 2 B><C, I>1 CAB0=>28B8 @V25=L <>B820FVW 9 A0<>>FV=:8 ABC45=BV2, I>
709<0NBLAO ?;020==O<. 57C;LB0B8 2:07CNBL, I> 4>A;V465=0 3@C?0 <0T 1V;LH =V6 A5@54=V9 @V25=L <>B820FVW 9
A0<>>FV=:8. "0:V 28A>:V @57C;LB0B8 =5 728G09=V. 0 >A=>2V >B@8<0=8E 40=8E <>6=0 AB25@46C20B8, I> 40=89 B8?
A?>@B82=>W 48AF8?;V=8, B>1B> ?;020==O, 28<030T 28A>:>3> @V2=O <>B820FVW. @V< B>3>, 4>AO3=CBV CA?VE8 A2V4G0BL
?@> 5D5:B82=C DV78G=C ?V43>B>2:C, ?V428I5==O >?V@=>ABV >@30=V7<C AB@5AC 9 2=>AOBL 2:;04 C 28A>:5 ?>GCBBO
2;0A=>3> 4>AB>W=AB20 A5@54 ?;02FV2.
;NG>2V A;>20: A?>=C:0==O 4>AO3=5==O, ?>GCBBO 2;0A=>3> 4>AB>W=AB20, ABC45=B8, ?;020==O, A?>@B.
==>B0F8O. ><0=>2A:0-">;;>G:> ==0, 0@:A 8@>A;020, "><G0: 0D0;. >B820F8O 8 A0<>>F5=:0
ABC45=B>2, 70=8<0NI8EAO ?;020=85< 2 A?>@B82=>9 A5:F88 0:045<8G5A:>9 A?>@B82=>9 0AA>F80F88
C=825@A8B5B>2 @>F;020. &5;L 8AA;54>20=8O A>AB>O;0 2 B><, GB>1K CAB0=>28BL C@>25=L <>B820F88 8
A0<>>F5=:8 ABC45=B>2 70=8<0NI8EAO ?;020=85<. 57C;LB0BK C:07K20NB, GB> 8AA;54>20==0O 3@C??0 8<55B
,
1>;55 G5< A@54=89 C@>25=L <>B820F88 8 A0<>>F5=:8. "0:85 2KA>:85 @57C;LB0BK =5 >1KG=K. 0 >A=>25
?>;CG5==KE 40==KE <>6=> CB25@640BL, GB> MB> 40==K9 B8? A?>@B82=>9 48AF8?;8=K, B> 5ABL ?;020=8O, B@51C5B
2KA>:>3> C@>2=O <>B820F88. @><5 B>3>, 4>AB83=CBK5 CA?5E8 A2845B5;LAB2CNB >1 MDD5:B82=>9 D878G5A:>9
?>43>B>2:8, ?>2KH5=88 A>?@>B82;O5<>AB8 >@30=87<0 AB@5AAC 8 2=>AOB 2:;04 2 2KA>:>5 GC2AB2> A>1AB25==>3>
4>AB>8=AB20 A@548 ?;>2F>2.
;NG52K5 A;>20: ?>1C645=854>AB865=8O, GC2AB2> A>1AB25==>3> 4>AB>8=AB20, ABC45=BK, ?;020=85, A?>@B.
Wstęp
Motywacja to proces, który wywołuje, ukierunkowuje i podtrzymuje określone zachowania ludzi spośród innych,
alternatywnych form zachowania, w celu realizacji określonych potrzeb i zamiarów. Proces ten zachodzi, gdy spełnione
są dwa warunki: osiągnięcie celu musi być postrzegane przez człowieka jako użyteczne oraz prawdopodobieństwo
realizacji celu przez jednostkę musi być wyższe od zera. W mechanizmie tym dochodzi do interakcji procesów
myślowych, fizjologicznych i psychologicznych jednostki, kt
óre decydują o natężeniu motywacji [3].
Osoba silnie zmotywowana przedkłada jedne aktywności nad inne, ćwiczy zachowania i doskonali zdolności
wymagane do osiągnięcia celu oraz, pomimo frustracji, poświęca energię na jego realizację. Motywacja osiągnięć to
wartość, jaką przypisuje jednostka swoim osiągnięciom oraz tendencja dążenia do sukcesu [5].
Zazwyczaj wyróżnia się dwa z
ródła motywacji: czynniki wewnętrzne - biologiczne lub uwewnętrznione we
wczesnym uczeniu się oraz czynniki pochodzące z zewnątrz - z kultury, interakcji społecznych i działania bieżących
bodz
ców. Ze względu na fakt, że w rzeczywistości mamy do czynienia z wieloma motywami, posługujemy się
pojęciem systemu motywacji. Przez system motywacji należy rozumieć zespół wzajemnie powiązanych motywów
ludzkiego działania, które mają wpływ na kierunek, wytrwałość oraz zmienność zachowania [6].
Motywy podejmowania tych samych działań i stawiania podobnych celów mogą być inne u różnych osób. Tak
więc motywy uczestnictwa w sporcie są także bardzo różnorodne i należą do nich takie czynniki jak potrzeba ruchu,
chęć podniesienia swojej sprawności fizycznej, względy zdrowotne, estetyczne, pragnienie sukcesu oraz korzyści
materialne.
Sprawność, estetyczny wygląd oraz sukces to z kolei istotne elementy wpływające na samoocenę i poczucie
wartości człowieka.
Wiedza, na podstawie której dokonuje się samooceny, dotyczy zwykle takich w
łaściwości osobistych, jak:
- warunki fizyczne, do których zaliczamy wygląd zewnętrzny, urodę, budowę fizyczną, sprawność ruchową, stan
zdrowotny organizmu;
- warunki psychiczne, do których należą zdolności, wiedza, umiejętności,
postawy, potrzeby, w
łaściwości temperamentu i charakteru;
- warunki społeczne, tj. pozycja społeczna w grupie, rodzaj i częstotliwość
kontaktów interpersonalnych [4].
1
Wpływ warunków osobistych oraz wyników działania danej jednostki na jej samoocenę bywa modyfikowany
przez emocje. Działanie emocji polega na obniżeniu lub podwyższeniu zdolności spostrzegania określonych zjawisk
oraz na zniekształceniu pochodzących od nich sygnałów, co wpływa modyfikująco na samoocenę, powodując jej
zaniżenie lub zawyżenie, w stosunku do warunków osobistych danej osoby oraz doznawanych przez nią sukcesów i
niepowodzeń [2].
W zależności od zdobytego doświadczenia jednostki, jej samoocena może być adekwatna lub nieadekwatna. Z
samooceną adekwatną mamy do czynienia wówczas, gdy jest ona zgodna z rzeczywistymi możliwościami i
właściwościami jednostki. Samoocena nieadekwatna jest rodzajem patologii, a występować może w postaci zawyżonej,
zaniżonej lub niestabilne [1]j.
Cel, metoda i organizacja badań
Celem podjętych badań było określenie poziomu motywacji osiągnięć oraz poziomu samooceny studentów
trenujących pływanie.
W badaniach wykorzystano kwestionariusz do badania motywacji osiągnięć - skala MOTO oraz kwestionariusz
do badania samooceny , do którego opracowano normy dla studentów w Zakładzie Psychologii Akademii Wychowania
Fizycznego we Wrocławiu.
Badania przeprowadzono wiosną 2006 roku. Objęto nimi studentów czterech wrocławskich uczelni:
Uniwersytetu, Politechniki, Akademii Ekonomicznej oraz Akademii Wychowania Fizycznego, trenujących pływanie w
sekcjach sportowych AZS, działających przy każdej z wymienionych uczelni. Przebadano 80 osób, w wieku 19 do 25
lat. Grupę pływaków stanowiło 42 mężczyzn i 38 kobiet.
Wyniki badań
W pracy dokonano analizy porównawczej motywacji osiągnięć i samooceny w grupie studentów trenujących
pływanie. Obie zmienne interpretowane są jako względnie stałe dyspozycje osobowo
ści.
Motywacja osiągnięć
Badania przeprowadzone testem MOTO pozwoliły na określenie poziomu motywacji osiągnięć, jaki
prezentowali studenci.
Do analizy poziomu motywacji osiągnięć zastosowano procedurę ex post facto. Wyniki badań opracowano pod
względem statystycznym stosując analizę wariancji ANOVA oraz test proporcji różnic pomiędzy dwoma wskaz
nikami
struktury.
W odniesieniu do motywacji osiągnięć otrzymane dane wskazują, że w badanej grupie najwyższą liczebność
osiągnięto dla kategorii wyników wysokich (7-10 stenów), w dalszej kolejności dla wyników przeciętnych (5 - 6
stenów), najniższą zaś - dla wyników niskich (1 - 4 steny). Wspomniana zależność występuje zarówno w grupie kobiet
jak i mężczyzn, a także w grupie obejmującej wszystkich badanych. Należy ponadto zaznaczyć, że zróżnicowanie
poszczególnych rang wyników w zakresie motywacji osiągnięć jest statystycznie istotne na poziomie p: 0,05 w
odniesieniu do każdej z analizowanych grup (kobiety, mężczyz
ni, razem). Uzyskane rezultaty ilustrują ryc.1 i tab.1.
2
razem
80
kobiety
68
mężczyz
ni
70
62
57
60
50
36
40
32
29
30
20
7
10
5
3
0
wynik niski wynik przeciętny wynik wysoki
motywacja osiągnięć - ranga wyniku
Ryc.1 Motywacja osiągnięć. Procentowe zestawienie liczebności rang
Tab. 1
Motywacja osiągnięć.
Poziom istotności różnic (p) pomiędzy procentową liczebnością rang
Kategoria badanej grupy
Porównywane rangi razem Kobiety mężczyz
ni
wynik niski - wynik przeciętny 0,0005 0,0028 0,0049
wynik niski -wynik wysoki 0,0000 0,0000 0,0000
wynik przeciętny - wynik wysoki 0,0002 0,0011 0,0571
Ponadto, oprócz analizy jakościowej, w zakresie motywacji osiągnięć dokonano porównania wyników surowych
pomiędzy grupą kobiet i mężczyzn. Jak wskazują rezultaty analizy porównawczej różnica pomiędzy kobietami i
mężczyznami w odniesieniu do poziomu badanej cechy nie jest istotna statystycznie (p<0,2722).
Jednocześnie należy nadmienić, że zarówno w grupie kobiet jak i mężczyzn średnia wyników surowych
kształtuje się powyżej przeciętnej (7 stenów). Uzyskane wyniki ilustruje ryc. 2.
3
liczebność %
69
68,72
68,5
68
67,42
67,5
67
66,5
kobiety mężczyz
ni
płeć
Ryc.2. Motywacja osiągnięć. Wykres średnich (ANOVA)
F(1,78)=1,22 p<0,2722
Poziom samooceny
Badając poziom samooceny studentów uprawiających pływanie, analizowano ich opinię o sobie w zakresie cech
pozytywnych i negatywnych. Uczestnicy badań zaznaczali w kwestionariuszu nasilenie danej cechy stosując skalę od
zera do trzech punktów.
Zarówno w zakresie cech pozytywnych, jak i negatywnych uzyskano najwi
ęcej wyników przeciętnych, pozostałe
wyniki w kategorii cech pozytywnych to wyniki wysokie, natomiast w kategorii cech negatywnych wyniki niskie.
Po zestawieniu otrzymanych wyników stwierdzono, iż ponad połowa (54%) badanych studentów wykazuje samoocenę
adekwatną, co trzecia osoba (35%) posiada samoocenę zawyżoną, a pozostali (11%) wykazują samoocenę niestabilną
z tendencją do zawyżenia, natomiast żaden z zawodników nie posiada samooceny zaniżonej
Po dokonaniu zestawienia samooceny z płcią badanych osób okazało się, iż kobiety posiadały obraz własnej
osoby bardziej adekwatny i stabilny. Samoocena kobiet w wi
ększości przypadków plasowała się na poziomie wyników
przeciętnych, a pozostałe, stanowiące 1/3 grupy kobiet uzyskały wyniki stwierdzające samoocenę zawyżoną. Wśród
mężczyzn podobnej liczebności były grupy osób, które uzyskały wyniki świadczące o samoocenie zawyżonej i
adekwatnej, natomiast samoocenę pozostałych studentów określono jako niestabilna, za względu na brak jednolitości w
wynikach w zakresie rodzajów badanych cech. Uzyskane wyniki ilustruje ryc. 3.
4
motywacja osiągnięć (wynik surowy)
razem
80
kobiety
mężczyz
ni
68
70
60
54
50
41
38
40
35
32
30
20
11 11
10
0
adekwatna zawyżona niestabilna
rodzaj samooceny
Ryc.3 Samoocena. Procentowe zestawienie liczebności w zależności od rodzaju samooceny
Wnioski
Uzyskane wyniki wskazują, że badana grupa zawodników trenujących pływanie, prezentuje wyższy niż
przeciętny poziom motywacji osiągnięć. Ponadto w ramach analizy jakościowej wykazano, że zarówno w grupie kobiet,
jak i mężczyzn najwyższą liczebność osiągnięto w zakresie wyników wysokich, najniższą zaś dla wyników niskich,
przy czym różnice pomiędzy wymienionymi liczebnościami są istotne statystycznie na poziomie p: 0,05.
Również w zakresie samooceny uzyskano wyniki ponadprzeciętne, świadczące o bardzo wysokiej ocenie
własnej osoby. Blisko połowa badanych osób posiada samooceną zawyżoną, pozostali studenci wykazują samoocenę
adekwatną, natomiast żaden z zawodników nie posiada samooceny zaniżonej.
Rozkład taki nie jest rozkładem normalnym. Na podstawie uzyskanych rezultatów można przypuszczać, że
specyfika takiej dyscypliny sportowej, jak jest pływanie sprzyja lub wręcz bezwzględnie wymaga kształtowania
ą
wysokiej motywacji osi rozumianej, zgodnie z przyjętą koncepcją, jako tendencja do ciągłego
ągnięć
współzawodniczenia ze standardami doskonałości. Należy również nadmienić, że pływanie wyczynowe będzie
prawdopodobnie  przyciągać jednostki ambitne i pracowite, natomiast  przeciętni będą eliminowani lub dobrowolnie
będą rezygnować z uprawiania takiej dyscypliny sportu.
Bibliografia
1. Niebrzydowski L. O poznawaniu i ocenie samego siebie, Warszawa, 1976
2. Reykowski J. Osobowo
ść a społeczne zachowanie się ludzi, Warszawa, 1990
3. Reykowski J., Procesy emocjonalne, motywacja, osobowo
ść, 1992, Warszawa.
4. Sparks W. Istota poczucia własnej wartości, A
ódz
, 1995
5. Widerszal-Bazyl M. Kwestionariusz do mierzenia motywu osiągnięć, Przegląd Psychologiczny, 1978, t.XXI, nr 2.
6. Zimbardo P. Psychologia i życie, Warszawa, 2002
Artykul postupil do redakcji 03.09.2007 r.
5
liczebność %