ZAGROŻENIA GLEB W POLSCE POD WPA
YWEM DZIAA
ALNOŚCI
CZA
OWIEKA
Tematem mojej pracy jest  zagrożenie gleb w Polsce pod wpływem
działalności człowieka . Jednak na wstępie zajmę się charakterystyką gleb w
Polsce. Gleba jest to powierzchniowa warstwa litosfery, stanowiąca podłoże
dla życia roślin i pod ich wpływem przy udziale pozostałych elementów
środowiska przyrodniczego ulęgająca zmianom.
Polska leży w strefie gleb:
- brunatnych i bielicowych  około 82 %.
- czarnoziemy  około 1% - powstałe na lessach  Nizina Wielkopolska,
Wyżyna Sandomierska, okolice Krakowa
Pozostałe grupy gleb zajmują małe powierzchnie:
- gleby bagienne (około 9%)  gleby słabe, złe, nieurodzajne, powstałe w
wyniku nagromadzenia szczątków roślinności bagiennej w warunkach
beztlenowych  tereny bagien nad Notecią, Warmią, Wieprzem
- mady (około 5%)  powstały na mułach rzecznych, występują w dolinach
rzek, na Żuławach Wiślanych
- czarne ziemie (około 2%)  gleby żyzne, urodzajne, powstałe na terenach
zabagnionych, ich czarne zabarwienie spowodowane jest duża zawartością
próchnicy  okolice Wrocławia, Kujawy
- rędziny (około 1%)  gleby dość urodzajne, powstałe na skałach węglowych
 Niecka Nidy, Polesie Lubelskie
Inne gleby:
- gleby górskie ( Karpaty, Sudety)
- gleby zdegradowane przez człowieka i przemysł (okręgi przemysłowe,
aglomeracje miejskie)
W Polsce wprowadzono podział na sześć klas bonitacyjnych ( I  gleby bardzo
dobre, VI  gleby złe). Najwięcej jest gleb średnich (IV klasa), a najmniej
bardzo dobrych ( I klasa).
Dobre gleby w Polsce układają się w dwa pasy:
- równoleżnikowy  od Wyżyny Lubelskiej po Nizinę Śląską
- południkowy  od Niziny Śląskiej w kierunku północno-wschodnim do Żuław i
Warmii.
Czynniki zagrażające glebom można podzielić na:
a) naturalne  z którymi człowiek nie ma nic do czynienia:
- erozja, pożary, susza, trzęsienia ziemii,
b) antropogeniczne  spowodowane przez człowieka:
- zatrucie metalami ciężkimi i substancjami toksycznymi obecnymi w
nawozach,
- zatrucie chemią roślinną,
- eksploatacja kopalń,
- zabudowa miejska,
- składowanie odpadów.
W tej pracy zajmę się opisem tych drugich czynników.
W przeciwieństwie do zanieczyszczeń powietrza i wody, zanieczyszczenia
gleby zalegają w niej bardzo długo - setki lat. Jest to tym bardziej groz
ne, że
gleba przyjmuje zanieczyszczenia powietrza opadające na nią wraz z
deszczem, oraz zanieczyszczenia spływające do niej z wód.
Dużym zagrożeniem dla gleby mogą być sztuczne nawozy, których celem jest
wzbogacanie gleby w pierwiastki niezbędne do życia roślin: azot (N), fosfor
(P), potas (K). Nawozy te stają się jednak szkodliwe, jeśli stosowane są w
nadmiernych ilościach. Równie groz
ne jest nadmierne stosowanie środków
ochrony roślin lub innych toksycznych substancji. Oddzielne zagrożenie
stanowi zakwaszanie gleb, które zależy od ilości kwaśnych opadów oraz
stopnia zakwaszenia wód. Zakwaszenie gleby prowadzi do przedostawania się
do niej trujących metali oraz wymywania składników niezbędnych do życia
roślin:
z
ródłem kwaśnych deszczów, zagrażających zarówno lasom jak i zabytkom,
jest zanieczyszczenie atmosfery.
Te żrące opady są rezultatem reakcji z udziałem lotnych
węglowodorów, dwutlenku siarki, tlenków azotu emitowanych przez przemysł,
elektrownie cieplne, transport i rolnictwo. Woda zawarta w chmurach,
przepływających ponad fabrykami, nasyca się wyrzucanymi w powietrze
substancjami chemicznymi. Dalsze reakcje prowadzą do powstania kwasów: z
dwutlenku siarki powstaje ostatecznie kwas siarkowy, z tlenków azotu - kwas
azotowy. Szkodliwe substancje wędrują z wiatrem w postaci zawiesiny i
opadając wraz z cząsteczkami wody na ziemię, uszkadzają wiele
ekosystemów. Wówczas gleby stają się niezdatne do uprawy. Na zakwaszenie
najbardziej narażone są gleby kwaśne z natury, do których zaliczamy w Polsce
bielice oraz gleby inicjalne obszarów górskich. Bardzo ważnym zabiegiem w
tej sytuacji jest zobojętnienie kwaśnego odczynu gleby przez dostarczanie jej
wapienia, lub dolomitu; tzw. wapnowanie gleb. Wpływa ono buforująco na jej
odczyn (hamują wzrost kwasowości) oraz zapobiegają wymywaniu z gleby soli
mineralnych.
Jednym ze sposobów oczyszczania gleb jest wypłukiwanie z niej substancji
toksycznych, lub mieszanie gleb bardzo skażonych z glebą czystą. Do gleb
przedostają się również pochodzące z przemysłu i motoryzacji metale ciężkie,
które mogą z kolei przenikać do rosnących na niej upraw. Zanieczyszczenie
gleb powoduje również stosowanie soli jako środków przeciwdziałających
zlodzeniu ciągów komunikacyjnych. Inną przyczyną degradacji gleb jest
wycinanie drzew i krzewów na opał, co może powodować pustynnienie.
Bardzo poważnym zagrożeniem dla gleb jest wydobywanie surowców metodą
głębinową oraz odkrywkową. Druga metoda jest o wiele bardziej uciążliwa.
Wyrobiska współczesnych kopalń zajmują ponad 1000ha i schodzą poniżej
100m głębokości. Przyczyniają się do dewastacji rozległych powierzchni
gruntów, w tym gleb uprawnych, poprzez całkowite ich wybranie, zasypanie
zwałowiskami lub wysuszeniem(lej depresyjny). Spośród innych z
ródeł
zanieczyszczeń gleb należy wymienić mało znane od tej strony, a przez to na
ogół lekceważone wysypiska odpadów. Przez rozwiewanie i rozmywanie
wydostaje się stąd wiele ekotoksyn, często dopiero wtórnie powstających na
wysypiskach, sięgając wpływami daleko od nagromadzonych odpadów. Innym
zagrożeniem dla gleb jest również powstawanie oraz rozrastanie się miast.
Gleby w nich są zanieczyszczone na ogół nie jednym, a kilkoma składnikami.
W miastach skażenie gleb jest szczególnie intensywne, zwłaszcza
powodowane przez ruch samochodowy, na co nakładają się emisje z
ródeł
przemysłowych i komunalnych, lokalne i nawiewane. Wpływ odległości od
emitatora na terenie większych miast, o bardziej skomplikowanej strukturze
urbanistycznej i budowlanej, jest wyraz
nie niwelowany. Na przykład we
Wrocławiu zawartość zanieczyszczeń w glebie nie zależy od odległości od tras
komunikacyjnych.
Powietrze potrafi samo oczyścić się z zanieczyszczeń po kilku dniach,
woda może tego dokonać w ciągu kilku lat, zaś gleba może potrzebować na to
nawet tysiącleci.
Bibliografia:
" Krzysztof R. Mazurski: Zagrożenia środowiska Dolnego Śląska, Wrocław
1994, Oficyna Wydawnicza SUDETY;
" Henryk Wiśniewski, Grzegorz Kowalewski: Ekologia z ochroną i
kształtowaniem środowiska, Warszawa 1999, Wydawnictwo AGMEN;
" Strony internetowe: http://sciaga.pl,
http://www.sciaga-online.pl,
" Zeszyt przedmiotowy z ochrony środowiska,
" Ewa Pyłka-Gutowska: Ekologia z ochroną środowiska, Warszawa 2000,
Wydawnictwo  Oświata ;