Ustymowicz-Farbiszewska J wsp. Rola edukacyjna pielęgniarki wobec chorego wymagającego leczenia nerkozastępczego 113
Probl Hig Epidemiol 2009,i90(1): 113-115
Rola edukacyjna pielęgniarki wobec chorego wymagającego
leczenia nerkozastępczego
The educational role of the nurse with a patient requiring kidney substitution treatment
Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Barbara Smorczewska-Czupryńska, Jan Karczewski,
Stanisława Dunajska
Zakład Higieny i Epidemiologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Wstęp. Na całym świecie w tym także i w Polsce obserwuje się stały Introduction. All over the world, also in Poland, there is a constant increase
wzrost populacji chorych ze schyłkową niewydolnością nerek wymagających in the population of patients with terminal kidney failure, requiring kidney
leczenia nerkozastępczego. substitution treatment.
Cel. Próba oceny roli edukacyjnej pielęgniarki wobec pacjentów ze schyłkową Aim. The study objective was to assess the educational role of the nurse
niewydolnością nerek leczonych hemodializą lub dializą otrzewnową. with the patients suffering from terminal kidney failure treated with
hemodialysis or peritoneal dialysis.
Materiał i metody. Anonimowymi badaniami ankietowymi objęto 110
pacjentów obu płci poddawanych aktualnie zabiegom dializacyjnym. Material and method. A total of 110 patients of both genders, currently
Uzyskane wyniki oparto wyłącznie na opiniach chorych. undergoing the dialysis procedures, participated in an anonymous
questionnaire survey. The results were based exclusively on the opinions
Wyniki i wnioski. Pielęgniarka jest najlepszym promotorem zdrowia
received from the patients.
a przekazywane przez nią informacje są dla chorych jasne i zrozumiałe.
Wykład i rozmowa indywidualna są wg badanych najlepszymi formami Results and conclusions. A nurse was found to be the best health promoter
edukacji zdrowotnej. and the information presented by her to be clear and understandable.
According to the respondents, lectures and individual talks are the best
Słowa kluczowe: edukacja, pielęgniarka, leczenie nerkozastępcze
forms of health education.
Key words: education, nurse, kidney substitution treatment
© Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): 113-115 Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr n. med. Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska
www.phie.pl
Zakład Higieny i Epidemiologii Akademii Medycznej w Białymstoku
ul. Mickiewicza 2c, 15-089 Białystok
Nadesłano: 12.01.2009
tel. [phone], e-mail: [e-mail]
Zakwalifikowano do druku: 28.03.2009
Wprowadzenie i eliminacji czynników ryzyka pogarszających stan
zdrowia pacjenta [3,4,5,6]. Pielęgniarka podejmująca
Na całym świecie w tym także i w Polsce obser-
się edukacji pacjenta powinna znać i stosować zasady
wuje się stały wzrost populacji pacjentów ze schył-
oraz metody nauczania. W celu zdobycia zaufania,
kową niewydolnością nerek wymagających leczenia
wzbudzenia zainteresowania oraz pozyskania pacjenta
nerkozastępczego. Przewlekła niewydolność nerek
do współpracy musi umieć wykorzystywać w swojej
i towarzyszące jej długotrwałe leczenie np. hemo-
pracy werbalne i poza werbalne techniki komuniko-
dializami wiąże się z poczuciem dyskomfortu oraz
wania siÄ™ z chorym [7].
zmianą jakości życia pacjenta. Pojęcie to odnosi się
do subiektywnej oceny czynności życiowych chorego
Cel pracy
czyli funkcjonowania somatycznego, psychicznego,
Próba oceny edukacyjnej roli pielęgniarki wobec
rodzinnego i społecznego [1,2].
pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek leczo-
Jedną z metod oddziaływania na kształtowanie
nych hemodializÄ… lub dializÄ… otrzewnowÄ….
stylu życia jednostek i grup społecznych jest edukacja
zdrowotna. Funkcję tę pełni pielęgniarka w swojej
Materiał i metody
codziennej pracy z pacjentem. Efektywna profilaktyka
dotycząca właściwego odżywiania i prozdrowotnego Badania zrealizowano w grupie pacjentów ze
stylu życia w trakcie choroby i w okresie leczenia schyłkową niewydolnością nerek. Wykorzystano
dializą pozwoli na poprawienie jakości życia chorym materiały pierwotne w postaci anonimowej ankiety
114 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): 113-115
składającej się z pytań otwartych i zamkniętych skiero- Największy odsetek pacjentów oczekuje od perso-
wanych do chorych aktualnie poddawanych zabiegowi nelu medycznego informacji na temat swojej choroby
hemodializy lub dializy otrzewnowej. (32%), wielu chciałoby wiedzieć więcej na temat po-
wikłań występujących w związku z dializami (24%)
Badaniami ankietowymi objęto 110 pacjentów
a ź chorych chciałaby poznać zasady odżywiania,
obu płci (49 kobiet i 61 mężczyzn) z 2 ośrodków
które powinny być przestrzegane w chorobie (25 %).
dializacyjnych. Średni wiek badanych kobiet wynosił
Około 17% pacjentów interesuje problem ich stylu
55,9; mężczyzn  62 lata.
życia w czasie leczenia dializami (ryc. 2).
Uzyskane wyniki oparto wyłącznie o dane subiek-
tywne  opinie pacjentów biorących udział w bada-
niu. Pytania dotyczyły edukacyjnej roli pielęgniarki
Innych 1,2
w okresie schyłkowej niewydolności nerek.
Stylu życia 17,0
Diety 25,1
Wyniki i ich omówienie
Powikłań dializacyjnych
24,7
Na rycinie 1 przedstawiono odpowiedz
respon-
32,0
DotyczÄ…cych choroby
dentów na pytanie: kto według nich jest najlepszym
0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0
promotorem zdrowia w zwiÄ…zku z przeprowadzanymi
dializami?
Ryc. 2. Informacje, których najczęściej oczekuje pacjent od personelu
medycznego
Fig. 2. Information most frequently awaited by patients from the
12,7
Inni medical personnel
8,2
Psycholog
Według respondentów wykład (33,7%) i rozmo-
34,6
Lekarz
wa indywidualna (25%) to najlepsze formy edukacji
(ryc. 3). Preferowaną formą jest też film (15,3%)
44,5
Pielęgniarka
a także broszury, ulotki i tablice informacyjne (17%).
0 10 20 30 40 50
Najmniej popularną formą edukacji według pacjentów
%
sÄ… czasopisma popularnonaukowe (7,9% responden-
Ryc. 1. Najlepsi promotorzy zdrowia
tów).
Fig. 1. The best health promoters
17,3
Inne formy
Najlepszymi promotorami zdrowia według re-
15,3
Filmy edukacyjne
spondentów byli: pielęgniarki (ok. 45%), następnie
7,9
Czasopisma popularno naukowe
33,7
personel lekarski (38 %) oraz psycholog (8%).
Wykład
Zrozumienie przekazywanych informacji pacjen-
25,8
Rozmowa indywidualna
tom na temat schyłkowej niewydolności nerek przez
0 5 10 15 20 25 30 35
%
zespół pracowników medycznych przedstawiono
w tabeli I.
Ryc. 3. Najlepsze formy edukacji dotyczące choroby (wg pacjentów)
Fig. 3. The best forms of education concerning the disease (according
Tabela I. Czy przekazywane informacje udzielane przez personel medyczny
to patients)
pacjentowi na temat jego choroby są zrozumiałe?
Table I. Is the disease-related information presented to a patient by the
medical personnel understandable?
W tabeli II przedstawiono odpowiedz
pacjentów
Odpowiedzi / Answers n %
na pytanie: czy personel pielęgniarski jest w stanie
Tak / Yes 60 54,5
udzielić wyczerpujących informacji na temat schył-
Nie zawsze /Not always 49 44,6
kowej niewydolności nerek?
Nie / No 1 0,9
Tabela II. Wiedza personelu pielęgniarskiego na temat choroby pacjenta
Table II. The knowledge of patient s disease among the nursing personnel
Informacje, które personel medyczny udziela
Odpowiedzi / Answers n %
chorym, dla większości są zrozumiałe  ok. 55 %
Tak /Yes 72 65,5
pozytywnych odpowiedzi, duży odsetek chorych nie
Nie zawsze / Not always 35 31,8
zawsze je rozumnie (44,6%), a około 1 % badanych
Nie / No 3 2,7
przyznaje, że nie są one dla nich jasne i zrozumiałe
(tab. I).
Ustymowicz-Farbiszewska J i wsp. Rola edukacyjna pielęgniarki wobec chorego wymagającego leczenia nerkozastępczego 115
Większość (65,5%) pacjentów uważa, że personel uzyskanie niezbędnej wiedzy o chorobie i sposobach
pielęgniarski jest w stanie odpowiedzieć na wszystkie radzenia sobie z jej skutkami, uznaje się ją jako ele-
pytania odnośnie ich choroby a tylko 2,7% personelu ment opieki i leczenia. Promocja zdrowia prowadzona
nie udziela im wyczerpujących informacji na ten te- przez pielęgniarki przyczynia się do poprawy jakości
mat. życia pacjentów, wykracza poza informacje o chorobie,
zwraca uwagę na postawy i utrzymanie pożądanych
Niektórzy autorzy podkreślają, że w edukacji
zachowań zdrowotnych [7, 8, 9].
pacjentów celowe jest opracowanie efektywnego
i bezpiecznego programu edukacji przez interdyscy-
Wnioski
plinarny zespół profilaktyczny (dietetyk, psycholog,
1. Pielęgniarki i lekarze są, wg badanych, najlepszy-
lekarz) dla chorych ze schyłkową niewydolnością
mi promotorami zdrowia a przekazywane przez
nerek dializowanych otrzewnowo z uwzględnieniem
nich informacje są jasne i zrozumiałe.
indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta. Jedno-
2. Wykład i rozmowa indywidualna z pacjentami są
cześnie ograniczają rolę pielęgniarki, gdy tymczasem
najlepszymi formami edukacji zdrowotnej cho-
badani w niniejszej pracy pacjenci sądzą, że jest ona
rych poddawanych leczeniu nerkozastępczemu.
najlepszym promotorem zdrowia Właściwe prowa-
dzenie edukacji zdrowotnej umożliwia pacjentowi
Piśmiennictwo / References
1. Rutkowski P
, Rutkowski B, Puka J. Ostra niewydolność nerek 7. Ziarko E, Orzeł-Nowak A, Rak A. Niektóre aspekty jakości
w Polsce w latach 1990-1999. Nefrol Dializ Pol 2001; 5 (2): życia pacjentów z niewydolnością nerek leczonych metodą
70-73. dializoterapii. Międzynarodowa konferencja naukowa
 Pielęgniarstwo a jakość życia człowieka . Materiały
2. Rutkowski B. Dializoterapia w XXI wieku. Post Nauk Med
konferencji  Kraków, 2000: 56-60.
2003; 16(1/2): 21-25.
8. Pieniążek M, Trudujek M. Przygotowanie do samoopieki
3. Kulmatycki L. Trzy strategie w promocji zdrowia. Człow.
pacjentów leczonych dializami. Zdr Publ 2002; 112 supl 1.
Ruch 2000; 1(1): 24-28.
Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia na progu XXI wieku:
4. Mess E, Wojewoda B, Knihinicka-Mercik. Jakość życia
158-160. Konferecja pt Edukacja zdrowotna i promocja
pacjentów dializowanych  problemy psychiczne. Pielęg Położ
zdrowia na progu XXI wieku. Biłgoraj 21-22 09.2002.
2001; 2: 284-290.
9. Mc KayM, Davis M, Fanning P. Sztuka skutecznego
5. Laudański K, Nowak Z, Wańkowicz Z. Nastrój i stres
porozumiewania się. Gdańskie Wyd Psychologiczne, Gdańsk
chorobowy u chorych dializowanych. Pol Merkuriusz Lek
2002.
2002; 13(77): 376-379.
6. Ziarko E, Orzeł-Nowak A, Rak A i wsp. Jakość życia pacjentów
z niewydolnością nerek. Pielęg Położ 2001; 43(2): 4-8.