Szkoła
Konstruktorów
Rozwiązanie zadania powinno zawierać schemat elektryczny i zwięzły opis
działania. Model i schematy montażowe nie są wymagane, ale przysłanie
działającego modelu lub jego fotografii zwiększa szansę na nagrodę.
Ponieważ rozwiązania nadsyłają Czytelnicy o różnym stopniu
zaawansowania, mile widziane jest podanie swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy spostrzeżenia do erraty powinny być umieszczo-
ne na oddzielnych kartkach, również opatrzonych nazwiskiem i pełnym adresem.
Prace należy nadsyłać w terminie 45 dni od ukazania się numeru EdW
(w przypadku prenumeratorów  od otrzymania pisma pocztą).
Zadanie nr 54
Na drugi wakacyjny miesiąc wybrałem za- Zaprojektować system sygnalizacyjny nać wskaz
nik zużycia paliwa? A może w ra-
danie dające ogromne pole do popisu dla bar- samochodu. mach takiego systemu sygnalizacyjnego do-
dziej i mniej zaawansowanych. Pośrednią dać jakiś niekonwencjonalny symulator alar-
przyczyną były projekty kilku rozmaitych Jak zawsze, na początku warto przepro- mu, prawdziwy system alarmowy czy immo-
 przypominaczy samochodowych (Włącz wadzić wnikliwą analizę, przemyśleć, jakie bilizer?
światła, Wyłącz światła, Odpocznij, Sygnali- dodatki naprawdę byłyby potrzebne. Przede Możliwości jest wiele. Przeanalizujcie za-
zator temperatury), nadesłane w ciągu ostat- wszystkim trzeba wziąć pod uwagę sygnali- równo przydatność praktyczną takich dodat-
nich miesięcy przez jednego z czołowych zator świateł samochodowych, przypomina- ków, jak i stosunek efektu do kosztów. Nie za-
uczestników Szkoły, Dariusza Knulla z Za- jący zarówno o konieczności ich wyłączenia pomnijcie o problemie niezawodności  ukła-
brza.  Przypominacze te mają różną wartość po zgaszeniu silnika (wyładowanie akumu- dy motoryzacyjne muszą być niezawodne,
praktyczną, a znaczna część z nich to układzi- latora), a także włączenia na czas jazdy a pracują w trudnych warunkach. Być może
ki umieszczone we wtyku zapalniczki samo- (obowiązek w okresie jesienno-zimowym). zrezygnujecie z bardziej ambitnych pomy-
chodowej. Przy takiej koncepcji zastosowanie Projekt takiego sygnalizatora świateł słów na korzyść prostego sygnalizatora świa-
jednego  przypominacza wyklucza użycie w pełni spełnia warunki zadania. teł właśnie ze względu na niezawodność.
innego, bo raczej nie spotyka się samocho- Należałoby też rozważyć sens dodania in- Zachęcam do udziału zarówno początku-
dów wyposażonych w kilka zapalniczek. nych sygnalizatorów, na przykład układu jących, jak i doświadczonych praktyków.
Sama idea przypominaczy i dodatkowych czasowego, który sygnalizowałby potrzebę Jeszcze raz przypominam, że nie musi to
sygnalizatorów jest jednak co najmniej god- krótkiego odpoczynku po każdej godzinie być projekt rozbudowanego  kombajnu .
na rozważenia. Być może niektórzy użyt- czy dwóch nieprzerwanej jazdy w trasie. Mo- Warunki zadania z powodzeniem spełni
kownicy czterech kółek są przeciwni wszel- że warto wykonać  czuwak , czyli sygnali- wspomniany sygnalizator świateł. Tylko
kim przeróbkom, zwłaszcza w nowych au- zator utrudniający zaśnięcie za kierownicą, bardzo proszę, żebyście nie kopiowali
tach. Choć rzeczywiście w okresie gwaran- odzywający się co jakiś czas, zerowany naci-  żywcem schematów z literatury, a co naj-
cyjnym nikt nie będzie wykonywał żadnych śnięciem przycisku? A może ktoś chciałby wyżej się na takowych wzorowali. Jeśli
przeróbek, jednak po upływie tego okresu dodać w tańszym samochodzie sygnalizator otrzymam dobre rozwiązania praktyczne,
wielu posiadaczy samochodów, zwłaszcza niedomkniętych drzwi? oczywiście zaprezentuję je w Forum Czytel-
tańszych, zechce sobie zainstalować poży- A może niektórzy dojdą do wniosku, że ników lub w dziale Elektonika-2000, a ich
teczne dodatki. Zadanie polega przede wszy- niecelowe byłoby obwieszenie samochodu twórcy otrzymają honoraria. Dlatego pro-
stkim na analizie potrzeb i możliwości, a do- różnymi oddzielnymi układzikami i że nale- szę, by prace godne Waszym zdaniem takiej
piero w drugiej kolejności na wykonaniu ży raczej wykonać całą centralkę, rodzaj prezentacji zawierały własnoręcznie podpi-
układu elektronicznego.  komputerka samochodowego . Może warto sane oświadczenie, że projekt jest samo-
do tego celu wykorzystać mikroprocesor? dzielnym opracowaniem podpisanego i że
A oto temat zadania 54: Czy ktoś podjąłby się zaprojektować i wyko- nie był dotychczas publikowany.
Elektronika dla Wszystkich
33
Szkoła Konstruktorów
Rozwiązanie zadania nr 50
Temat zadania 50 brzmiał: Zaproponować by jednak przejrzeli dokładnie karty katalo-  wpadki nie są powodem do wstydu, o ile
możliwie najprostszy i najtańszy system gowe znanej od lat i popularnej kostki tylko wyciąga się z nich właściwe wnioski.
zdalnego sterowania 1...4 urządzeniami NE567, a potem przebadali ten pożyteczny A teraz kolejne układy. Fotografie 4 i 5
znajdującymi się w pokoju. układ w różnych konfiguracjach i przy róż- pokazują systemy z wykorzystaniem pod-
Chodziło o zaprojektowanie systemu nych sygnałach wejściowych. Znam trochę czerwieni, których twórcą jest Jarosław
zdalnego sterowania, który umożliwiałby na kostkę 567 i wiem, że wspomniane problemy Chudoba z Gorzowa Wlkp. Pierwszy z nich
przykład włączanie i wyłączanie minimum 1 można usunąć, stosując odpowiedni układ zawiera kodery UM3758-108. Układ pracuje,
lampki, lepiej kilku, jednak nie więcej niż pracy i dobierając kształt i poziom sygnału zasięg jest wystarczający - przekracza 4 me-
3...4. Zadanie wcale nie było łatwe. Tym bar- wejściowego. W zasadzie wszystkie wska- try, jednak istotną wadą nadajnika jest to, że
dziej cieszę się, że otrzymałem ponad dwa- zówki można znalez
ć w katalogu, ale trzeba pracuje ciągle i konieczny jest dodatkowy
dzieścia godnych uwagi prac oraz siedem się dobrze  sparzyć , by nie zlekceważyć na wyłącznik zasilania. Aby włączyć lub wyłą-
modeli. pozór nieznaczących informacji z karty kata- czyć jedno z dwóch urządzeń, należy włą-
Znów kilka osób przysłało swoje prace po logowej. A może należałoby zastanowić się, czyć zasilanie, nacisnąć jeden z dwóch przy-
raz pierwszy i znów okazało się, że są w tych czy w ogóle kostka NE567 jest potrzebna? cisków, a po operacji wyłączyć zasilanie.
pracach bardzo ciekawe pomysły. Gratuluję Czy selektywność przetwornika odbiorczego Znacznie lepiej byłoby zastosować używany
i zachęcam do udziału w kolejnych zada- ultradz
więków nie jest wystarczająca? Jeśli powszechnie, prosty sposób polegający na
niach! już kostka NE567 miałaby być stosowana, to zastosowaniu odpowiedniej liczby diod,
Zgodnie z oczekiwaniami, najwięcej pro- czy nie należałoby kluczować ultradz
więko- które po naciśnięciu przycisku zarówno po-
pozycji dotyczy wykorzystania podczerwieni wej nośnej przebiegiem o znacznie niższej dadzą minus zasilania na nóżkę masy, jak
oraz modułów radiowych. Oprócz kilku pro- częstotliwości i właśnie tę częstotliwość de- i wymuszą na wejściach informacyjnych od-
pozycji przełączników akustycznych pojawi- kodować układem 567? powiedni kod. Przykłady rozwiązań podane
ły się ku memu zaskoczeniu systemy wyko- Przy okazji mała dygresja: mam nadzieję, są w kartach katalogowych tego typu ukła-
rzystujące ultradz
więki. że uczestnicy Szkoły traktują udział w niej dów; są też stosowane w aplikacjach podob-
Tym razem omówienie prac zacznę od nie tylko jako sposobność zdobycia nagrody nych kostek.
nadesłanych modeli. czy zobaczenia swojego nazwiska w poczyt- Drugi układ Jarka jest prostszy, nie zawie-
nym czasopiśmie i zabłyśnięcia wśród rówie- ra koderów, jednak pewną wadą jest to, że
Modele śników i nauczycieli. Zadania Szkoły mobili- będzie reagował na wszelkie sygnały modu-
Czterech Kolegów nadesłało swoje prototy- zują do samodzielnych badań i znakomicie lowanej podczerwieni, czyli sygnały pilotów.
py. Niektórzy opracowali więcej niż jeden pomagają w zdobywaniu autentycznego do-
układ i w sumie przebadałem siedem modeli. świadczenia. Dlatego nieudane próby i częste Rys. 1
Najwięcej pracy włożył w swoje kon-
strukcje Marcin Wiązania z Gacek. Wyko-
nał trzy różne systemy sterowania, pokazane
na fotografiach 1...3. Pierwszy z nich to
przełącznik akustyczny, drugi wykorzystuje
podczerwień, trzeci ultradz
więki. Schematy
nadajnika i odbiornika podczerwieni pokaza-
ne są na rysunku 1. Ten ciekawy układ mo-
że być inspiracją dla innych Czytelników.
Niestety, podczas prób okazało się, że zasięg
systemu wynosi... 60cm. Przypuszczam, że
po części jest to  zasługą niezbyt dużego
prądu diod nadawczych, po części rozstroje-
nia układu. Niezależnie od przyczyny jest to
poważna wada i dlatego skądinąd ciekawy
układ nie trafił do Forum Czytelników lub
działu Elektronika-2000. Podobny zasięg
(70cm) ma system ultradz
więkowy. Marcin
napisał o nim: po zmontowaniu takiego (roz-
budowanego  przyp. red.) układu okazało
się, że na wyjściu detektora NE567 pojawia
się niestabilny przebieg, którego dekodowa-
nie nie ma sensu, gdyż zależał on od odległo-
ści nadajnika i odbiornika. (...)
Nie żałuję prób przeprowadzonych z prze-
twornikami ultradz
więkowymi, bo warto było.
Najbardziej cieszy mnie to ostatnie zdanie
listu. Nie tylko Marcin, ale i inni uczestnicy
Szkoły przekonują się, że wiedza książkowa
to nie wszystko. Naprawdę nie można zostać
dobrym elektronikiem  na sucho . Absolut-
nie niezbędne są eksperymenty. Dlatego
Marcinowi i innym Kolegom proponuję, że-
Elektronika dla Wszystkich
34
Szkoła Konstruktorów
Nie może więc być używany w pomieszcze-
niach, gdzie stoi telewizor czy wieża audio.
Chciałbym stwierdzić, że w obu przypad-
kach Jarosław prawidłowo zrealizował ukła-
dy generatorów  nośnej 36kHz  zastoso-
wał stabilne układy czasowe CMOS 4047.
Brawo! Niestety, nie wszyscy uczestnicy pa-
miętali o tej sprawie  niektórzy chcą wyko-
rzystać najprostsze generatory z bramką
Schmitta, a te, jak wiadomo, są niestabilne
i ich częstotliwość silnie zależy od napięcia
zasilającego.
Pokazany na fotografii 6 układ Dariusza
Knulla z Zabrza na pierwszy rzut oka wydał
mi się zbyt prosty i niepraktyczny  przełą-
czanie następuje pod wpływem jakiegokol-
wiek silniejszego oświetlenia (latarką lub
wskaz
nikiem laserowym). Próby wykazały,
jednak, że układ rzeczywiście daje się w pro-
sty sposób sterować latarką oraz wskaz
ni-
kiem laserowym, a nie reaguje na zapalanie pochodzące z przypadkowych i niepowtarzal- Rys. 2
żyrandola. I to jest niewątpliwie najprostsze nych z
ródeł. Zaprezentowany przełącznik
i najtańsze z nadesłanych rozwiązań. Bardzo świetlny Dariusza jest, patrząc z jednej strony, 2000. Zdarzają się tu ciekawe projekty, ale są
podoba mi się ten kolejny przykład wykorzy- znakomitym przykładem, jak z garstki popu- to układy  jednorazowe , oparte na specyficz-
stania jednego z najpopularniejszych ukła- larnych elementów zrobić pożyteczne urzą- nych częściach pochodzących z odzysku, zu-
dów rodziny CMOS 4000. Polecam ten po- dzenie. Jednak z drugiej jest typowym przy- pełnie niedostępnych w handlu. Nie nadają się
mysł uwadze wszystkich, którzy chcą jak kładem  partyzantki . Zastosowany submi- do publikacji, ponieważ praktycznie nikt inny
najtańszym kosztem zrealizować działający niaturowy przekaz
nik na pewno nie powinien ich nie zrealizuje. Tymczasem wystarczyłoby
system zdalnego sterowania! Układ nie trafi być stosowany w obwodach sieci - a taka dodać jakiś tranzystor, rezystor, zwiększyć po-
jednak do publikacji w Forum Czytelników praktyka jest powszechna wśród amatorów. jemność kondensatora, a układ byłby  ela-
ani w dziale E-2000, ponieważ nadesłany W przypadku przekaz
ników chodzi przede styczny i każdy mógłby w nim zastosować
model zachowywał się dziwnie po podłącze- wszystkim o trwałość  delikatne styki nie posiadane elementy.
niu doń żarówek o łącznej mocy 120W. Ory- wytrzymają dużego obciążenia i albo się Podobny problem występuje też często
ginalny schemat pokazany jest na rysunku 2. szybko wypalą, albo się nawet skleją. Ktoś przy próbie wykorzystania bardzo ciekawych
Dariusz przysyła do Redakcji wiele intere- mógłby zaprotestować, że podobny przeka- układów scalonych, na przykład tajwańskich
sujących układów i to nie tylko w ramach z
nik pracuje już rok i wszystko jest dobrze. firm Holtek czy UMC. Kostki są w katalogu,
Szkoły. Większość układów zawiera ciekawe Nie jest to znaczącym argumentem  nie próbki pojawiają się na rynku. Konstruktor
rozwiązania, jednak prawie wszystkie układy można lekceważyć danych katalogowych. otrzymuje próbki, wykonuje model. Potem
wymagają indywidualnego dobierania ele- Owszem, nie mam wątpliwości, że w amator- przy próbie zakupu okazuje się, że owszem,
mentów, bardzo często zawierają nietypowe skich konstrukcjach niektóre elementy beza- dany typ kostki można sprowadzić, ale mini-
podzespoły i są montowane w nietypowy spo- waryjnie pracują w warunkach trudniejszych, malny zakup to... 10000 sztuk. Oczywiście
sób. Z jednej strony jest to zaleta i przykład niż dopuszcza katalog, jednak trzeba brać pod trudno znalez
ć odważnego, kto utopi dużą
jak można praktycznie wykorzystać to, co się uwagę to, że dzisiejsi uczestnicy Szkoły jutro sumę pieniędzy w wątpliwej inwestycji
ma w szufladzie. Jednak z drugiej strony jest będą prawdziwymi konstruktorami. Tak, je- (sprzedaż takiej liczby na niewielkim pol-
to poważna wada. Trzeba pamiętać, że czytel- steśmy w Szkole Konstruktorów, a nie w skim rynku jest bardzo mało prawdopodob-
nikami EdW są także mniej doświadczeni szkole  partyzantów , dlatego muszę zwrócić na). Ten problem niejednokrotnie stawał
elektronicy, którzy chcieliby zbudować na tę sprawę szczególną uwagę. Właśnie ze przed Działem Zaopatrzenia AVT i to dlatego
podobny układ, a akurat nie mają i nigdy nie względu na to, postawione zadania trzeba re- w EdW jest tak mało projektów z układami
będą mieć takiego samego elementu. Jeśli za- alizować w sposób możliwie najmniej skom- wymienionych firm. Nie chcielibyśmy, by
stosują inny, układ nie będzie pracował. Po- plikowany, ale... nie bardziej. projekty z takimi efemerycznymi układami
nadto, jeśli dane urządzenie miałoby być za- Podane uwagi, sprowokowane przez pro- były jak pokazywanie komuś smakowitego
prezentowane w ramach działu E-2000, musi jekt Dariusza, odnoszą się do wielu uczestni- lizaka... przez szybę. Na problem ten natknął
zawierać podzespoły dostępne w handlu, ków Szkoły, a także osób, które przysyłają się też jeden z uczestników tego zadania,
a nie jakieś pojedyncze elementy z odzysku, projekty do działów Forum Czytelników i E- Grzegorz Kaczmarek z Opola, który
Fot. 1 Model Fot. 2 Projekt Fot. 3 Propozycja Fot. 4 Rozwiązanie
Marcina Wiązani Marcina Wiązani Marcina Wiązani Jarosława Chudoby
Elektronika dla Wszystkich
35
Szkoła Konstruktorów
bezskutecznie  polował na układy Holteka
HT12 i tylko dlatego nie zdołał na czas wy-
konać modelu.
Wracając do nadesłanych modeli, chciał-
bym szczerze pochwalić Dariusza za orygi-
nalny pomysł, ale muszę też stwierdzić, że
zanadto uprościł układ. Naśladowcom,
którzy chcieliby zbudować podobny prze-
łącznik świetlny (a naprawdę warto spróbo-
wać, bo układ zachowuje się nad podziw do-
brze) proponowałbym wprowadzenie istot-
nych zmian. W nadesłanym modelu znajdu-
je się subminiaturowy przekaz
niczek, które-
go styki z całkowitą pewnością nie są prze-
znaczone do pracy przy napięciu sieci i prą-
dach rzędu amperów, więc szybko ulegną
zniszczeniu (lub sklejeniu, lub przekaz
nik
będzie z
le pracował pod wpływem pól ma- zakwalifikowany do druku w ramach Forum Rys. 5
gnetycznych wytwarzanych przez duże prą- lub E-2000. Wszyscy, którzy mieli styczność
dy obciążenia). Prawdopodobnie dziwne za- z modelem pytali, co to Rysunek 5 pokazuje sche-
chowanie modelu, który dobrze pracował za niedz
wiadek. Cier- mat Fryderyka Meislera
bez obciążenia, a  szalał po dołączeniu pliwie tłumaczyłem, że z Wrocławia. Układ jest w za-
dwóch żarówek 60-watowych, wynikało jest to po prostu... ra- sadzie poprawny, ale prawdo-
właśnie z nieprawidłowej pracy przekaz
ni- diowy pilot zdalnego podobnie nie będzie popraw-
ka. Jeśli jednak zastosowany zostanie więk- sterowania. Jeśli model nie pracował ze względu na
szy przekaz
nik (o mniejszej rezystancji cew- potwierdzi prawidłowe właściwości kostki NE567,
ki), wydajność prądowa zasilacza, a przede działanie w Pracowni która na wyjściu nie wytwo-
wszystkim wydajność prądowa wyjścia ko- Konstrukcyjnej AVT, rzy  czystego prostokąta nie-
stki 4017 okażą się za małe. Ponadto dwuko- jego opis ukaże się Fot. 5 Układ zbędnego do pracy przerzutni-
lorowa dioda włączona jest w nietypowy w jednym z najbliż- Jarosława Chudoby ka T z kostką 4027. Ponadto
i niegodny polecenia sposób. Jej jasność szych numerów EdW. w nadajniku pracuje generator
świecenia jest bardzo mała, a na rezystorach Główną nagrodę z bramką Schmitta, który bę-
szeregowych wydziela się znaczna moc. Za- (oraz 7 punktów) otrzy- dzie się  rozjeżdżał przy
miast diody dwukolorowej ze wspólną kato- muje tym razem Marcin zmianach napięcia zasilania.
dą można dać dwie oddzielne diody lub na- Wiązania, głównie za Rysunek 6 ilustruje nie-
wet jedną. Można też spróbować włączyć trud włożony w wyko- typową koncepcję zaprezen-
diodę dwukolorową według rysunku 3. nanie trzech modeli. towaną przez Marcina Przy-
W stanie spoczynku będzie świecić dioda Nagrody i punkty otrzy- byłę z Siemianowic. Oto
zielona. Po włączeniu przekaz
nika zaświeci mają także Jarosław fragment nadesłanego e-mai-
się dioda czerwona, a ponieważ prąd diody Chudoba (5pkt.) i Da- la: Proponowany przeze
Zenera zmaleje, dioda zielona zgaśnie. Tyle riusz Knull (5pkt.). Bar- Fot. 6 Praca mnie układ może sterować
o przełączniku świetlnym. tek Stróżyński otrzymu- Dariusza Knulla max 10 urządzeniami. Działa
Pokazany na fotografii 7 układ Bartło- je tylko 5 punktów, a za w bardzo prosty sposób. (...)
mieja Stróżyńskiego z Kęt został wstępnie opublikowany projekt Pomysł zaczerpnąłem z Fo-
otrzyma honorarium. rum Czytelników 2/98.
W układzie odbiornika kość
Prace 4017 podaje kolejno stan
teoretyczne wysoki na bramki  and .
Spośród prac teoretycz- Impuls z odbiornika pod-
nych wybrałem kilka czerwieni (po zanegowaniu)
schematów. Rysunek 4 pada na wszystkie wejścia
pokazuje uproszczony bramek. Jednocześnie może
schemat układu Grze- Fot. 7 Przyrząd Bartłomieja być przełączony tylko jeden
gorza Kaczmarka Stróżyńskiego przerzutnik (zależy na której
z Opola, którego z bra- bramce wystąpią na wejściu
Rys. 3 ku kostek HT12 nie udało się zrealizować, dwie jedynki). Jedna grupa diod LED wska-
jednak układ jest prawidłowy i powinien zuje, które urządzenie może być w tej chwi-
Rys. 4 działać. li włączone, druga wskazuje stan urządze-
nia (zał/wył).
Chcąc np. włączyć (lub wyłączyć) urzą-
dzenie nr 1, wciskamy przycisk w nadajniku
w momencie, w którym zaświeci się dioda
podłączona do wyjścia Q1 itd. Urządzenie
nie powinno reagować na piloty RTV po
odpowiednim dobraniu wartości układu
Elektronika dla Wszystkich
36
Szkoła Konstruktorów
czasowego przy odbiorniku podczerwieni.
Mam coś podobnego w domu i działa bez
zarzutu.
Układ rzeczywiście ma szansą działać,
jednak jego obsługa jest dość kłopotliwa
i chyba niewiele osób zdecyduje się zapro-
jektować schemat według tej koncepcji. Po-
mysł jest jednak dobry na przykład dla osób
o ograniczonych zdolnościach ruchowych.
Ciekawe schematy systemów wykorzystu-
jących podczerwień nadesłali Radosław Ko-
zal z Rybnika oraz Piotr Figiel z Giebułtowa.
Prosty i skuteczny sposób sterowa-
niajednym urządzeniem zaproponował Wi-
told Krzak z Żywca. Aby uniezależnić się
od sygnałów pilotów, które z zasady pracu-
ją z częstotliwością nośną 36kHz, chce za- otrzyma upominek i trzy punkty, między in- Rys. 8
stosować odbiornik reagujący na impulsy nymi za to, że w nadajniku przewidział ob-
o częstotliwości 30kHz. Nadajnik zawiera wód uruchamiający generator tylko na stabilny na jakiś czas t1 oraz spowoduje
tylko generator przebiegu 30kHz z kostką chwilę, a nie na cały czas naciskania przy- zwiększenie o jeden stanu licznika 4017. Ko-
555, a odbiornik oprócz układu SFH506-30 cisku. Przy takich krótkich impulsach sca- lejne takie impulsy spowodują dalsze zwięk-
zawiera licznik 4017 pracujący w roli prze- lony odbiornik SFH (TFMS) będzie praco- szanie stanu licznika IC1, ale na wyjściach
rzutnika T oraz optotriak i triak. Witold wał poprawnie. wszystkich bramek IC2 nadal będzie się utrzy-
Wszyscy wymienieni mywał stan wysoki ze względu na stan niski
Koledzy otrzymają upo- na wyjściu zanegowanym przerzutnika mono-
minki i punkty (2...3). stabilnego. Po skończeniu czasu t1 w punkcie
Upominek otrzyma także Y pojawi się stan wysoki i na wyjściu jednej
12-letni A
ukasz Szczę- z bramek NAND może pojawić się stan wyso-
sny z miejscowości Wy- ki, który zmieni na przeciwny stan współpra-
ba za projekt systemu cującego przerzutnika T oraz wyzeruje licznik
opartego na układzie dzięki obwodowi z tranzystorem.
Holtek HT6150, wzoro- Godne wzmianki rozważania i układy zna-
wany na EP 11/99. Nato- lazłem również w pracach, które nadesłali
miast nagrodę otrzyma Krzysztof Gedroyć ze Stanisławowa, Adam
13-letni Maciek A
aszcz Cetera z Białegostoku, Krzysztof Gumien-
z Gdyni za swój projekt ny z Warszawy, Jarek Dąbrowski z Czeladzi
przełącznika dz
więko- i Marcin Stanisławski z Gdańska.
wego. W liście napisał:
przyznam się, że układ Podsumowanie
formowania i wzmacnia- Ogólnie biorąc, poziom prac był dobry.
nia impulsów przepisa- Oczywiście nie mogę zaprezentować wszyst-
łem ze starego Radioe- kich schematów. W wielu przypadkach za-
lektronika. Jednak układ proponowaliście użycie w odbiornikach zasi-
wybierania jest całkowi- lacza beztransformatorowego  bardzo słu-
cie moim samodzielnym sznie.
pomysłem. Jak zwykle w Szkole, wiele schematów
Przełączniki dz
wię- zawierało błędy i niedoróbki. Na część już
kowe zaproponowało zwróciłem uwagę. Dodam jeszcze, że nie
Rys. 6 kilkanaście osób. Większość to proste ukła- wszyscy podeszli do problemu ze strony
dy reagujące na każdy dz
więk. Maciek jako praktycznej  trzeba pamiętać, że końcowym
Rys. 7 jeden z nielicznych zaproponował układ kil- celem nie jest narysowanie schematu, ale wy-
kukanałowy. Poszczególne prze- konanie urządzenia, które zda egzamin
rzutniki wyjściowe reagują nie w praktyce. Dlatego trzeba było poświecić
na jeden, tylko na dwa, trzy lub sporo uwagi obwodom zasilania i obudowie.
cztery głośniejsze dz
więki, od- Wiele nadesłanych schematów było zbyt
dzielone krótkimi przerwami i co rozbudowanych. Dwa można zobaczyć na
bardzo ważne  pojawiające się rysunkach 8 i 9. Fragment nadajnika pod-
w określonym odcinku czasu. czerwieni z rysunku 8 można znacznie upro-
Nadesłany schemat (z niewielki- ścić i ulepszyć (stabilność częstotliwości),
mi poprawkami) pokazany jest stosując jedną kostkę 4047. Tak samo można
na rysunku 7. uprościć nadajnik z rysunku 9 (pokazałem
Odebranie głośniejszego też błędny przykład włączenia fotodiody
dz
więku powoduje pojawienie się odbiorczej).
w punkcie X ujemnego impulsu,
który wyzwoli przerzutnik mono- Ciąg dalszy na stronie 39
Elektronika dla Wszystkich
37
Szkoła Konstruktorów
napięć wejściowych  może się zdarzyć, że nych warunkach pracy. Dlatego w układach Nagrody za prawidłowe odpowiedzi wy-
stan wyjścia będzie różny w poszczególnych  przemysłowych (industrial) o rozszerzonym losowali:
egzemplarzach, bo będzie zależał od wartości zakresie temperatur pracy, stosowane są obudo- Piotr Tatoń  Kęty
napięcia niezrównoważenia wzmacniacza al- wy ceramiczne, mające lepsze właściwości cie- Tomasz Jadasch - Kęty
bo jeszcze innych czynników. plne. Natomiast układy mające najszerszy za- Jerzy Klaczak  Katowice
Nie jest natomiast problemem zastosowa- kres temperatur pracy, wymagające najwyższej A
ukasz Dąbrowski - Tarnobrzeg
nie w układzie popularnych kostek o zakre- niezawodności, przeznaczone do sprzętu woj-
sie temperatur pracy 0...+70oC, na co zwra- skowego, lotniczego, medycznego (military) są Zadanie numer 54
cali uwagę niektórzy uczestnicy. Taki zakres zwykle pakowane w znane od wielu lat obudo- Na rysunku D pokazano kolejny układ
temperatur pracy ma większość popularnych wy metalowe. Już z tego można wysnuć wnio- nadesłany do Szkoły jako rozwiązanie
układów scalonych dostępnych dla amato- sek, że o zakresie temperatur pracy decyduje głównego zadania. Według opisu ma to być
rów. Początkujący elektronicy mają zupełnie w ogromnej mierze obudowa, a nie wewnętrz- termometr o zakresie  7o...+3oC.
fałszywe wyobrażenie o problemie tempera- na struktura półprzewodnikowa. Jak zwykle pytanie brzmi:
tur pracy. Uważają mianowicie, że w niż- Kilku uczestników słusznie zwróciło
szych temperaturach kostka nie będzie dzia- uwagę, ze układ będzie kłopotliwy w użyt- Co tu nie gra?
łać. Tymczasem żaden układ nie ma w sobie kowaniu, bo spadki napięcia na bezpieczni-
czujnika, który go wyłączy przy spadku tem- kach będą różne i po każdej wymianie bez- Odpowiedzi oznaczcie dopiskiem Nie-
peratury poniżej zera. Układy  komercyjne piecznika konieczna będzie kalibracja. To Gra54 i nadeślijcie w ciągu 45 dni od uka-
(commercial) o katalogowym zakresie tem- prawda, jednak wymiana bezpiecznika zda- zania się tego numeru EdW.
peratur pracy będą na pewno pracować przy rza się rzadko, więc na pewno niektórzy
temperaturach otoczenia nawet -20oC. Za- zdecydują się na takie utrudnienie. Rys. D
zwyczaj będą też pracować w temperaturach
znacznie wyższych niż +70oC. W przypadku
wysokich temperatur problem w tym, żeby
odprowadzić ewentualne ciepło, by tempera-
tura struktury nie przekroczyła +150oC. Przy
małych mocach strat nie ma takiej obawy.
Podany w katalogach zakres temperatur pra-
cy oznacza przede wszystkim, że producent
gwarantuje w takich warunkach parametry po-
dane w katalogu, w tym niezawodność. Kluczo-
wą sprawą jest typ obudowy  popularne  ko-
mercyjne kostki są zamykane w plastikowych
obudowach, które są bardzo tanie, ale nie mają
dobrych właściwości cieplnych (odprowadza-
nie ciepła, zapewnienie hermetyczności przy
szybkich zmianach temperatury) i nie gwaran-
tują odpowiedniej niezawodności w ekstremal-
Ciąg dalszy ze strony 37
Punktacja Szkoły Konstruktorów
Nie wszyscy przemyśleli sprawę elimi- tów podczerwieni i radiowych (nadajników Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
D
a
r
i
u
s
z
K
n
u
l
l
7
6
Marcin Wiązania Gacki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
M
a
r
c
i
n
W
i
ą
z
a
n
i
a
5
9
nacji zakłóceń ze strony fabrycznych pilo- 433MHz).
Piotr Wójtowicz Wólka Bodzechowska . . . . . . . . . . . . . . . 39
P
i
o
t
r
W
ó
j
t
o
w
i
c
z
3
9
Ponieważ temat jest ciekawy i godny
Paweł Korejwo Jaworzno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
P
a
w
e
ł
K
o
r
e
j
w
o
3
6
Rys. 9 uwagi, zachęcam jeszcze raz do przemyśle- Bartłomiej Stróżyński Kęty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
B
a
r
t
ł
o
m
i
e
j
S
t
r
ó
ż
y
ń
s
k
i
2
4
Marcin Piotrowski Białystok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
M
a
r
c
i
n
P
i
o
t
r
o
w
s
k
i
2
3
nia swoich i cudzych
Tomasz Sapletta Donimierz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
T
o
m
a
s
z
S
a
p
l
e
t
t
a
2
3
pomysłów. Warto coś
Rafał Wiśniewski Brodnica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
R
a
f
a
ł
W
i
ś
n
i
e
w
s
k
i
2
3
podobnego wykonać. Jarosław Kempa Tokarzew . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
J
a
r
o
s
ł
a
w
K
e
m
p
a
2
2
Krzysztof Kraska Przemyśl. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
K
r
z
y
s
z
t
o
f
K
r
a
s
k
a
2
2
Ja też równolegle
Krzysztof Nytko Tarnów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
K
r
z
y
s
z
t
o
f
N
y
t
k
o
2
2
z tym zadaniem wy-
Barbara Jaśkowska Gdańsk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
B
a
r
b
a
r
a
J
a
ś
k
o
w
s
k
a
1
9
konałem projekt pro- Mariusz Wesołowski Radom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
M
a
r
i
u
s
z
W
e
s
o
ł
o
w
s
k
i
1
9
Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
J
a
r
o
s
ł
a
w
C
h
u
d
o
b
a
1
8
stego czterokanało-
Jakub Mielczarek Mała Wola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
J
a
k
u
b
M
i
e
l
c
z
a
r
e
k
1
6
wego systemu stero-
Grzegorz Kaczmarek Opole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
G
r
z
e
g
o
r
z
K
a
c
z
m
a
r
e
k
1
5
wania podczerwie- Mariusz Nowak Gacki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
M
a
r
i
u
s
z
N
o
w
a
k
1
5
Arkadiusz Antoniak Krasnystaw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
A
r
k
a
d
i
u
s
z
A
n
t
o
n
i
a
k
1
3
nią. Zostanie on za-
Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
B
a
r
t
ł
o
m
i
e
j
R
a
d
z
i
k
1
2
prezentowany w jed-
Filip Rus Zawiercie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
F
i
l
i
p
R
u
s
1
2
nym z najbliższych
Czesław Szutowicz Włocławek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
C
z
e
s
ł
a
w
S
z
u
t
o
w
i
c
z
1
0
Maciej Ciechowski Gdynia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
M
a
c
i
e
j
C
i
e
c
h
o
w
s
k
i
9
numerów.
Radosław Koppel Gliwice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
R
a
d
o
s
ł
a
w
K
o
p
p
e
l
9
Zachęcam też do
Bartosz Niżnik Puławy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
B
a
r
t
o
s
z
N
i
ż
n
i
k
9
udziału w bieżącym
Roland Belka Złotów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
R
o
l
a
n
d
B
e
l
k
a
8
Marek Grzeszyk Stargard Szcz.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
M
a
r
e
k
G
r
z
e
s
z
y
k
8
zadaniu.
Michał Kobierzycki Grójec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
M
i
c
h
a
ł
K
o
b
i
e
r
z
y
c
k
i
8
Wasz instruktor
A
ukasz Malec Tomaszów Lub. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
A

u
k
a
s
z
M
a
l
e
c
8
Piotr Górecki
Marcin Przybyła Siemianowice. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
M
a
r
c
i
n
P
r
z
y
b
y
ł
a
8
Elektronika dla Wszystkich
39