SIECI BIZNESU
KLASTRY
Cel prezentacji
" Prezentacja znaczenia struktur
klastrowych w warunkach postępującej
globalizacji
" Prezentacja doświadczeń
zagranicznych w zakresie wspierania
gron przedsiębiorczości
Struktura prezentacji
" Definicja i cechy klastrów (gron)  ang. clusters
" Dlaczego struktury klastrowe?
" Klastry w UE
" Kluczowe czynniki rozwoju struktur klastrowych
" Bariery rozwoju struktur klastrowych
" Elementy strategii rozwoju struktur klastrowych
" Narzędzia wspierania klastrów
" Prezentacja doświadczeń międzynarodowych procesu
stymulowania rozwoju struktur klastrowych
" Wnioski i rekomendacje
Definicja klastrów (gron)
" UNIDO - klastry to regionalne i terytorialne koncentracje firm
produkujących i sprzedających podobne lub komplementarne
produkty, a przez to zmuszonych do przezwyciężania
podobnych problemów i wyzwań.
" W rezultacie powoduje to powstawanie wyspecjalizowanych
dostawców maszyn i surowców, rozwój specjalistycznych
kompetencji i umiejętności oraz szybszy rozwój
specjalistycznych i zindywidualizowanych usług
" M. Porter - klastry to geograficzne koncentracje wzajemnie
powiązanych przedsiębiorstw, wyspecjalizowanych
dostawców (w tym dostawców usług), przedsiębiorstw
z innych powiązanych sektorów i branż oraz instytucji
otoczenia gospodarczego (np. uniwersytetów, izb
handlowych) wzajemnie konkurujących oraz
współpracujących
Cechy klastrów
" System powiązań (w tym nieformalnych) stymulujący
efekt synergii funkcjonowania firm
" Koncentracja geograficzna  mobilność
społeczeństwa, możliwości transportowe, etc.
Dlaczego klastry?
" Proces globalizacji wymusza specjalizację produktową i
procesową, a w efekcie stymuluje geograficzną
koncentrację i specjalizację działalności gospodarczej 
koncentrowanie zasobów na silnych stronach,
eliminowanie zagrożeń;
" Efektywny mechanizm stymulowania konkurencyjności
sektora małych i średnich przedsiębiorstw
" - głównym problem rozwoju małych firm jest problem skali
działalności w kontaktach z dostawcami, instytucjami
finansowymi, instytucjami doradczymi.
" Struktury klastrowe pomagają niwelować te strukturalne
bariery rozwoju poprzez wspieranie nowych lub
istniejących form współpracy.
Ważne!!!
" Struktury klastrowe to nie są struktury
gospodarcze koncentrujące się jedynie na
obszarach działalności
w sektorach wysokich technologii 
kwestia długotrwałej konkurencyjności
i innowacyjności
Doświadczenia UE
" Około 200 członków;
" w obrębie klastra zatrudnionych jest około 2 000 -10 000
pracowników;
" szczególną rolę odgrywają małe i średnie przedsiębiorstwa 
można zaobserwować zintegrowanie działań w ramach
globalnych sieci;
" klastry charakteryzują się różnorodnym poziomem innowacji
w (od innowatorów do zwykłych użytkowników technologii);
" wspólne działania skoncentrowane są na rozwoju nowych
produktów, struktur organizacyjnych i innowacji rynkowych.
 Nie ma standardowej polityki
klastrowej, modelu który można
implementować bez względu
na uwarunkowania zewnętrzne
" Regiony różnią się:
" otoczeniem prawnym i administracyjnym,
" zakresem rozwoju infrastruktury,
" jakością instytucji około biznesowych,
" stopniem rozwoju systemu finansowego,
" zakresem rozwoju i wykorzystywania w regionie
technologii informatycznych i komunikacyjnych,
" strukturą gospodarczą,
" strukturą społeczną i demograficzną,
 Nie ma standardowej polityki
klastrowej, modelu który można
implementować bez względu
na uwarunkowania zewnętrzne
" Regiony różnią się:
" potencjałem innowacyjnym (w tym poziomem
zakumulowanej wiedzy), z
ródłami pozyskiwania
technologii,
" kwalifikacjami zasobów ludzkich,
" charakterystyką i strukturą popytu wewnętrznego
(regionalnego),
" czy
" istniejącym modelem współpracy kooperacyjnej firm.
Kluczowe czynniki rozwoju
struktur klastrowych
" Według R. Moss to:
" elastyczność i  otwartość" struktury klastrowej, która
umożliwia dostęp do nowych technologii, wiedzy i informacji;
" wysoka jakość powiązań i wzajemne zaufanie w relacjach
pomiędzy uczestnikami grona  kluczowy czynnik sukcesu
w zakresie skutecznego funkcjonowania mechanizmu dyfuzji
informacji i wiedzy;
" poziom kompetencji i jakość zasobów ludzkich
Kluczowe czynniki rozwoju
struktur klastrowych II
" Ch. Ketels oraz M. Porter za kluczowy czynnik rozwoju uznają
otoczenie biznesowe, charakteryzując je za pomocą
4 obszarów:
" dostępnych zasobów (infrastruktura, umiejętności, etc.),
" popytu wewnętrznego (wymagania lokalnych odbiorców),
" ogólnego poziomu przedsiębiorczości oraz jakości regulacji
dla stymulowania przedsiębiorczości (opodatkowanie, lokalne
strategie konkurencji firm, prawo konkurencji, etc.),
" innych wspomagających przemysłów  dostawców
i odbiorców (tzw. zasięg i głębokość klastra).
Bariery funkcjonowania
klastrów
" niska jakość infrastruktury (w tym transportowej oraz
informatycznej);
" brak dostępu do kapitału;
" niska jakość otoczenia innowacyjnego, w tym przede
wszystkim niska jakość instytucji badawczo - rozwojowych
oraz szkoleniowych;
" niedostateczne otwarcie firm  na zewnątrz" (ang. outward
approach)  często firmy z regionu  zamykają się w sobie"
(ang. inward approach);
" niska jakość i niedostateczne kwalifikacje zasobów
ludzkich;
" narzucana hierarchiczność funkcjonowania struktur
klastrowych;
Elementy strategii rozwoju struktur
klastrowych
" poprawa otoczenia biznesowego (w tym uwzględnienie
potrzeb i oczekiwań wspomaganych klastrów),
" dostarczanie informacji i danych o prognozach
gospodarczych w celu identyfikacji szans oraz zagrożeń
rozwojowych i prowadzenia działań  wyprzedzających 
tworzenie klastrów w obszarach mających perspektywy
rozwoju,
" stały rozwój infrastruktury i oferty edukacyjnej oraz
szkoleniowej,
" wdrażanie skutecznych metod sieciowania firm,
 Elementy strategii rozwoju struktur
klastrowych
" finansowanie otoczenia około biznesowego (tworzenie
struktur wsparcia wspomagających tworzenie nowych firm),
" tzw. community building process  czyli proces tworzenia
lepszej jakości relacji lokalnych (m. in. budowanie
wzajemnego zaufania);
" koncentrowanie swojej aktywności na rynkach
międzynarodowych, a nie regionalnych;
" monitorowanie struktury gospodarczej regionu w celu
identyfikacji potencjalnych obszarów wsparcia  analiza
porównawcza w obszarach:
" ocena porównawczej bazy technologicznej i potencjału
B+R, dostępności wykwalifikowanej siły roboczej,
" ocena poziomu i możliwości rozwoju zakumulowanej
wiedzy,
 Narzędzia wspierania
klastrów
" struktura, dostępność i poziom technologiczny dostawców,
" dostępność kapitału,
" dostępność i jakość struktur szkoleniowych oraz systemu
kształcenia,
" dostępność i jakość wyspecjalizowanych usług na potrzeby
grona,
" zakres i jakość powiązań kooperacyjnych w ramach
klastra,
" stopień przedsiębiorczości w regionie,
" poziom działalności innowacyjnej i imitacyjnej
" obecność i jakość liderów innowacyjnych i przemysłowych
" jakość relacji zewnętrznych i stopnia  otwartości
" wizja rozwoju klastra i regionu
 Narzędzia wspierania
klastrów
" tzw. proces  tworzenia kotwic rozwoju klastra poprzez
kreowanie wspólnych działań (np. lobbowanie na rzecz regionu
lub obszaru działalności) - tworzenie otoczenia instytucjonalno 
organizacyjnego grona
" przygotowanie profesjonalnej i interdyscyplinarnej oferty usług
wspierających działalność struktur klastrowych - orientacja na
rozwiązywanie problemów identyfikowanych i zgłaszanych przez
firmy:
" tworzenie zindywidualizowanego systemu pozyskiwania
i rozpowszechniania (dyfuzji) informacji
" organizowanie klastrowych  one  stop  hub  kompleksowych
punktów obsługi firm
" pomoc w procesie formowania interdyscyplinarnych zespołów
roboczych
 Narzędzia wspierania klastrów
" pomoc w tworzeniu systemu wspomagającego nawiązywanie
kontaktów zewnętrznych,
" tworzenie tzw. cluster branches w oddziałach administracji
regionalnej i lokalnej,
" podnoszenie jakości kształcenia i działalności szkoleniowej oraz
wspomaganie procesu pozyskiwania wyspecjalizowanych kadr,
kluczowych dla klastra poprzez:
 dofinansowanie specjalistycznych szkoleń;
 wspólne opracowywanie programów szkoleniowych;
 wykorzystywanie praktycznych aspektów funkcjonowania struktur klastrowych w
procesie nauczania;
 tworzenie klastrowych centrów umiejętności i doskonałości;
 stymulowanie partnerstwa i pogłębiania wzajemnych relacji pomiędzy uczelniami,
a gronami
 wspomaganie inicjatyw w zakresie zwiększania zdolności kompetencyjnych (np.
wspólne szkolenia, programy badawcze, misje handlowe i technologiczne);
 wspomaganie tworzenia międzyregionalnych aliansów klastrowych w celu
zwiększenia bazy kompetencyjnej i poprawy konkurencyjności regionów
kooperujących.
 ;
Narzędzia wspierania klastrów
" podejmowanie działań promocyjnych i wyróżniających region
(promowanie klastrów eksportowych, promowanie regionów
przez grona);
" stymulowanie i przyciąganie inwestycji w obszary działalności
struktur klastrowych w regionie, a w tym w szczególności
promowanie:
" wielostronnych projektów inwestycyjnych;
" dofinansowywanie inwestycji o charakterze innowacyjnym;
 stymulowanie innowacyjności i przedsiębiorczości poprzez:
" wspomaganie procesu powstawania nowych firm;
" wspomaganie powstawania inkubatorów klastrowych;
" wspomaganie powstawania relacji sieciowych,
" wspomaganie powstawania i rozwoju centrów technologicznych
świadczących usługi na potrzeby grona,
" inwestowanie w infrastrukturę badawczo  naukową
w obszarze funkcjonowania klastra.
17 maja 2013
Wsparcie administracyjne 
doświadczenia międzynarodowe
" konieczność kompleksowego i systemowego podejścia
do procesu wspierania rozwoju struktur klastrowych -
rozwiązywanie wspólnie zidentyfikowanych problemów;
" działania administracji muszą być działaniami
wspomagającymi - identyfikowanie potencjalnych struktur
klastrowych, a następnie projektowanie i wdrażanie narzędzi
wsparcia dla już istniejących i zweryfikowanych pozytywnie
przez rynek struktur klastrowych
" poprawne określenie grona (zarówno geograficzne, jaki
dokładne sprecyzowanie jego obszaru działalności)
Zagraniczne doświadczenia praktyczne
" efektywny mechanizm komunikacji pomiędzy  aktorami
grona;
" silna grupa inicjująca (nie może to być jednak administracja);
" myślenie strategiczne oraz długookresowe zaangażowanie
w proces tworzenia klastra;
" podejmowanie współpracy jest łatwiejsze, gdy firmy działają
w podobnych obszarach funkcjonowania oraz sąsiadują ze
sobą, a celem ich działania jest wspólne przeciwstawianie się
zewnętrznej konkurencji;
" budowanie nieformalnych relacji w oparciu o wzajemne
zaufanie - proces ten nie powinien być ograniczany barierami
biurokratycznymi;
" konieczny jest spiritus movens, czyli tzw.  facilitator (lub
inaczej broker)  promocja, zarządzanie siecią planowanie
operacyjne i strategiczne
Zagraniczne doświadczenia praktyczne
" propagowanie idei gron poprzez edukowanie, prezentowanie
potencjalnych korzyści dla uczestników klastrów oraz
prezentowanie praktycznych rozwiązań i sukcesów innych
klastrów funkcjonujących w zbliżonym obszarze działalności lub
regionie;
" gromadzenie potencjalnych uczestników inicjatyw klastrowych
wokół wspólnej idei (np. wspólnie zidentyfikowanego problemu);
" tworzone systemy powinny być skierowane na zewnątrz;
" tworzony system powinien być dostępny dla wszystkich
zainteresowanych (powinny być tworzone elastyczne struktury
organizacyjne);
" budowanie struktur klastrowych w oparciu o już istniejące
instytucje otoczenia około biznesowego;
Obszary współpracy w ramach struktur
klastrowych
" działalność badawcza oraz lobbowanie:
 w zakresie nawiązywania relacji z dostawcami i odbiorcami,
 w zakresie działalności szkoleniowej i edukacyjnej,
 w zakresie kreowania innowacji i pozyskiwania nowych
technologii,
 w zakresie inwestycji (łączenie zasobów produkcyjnych,
dystrybucja, sprzedaż, marketing);
Wraz z upływem czasu nie zwiększa się zakres współpracy,
ale intensywność działań w ramach wcześniej zdefiniowanych
obszarów kooperacji.
Klastry w MSP
" Niebagatelną rolę w rozwoju MSP pełnią obecnie struktury klastrowe
tworzone w celu osiągnięcia przez pojedyncze podmioty gospodarcze
większej konkurencyjności.
" Zdaniem Portera klastrem jest [17]  znajdująca się w geograficznym
sąsiedztwie grupa przedsiębiorstw i powiązanych z nimi instytucji
zajmujących się określoną dziedziną, połączona podobieństwami i
wzajemnie się uzupełniająca .
" Większość klastrów poszerza swoje działanie o uwarunkowania lub sieci
społeczne przynoszące korzyści zaangażowanym przedsiębiorstwom.
" Do ewidentnych korzyści z funkcjonowania danego przedsiębiorstwa w
klastrze należy zaliczyć zwiększony poziom wiedzy wynikający z
szerszego dostępu do niej i wymiany, zdolności do łączenia
komplementarnych umiejętności, specjalizacji produkcji w ramach
każdego przedsiębiorstwa m. in. poprzez wspólne zakupy surowców,
usprawniony przepływ informacji w ramach klastra oraz umożliwienie
rozwoju infrastruktury dla rozwoju usług prawniczych, finansowych i
innych[1].
Klastry w MSP
" Z drugiej strony powstające obecnie coraz liczniej w ramach
gospodarki elektronicznej klastry wirtualne oprócz atrybutów
wynikających z gospodarki elektronicznej, jak digitalizacja procesów
gospodarczych, wirtualizacja fizycznych podmiotów, koncepcja
gospodarki sieciowej i szans na tworzenie sieci współpracy
z dostawcami, klientami i innymi partnerami gospodarczymi,
eliminacja pośredników, korelacja obszarów gospodarki w zakresie
techniki obliczeniowej, transmisja danych i rzeczywistych wartości
oferowanych klientom, zanik podziału na konsumentów i
producentów, działania w czasie rzeczywistym i w wymiarze
globalnym, powstają także specyficzne ich właściwości [19], jak brak
geograficznej przynależności, brak wsparcia ze strony polityki
regionalnej, narodowej czy subnarodowej, niezorientowanie na
rozwój regionu oraz skupianie się na społecznościach wirtualnych a
nie lokalnych.
" Rodzi to pewne zagrożenia dla harmonizacji polityki regionalnej
z działalnością przedsiębiorców zrzeszonych w klastrach.
Wnioski
" Koncentracja geograficzna działalności odgrywa
cały czas bardzo dużą rolę - w wielu regionach
postępujący proces integracji gospodarczej
zwiększa znaczenie koncentracji geograficznej;
" Postępujący proces integracji gospodarczej
wymusza specjalizację produktową i procesową
firm, regionów oraz krajów;
" Polityka regionalna powinna koncentrować
zasoby na wybranych obszarach działalności,
charakteryzujących się największą obecną
i potencjalną konkurencyjnością;
" Nie ma standardowej polityki klastrowej
Wnioski
" Kluczowe czynniki rozwoju gron:
 wysoki poziom kompetencji i jakości zasobów ludzkich,
 przyjazne otoczenie instytucjonalno  regulacyjne,
 wzajemne zaufanie w relacjach pomiędzy uczestnikami
grona,
 zorientowanie struktury klastrowej  na zewnątrz , a nie
 do wewnątrz ,
 elastyczność i jak najmniejszy poziom sformalizowania
struktury,
 tworzenie struktur klastrowych w obszarach
działalności, które mają perspektywy rozwoju
Wnioski
" Praktyka zagraniczna wskazuje na konieczność
kompleksowego podejścia do procesu wspierania struktur
klastrowych;
" Działania administracji mogą być jedynie działaniami
wspomagającymi;
" Na etapie tworzenia klastra kluczowym czynnikiem
powodzenia jest skuteczność pracy tzw. facilitatora
(brokera).
" Zagraniczne doświadczenia wskazują, że powinna to być
osoba o dobrych kontaktach w firmach, a jego głównym
zadaniem powinno być budowanie wzajemnych relacji
i zaufania pomiędzy potencjalnymi uczestnikami grona,
koordynowanie procesu tworzenia planów działań
strategicznych i operacyjnych sieci w pierwszym okresie
wdrożeniowym  w tym przede wszystkim stymulowanie
procesu wspólnego określenia celów oraz zarządzania
siecią;
Rekomendacje
" Ciągłe monitorowanie struktury gospodarczej regionu w celu
identyfikacji potencjalnych struktur klastrowych
i ewentualnych obszarów wsparcia  analiza porównawcza;
" Promowanie koncepcji klastrów wśród przedsiębiorców,
jednostek otoczenia okołobiznesowego, administracji
regionalnej;
" Podnoszenie jakości kształcenia i działalności szkoleniowej
w regionie poprzez inwestowanie w infrastrukturę
edukacyjno - szkoleniową;
" Zacieśnianie współpracy pomiędzy sektorem
przedsiębiorstw, a sektorem wyższych uczelni;
" Stymulowanie i przyciąganie wielostronnych projektów
inwestycyjnych, w szczególności o charakterze B+R;
" Kompleksowe wspieranie przedsiębiorczości w regionie
(w tym wspomaganie procesu powstawania nowych firm);
Rekomendacje
" Inwestowanie w poprawę funkcjonowania infrastruktury
(w tym w szczególności infrastruktury transportowej
i informatycznej);
" Rozwijanie infrastruktury badawczo  naukowej.
" Inicjowanie współpracy pomiędzy firmami poprzez:
 identyfikowanie wspólnych barier oraz możliwości
tworzenia schematów wspólnego przeciwdziałania
negatywnym zjawiskom lub wykorzystywania szans;
 stymulowanie i formalizowanie kanałów komunikacji
pomiędzy firmami z określonych obszarów działalności;
 ułatwianie firmom wspólnego nawiązywania kontaktów
zewnętrznych;
 wspomaganie i dofinansowywanie wspólnych inicjatyw
szkoleniowych;
 wspomaganie i dofinansowywanie wspólnych projektów
innowacyjnych (w tym badawczo  rozwojowych);
Dziękuję