CHOROBY WEWN
TRZNE WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Piotr Sławuta, Paulina Uruska*
Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
*Studentka III roku Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Choroby jamy
nosowej psów i kotów
Grzybice jamy nosowej
NASAL CAVITY DISEASES IN DOGS AND CATS  MYCOSES
Grzybice jamy nosowej u psów i kotów bich lub z ziemi zanieczyszczonej tymi
Streszczenie
są wywoływane głównie przez grzyby odchodami. Grzyb jest pasażowany przez
z rodzaju Cryptococcus i Aspergillus, zali- przewód pokarmowy ptaków, które są jego
Grzybice jamy nosowej są wywoływane
cza się je do grzybic narządowych (głębo- bezobjawowymi nosicielami. Do zakaże-
przez grzyby z rodzaju Cryptococcus
kich, tzw. endomikoz). Na początku war- nia dochodzi przez inhalację zarodni-
i Aspergillus. Zalicza się je do grzybic
to przypomnieć, że zarodniki grzybów, ków z wysychających odchodów ptasich
narządowych, które pojawiają się w wy-
a zwłaszcza pleśni, są wszechobecne i sta- (w świeżych odchodach, ze względu na
niku spadku odporności. Cryptococcus
ły kontakt z nimi, ich obecność na skó- kwaśne pH grzyb nie może się namnażać)
neoformans jest grzybem drożdżopo-
rze, w jamie ustnej i przewodzie pokar- oraz przez kontakt z chorymi zwierzętami.
dobnym, który jest pasażowany przez
mowym jest zjawiskiem fizjologicznym. Zarodniki kolonizują jamę nosową i mogą
przewód pokarmowy ptaków. Objawy
Dość częste jest zjawisko tzw.  chorych rozprzestrzeniać się poprzez blaszkę si-
kliniczne u kotów wynikają z miejsca
budynków  budynki stare, wilgotne, ale tową do centralnego układu nerwowego
kolonizacji grzyba. U psów najczęściej
także te o zamkniętej cyrkulacji powietrza (OUN). U psów do uogólnienia zakażenia
występuje postać rozsiana i objawy
związane z zakażeniem OUN oraz gał- (czyli mające klimatyzację) są  ulubionym dochodzi drogą hematogenną.
ki ocznej. U psów i kotów Aspergillus siedliskiem grzybów pleśniowych, pro- Objawy kliniczne obserwowane u ko-
atakuje jamę nosową i zatoki przyno- dukujących miliardy zarodników i miko- tów wynikają z kolonizacji grzyba w pew-
sowe; może przejść w postać płucną
toksyny. Osobnik ze sprawnie funkcjonu- nych, tzw. predylekcyjnych, miejscach:
lub rozsianą.
jącym układem odpornościowym, mimo jama nosowa, zatoki przynosowe, OUN,
ciągłej kolonizacji, jest odporny na zaka- gałki oczne, skóra i tkanka podskór-
Słowa kluczowe
żenie, stąd najczęściej grzybice (w tym na. Dlatego charakterystyczne objawy
jamy nosowej) pojawiają się w wyniku to uporczywe kichanie, przewlekły wy-
grzybice, jama nosowa, psy, koty
spadku odporności  zakażenia FIV lub pływ śluzowo-ropny z nosa (może być
FeLV, wyniszczenia chorobami ogólno- z krwią), apatia i brak łaknienia. Poja-
ustrojowymi, długotrwałej terapii anty- wia się chrapliwy oddech i zmiany w ko-
Abstract
biotykami i glukokortykoidami, chemio- ściach twarzoczaszki powodujące wy-
terapii itp. (3). stąpienie  rzymskiego profilu  nasada
Nasal cavity mycoses classified as organ
nosa grubieje. Lusterko nosowe ulega
mycoses induced by immunity impair-
ETIOPATOGENEZA wrzodziejącemu zapaleniu, mogą poja-
ment are mainly caused by fungi of the
KRYPTOKOKOZY wiać się objawy z OUN: ślepota, drgawki
genera Cryptococcus and Aspergillus.
Kryptokokoza dotyczy przede wszystkim i niezborność ruchowa. U psów najczę-
Cryptococcus neoformans is a yeast-like
kotów (choć opisywano ją u wielu ga- ściej występuje postać rozsiana oraz ob-
fungus transmitted by the alimentary
tunków zwierząt) w każdym wieku (naj- jawy związane z zakażeniem OUN i gałki
tract in birds. The clinical symptoms
częściej dorosłych samców) i młodych ocznej. U obu gatunków często dochodzi
in cats are associated with the coloni-
psów dużych ras (2, 8). Cryptococcus neo- do zajęcia płuc. Ziarniniaki w płucach
zation site. In dogs the most common
formans jest grzybem drożdżopodobnym, mają charakter wieloogniskowy, z obec-
form is disseminated aspergillosis with
symptoms resulting from CNS and ey- szeroko rozpowszechnionym w przyro- nością białych, galaretowatych złogów.
eball infection. In dogs and cats Asper- dzie. Wyróżnia się dwie odmiany grzyba: Nie występują kaszel i duszności. Zmia-
gillus grows in the nasal cavity and para- Cryptococcus neoformans var. Gatti  po- ny mogą wystąpić także w innych narzą-
nasal sinuses and can develop in a pul- woduje zakażenia u małych przeżuwa- dach wewnętrznych, kościach i oponach
monary or disseminated form.
czy i ptaków oraz Cryptococcus neoformans mózgowych (2, 6, 8).
var. neoformans, który ma cztery seroty-
Key words
py: A, B, C, D. Serotypy A i D występu- DIAGNOSTYKA KRYPTOKOKOZY
ją na całym świecie, serotyp C występuje Każdy praktykujący lekarz weterynarii
nasal cavity mycoses, dogs, cats
głównie w obu Amerykach, a B jest bar- wie doskonale, że najtrudniejszą spra-
dzo rzadko spotykany (3). wą związaną z grzybicami narządowymi
Cryptococcus neoformans var. neoformans jest ich diagnostyka. Oczywiście w każ-
najczęściej izoluje się z odchodów gołę- dym podręczniku i artykule napisane jest,
MAJ " 5/2011
54
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE CHOROBY WEWN
TRZNE
że rutynowo (czyli od razu) należy wyko- Izoluje się je z gleby, roślin, powietrza, (z wymazu lub biopsji), który należy po-
nać badania laboratoryjne i nie można le- a nawet z pomieszczeń zamkniętych. brać z kilku miejsc, z uwagi na wieloogni-
czyć  na ślepo antybiotykami, ale szacu- Są saprofagami rozkładającymi martwą skowy charakter zakażenia. W badaniu
nek i umiłowanie prawdy, jak i znajomość materię organiczną do prostych związ- radiograficznym (podejrzenie grzybnia-
praktyki dnia codziennego, każą wątpić ków. Jako grzyby strzępkowe uwalniają ka) widoczne są dobrze odgraniczone ob-
w wykonywanie posiewu i antybiogramu miliardy zarodników, które wraz z po- szary zwiększonej przezierności w jamie
u każdego zakatarzonego psa czy kota. wietrzem dostają się do układu odde- nosowej i zmniejszone wysycenie cienia
Każdy z nas musi odpowiedzieć sobie sam chowego. Rodzaj Aspergillus liczy ponad w części donosowej. Czasami u psów
na pytanie, kiedy należy przerwać dotych- 150 gatunków, z czego około 20 jest cho- z zaawansowaną chorobą może dojść
czasowe leczenie  kataru kociego , zrobić robotwórczych. U psów i kotów Aspergil- do zniszczenia lemiesza, kości trzewio-
wymaz i posiać pobrany materiał. Rozpo- lus atakuje jamę nosową i zatoki przyno- czaszki lub blaszki sitowej oraz martwicy
znanie stawia się na podstawie wyników sowe, ale może przejść w postać płucną rozpływnej kości zatoki czołowej. W za-
badań mikologicznych, obejmujących lub rozsianą. Szczególnie narażone są psy toce czołowej można stwierdzić groma-
barwienie negatywne (szuka się obecno- młode, przed ukończeniem trzeciego dzenie się płynu (3).
ści komórek drożdżopodobnych w nie- roku życia, oraz psy ras  długonosych .
wybarwionych kapsułach), hodowlę grzy- Czynnikami sprzyjającymi kolonizacji TERAPIA ASPERGILLOZY
ba na podłożach i badań serologicznych są: niedobory mikroelementów i wita- Terapia polega na podawaniu leków prze-
(lateksowy test aglutynacji, który wykry- min, ciąża, cukrzyca, nowotwory, po- ciwgrzybiczych ogólnie (per os) lub miej-
wa obecność i ustala miano przeciwciał dawanie leków immunosupresyjnych, scowo (tak jak w przypadku kryptokokozy
przeciwko antygenom kapsuły). długotrwała terapia antybiotykowa i ste- obowiązuje monitoring czynności wątro-
Z uwagi na to, że diagnostyka labora- roidowa (3). by). Ogólnie stosuje się itraconazol w daw-
toryjna tego rodzaju wykonywana jest U psów i kotów aspergilloza jamy no- ce 5 mg/kg m.c. co 12 h przez minimum
w specjalistycznych laboratoriach, a nie sowej często jest powikłaniem prze- 60 dni lub 10 mg/kg m.c. co 24 h/60 dni.
w gabinecie weterynaryjnym, jej dokład- wlekłego idiopatycznego limfocytar- Są także doniesienia o stosowaniu z bar-
ne opisywanie jest bezcelowe. Pamiętać no-plazmocytarnego zapalenia jamy dzo dobrym skutkiem terbinafiny w daw-
należy, że materiał pobierać można w for- nosowej. W przebiegu tej choroby do- ce 5 mg/kg m.c. co 24 h przez mini-
mie wymazu z błony śluzowej jamy no- chodzi do upośledzenia funkcji rzęsek mum 3 tygodnie i posaconazolu 5 mg/
sowej i płynu gałki ocznej oraz aspiratów błony śluzowej nosa, co ułatwia kolo- kg m.c. co 12 h/3 tygodnie (4). Terapia
z przewodów nosowo-łzowych (3). Ma- nizację (1, 7, 9, 11). Charakterystycz- miejscowa jest dość kłopotliwa  po-
teriał powinien być jak najszybciej ode- nym objawem aspergillozy jamy noso- lega na stosowaniu wlewów klotryma-
słany do laboratorium, by uniknąć jego wej jest wrażliwość na dotykanie kości zolu (bądz
enilkonazolu) do jamy noso-
wyschnięcia (w probówce z podłożem nosa i jego okolicy, depigmentacja oraz wej. Lek wprowadza się do jamy nosowej
może być przechowywany maksymal- owrzodzenie lusterka nosowego. Pojawia przez sondę w znieczuleniu ogólnym, za-
nie 48 h). Grzyby, zależnie od gatunku, się wypływ z nozdrzy  jedno- lub obu- tykając nozdrza tylne i przednie. Roztwór
 rosną 14-21 dni stronny, o charakterze śluzowo-ropnym, (dostępny w handlu 1%) pozostawia się
zielonkawy bądz
krwisty. Na powierzch- na około godzinę (2 razy na dobę przez
TERAPIA KRYPTOKOKOZY ni błony śluzowej jamy nosowej tworzą 1-2 tygodnie). Jeśli po 2 tygodniach ob-
Terapia opiera się na stosowaniu itra- się płytki pleśni w postaci tzw.  zma- jawy nie ustępują, zabieg należy powtó-
conazolu przez 30 dni wg następującego towień grzybiczych , z czasem pacjen- rzyć.
schematu (jest to oczywiście jeden z sys- ci zaczynają kichać, a oddech staje się W przypadku stwierdzenia (RTG,
temów): 5 mg/kg m.c., per os co 12 go- chrapliwy. Mogą pojawić się deformacje, TK) obecności ziarniniaka grzybicze-
dzin przez 3 kolejne dni, potem 4-dnio- związane z ubytkami przegrody nosowej, go w zatoce czołowej usuwa się go, tre-
wa przerwa i znowu 3 kolejne dni terapii grzyb może również kolonizować oko- panując zatokę i wprowadza roztwór
(czyli w praktyce oznacza to podawanie liczne tkanki, np oczodoły. Bardzo rzad- klotrymazolu. Pamiętać należy, że te-
leku przez 3 kolejne dni tygodnia i 4 dni ko spotykana jest aspergilloza układowa rapia miejscowa może mieć dwa bar-
przerwy) (10). Konieczna jest okresowa (zwykle po infekcji Aspergillus terreus), dzo groz
ne, bo najczęściej śmiertelne,
kontrola stanu wątroby w trakcie i po te- przebiegająca w postaci grzybniaka kro- powikłania: zachłystowe zapalenie płuc
rapii (około 30 dni), należy również po- pidlakowego (aspergilloma)  umiejsco- oraz zapalenie mózgu i opon mózgo-
informować właściciela o potencjalnych wionego w zatokach nosowych i prze- wo-rdzeniowych, które rozwija się, kie-
działaniach niepożądanych leku: wymio- wodach słuchowych lub jako infekcja dy roztwór przedostanie się do mózgu
ty, biegunka, reakcje alergiczne, obrzęki. systemowa z zapaleniem płuc, martwi- przez uszkodzoną blaszkę sitową. Opi-
Istnieją też doniesienia o możliwościach cą w jamie nosowej i zapaleniem ucha, sano również nowotworzenie w obrębie
terapeutycznych innej pochodnej triazo- która rozprzestrzenia się przez krążenie zatok nosowych, będące odległym (13,
lowej  voriconazolu (8) (najbardziej sku- (aspergillosis invasiva). W obu postaciach 22 i 30 miesięcy po wyleczeniu) następ-
teczny przeciwko Candida), ale wg wie- rokowanie jest złe (1, 2, 3, 7). stwem terapii miejscowej (5). q�
dzy autorów, lek ten nie wyszedł poza fazę
Piśmiennictwo dostępne w redakcji.
eksperymentów, więc nie jest on jeszcze DIAGNOSTYKA ASPERGILLOZY
dostępny na rynku polskim. Z literatury Ogólne zasady diagnostyki są identycz-
wiadomo, że wzrost grzybów na podłożu ne jak podane przy kryptokokozie. W ba- dr n. wet. Piotr Sławuta
hamuje rozcieńczenie 0,5 �g/ml. daniu rhinoskopowym można stwierdzić Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką
nadżerki w małżowinach nosowych i bia- Koni, Psów i Kotów
ETIOPATOGENEZA łe lub zielone naloty pleśniowe na błonie Wydział Medycyny Weterynaryjnej
ASPERGILLOZY śluzowej jamy nosowej (płytki grzybicze). Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Grzyby Aspergillus są kosmopolityczne Potwierdzenie uzyskujemy, wykonując 50-366 Wrocław
i zasiedlają prawie każde środowisko. badanie cytologiczne i posiew materiału pl. Grunwaldzki 47
MAJ " 5/2011
55
www.weterynaria.elamed.pl