FIZJOLOGICZNE ZNACZENIE MI
ŚNIA PROSTEGO UDA
(Kapandji, The physiology of the joints - Lower Limb ; tłumaczył: prezuro)
Rectus femoris stanowi 1/5 całkowitej siły m.czworogłowego uda i nie może samodzielnie prostować
stawu kolanowego, lecz jego dwustawowy przebieg nadaje mu specjalnego znaczenia.
Jego przebieg znajduje się do przodu od osi ruchu w stawie biodrowym i kolanowym, co
powoduje że staje się zginaczem biodra i prostownikiem kolana (ryc. 220), lecz jego skuteczność jako
prostownika kolana zależy od ustawienia biodra i odwrotnie  jego skuteczność jako zginacza biodra
zależy od ustawienia kolana. Wynika to z faktu (ryc. 219), że odległość pomiędzy kolcem biodrowym
przednim górnym (a), a górną krawędzia powierzchni rzepkowej kości udowej jest krótsza kiedy
biodro jest zgięte (ac) niż kiedy biodro jest wyprostowane (ab). Różnica ( e ) powoduje relatywne
wydłużenie się mięśnia kiedy biodro jest zgięte a kolano zgina się pod wpływem własnego ciężaru (II).
W tych warunkach skuteczniejszymi prostownikami są mm.obszerne (III) niż m.prosty uda, który ma
zdecydowanie zbliżone przyczepy w wyniku zgięcia biodra.
W drugim przypadku, kiedy biodro jest wyprostowane (IV) w odniesieniu do pozycji (I),
przyczepy m.prostego uda oddalają się (ad), co wyrażoną w postaci odcinka f, a więc mięsień zostaje
rozciągnięty i wzrasta jego efektywność. Zachodzi to właśnie podczas chodu lub biegu, kiedy noga w
zakroku zostaje oderwana z ziemi (ryc. 223): mm.posladkowe prostują biodro, podczas gdy kolano i
staw skokowy pozostają w zgięciu. W tej pozycji m.czworogłowy uda działa w najlepszych warunkach
ze względu na zwiększoną efektywność m.prostego uda. Można powiedzieć, że w tej sytuacji
m.posladkowy wielki jest antagonistą-synergistą m.prostego uda, czyli antagonistą w biodrze i
synergistą w kolanie.
Podczas gdy jedna kończyna dolna przemieszcza się w przód w powietrzu (ryc. 222), miednica
jest podparta chwilowo na drugiej kończynie, a m.prosty uda kurczy się aby wywołać natychmiast
zgięcie biodra i wyprost kolana. Dlatego m.prosty uda jako mięsień dwustawowy, jest potrzebny w
obu fazach chodu: fazie podporu (podczas przetaczania i propulsji) jak i podczas przenoszenia
kończyny w przód.
W sytuacji wstawania z pozycji klęku m.prosty uda odgrywa bardzo ważna rolę, ponieważ jest
w tym przpadku jedyną głową m.czworogłowego która zachowuje swoja skuteczność w całym
zakresie ruchu. W wyniku podczas gdy kolano jest wyprostowane, biodro także jest wyprostowane
przez m.pośladkowy wielki, który zapewnia stałą długość mięśnia prostego we wczesnej fazie skurczu.
Jeszcze raz mamy przykład działania potężnego mięśnia proksymalnego (m.pośladkowy wielki) na
staw dalszy (kolano) poprzez mięsień dwustawowy (m.prosty uda).
Odwrotnie  zgięcie kolana przez grupę kulszowo-goleniową ułatwia zgięcie biodra poprzez
aktywność m.prostego uda, który jest istotny podczas skakania ze zgiętymi kolanami (ryc. 221).
Dlatego prosty uda skutecznie wspiera zgięcie biodra. Jest to kolejny przykład antagonizmu-
synergizmu miedzy grupą kulszowo-goleniową, która zgina kolano i prostuje biodro, a m.prostym uda,
który zgina biodro a prostuje kolano.
138
139