Zakażenia wirusowe
Zakażenia wirusowe
dr hab. n. med. Beata M. Sobieszczańska
dr hab. n. med. Beata M. Sobieszczańska
Katedra i Zakład Mikrobiologii AM
Katedra i Zakład Mikrobiologii AM
we Wrocławiu
we Wrocławiu
wirusy
wirusy
zorganizowane struktury wymagajÄ…ce do
zorganizowane struktury wymagajÄ…ce do
życia żywej komórki prokariotycznej lub
życia żywej komórki prokariotycznej lub
eukariotycznej
eukariotycznej
wielkość: 20  300 nm
wielkość: 20  300 nm
budowa wirusów
budowa wirusów
" jeden rodzaj kwasu nukleinowego: DNA lub RNA
" jeden rodzaj kwasu nukleinowego: DNA lub RNA
= genom wirusa, nić pojedyncza lub podwójna,
= genom wirusa, nić pojedyncza lub podwójna,
segmentowana lub nie, liniowo ułożone geny
segmentowana lub nie, liniowo ułożone geny
" kapsyd  zbudowany z kapsomerów ochrania kwas
" kapsyd  zbudowany z kapsomerów ochrania kwas
nukleinowy
nukleinowy
" czasem osłonka z błony jądrowej lub plazmatycznej
" czasem osłonka z błony jądrowej lub plazmatycznej
komórki gospodarza
komórki gospodarza
kapsyd
kapsyd
Zakażenie komórki
Zakażenie komórki
" Wrażliwość komórki na zakażenie  zakres
" Wrażliwość komórki na zakażenie  zakres
gospodarzy wirusa
gospodarzy wirusa
" Receptor komórki + anty-receptor wirusa
" Receptor komórki + anty-receptor wirusa
" Fazy zakażenia: adsorpcja, penetracja,
" Fazy zakażenia: adsorpcja, penetracja,
odpłaszczenie, replikacja
odpłaszczenie, replikacja
Penetracja
Penetracja
zachodzi natychmiast po adsorpcji drogami:
zachodzi natychmiast po adsorpcji drogami:
Üð Translokacja wirionu przez bÅ‚onÄ™
Üð Translokacja wirionu przez bÅ‚onÄ™
cytoplazmatycznÄ…
cytoplazmatycznÄ…
Üð Endocytoza wirionu
Üð Endocytoza wirionu
Üð Fuzja  dotyczy wirusów posiadajÄ…cych osÅ‚onkÄ™
Üð Fuzja  dotyczy wirusów posiadajÄ…cych osÅ‚onkÄ™
Odpłaszczanie
Odpłaszczanie
Rozpad kapsydu  enzymy komórkowe i/lub
Rozpad kapsydu  enzymy komórkowe i/lub
wirusowe
wirusowe
Uwolniony wirusowy kwas nukleinowy
Uwolniony wirusowy kwas nukleinowy
dostaje się do cytoplazmy lub bezpośrednio
dostaje się do cytoplazmy lub bezpośrednio
do jądra komórkowego
do jądra komórkowego
Patologiczne efekty zakażeń wirusowych
Patologiczne efekty zakażeń wirusowych
- toksyczne działanie produktów genów wirusowych na
- toksyczne działanie produktów genów wirusowych na
metabolizm zakażonych komórek = śmierć komórki
metabolizm zakażonych komórek = śmierć komórki
2) reakcja zakażonego organizmu na komórki
2) reakcja zakażonego organizmu na komórki
zainfekowane wirusem
zainfekowane wirusem
3) modyfikacje funkcji komórkowych będące
3) modyfikacje funkcji komórkowych będące
następstwem interakcji komórkowego DNA lub białek
następstwem interakcji komórkowego DNA lub białek
z produktami genów wirusa
z produktami genów wirusa
Aby wywołać chorobę wirus musi:
Aby wywołać chorobę wirus musi:
" dostać się do organizmu
" dostać się do organizmu
" replikować się w komórkach wrażliwych we wrotach
" replikować się w komórkach wrażliwych we wrotach
zakażenia
zakażenia
" ominąć linię obrony miejscowej
" ominąć linię obrony miejscowej
" rozprzestrzenić się z wrót zakażenia  krążenie
" rozprzestrzenić się z wrót zakażenia  krążenie
" przenieść się z zakażonego organizmu do nowych,
" przenieść się z zakażonego organizmu do nowych,
wrażliwych gospodarzy
wrażliwych gospodarzy
zakażenia wirusowe
zakażenia wirusowe
Miejscowe  ograniczone do tkanek we
Miejscowe  ograniczone do tkanek we
wrotach zakażenia
wrotach zakażenia
Uogólnione  przeniesione z wrót zakażenia
Uogólnione  przeniesione z wrót zakażenia
do jednego lub kilku narządów
do jednego lub kilku narządów
Stadia replikacji determinujÄ…ce charakter choroby
Stadia replikacji determinujÄ…ce charakter choroby
" Wrota zakażenia  pierwotna replikacja
" Wrota zakażenia  pierwotna replikacja
wirus m-sce pierwotnej replikacji
wirus m-sce pierwotnej replikacji
" Rhinovirus górne drogi oddechowe
" Rhinovirus górne drogi oddechowe
" Rotavirus nabłonek jelita
" Rotavirus nabłonek jelita
" Papillomavirus naskórek
" Papillomavirus naskórek
" Enterowirus nabłonek jelita - tkanka limfoidalna, CUN
" Enterowirus nabłonek jelita - tkanka limfoidalna, CUN
" Herpesvirus nosogardziel - komórki limfoidalne, CUN
" Herpesvirus nosogardziel -
komórki limfoidalne, CUN
Stadia replikacji determinujÄ…ce charakter choroby
Stadia replikacji determinujÄ…ce charakter choroby
1. Wrota zakażenia  pierwotna replikacja
1. Wrota zakażenia  pierwotna replikacja
SKÓRA
SKÓRA
" Drobne Hepadnaviridae HBV
" Drobne Hepadnaviridae HBV
 uszkodzenia Papillomavirus
uszkodzenia Papillomavirus
Herpesviridae HSV-1, HSV-2
Herpesviridae HSV-1, HSV-2
Poxviridae ospa krowia, mięczak
Poxviridae ospa krowia, mięczak
Retroviridae HIV-1, HIV-2
Retroviridae HIV-1, HIV-2
" Ukłucie Poxviridae wirus Tana
" Ukłucie Poxviridae wirus Tana
owada Alphavirus
owada Alphavirus
Flavivirus
Flavivirus
Reoviridae gorÄ…czka kleszczowa Kolorado
Reoviridae gorÄ…czka kleszczowa Kolorado
Bunyaviridae wirusy gorÄ…czek krwotocznych
Bunyaviridae wirusy gorÄ…czek krwotocznych
Patogeneza zakażeń wirusowych
Patogeneza zakażeń wirusowych
" Ugryzienie Rhabdoviridae wirus wścieklizny
" Ugryzienie Rhabdoviridae wirus wścieklizny
Herpesviridae B herpes
Herpesviridae B herpes
" Wkłucie (igła) Hepadnaviridae HBV
" Wkłucie (igła) Hepadnaviridae HBV
Herpesviridae CMV, EBV
Herpesviridae CMV, EBV
Filoviridae Ebola, Marburg
Filoviridae Ebola, Marburg
Retroviridae HIV-1, HIV-2
Retroviridae HIV-1, HIV-2
Flaviviridae HCV
Flaviviridae HCV
Naskórek  martwe komórki  musi zostać przełamana bariera
Naskórek  martwe komórki  musi zostać przełamana bariera
naskórka
naskórka
Zdolność replikacji we wrotach zakażenia decyduje o rozwoju
Zdolność replikacji we wrotach zakażenia decyduje o rozwoju
zakażenia
zakażenia
Patogeneza zakażeń wirusowych
Patogeneza zakażeń wirusowych
Wrota zakażenia  pierwotna replikacja
Wrota zakażenia  pierwotna replikacja
UKA
AD ODDECHOWY
UKA
AD ODDECHOWY
" Lokalne Orthomyxoviridae grypa A i B
" Lokalne Orthomyxoviridae grypa A i B
Paramyxoviridae RSV, paragrypa
Paramyxoviridae RSV, paragrypa
Picornaviridae Rhinovirus, enterowirusy
Picornaviridae Rhinovirus, enterowirusy
Coronaviridae
Coronaviridae
Adenoviridae
Adenoviridae
" Uogólnione Herpesviridae VZV, EBV, CMV
" Uogólnione Herpesviridae VZV, EBV, CMV
Papovaviridae wirus BK, JC
Papovaviridae wirus BK, JC
Parvoviridae wirus rumienia zakaz
nego
Parvoviridae wirus rumienia zakaz
nego
Togaviridae RBV
Togaviridae RBV
Picornaviridae enterowirusy
Picornaviridae enterowirusy
Bunyaviridae Hantawirusy
Bunyaviridae Hantawirusy
Arenaviridae wirus gorÄ…czki Lassa
Arenaviridae wirus gorÄ…czki Lassa
Poxviridae wirus ospy
Poxviridae wirus ospy
Patogeneza zakażeń wirusowych
Patogeneza zakażeń wirusowych
" Drogi oddechowe  najczęstsza droga zakażenia w krajach
" Drogi oddechowe  najczęstsza droga zakażenia w krajach
rozwiniętych
rozwiniętych
" Wirusy mogą bezpośrednio z wdychanym powietrzem osiągać pęcherzyki
" Wirusy mogą bezpośrednio z wdychanym powietrzem osiągać pęcherzyki
płucne
płucne
" Pierwotna replikacja w drogach oddechowych  przeziębienia,
" Pierwotna replikacja w drogach oddechowych  przeziębienia,
zapalenia: tchawicy, oskrzeli, płuc
zapalenia: tchawicy, oskrzeli, płuc
" Pierwotna replikacja  drogi oddechowe (zwykle brak objawów
" Pierwotna replikacja  drogi oddechowe (zwykle brak objawów
zakażenia ze strony układu oddechowego)  krew  wtórna replikacja
zakażenia ze strony układu oddechowego)  krew  wtórna replikacja
 inne narządy, układy (zakażenia uogólnione)
 inne narządy, układy (zakażenia uogólnione)
Patogeneza zakażeń wirusowych
Patogeneza zakażeń wirusowych
Wrota zakażenia  pierwotna replikacja
Wrota zakażenia  pierwotna replikacja
UKA
AD POKARMOWY
UKA
AD POKARMOWY
" Jama ustna Poxviridae wirus ospy małpiej
" Jama ustna Poxviridae wirus ospy małpiej
Herpesviridae HSV, EBV, CMV
Herpesviridae HSV, EBV, CMV
" Jelito Reoviridae Rotavirus
" Jelito Reoviridae Rotavirus
Caliciviridae Norwalk i pokrewne
Caliciviridae Norwalk i pokrewne
Adenoviridae różne typy
Adenoviridae różne typy
·ð Uogólnione Picornaviridae polio, HAV
·ð Uogólnione Picornaviridae polio, HAV
Caliciviridae HEV
Caliciviridae HEV
·ð Bezobjawowe Picornaviridae
·ð Bezobjawowe Picornaviridae
Adenoviridae
Adenoviridae
Reoviridae
Reoviridae
Coronaviridae
Coronaviridae
Patogeneza zakażeń wirusowych
Patogeneza zakażeń wirusowych
" Układ pokarmowy  eksponowany na wiele wirusów,
" Układ pokarmowy  eksponowany na wiele wirusów,
ale posiada szereg mechanizmów obronnych
ale posiada szereg mechanizmów obronnych
" Zakażenia układu pokarmowego  wirusy oporne na
" Zakażenia układu pokarmowego  wirusy oporne na
niekorzystne warunki
niekorzystne warunki
" Zwykle odpowiedzialne za epidemie i zakażenia
" Zwykle odpowiedzialne za epidemie i zakażenia
pokarmowe
pokarmowe
Patogeneza zakażeń wirusowych
Patogeneza zakażeń wirusowych
" Drogi płciowe Poxviridae mięczak
" Drogi płciowe Poxviridae mięczak
Herpesviridae CMV, HSV-2
Herpesviridae CMV, HSV-2
Papovaviridae HPV 16, 18 i inne
Papovaviridae HPV 16, 18 i inne
Hepadnaviridae HBV
Hepadnaviridae HBV
Retroviridae HIV-1, 2, HTLV-1
Retroviridae HIV-1, 2, HTLV-1
Flaviviridae HCV
Flaviviridae HCV
" Wydalane Herpesviridae CMV
" Wydalane Herpesviridae CMV
(z moczem) Togaviridae RBV
(z moczem) Togaviridae RBV
Paramyxoviridae świnka, odra
Paramyxoviridae świnka, odra
Hepadnaviridae HBV
Hepadnaviridae HBV
mocz Arenaviridae gorÄ…czki
mocz Arenaviridae gorÄ…czki
gryzoni Bunyaviridae krwotoczne
gryzoni Bunyaviridae krwotoczne
" Okulogenitalne Adenoviridae typ 8 i inne
" Okulogenitalne Adenoviridae typ 8 i inne
 (z. spojówek) Herpesviridae HSV-1
(z. spojówek) Herpesviridae HSV-1
Poxviridae
Poxviridae
Picornaviridae entero 70, Coxackie 24
Picornaviridae entero 70, Coxackie 24
Paramyxoviridae Newcastle
Paramyxoviridae Newcastle
Patogeneza zakażeń wirusowych
Patogeneza zakażeń wirusowych
" Błony śluzowe  liczne mechanizmy obronne
" Błony śluzowe  liczne mechanizmy obronne
" Układ moczowy  rzadziej eksponowany na wirusy
" Układ moczowy  rzadziej eksponowany na wirusy
" Spojówki  eksponowana na środowisko zewnętrzne 
" Spojówki  eksponowana na środowisko zewnętrzne 
słabo chroniona
słabo chroniona
" Wirusowe zakażenia wrodzone: RBV, CMV, HIV,
" Wirusowe zakażenia wrodzone: RBV, CMV, HIV,
HSV, VZV, HBV
HSV, VZV, HBV
Zakażenia miejscowe:
Zakażenia miejscowe:
Dotyczą powierzchni nabłonka i błon
Dotyczą powierzchni nabłonka i błon
śluzowych:
śluzowych:
Skóry, błon śluzowych układu oddechowego,
Skóry, błon śluzowych układu oddechowego,
pokarmowego i moczowo-płciowego
pokarmowego i moczowo-płciowego
Patogeneza zakażeń wirusowych
Patogeneza zakażeń wirusowych
2) Rozsiew w organizmie
2) Rozsiew w organizmie
" przez ciągłość (z komórki do komórki)
" przez ciągłość (z komórki do komórki)
" drogą krwionośną
" drogą krwionośną
" wzdłuż neuronów (transport aksonalny HSV, wirus
" wzdłuż neuronów (transport aksonalny HSV, wirus
wścieklizny)
wścieklizny)
" KREW  pierwotna wiremia:
" KREW  pierwotna wiremia:
" wolne wiriony (Togavirus, Enterovirus)
" wolne wiriony (Togavirus, Enterovirus)
" związane z Rbc (Orbivirus), z płytkami krwi (HSV), z
" związane z Rbc (Orbivirus), z płytkami krwi (HSV), z
limfocytami (EBV, CMV), z monocytami (Lentivirus)
limfocytami (EBV, CMV), z monocytami (Lentivirus)
Zakażenia uogólnione:
Zakażenia uogólnione:
" wrota zakażenia  replikacja
" wrota zakażenia  replikacja
" migracja do okolicznych węzłów chłonnych
" migracja do okolicznych węzłów chłonnych
" przedostawanie się do krążenia  pierwotna
" przedostawanie się do krążenia  pierwotna
wiremia
wiremia
" osiąganie narządów układu siateczkowo-
" osiąganie narządów układu siateczkowo-
śródbłonkowego: wątroby, śledziony, szpiku  replikacja
śródbłonkowego: wątroby, śledziony, szpiku  replikacja
" wtórna wiremia
" wtórna wiremia
" osiąganie narządu docelowego  zależy od tropizmu
osiąganie narządu docelowego  zależy od tropizmu
tkankowego danego wirusa  determinuje kliniczne
tkankowego danego wirusa  determinuje kliniczne
objawy choroby (np.: wysypkÄ™)
objawy choroby (np.: wysypkÄ™)
NarzÄ…dy docelowe
NarzÄ…dy docelowe
WÄ…troba  HAV, HBV, HCV
WÄ…troba  HAV, HBV, HCV
Nerki  CMV
Nerki  CMV
PÅ‚uca- odra
PÅ‚uca- odra
OUN  wiremia (poliovirus) lub drogÄ…
OUN  wiremia (poliovirus) lub drogÄ…
nerwową (wirus wścieklizny, HSV, VZ)
nerwową (wirus wścieklizny, HSV, VZ)
Patogeneza zakażeń wirusowych
Patogeneza zakażeń wirusowych
Wtórna replikacja w narządzie docelowym (zakażenia
Wtórna replikacja w narządzie docelowym (zakażenia
układowe)
układowe)
" Jeżeli wirus nie dotrze do narządu docelowego 
" Jeżeli wirus nie dotrze do narządu docelowego 
zakażenie nie rozwija się
zakażenie nie rozwija się
" Przebieg zakażenia (objawy kliniczne) zależą od sposobu
" Przebieg zakażenia (objawy kliniczne) zależą od sposobu
replikacji wirusa (lityczna, ograniczona  geny hamujÄ…ce
replikacji wirusa (lityczna, ograniczona  geny hamujÄ…ce
replikacjÄ™)
replikacjÄ™)
Choroby wirusowe przebiegajÄ…ce z wysypkÄ… na
Choroby wirusowe przebiegajÄ…ce z wysypkÄ… na
skórze:
skórze:
" Plamista: różyczka, rumień zakaz
ny (Parwowirus), zakażenia
" Plamista: różyczka, rumień zakaz
ny (Parwowirus), zakażenia
enterowirusami, wirusami ECHO, denga
enterowirusami, wirusami ECHO, denga
" Grudkowo-plamista: odra, mononukleoza, zakażenia
" Grudkowo-plamista: odra, mononukleoza, zakażenia
enterowirusami, wirusami ECHO
enterowirusami, wirusami ECHO
" Pęcherzykowa lub pęcherzykowo-grudkowa: opryszczka
" Pęcherzykowa lub pęcherzykowo-grudkowa: opryszczka
zwykła, ospa wietrzna/półpasiec, Coxackie (typy: A9 i A16),
zwykła, ospa wietrzna/półpasiec, Coxackie (typy: A9 i A16),
zakażenia enterowirusami, wirusami ECHO
zakażenia enterowirusami, wirusami ECHO
" Wybroczynowa/krwotoczna: wirusowe gorÄ…czki krwotoczne
Wybroczynowa/krwotoczna: wirusowe gorÄ…czki
Choroby wirusowe przebiegajÄ…ce z wysypkÄ…
Choroby wirusowe przebiegajÄ…ce z wysypkÄ…
na błonach śluzowych:
na błonach śluzowych:
" Zakażenia herpes wirusami  zakażenia jamy ustnej
" Zakażenia herpes wirusami  zakażenia jamy ustnej
przebiegające z pęcherzykami i owrzodzeniami
przebiegające z pęcherzykami i owrzodzeniami
" Ospa wietrzna  pęcherzyki w gardle i na podniebieniu
" Ospa wietrzna  pęcherzyki w gardle i na podniebieniu
" Mononukleoza  czasami wybroczyny na podniebieniu
" Mononukleoza  czasami wybroczyny na podniebieniu
" Odra  plamki Koplika
" Odra  plamki Koplika
" Herpangina (Coxackie A)  pęcherzyki na tylniej
" Herpangina (Coxackie A)  pęcherzyki na tylniej
ścianie gardła
ścianie gardła
Przyczyna wysypek
Przyczyna wysypek
" Replikacja wirusa w skórze z uszkodzeniem
" Replikacja wirusa w skórze z uszkodzeniem
komórek naskórka  pęcherzyki
komórek naskórka  pęcherzyki
" Destrukcja zakażonych komórek przez
" Destrukcja zakażonych komórek przez
limfocyty cytotoksyczne T  grudkowo-plamista
limfocyty cytotoksyczne T  grudkowo-plamista
" Wykrzepianie wewnÄ…trznaczyniowe -
" Wykrzepianie wewnÄ…trznaczyniowe -
krwotoczne
krwotoczne
CMV
CMV
HSV
HSV
Wrodzone zakażenie HSV
Wrodzone zakażenie HSV
Herpangina  HSV
Herpangina  HSV
Mononukleoza
Mononukleoza
Odra
Odra
Różyczka wrodzona
Różyczka wrodzona
Ospa wietrzna
Ospa wietrzna
Ospa
Ospa
Polio
Polio
Odpowiedz
immunologiczna
Odpowiedz
immunologiczna
WRODZONE MECHANIZMY:
" Interferony
" Komórki NK
" Makrofagi
ANTYWIRUSOWE DZIAA
ANIE INTERFERONU:
ANTYWIRUSOWE DZIAA
ANIE INTERFERONU:
" Bezpośrednie hamowanie replikacji wirusa
" Bezpośrednie hamowanie replikacji wirusa
" Wzmaganie skuteczności swoistych mechanizmów obronnych
" Wzmaganie skuteczności swoistych mechanizmów obronnych
organizmu:
organizmu:
a) zwiększenie ekspresji MHC klasy I i II
a) zwiększenie ekspresji MHC klasy I i II
b) aktywacja makrofagów i komórek NK
b) aktywacja makrofagów i komórek NK
Antywirusowe działanie interferonu
Antywirusowe działanie interferonu
Odpowiedz
immunologiczna
Odpowiedz
immunologiczna
SWOISTA ODPOWIEDy

SWOISTA ODPOWIEDy

" Limfocyty cytotoksyczne CD8
" Limfocyty cytotoksyczne CD8
" Limfocyty pomocnicze CD4
" Limfocyty pomocnicze CD4
" Przeciwciała antywirusowe
" Przeciwciała antywirusowe
Przeciwciała antywirusowe
Przeciwciała antywirusowe
" NeutralizujÄ… wirusy
" NeutralizujÄ… wirusy
" Zapobiegają przenoszeniu się wirusa na sąsiednie komórki
" Zapobiegają przenoszeniu się wirusa na sąsiednie komórki
" OgraniczajÄ… szerzenie siÄ™ infekcji w krwiobiegu  wiremiÄ™
" OgraniczajÄ… szerzenie siÄ™ infekcji w krwiobiegu  wiremiÄ™
" IgA na błonach śluzowych chronią przed reinfekcją
" IgA na błonach śluzowych chronią przed reinfekcją
" Pośredniczą w niszczeniu zakażonych komórek
" Pośredniczą w niszczeniu zakażonych komórek
obrona organizmu przed wirusami
obrona organizmu przed wirusami
Niedobór limfocytów T powoduje zwiększoną
Niedobór limfocytów T powoduje zwiększoną
podatność organizmu na atak wirusów i
podatność organizmu na atak wirusów i
reaktywacje zakażeń
reaktywacje zakażeń
Przeciwciała antywirusowe
Przeciwciała antywirusowe
NeutralizujÄ… wirusy  ochrona przed infekcjÄ…
NeutralizujÄ… wirusy  ochrona przed infekcjÄ…
ZapobiegajÄ… przenoszeniu siÄ™ wirusa na sÄ…siednie
ZapobiegajÄ… przenoszeniu siÄ™ wirusa na sÄ…siednie
komórki
komórki
OgraniczajÄ… szerzenie siÄ™ infekcji w krwiobiegu 
OgraniczajÄ… szerzenie siÄ™ infekcji w krwiobiegu 
wiremiÄ™
wiremiÄ™
IgA na błonach śluzowych chronią przed reinfekcją
IgA na błonach śluzowych chronią przed reinfekcją
Pośredniczą w niszczeniu zakażonych komórek
Pośredniczą w niszczeniu zakażonych komórek
Immunopatologia
Immunopatologia
Uszkodzenie tkanek w wyniku odpowiedzi
Uszkodzenie tkanek w wyniku odpowiedzi
immunologicznej na zakażenie wirusowe:
immunologicznej na zakażenie wirusowe:
- kompleksy immunologiczne
- kompleksy immunologiczne
- cytotoksyczne działanie limfocytów Tc
- cytotoksyczne działanie limfocytów Tc
- zakażanie przez wirusy komórek układu
- zakażanie przez wirusy komórek układu
odpornościowego
odpornościowego
- rozwój zjawisk autoimmunologicznych
- rozwój zjawisk autoimmunologicznych
Patogeneza zakażeń wirusowych
Patogeneza zakażeń wirusowych
Tropizm komórkowy/narządowy
Tropizm komórkowy/narządowy
" zdolność wirusa do replikacji w komórkach 
" zdolność wirusa do replikacji w komórkach 
receptory komórkowe i wirusa V.A.P (virus attachment
receptory komórkowe i wirusa V.A.P (virus attachment
proteins)
proteins)
Odpowiedz
immunologiczna na zakażenie
Odpowiedz
immunologiczna na zakażenie
" obecność wrodzonych i swoistych mechanizmów
" obecność wrodzonych i swoistych mechanizmów
immunologicznych (interferon, przeciwciała, uczulone limfocyty)
immunologicznych (interferon, przeciwciała, uczulone limfocyty)
 brak zakażenia
 brak zakażenia
Okres inkubacji - różny
Okres inkubacji - różny
" Krótki: 1  6 dni (enterowirusy, arbowirusy, grypa,
" Krótki: 1  6 dni (enterowirusy, arbowirusy, grypa,
przeziębienia)
przeziębienia)
" Średni: 7  14 dni (poliomyelitis, odra, różyczka, ospa
" Średni: 7  14 dni (poliomyelitis, odra, różyczka, ospa
wietrzna, świnka)
wietrzna, świnka)
" DÅ‚ugi: 3  12 tygodni (wzw A, B, mononukleoza,
" DÅ‚ugi: 3  12 tygodni (wzw A, B, mononukleoza,
wścieklizna)
wścieklizna)
" Bardzo długi: lata (SSPE  podostre stwardniające
" Bardzo długi: lata (SSPE  podostre stwardniające
zapalenie mózgu, postępująca wieloogniskowa
zapalenie mózgu, postępująca wieloogniskowa
leukoencefalopatia)
leukoencefalopatia)
Przebieg choroby
Przebieg choroby
Zakażenia ostre krótkotrwałe  większość
Zakażenia ostre krótkotrwałe  większość
przemija spontanicznie
przemija spontanicznie
Persystentne zakażenia z ostrym początkiem 
Persystentne zakażenia z ostrym początkiem 
utrzymywanie się wirusowego DNA w komórce
utrzymywanie się wirusowego DNA w komórce
gospodarza
gospodarza
Np.: HSV  zwoje korzeni tylnich
Np.: HSV  zwoje korzeni tylnich
EBV  limfocyty B
EBV  limfocyty B
WZW B  hepatocyty
WZW B  hepatocyty
Papillomavirus - nabłonek
Papillomavirus - nabłonek
Cytopatogeneza
Cytopatogeneza
Typ zakażenia:
Typ zakażenia:
" PORONNE  zakażenie, ale wirus nie kończy replikacji (mutacje genów
" PORONNE  zakażenie, ale wirus nie kończy replikacji (mutacje genów
wirusa, działanie IFN)  potomne wiriony nie są tworzone
wirusa, działanie IFN)  potomne wiriony nie są tworzone
" PRODUKTYWNE-CYTOLITYCZNE  wirus replikuje siÄ™, powstajÄ…
" PRODUKTYWNE-CYTOLITYCZNE  wirus replikuje siÄ™, powstajÄ…
potomne wiriony, komórka obumiera (CPE: liza, zaokrąglenie, syncytia)
potomne wiriony, komórka obumiera (CPE: liza, zaokrąglenie, syncytia)
" PRODUKTYWNE-NIECYTOLITYCZNE - wirus replikuje siÄ™, powstajÄ…
" PRODUKTYWNE-NIECYTOLITYCZNE - wirus replikuje siÄ™, powstajÄ…
potomne wiriony uwalniane przez pączkowanie (brak lub mały CPE)
potomne wiriony uwalniane przez pączkowanie (brak lub mały CPE)
Cytopatogeneza
Cytopatogeneza
Typ zakażenia:
Typ zakażenia:
" NIEPRODUKTYWNE  wirus zakaża komórkę niepermisywną (brak
" NIEPRODUKTYWNE  wirus zakaża komórkę niepermisywną (brak
zdolności transkrypcji genów wirusa), genom wirusowy integruje się z
zdolności transkrypcji genów wirusa), genom wirusowy integruje się z
DNA komórki, tworzy episom, potomne wiriony nie są tworzone
DNA komórki, tworzy episom, potomne wiriony nie są tworzone
" LATENTNA (przewlekła) - tak jak produktywna-niecytolityczna lub
" LATENTNA (przewlekła) - tak jak produktywna-niecytolityczna lub
nieproduktywna), ale ograniczona ekspresja wirusowych genów, komórka
nieproduktywna), ale ograniczona ekspresja wirusowych genów, komórka
zachowuje swoje normalne funkcje, potomne wiriony nie sÄ… tworzone lub
zachowuje swoje normalne funkcje, potomne wiriony nie sÄ… tworzone lub
sÄ… tworzone okresowo, ale obecny wirusowy KN
sÄ… tworzone okresowo, ale obecny wirusowy KN
Cytopatogeneza
Cytopatogeneza
Typ zakażenia:
Typ zakażenia:
" TRANSFORMACJA (przewlekła)  wirus indukuje niekontrolowany wzrost
" TRANSFORMACJA (przewlekła)  wirus indukuje niekontrolowany wzrost
komórki (zaburzenie równowagi między genami aktywującymi i
komórki (zaburzenie równowagi między genami aktywującymi i
hamującymi wzrost komórki), następuje: utrata fenomenu kontaktowego
hamującymi wzrost komórki), następuje: utrata fenomenu kontaktowego
zahamowania podziału, immortalizacja, utrata kształtu (zaokrąglenie),
zahamowania podziału, immortalizacja, utrata kształtu (zaokrąglenie),
zmiany w chromosomach, ekspresja nowych antygenów, zmiana cech
zmiany w chromosomach, ekspresja nowych antygenów, zmiana cech
biochemicznych (wirusy onkogenne: HPV, HBV, EBV, HTLV 1,2),
biochemicznych (wirusy onkogenne: HPV, HBV, EBV, HTLV 1,2),
potomne wiriony nie sÄ… tworzone
potomne wiriony nie sÄ… tworzone
Śmierć komórki:
Śmierć komórki:
" Zahamowanie syntezy białek komórkowych (inhibicja, degradacja DNA
" Zahamowanie syntezy białek komórkowych (inhibicja, degradacja DNA
komórki): poliowirus, HSV, togawirusy, poxwirusy
komórki): poliowirus, HSV, togawirusy, poxwirusy
" Zmiana struktury błon komórkowych
" Zmiana struktury błon komórkowych
a) wbudowywanie glikoprotein wirusa (wirusy z osłonkami: HSV, VZV,
a) wbudowywanie glikoprotein wirusa (wirusy z osłonkami: HSV, VZV,
Paramyxowirusy, HIV)
Paramyxowirusy, HIV)
b) zniszczenie cytoszkieletu komórki (HSV, wirusy nagie)
b) zniszczenie cytoszkieletu komórki (HSV, wirusy nagie)
c) wzrost przepuszczalności błon (Togawirusy, HSV)
c) wzrost przepuszczalności błon (Togawirusy, HSV)
" Tworzenie ciałek wtrętowych
" Tworzenie ciałek wtrętowych
DIAGNOSTYKA WIRUSOLOGICZNA
DIAGNOSTYKA WIRUSOLOGICZNA
Wykrywanie wirusa lub jego antygenów:
Wykrywanie wirusa lub jego antygenów:
" Mikroskop elektronowy  ograniczenia (wirusy wywołujące biegunki:
" Mikroskop elektronowy  ograniczenia (wirusy wywołujące biegunki:
Rotavirus), morfologia wirusów
Rotavirus), morfologia wirusów
" Mikroskop świetlny:
" Mikroskop świetlny:
a) barwienie histopatologiczne (Giemsa, HE), immunohistochemiczne
a) barwienie histopatologiczne (Giemsa, HE), immunohistochemiczne
b) hemadsorpcja
b) hemadsorpcja
c) odczyny serologiczne (przeciwciało): odczyn neutralizacji, OWD,
c) odczyny serologiczne (przeciwciało): odczyn neutralizacji, OWD,
zahamowanie hemadsorpcji, DIF, EIA
zahamowanie hemadsorpcji, DIF, EIA
" Techniki molekularne
" Techniki molekularne
Diagnostyka wirusologiczna
Diagnostyka wirusologiczna
Mikroskop elektronowy
Mikroskop elektronowy
Diagnostyka wirusologiczna
Diagnostyka wirusologiczna
Mikroskop elektronowy
Mikroskop elektronowy
Diagnostyka wirusologiczna
Diagnostyka wirusologiczna
Hodowla wirusa = złoty standard
Hodowla wirusa = złoty standard
Rola i zastosowanie:
Rola i zastosowanie:
" klasyfikacja wirusów
" klasyfikacja wirusów
" badania patomechanizmu zakażeń
" badania patomechanizmu zakażeń
" określanie budowy antygenowej
" określanie budowy antygenowej
" badanie wpływu na wirusy czynników chemicznych
" badanie wpływu na wirusy czynników chemicznych
(leczenie) i fizycznych (niszczenie)
(leczenie) i fizycznych (niszczenie)
" produkcja szczepionek
" produkcja szczepionek
Diagnostyka wirusologiczna
Diagnostyka wirusologiczna
Hodowla wirusa
Hodowla wirusa
" zwierzęta laboratoryjne
" zwierzęta laboratoryjne
" zarodki
" zarodki
" linie komórkowe, hodowle tkankowe
" linie komórkowe, hodowle tkankowe
Metody hodowli wirusów
Metody hodowli wirusów
" Zwierzęta laboratoryjne ( germ free - króliki, myszy,
" Zwierzęta laboratoryjne ( germ free - króliki, myszy,
szczury, chomiki, kury)
szczury, chomiki, kury)
" Zasadnicza rola w badaniu patomechanizmu zakażeń
" Zasadnicza rola w badaniu patomechanizmu zakażeń
wirusowych
wirusowych
Zarodki
Zarodki
" Zespoły zróżnicowanych komórek
" Zespoły zróżnicowanych komórek
" Możliwość hodowli różnych wirusów
" Możliwość hodowli różnych wirusów
" Liczne wirusy wywołują swoiste zmiany morfologiczne 
" Liczne wirusy wywołują swoiste zmiany morfologiczne 
możliwość wykrywania, identyfikacji, badania
możliwość wykrywania, identyfikacji, badania
patomechanizmów
patomechanizmów
" Stosowane do: namnażania i produkcji
" Stosowane do: namnażania i produkcji
wirusów
wirusów
" Zarodki: kurze, kacze, indycze
" Zarodki: kurze, kacze, indycze
Zarodki
Zarodki
" Zakażane zarodki 10-14 dniowe
" Zakażane zarodki 10-14 dniowe
" Jama owodniowa i omoczniowa  wirus grypy (namnażnie 2-3 dni)
" Jama owodniowa i omoczniowa  wirus grypy (namnażnie 2-3 dni)
- produkcja szczepionek
- produkcja szczepionek
" Błona kosmówkowo-omoczniowa - wirusy Herpes i Poxvirus
" Błona kosmówkowo-omoczniowa - wirusy Herpes i Poxvirus
(zmiany cytopatyczne  krostki )
(zmiany cytopatyczne  krostki )
Zarodki kurze
Zarodki kurze
Zarodki
Zarodki
Efekt:
Efekt:
" śmierć zarodka
" śmierć zarodka
" defekty rozwojowe
" defekty rozwojowe
" uszkodzenie błon
" uszkodzenie błon
" brak zmian
" brak zmian
Zarodki
Zarodki
Hodowle tkankowe i komórkowe
Hodowle tkankowe i komórkowe
" bezpośredni dostęp wirusa do komórki
" bezpośredni dostęp wirusa do komórki
" możliwość hodowli komórek z różnych organów, tkanek, zwierząt 
" możliwość hodowli komórek z różnych organów, tkanek, zwierząt 
optymalny dobór do typu wirusa
optymalny dobór do typu wirusa
" łatwość badania zachowania komórek, zmian morfologicznych,
" łatwość badania zachowania komórek, zmian morfologicznych,
metabolicznych pod wpływem zakażenia wirusem
metabolicznych pod wpływem zakażenia wirusem
" możliwość standaryzacji procedur, powtarzalność eksperymentów
" możliwość standaryzacji procedur, powtarzalność eksperymentów
" możliwość zamrażania i przechowywania hodowli
" możliwość zamrażania i przechowywania hodowli
Efekt cytopatyczny CPE
Efekt cytopatyczny CPE
Zmiany morfologiczne:
Zmiany morfologiczne:
º% Liza zakażonej komórki, zaokrÄ…glenie lub obkurczenie
º% Liza zakażonej komórki, zaokrÄ…glenie lub obkurczenie
komórki, ziarnistości
komórki, ziarnistości
º% Apoptoza
º% Apoptoza
Wirusy grypy
Wirusy grypy
Adenowirus
Adenowirus
Skupiska zaokrąglonych komórek  kiście winogron
Skupiska zaokrąglonych komórek  kiście winogron
Poliovirus
Poliovirus
Wirus HSV
Wirus HSV
Tworzenie łysinek w monolayer komórkowym
Tworzenie łysinek w monolayer komórkowym
Tworzenie łysinek w monolayer komórkowym
Tworzenie łysinek w monolayer komórkowym
Test  Å‚ysinkowy
Test  Å‚ysinkowy
Efekt cytopatyczny CPE
Efekt cytopatyczny CPE
º% Fuzja  syncytia komórkowe
º% Fuzja  syncytia komórkowe
º% CiaÅ‚ka wtrÄ™towe  eozynofilowe lub bazofilne (jÄ…drowe,
º% CiaÅ‚ka wtrÄ™towe  eozynofilowe lub bazofilne (jÄ…drowe,
plazmatyczne, jÄ…drowe i plazmatyczne)
plazmatyczne, jÄ…drowe i plazmatyczne)
Ciałka wtrętowe
Ciałka wtrętowe
" Najbardziej charakterystyczne zmiany morfologiczne
" Najbardziej charakterystyczne zmiany morfologiczne
zakażonych wirusem komórek, ale nie są diagnostyczne
zakażonych wirusem komórek, ale nie są diagnostyczne
" Pojedyncze lub mnogie
" Pojedyncze lub mnogie
" Różny kształt: okrągłe, nieregularne
" Różny kształt: okrągłe, nieregularne
" Różna barwliwość: kwasochłonne, zasadochłonne
" Różna barwliwość: kwasochłonne, zasadochłonne
Krowianka
Krowianka
Różna lokalizacja w komórce:
Różna lokalizacja w komórce:
" cytoplazma (Poxwirusy, Paramyxowirusy, wirus wścieklizny)
" cytoplazma (Poxwirusy, Paramyxowirusy, wirus wścieklizny)
" jÄ…dro
" jÄ…dro
(Herpeswirusy, Adenowirusy)
(Herpeswirusy, Adenowirusy)
" jÄ…dro i cytoplazma (CMV, wirus odry)
" jÄ…dro i cytoplazma (CMV, wirus odry)
Wirus Marburg
Wirus Marburg
Zmiany morfologiczne i ciałka wtrętowe
Zmiany morfologiczne i ciałka wtrętowe
Wirus ospy krowianki  hodowla w komórkach linii Vero
Wirus ospy krowianki  hodowla w komórkach linii Vero
cytoplazmatyczne wtręty
cytoplazmatyczne wtręty
eozynofilowe
eozynofilowe
syncytia
syncytia
Wirus odry  hodowla w komórkach linii Vero
Wirus odry  hodowla w komórkach linii Vero
Wirus odry
Wirus odry
Wirus odry
Wirus odry
" Komórki olbrzymie (wielojądrowe) Warthin-Finkeldey a w tkance
" Komórki olbrzymie (wielojądrowe) Warthin-Finkeldey a w tkance
limfoidalnej
limfoidalnej
Eozynofilowe ciałka Cowdry typu A
Eozynofilowe ciałka Cowdry typu A
" Wewnątrzjądrowe w zakażeniach: HSV, VZV, podostrym stwardniającym
" Wewnątrzjądrowe w zakażeniach: HSV, VZV, podostrym stwardniającym
zapaleniu mózgu (odra)
zapaleniu mózgu (odra)
Wirus HSV  hodowla w komórkach linii Vero
Wirus HSV  hodowla w komórkach linii Vero
Wirus HSV
Wirus HSV
Wirus RSV (Respiratory syncytial virus)
Wirus RSV (Respiratory syncytial virus)
RSV  zapalenie płuc
RSV  zapalenie płuc
CMV
CMV
Wirus CMV
Wirus CMV
Wirus VZV
Wirus VZV
Reowirus
Reowirus
Rotavirus
Rotavirus
Ciałka
Ciałka
Negriego
Negriego
Rhabdoviridae
Rhabdoviridae
Częściowy
Częściowy
paraliż
paraliż
pobudzenie
pobudzenie
bezsenność
bezsenność
paranoja
paranoja
halucynacje
halucynacje
delirium
delirium
Zmiany niecytopatyczne
Zmiany niecytopatyczne
º% Hemadsorpcja
º% Hemadsorpcja
Orthomyxoviridae, Paramyxoviridae -
Orthomyxoviridae, Paramyxoviridae -
Test hemadsorpcji
Test hemadsorpcji
Test hemaglutynacji
Test hemaglutynacji
" Wykrywanie wirusa (grypy) w hodowli w zarodkach
" Wykrywanie wirusa (grypy) w hodowli w zarodkach
" Potwierdzenie: OZHA
" Potwierdzenie: OZHA
Wykrywanie zakażenia i CPE
Wykrywanie zakażenia i CPE
" Mikroskopowo (drastyczne zmiany)
" Mikroskopowo (drastyczne zmiany)
" Test hemadsorpcji (wybrane wirusy)
" Test hemadsorpcji (wybrane wirusy)
" Barwienie HE
" Barwienie HE
" Reakcja zakażonych komórek (białek wirusa na powierzchni
" Reakcja zakażonych komórek (białek wirusa na powierzchni
komórek) z przeciwciałami znakowanymi FITC
komórek) z przeciwciałami znakowanymi FITC
Komórki zakażone CMV
Komórki zakażone CMV
Wykrywanie CPE i wirusa
Wykrywanie CPE i wirusa
" Test neutralizacji
" Test neutralizacji
" Hybrydyzacja
" Hybrydyzacja
" PCR, RT-PCR
" PCR, RT-PCR
" Wady: czas hodowli i oczekiwania na
" Wady: czas hodowli i oczekiwania na
CPE
CPE
Diagnostyka - serologia
Diagnostyka - serologia
Testy serologiczne  wykrywanie swoistych przeciwciał
Testy serologiczne  wykrywanie swoistych przeciwciał
" test neutralizacji
" test neutralizacji
" test hemaglutynacji i zahamowania hemaglutynacji
" test hemaglutynacji i zahamowania hemaglutynacji
" aglutynacja
" aglutynacja
" ELISA + awidność przeciwciał klasy IgG
" ELISA + awidność przeciwciał klasy IgG
" RIA
" RIA
" WB
" WB