Że nieraz ogieł
zostaje zaprószony
ÂRODOWISKO
przypadkowo w okresie, kiedy farme-
rzy wypalajÄ… pastwiska. JednÄ… z przy-
W SKRÓCIE
Alarm dymny czyn tak rozleg"ych poŻarów w 1997 ro-
ku jest to, Że lasy by"y bardzo suche
Czy zadymienie pochodzÄ…ce
w nast´pstwie nasilonego w tym roku
E = mc2, serio!
z poŻarów sprzyja wzmoŻonemu
zjawiska zwanego El Nińo związanego
Zmieniç materi´ w Ęwiat"o to Å»adna sztuka
wzrostowi bakterii? z okresowym ociepleniem wód Pacyfi-
w porównaniu z procesem odwrotnym,
tzn. zamianÄ… energii w materi´, co opisuje
ku (u wybrzeŻy Peru i Ekwadoru 
s"ynne równanie Einsteina. Wymaga to
przyp. t"um.).
duÅ»o wi´cej energii, aniÅ»eli uda"o si´ fizykom
e wrzeĘniu ub. r. d"awiące Nie wiemy, jakie skutki dla zdrowia
wytworzyç w laboratoriach. JednakÅ»e grupie
dymy z nie opanowanych wywo"uje wdychanie smogu w okresie
ze Stanford Linear Accelerator niedawno
si´ powiod"o: skierowali Ęwiat"o terawatowego
WpoŻarów lasów spowi"y mi- letnim (od lipca do paędziernika), lecz
lasera na strumieł
elektronów z akceleratora.
liony kilometrów kwadratowych w po- wszystko wskazuje, Że są one zgubne:
Niektóre fotony uleg"y rozproszeniu
"udniowo-wschodniej Azji. Nie by" to najbardziej zanieczyszczone miasta USA
wstecz i sta"y si´ wysokoenergetycznymi
jedyny region Ęwiata, w którym p"oną- mają wyŻszy wskaęnik umieralnoĘci niŻ
fotonami gamma. Te zaĘ napotka"y fotony
z wiązki laserowej i w wyniku zderzeł
ca roĘlinnoĘç spowodowa"a szeroko roz- te o mniejszym skaÅ»eniu. Mims donosi,
wyprodukowa"y pary elektronowo-pozytonowe.
przestrzeniajÄ…ce si´ zamglenie. Jak twier- iÅ» w prowincjonalnej miejscowoĘci Alta
dzi Paulo Artaxo z University of Sćo Floresta w Ęrodkowo-zachodniej Brazy-
Wódka skraca Życie
Paulo, w dorzeczu Amazonki tegorocz- lii lekarze stwierdzili, Że co drugi miesz-
W latach 1984 1994 przeci´tne trwanie ny letni sezon poÅ»arów wytworzy"  bar- kaniec cierpi na choroby uk"adu odde-
Å»ycia kobiet i m´Å»czyzn w Rosji na krótko
wzros"o, po czym znów si´ obniÅ»y"o.
W nowym badaniu grupa demografów
pod kierunkiem D. A. Leona z London
School of Hygiene and Tropical Medicine
przypisuje wzrost zgonów uporczywemu
naduŻywaniu alkoholu. Demografowie
stwierdzili, Że w ciągu badanego
dziesi´ciolecia wspó"czynnik umieralnoĘci
z powodu chorób nowotworowych utrzymywa"
si´ na sta"ym poziomie. Mimo Å»e w tym
samym okresie cz´stsze by"y wypadki
zachorował
na gruÄ™lic´ oraz Å»e zmianie
uleg" system opieki zdrowotnej (a oba te
czynniki mogÄ… mieç wp"yw na przeci´tne
trwanie Życia), w sposób dramatyczny
wzros"a umieralnoĘç spowodowana
chorobami zwiÄ…zanymi z alkoholizmem
oraz nieszcz´Ä˜liwymi wypadkami i przemocÄ….
Najwi´ksza gwiazda
Ukryta wĘród chmur py"u mi´dzygwiezdnego
w Ęrodku Galaktyki Gwiazda Pistoletowa,
która swÄ… nazw´ zawdzi´cza kszta"towi
otaczającej ją mg"awicy, zdumia"a astronomów
rozmiarem. Wygląda na to, Że jest sto razy
wi´ksza i sto milionów razy jaĘniejsza
P¸ONŃCY LAS DESZCZOWY w dorzeczu Amazonki. Niespotykana susza
spowodowa"a ogromne poÅ»ary lasów, które obj´"y rozleg"e obszary Brazylii
podczas ubieg"orocznej letniej pory poŻarów.
dzo g´ste zamglenie, które rozciÄ…ga"o chowego. Z danych Artaxo wynika, Å»e
si´ daleko poza regiony, do których do- oko"o 1000 km na pó"nocny wschód od
ciera"y dymy w ubieg"ych latach. For- tego miejsca, w Manaus, zanotowano
rest M. Mims III, niezaleŻny naukowiec znaczny wzrost liczby pacjentów przy-
i koordynator programu Sun Photome- j´tych do szpitali z powodu zapalenia
ter Atmospheric Network z Seguin oskrzeli.
w Teksasie po wizycie póęnym latem Z kolei Mims sugeruje, Że jedną
od S"oł
ca. W paędzierniku ub. r. naukowcy
w Brazylii stwierdzi", Że zadymienie po- z przyczyn tych chorób jest poch"anianie
ze Space Telescope Science Institute i
chodzÄ…ce z poÅ»arów moÅ»e pokryç po- przez dym promieniowania ultrafioleto-
z University of California w Los Angeles
sfotografowali Gwiazd´ PistoletowÄ… "ow´ obszaru tego kraju. UwaÅ»a on, Å»e wego, szczególnie w paĘmie B (UV-B),
za pomocą kamery na bliską podczerwieł
i
ograniczenie dost´pu Ęwiat"a s"onecz- o którym wiadomo, Å»e zabija bakterie
spektrometru zamontowanych przed dwoma
nego moÅ»e przyczyniç si´ do wzmoÅ»o- i wirusy. W czasie pobytu w Brazylii
laty na Teleskopie Hubble a. Teraz teoretycy
nego rozprzestrzeniania si´ szkodliwych stwierdzi" on, Å»e pewnego dnia o naj-
majÄ… nie lada orzech do zgryzienia
 muszÄ… pogodziç jej rozmiar z modelami bakterii i wirusów. wi´kszym zadymieniu nat´Å»enie pro-
powstawania gwiazd, które nie przewidują
Artaxo twierdzi, Że wiele poŻarów mieniowania UV-B w Alta Floresta nie
istnienia tak wielkich obiektów.
w Brazylii wywo"uje si´ w celu wy- osiÄ…ga"o nawet 10% wartoĘci notowanej
CiÄ…g dalszy na stronie 16 palenia lasów deszczowych, jednak- w dni bezdymne. Czasami nat´Å»enie
14 ÂWIAT NAUKI Luty 1998
HANS W. SILVESTER/RAPHO
Liaison International
HUBBLE SPACE TELESCOPE