Psychologia osobowości
Psychologia humanistyczna
Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała
PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA
Istota "przełomu humanistycznego": Zmiana obrazu
człowieka.
Uwarunkowania biologiczne a uwarunkowania
kulturowe: Gdzie tkwi z
ródło "zła"?
qð Zasada holizmu.
qð Åšwiadomość i samoÅ›wiadomość.
qð Wolność wyboru.
qð Celowość dziaÅ‚aÅ„ - orientacja ku przyszÅ‚oÅ›ci.
2
Istota autentyczności - "..istnienie człowieka
pozostaje w harmonii z istnieniem świata"
(Bugental.).
W przybliżeniu:
żðotwarcie na Å›wiat zewnÄ™trzny (Å›wiat innych ludzi);
żðotwarcie na samego siebie (swoje emocje,
potrzeby i doświadczenia);
żðprzyzwolenie (akceptacja) Å›wiata i siebie
Świadomość a:
- poczucie skończoności własnego istnienia;
- możliwość dokonywania wyboru (doświadczanie
autonomii);
- poczucie odpowiedzialności za własny los;
3
Przełom humanistyczny a koncepcja zdrowia psychicznego: Idea
samoaktualizacji (Maslow, Rogers, Perls).
KONCEPCJA A. MASLOWA:
1. pojęcie natury ludzkiej
2. pojęcie samourzeczywistnienia
3. konsekwencje "zanegowania" wewnętrznej natury człowieka;
3. Motywacja deficytu (niedoboru) a motywacja wzrostu;
4. zaspokojenie potrzeb podstawowych jako warunek
samoaktualizacji.
4
PODSTAWOWE POJ
CIA TEORII
A.MASLOWA
Samoaktualizacja  urzeczywistnienie natury człowieka, jego wrodzonych
potencjalności = rozwój. W wymiarze jednostkowym proces
niepowtarzalny
Ludzie samoaktualizujÄ…cy siÄ™ a ludzie  jedynie zdrowi
1- Psychologia poziomu braku i obronności  zamkniętość, motywacja
oparta na schemacie homeostatycznym lub schemacie redukcji napięcia
psychicznego
2- Psychologia stawania się, samoaktualizacji  dynamiczna otwartość,
zmienność, samoprzekształcanie się, czyli dochodzenie do głosu
wewnętrznej natury;
Zaawansowany proces samoaktualizacji charakteryzuje siÄ™ coraz
częstszym występowaniem stanów bycia tzw. doświadczeń szczytowych
3- Psychologia bycia, zaktualizowania siÄ™  stan statyczny, pozbawiony
5
dążeń motywacyjnych, stan przekroczenia siebie, własnego ja
POTRZEBY A ROZWÓJ OSOBOWOŚCI
Potrzeby  braku i potrzeby wzrostu (metapotrzeby); dyspozycja; aktualny
stan;
Niezaspokojenie potrzeb  patologia psychiczna
Potrzeby niższe:
Fizjologiczna
Bezpieczeństwa
Afiliacji
Zaspokojenie tych potrzeb wyznacza tendencje rozwojowe: obrona lub rozwój
Mechanizm hedonistyczny jako podstawa zachowania. Intensywność
przyjemności związanych z obroną i przyjemności związanych z rozwojem
wyznacza motywację jednostki do konkretnych zachowań.
Istota człowieka może w pełni ukazać się wtedy, gdy jej  głos nie jest
zagłuszony przez deprywację potrzeb. Potrzeby w stanie aktualizacji
dysponują większą siłą niż siła wewnętrznego centrum
Wola zdrowia  siła dynamiczna wewnętrznego centrum
Akceptacja bezwarunkowa i warunkowa a zdrowie psychiczne
6
 Zboczony wzrost
TEORIA C. ROGERSA
Założenia filozoficzne:
PODEJŚCIE FENOMENOLOGICZNE - Podkreśla
znaczenie tego, co dzieje siÄ™ w polu
fenomenologicznym, czyli tego, czego człowiek
doświadcza.
Poznanie innej osoby - to próba spojrzenia na to, jak
ta osoba odbiera świat i co robi z jej własnej
perspektywy (rola empatii).
7
NATURA CZA
OWIEKA - fundamentalnie pozytywna,
jeżeli tylko umożliwić jej naturalną ekspresję:
pozytywny obraz siebie, brak niepokoju, znajomość
silnych i słabych stron swojej osoby; aktywność
twórcza; pozytywny stosunek do innych (zaufanie,
szacunek).
Podstawowe pojęcia:
SAMOAKTUALIZACJA (Self-Actualization)
fundamentalna tendencja organizmu do
samourzeczywistnienia jego potencjalnych
możliwości.
8
OSOBOWOŚĆ = POJ
CIE JA
WG C. ROGERSA
POJ
CIE JA 
" SPOSTRZEGANE WA
ASNE CECHY
" PRZYPISYWANE IM WARTOÅšCI
" SPOSTRZEGANE RELACJE Z INNYMI OSOBAMI
PODSTAWOWA ZASADA 
ZASADA ZGODNOŚCI Z DOŚWIADCZENIEM- uświadamiane
są tylko te doświadczenia które są zgodne z pojęciem Ja, niezgodne
ulegają zniekształceniu
WARUNKI WARTOÅšCI  akceptacja przez osoby znaczÄ…ce 
POTRZEBA AKCEPTACJI jako uniwersalna i stała potrzeba
człowieka
" akceptacja bezwarunkowa
" akceptacja warunkowa 9
POTRZEBA POZYTYWNEJ OCENY (need for positive
regard) - Manifestuje się w dążeniu do ciepła, bycia
lubianym, współczucia, szacunku, i akceptacji ze
strony innych. Stopień jej zaspokojenia decyduje o
wystąpieniu w przyszłości stanu zgodności bądz

niezgodności Ja z doświadczeniem.
Akceptacja bezwarunkowa (unconditional positive
regard) - to akceptacja osoby niezależnie od tego,
jaka jest i co robi.
Akceptacja warunkowa (conditional positive regard)
- dziecko otrzymuje sygnały aprobaty ze strony
rodziców tylko wtedy, kiedy zachowuje się zgodnie z
ich oczekiwaniami.
10
Stan niezgodności - to stan rozbieżności między
postrzeganym Ja a rzeczywistym doświadczeniem
osoby.
Własne doświadczenie zagraża pozytywnemu
obrazowi Ja. Poprzez proces subcepcji jednostka
jest zdolna do "odbioru" tego doświadczenia i
reagowania na nie obronÄ…. Przyjmuje ona dwie
formy:
- zniekształcenie sensu doświadczenia (distortion)
- zaprzeczanie istnieniu tego doświadczenia
(denial)
Konsekwencje obrony: istotne aspekty własnego
doświadczenia nie są symbolizowane w "ja"; proces
rozwoju osobistego - wymagajÄ…cy takiej symbolizacji
nowych doświadczeń i ich integracji w samowiedzy -
11
ulega zahamowaniu.
ROZWÓJ ZACHOWANIA OBRONNEGO
WG C. ROGERSA
BRAK BEZWARUNKOWEJ
AKCEPTACJI
WARUNKI WARTOÅšCI
NOWE
DOÅšWIA-
JA
NIEZGODNOSC
ZAGRAŻAJ
CE
DCZENIE
DOÅšW.
PODATNOŚĆ NA L
K
12
FUNKCJONOWANIE OBRONNE
ZNIEKSZTAA
CENIE
ROZWÓJ ZACHOWANIA ZDEZORGANIZOWANEGO
WG C. ROGERSA
BRAK BEZWARUNKOWEJ
AKCEPTACJI
WARUNKI WARTOÅšCI
NAGA
E
DOÅšWIAD-
NIEZGODNOŚĆ
ZAGRAŻAJ
CE
JA
CZENIE
DOÅšW.
WYSOKI L
K
ZDEZORGANIZOWANE ZACHOWANIE
13
ZAPRZECZENIE JA ZMIENIONE POJ
CIE JA
Wyraża się w przechodzeniu od
- prostoty do złożoności [np. obrazu siebie];
- zależności do niezależności;
- od sztywności (fiksacji) do swobody ekspresji.
Próba operacjonalizacji motywu do samoaktualizacji:
15-itemowa skala Jonesa i Crandalla (1986),
dotycząca: (a) zdolności do działania w sposób
niezależny, (b) samoakceptacji i pozytywnej
samooceny, (c) akceptacji własnego życia
emocjonalnego, oraz (d) zaufania w relacjach
interpersonalnych.
14
Przykłady itemów:
Jest dla mnie rzeczą ważną, by to co robię spotkało się
z aprobatÄ… innych ludzi (F)
Często boję się, że coś jest ze mną nie tak (F)
Nie wstydzę się żadnego z moich uczuć (P)
Wierzę w to, że ludzie są zasadniczo dobrzy i że można
im ufać (P)
SPÓJNOŚĆ "JA" I ZGODNOŚĆ (self-consistency,
congruence):
Organizm dąży do utrzymania spójności Ja (braku
konfliktu między autopercepcjami), oraz do
zgodności między Ja i doświadczeniem.
15
Badania empiryczne (Rogers & Coopersmith, 1967)
nad genezÄ… samoakceptacji. Trzy czynniki sprzyjajÄ…
formowaniu siÄ™ pozytywnej samooceny:
(1) stopień akceptacji (ciepło, miłość,
zainteresowanie dzieckiem);
(2) formułowanie wymagań wobec dziecka
ukierunkowujących jego działania, a zarazem -
dostarczanie nagród;
(3) "demokratyczne" podejście do dziecka (brak
przymusu, liczenie siÄ™ z uprawnieniami i opiniami
dziecka).
Psychologia humanistyczna a psychoanaliza i
psychologia akademicka.
16
PERLS  TERAPIA GESTALT
ZAMIAST KIEROWAĆ SI
WA
ASNYMI
ZDOLNOÅšCIAMI CZY PRAGNIENIAMI
KIERUJEMY SI
TYM CZEGO
OCZEKUJ
OD NAS INNI
17
Funkcjonowanie neurotyczne  odrzucanie własnego Ja
poprzez unikanie kontaktu z własnym doświadczeniem
1. poziom działań fałszywych  wyznaczony przez
idealny obraz samego/samej siebie
2. lęk, opór, sprzeciw wobec autentycznego Ja  boimy
się być tym kim jesteśmy z uwagi na społeczne
konsekwencje  lęk przed odrzuceniem, ośmieszeniem
itp.
3. impas  stan zawieszenia w sytuacji konfliktu.
Rozważanie za i przeciw z perspektywy zewnętrznej a
nie z poziomu ja chcę (wewnętrznej)
18
Funkcjonowanie neurotyczne  odrzucanie własnego Ja
poprzez unikanie kontaktu z własnym doświadczeniem
c.d.
4. implozja  skierowanie energii do wewnÄ…trz i
 zamrożenie (najczęściej emocji negatywnej)
zamiast wyrażenie w konkretnym działaniu 
sztywność, bezruch, poczucie bycia
 martwym
5. wybuch  eksplozja  sytuacja  spustowa
doprowadza do niekontrolowanego wybuchu,
sytuacja terapeutyczna jako kontrolowany
proces odkrywania Ja
19