03.11.2014
Definicja uczenia się
Uczenie się jest to:
proces,
Wykład 4
prowadzący do względnie trwałych zmian w
zachowaniu,
wynikających z uprzedniego doświadczenia
Uczenie się
jednostki
Wnioski z tej definicji Dziedziczenie
Zachowania instynktowe:
Uczenie się to proces, a nie zachowanie
odziedziczone
sztywne
Zmiany nietrwałe
automatyczne
np. intoksykacja
łańcuchowe (jedna reakcja wyzwala następną)
Zmiany nie wynikające z doświadczenia
Instynkt to wynik doświadczenia gatunkowego
np. dojrzewanie, dziedziczenie
Reakcja piętna
Warunkowanie klasyczne
(imprinting)
Iwan P. Pawłow (1849-1936)
 Pójdę za tobą wszędzie zjawisko wykryte (dość przypadkowo) w trakcie badań nad
funkcjonowaniem układu trawiennego
Cechy charakterystyczne:
(krótkie) okresy sensytywne
wrodzona reakcja, Kluczowe pojęcia:
ale& wyuczony ( wdrukowany ) Bodziec bezwarunkowy
obiekt
Reakcja bezwarunkowa
Bodziec warunkowy
Przykład współdziałania uczenia się
Reakcja warunkowa
i dziedziczenia
1
03.11.2014
Warunkowanie klasyczne Warunkowanie klasyczne
" Psy śliniły się zanim zaczęły jeść, a nawet
" Badania Pawłowa dotyczyły
zanim zobaczyły/poczuły jakiekolwiek
funkcjonowania układu
jedzenie
trawiennego
" Badanie psów
" Bodziec neutralny (dzwonek) wywoływał
" W trakcie badań Pawłow
identyczną reakcję jak jedzenie umieszczone w
wykrył, że psy ślinią się nie
pysku.
tylko na widok (lub smak)
pożywienia
Schemat warunkowania klasycznego Badania nad warunkowaniem
1. Przed warunkowaniem 2. Przed warunkowaniem
Sb Rb (S = stimulus)
(R = response)
Sw Sb Rb
Bodziec
Reakcja Bodziec BRAK reakcji
bezwarunkowy
bezwarunkowa neutralny bezwarunkowej
Sw ------- Rw
3. Podczas warunkowania 4. Po warunkowaniu
Rw < Rb
Bodziec Bodziec
Reakcja Reakcja
bezwarunkowy warunkowy
bezwarunkowa warunkowa
Warunkowanie wyższego rzędu Generalizacja
Sw Rw Generalizacja bodz
ca
ta sama reakcja na podobne bodz
ce
Sw Sw Rw
Generalizacja reakcji
Sw ------- Rw
podobna reakcja na ten sam bodziec
Gradient generalizacji
Przykłady:
im mniejsze podobieństwo bodz
ców, tym słabsza
Sygnał sygnału
reakcja
Zachowania werbalne
2
03.11.2014
Gradient generalizacji Różnicowanie
Siła
Przeciwieństwo generalizacji
reakcji
Pawłow: nerwica eksperymentalna
Bodziec warunkowy
Bodziec obojętny
Są nie do odróżnienia
percepcyjnie
intelektualnie
m podobieństwo d
Warunkowanie instrumentalne Warunkowanie instrumentalne
Edward Thorndike Burrhus F. Skinner
Prawo efektu
Zachowanie sprawcze
Zachowanie jako seria prób i błędów
Ri ----------- wzmocnienie
Wzmocnienie pozytywne ( wprowadzenie bodz
ca
pozytywnego )
Wzmocnienie negatywne ( usunięcie bodz
ca
negatywnego )
Schemat warunkowania
Rodzaje wzmocnień
instrumentalnego
" Pierwotne
Bodziec różnicujący (dyskryminacyjny)
 Bodz
ce, które zaspakajają podstawowe potrzeby
Br lub Bd
biologiczne
" pożywienie, sen, seks
Najpierw
" Wtórne
 Bodz
ce, które wpływają na nasze zachowanie,
Bd Ri Wzm
dzięki ich wcześniejszemu skojarzeniu z
Potem
wzmocnieniami pierwotnymi
" Pieniądze, pozycja społeczna
Bd Ri
3
03.11.2014
Osobliwości warunkowania
Gradient wzmocnienia
instrumentalnego
Gradient wzmocnienia
p
Wzmocnienie natychmiastowe  skuteczne
Wzmocnienie opóz
nione  mało skuteczne
Znaczenie bodz
ców różnicujących
Kształtowanie złożonych zachowań
shaping
czas
Rozkład wzmocnień Rozkłady wzmocnień (przykłady)
Stałe odstępy czasowe " Hazard
 Wykonujemy działanie (obstawiamy numery w
np. co 5 minut
LOTTO, wrzucamy monetę do automatu)
Stałe proporcje
 Wygrane (wzmocnienia) są& sporadyczne
np. co 10 reakcja
Zmienne odstępy czasowe
" Dlaczego ludzie uzależniają się od hazardu?
np. średnio co 5 minut
 Ponieważ wzmocnienia są nieregularne w czasie i
Zmienne proporcje
niezależne od liczby danych zachowań
np. średnio co 10 reakcję
Wzmocnienia i kary Wzmocnienia i kary
" Wzmocnienie
 Prowadzi do zwiększenia prawdopodobieństwa zachowania Wzmocnienie negatywne
Wzmocnienie pozytywne
Usunięcie bodz
ca
- Bodziec pozytywy po
" Kara
negatywnego po zachowaniu
zachowaniu
 Prowadzi do zmniejszenia prawdopodobieństw zachowania
Przykład:
Przykład:
" Pozytywne - Uniknięcie deszczu dzięki
- Pieniądze
parasolce
 Pojawienie się bodz
ca (wzmocnienia lub kary) - Jedzenie
- Ucieczka przed zagrożeniem
" Negatywne
 Usunięcie bodz
ca (wzmocnienia lub kary)
Kara pozytywna
Kara negatywna
- Bodziec awersyjny po
- Usunięcie bodz
ca
zachowaniu
pozytywnego po zachowaniu
Przykład:
Przykład:
- Klaps
-  Obcięcie premii
- Nudności
4
03.11.2014
Znaczenie warunkowania
Karanie
instrumentalnego
" Dlaczego tak trudno jest skutecznie karać? Skuteczność kar i nagród
 Kary są skuteczne tylko wtedy, kiedy zagrażają realnie
Lepiej nagradzać, niż karać
" Przekraczanie prędkości
Wygaszanie niepożądanych zachowań
 Karanie często wywołuje agresję
Trudne i żmudne
" Frustracja  Agresja - Frustracja
Wyuczona bezradność
 Karanie tłumi uczenie się nowych zachowań
" Osoba koncentruje się na sobie
nic ode mnie nie zależy
 Karanie często nie jest  sprawiedliwe
a potem już zależy, ale nic z tego
" Chłopcy karani częściej niż dziewczynki
Terapia awersyjna
" Afroamerykanie częściej niż biali
Warunkowanie a rozwój uzależnień Uczenie się społeczne
Alkohol prowadzi do skutków
Modelowanie zachowań społecznych
pozytywnych (odprężenie, dobry nastrój)
negatywnych (kac, degradacja społeczna)
AGRESJA
Wzmocnienia pozytywne
natychmiast
Czy agresji można się nauczyć, obserwując
Wzmocnienia negatywne
innych?
po dłuższym czasie
Czy agresji można się oduczyć tą samą drogą?
Gradient wzmocnienia!
Czym jest agresja? Bandura, Ross i Ross (1961)
Założenia teoretyczne
Emocją? Dzieci obserwujące agresywne zachowanie osoby
dorosłej będą zachowywać się podobnie nawet pod
Nie, emocją jest gniew
nieobecność  modela
Zaburzeniem?
Tak, ale jako cecha (agresywność)
Nieagresywne zachowanie  modela zahamuje
Zachowaniem? Jeśli tak, to jakim?
agresywność (w porównaniu z grupą kontrolną)
Polowanie? łowienie ryb? walki byków?
Złośliwe komentowanie? Nieszczere współczucie?
Naśladowanie modela tej samej płci będzie
skuteczniejsze (identyfikacja z płcią)
AGRESJA TO INTENCJONALNE DZIAA
ANIE NA
CZYJ
Ś SZKOD

5
03.11.2014
Bandura et al.
Eksperyment Bandury et al.
Procedura
Zabawa w przedszkolu
Osoby badane: 36 chłopców i 36 dziewczynek,
 Przypadkowe spotkanie z modelem
w wieku 3-6 lat
Model bawi się
Warunki eksperymentalne
klockami
Grupa kontrolna: 24 osób
drewnianym młotkiem
Grupy eksperymentalne: 48 osób dmuchaną lalką Bobo wielkości człowieka
Agresywne zachowania modela (10 min.)
C A M C nA M C A K C nA K fizyczne (bicie pięścią lub młotkiem)
werbalne
D A M D nA M D A K D nA K
Nieagresywne zachowanie modela - klocki
Bandura et al. Bandura et al.
Procedura c.d. Wyniki
AM nAM AK nAK Kontr
Wzniecenie gniewu i frustracji
Naśl. fiz. C 25,8 1,5 12,4 0,2 1,2
Krótka zabawa atrakcyjną zabawką
D 7,2 0,0 5,5 2,5 2,0
Odebranie tej zabawki ( to jest dla innego dziecka, ty
Naśl. werb. C 12,7 0,0 4,3 1,1 1,7
pobaw się czymś innym
D 2,0 0,0 13,7 0,3 0,7
Młotek C 28,8 6,7 15,5 18,7 13,5
Badanie naśladowania agresji
D 18,7 0,5 17,2 0,5 13,1
obserwacja zachowania dziecka w pokoju z Nienaśl. agr. C 36,6 22,3 16,2 26,1 24,6
zabawkami, młotkiem i laką Bobo D 8,4 1,4 21,3 7,2 6,1
Wnioski Uczenie się poznawcze
Agresja jest wyuczalna
" Edward Tolman
(1886-1959) wykazał, że
szczury uczą się bez
Naśladownictwo jest formą uczenia się
wzmacniania:
 Szczury eksplorowały
zachowań agresywnych
labirynt przez kilka godzin
 Potem były w stanie
szybko znalez
ć drogę do
Naśladujemy tych, z którymi się identyfikujemy
wzmocnienia (jedzenie)
 Wniosek Tolmana: szczury
tworzą  mapy poznawcze
6
03.11.2014
Uczenie się poznawcze Wnioski ogólne
Uczenie się to proces wszechobecny w życiu
Uczenie się percepcyjne
człowieka i innych gatunków
wielokrotna ekspozycja na bodziec
uczymy się dostrzegać szczegóły
Odpowiada za plastyczność zachowania, jest
Nabywanie wiedzy
przejawem inteligencji
aktywność osoby uczącej się
głębokość  przetwarzania
Ale też odpowiada za nabywanie zachowań
skojarzenia
niepożądanych, jest podłożem patologii
pytania, uwagi krytyczne
7