Farmakoterapia
Bóle brzucha
Ból brzucha zazwyczaj budzi niepokój, zwłaszcza jeżeli " Ostre zapalenie wyrostka robaczko-
wego  początkowo ból jest zlokali-
jest ostry i silny. Nie każdy nagły ból brzucha jest spo-
zowany w środkowej części brzucha,
wokół pępka; następnie przemieszcza
wodowany chorobą wymagającą leczenia w szpitalu.
się do jego prawej dolnej części.
Warto więc umieć odróżnić banalny ból brzucha (wy- Ból nasila się przy kaszlu i uciskaniu
brzucha. Charakterystyczny jest brak
wołany np. wzmożonymi ruchami robaczkowymi jelit) od
apetytu, nudności, wymioty i gorącz-
ka. W razie podejrzenia zapalenia
objawów sugerujących poważną chorobę.
wyrostka należy jak najszybciej za-
wiez
ć chorego do szpitala pełniące-
go ostry dyżur chirurgiczny.
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje pogorszenie stanu chorego ze wzglę- " Zapalenie uchyłka jelita grubego 
bólu brzucha: du na rozwijający się wstrząs. Pacjent wskutek stanu zapalnego drobnych
" ból kolkowy (spastyczny), jest blady, spocony, ma niskie lub nie- uwypukleń jelita grubego pojawiają
" ból stały. oznaczalne ciśnienie tętnicze, brzuch się bolesne skurcze, biegunka lub
jest bolesny i wzdęty. Zazwyczaj do zaparcie, gorączka i złe samopoczu-
Charakterystyczną cechą bólu spastycz- pęknięcia narządu jamy brzusznej (np. cie. Powikłaniem zapalenia uchyłka
nego jest okresowe pojawianie się krótko- wątroby, śledziony) dochodzi w wyniku może być jego pęknięcie i zapalenie
trwałych, silnych dolegliwości, przerywa- przebytego urazu (uderzenie, upadek, otrzewnej, które jest stanem zagra-
nych okresami względnie bezbólowymi. wypadek komunikacyjny). U kobiet żającym życiu. Choroba wymaga
Ból ten spowodowany jest rozciąganiem przyczyną pęknięcia np. jajowodu zgłoszenia się do szpitala.
lub skurczem mięśniówki narządów we- może być ciąża pozamaciczna. " Zapalenie trzustki  ostre zapalenie
wnętrznych, np. ściany jelit (nadmierne " Pęknięcie tętniaka aorty brzusznej  objawia się silnym bólem brzucha zlo-
gromadzenie gazów), pęcherzyka żół- tętniak aorty brzusznej jest nieprawi- kalizowanym w jego środkowej i gór-
ciowego (kamica żółciowa), moczowodu dłowym rozszerzeniem tętnicy, spowo- nej części, promieniującym do pleców.
(kolka nerkowa) lub macicy (bóle miesiącz- dowanym miażdżycowymi zmianami Czasem występują również nudności
kowe). Stały ból brzucha, określany jako w jej ścianie. Prąd krwi odwarstwia i wymioty, wzdęcie brzucha, zaparcia,
kłucie, ściskanie lub pieczenie, o stałym ścianę aorty, co może doprowadzić gorączka, dreszcze. Choroba ma czę-
nasileniu może być objawem zapalenia do pęknięcia tętniaka. Objaw charak- sto dramatyczny, ciężki przebieg, może
toczącego się w jamie brzusznej (m.in. terystyczny rozwarstwiania tętniaka to spowodować poważne uszkodzenia
ostrego zapalenia trzustki), owrzodzenia ból brzucha  stały lub przerywany, trzustki i tkanek okołotrzustkowych.
żołądka lub dwunastnicy, powikłań kami- promieniujący do pleców i pachwin. Ponadto u części chorych występują
cy żółciowej, ropni wewnątrzbrzusznych Stan chorego bardzo szybko się po- powikłania wielonarządowe. Gdy
i wielu innych chorób. garsza; jeżeli pacjent nie zostanie na- choroba często nawraca i epizody
tychmiast przewieziony do szpitala, ostrego zapalenia się powtarzają 
Bólowi brzucha często towarzyszą ta- nie ma szans na przeżycie. wówczas może dojść do trwałych
kie objawy, jak: " Zawał serca  u wielu pacjentów uszkodzeń miąższu trzustki. Ostre za-
" nudności, z zawałem mięśnia sercowego ob- palenie trzustki wywołujące atak może
" wymioty, serwuje się tzw. objawy atypowe, być związane np. z tłustym posiłkiem
" gorączka, czyli piekący ból w górnej części i jednoczesnym obfitym spożywaniem
" zmiana koloru stolca. brzucha, często połączony z nudno- alkoholu. Często przyczyną jest rów-
ściami, wzmożoną potliwością i uczu- nież kamica pęcherzyka żółciowe-
Bóle brzucha z towarzyszącymi czar- ciem lęku. U pacjentów z chorobą go. Każdy przypadek wystąpienia
nymi (smolistymi) stolcami wskazują na wieńcową lub stwierdzanymi czyn- objawów ostrego zapalenia trzustki
krwawienie z przewodu pokarmowego nikami ryzyka (palenie papierosów, wymaga przyjęcia do szpitala.
i wymagają hospitalizacji. nadwaga, zaburzenia lipidowe, miaż- " Niedrożność jelit  objawem niedroż-
dżyca), skarżących się na ból o takim ności jest nasilający się, kurczowy ból
Stany wymagające wezwania charakterze przy braku ewidentnych brzucha. Następnie dochodzą: brak
pomocy objawów ze strony narządów jamy apetytu, nudności i wymioty. Brzuch
" Pęknięcie narządu wewnętrznego  brzusznej zawsze należy wykluczyć jest wzdęty, występuje całkowite za-
dominującym objawem jest gwałtowne zawał mięśnia sercowego. parcie (nie odchodzą także gazy).
26
Przyczynami tego schorzenia mogą czowód w kierunku pęcherza moczo- paraty do rozpuszczania w wodzie,
być: zrosty pooperacyjne, przepukliny, wego. W ostrych stanach bólowych dostępne w aptekach). Jeżeli wystę-
połknięte ciało obce, skręt jelita, guz konieczne jest podanie silnych leków puje biegunka bez wymiotów, można
nowotworowy. Zależnie od rodzaju przeciwbólowych i rozkurczowych. przyjąć kilka tabletek węgla. W razie
niedrożności stosuje się leczenie za- Ulgę może przynieść również ciepła utrzymywania się objawów powyżej
chowawcze lub operacyjne. kąpiel. W razie nieskuteczności leków 6 godzin lub w przypadku wysokiej
" Perforacja wrzodu żołądka  nagłe doustnych lub doodbytniczych należy gorączki albo znacznego odwodnie-
wystąpienie ostrego bólu w górnej dożylnie podać leki z grupy narko- nia niezbędna jest interwencja lekarza.
części brzucha, rozprzestrzeniające- tycznych leków przeciwbólowych. Profilaktyka zatruć pokarmowych obej-
go się następnie na całą jamę brzusz- Po ustąpieniu ostrego stanu konieczne muje zachowanie higieny żywienia,
ną, sugeruje możliwość perforacji jest stosowanie leków rozkurczowych również we własnej kuchni. Podczas
wrzodu trawiennego. Ból może być i preparatów ziołowych o działaniu podróży należy jeść pokarmy z wia-
tak silny, że prowadzi do omdlenia. moczopędnym i odkażającym drogi domych z
ródeł i pić wyłącznie butel-
Skutkiem perforacji jest zapalenie moczowe. Uzupełnieniem leczenia kowaną wodę.
otrzewnej, dlatego konieczna jest jest podawanie dużej ilości płynów. " Zapalenie błony śluzowej żołądka 
pilna interwencja chirurgiczna. schorzenie to charakteryzuje się bó-
Konsultacji lekarskiej wymagają też lami brzucha w jego górnej części,
Kiedy konieczna jest konsultacja następujące stany: nudnościami, wymiotami. Przyczyną
lekarska " stały ból utrzymujący się przez może być infekcja bakteryjna, błąd die-
" Kamica pęcherzyka żółciowego  dla co najmniej 2 godziny; tetyczny, nadużycie alkoholu lub leków.
schorzenia tego charakterystyczne " nawracające bóle trwające Leczenie polega na zachowaniu diety,
są kolkowe bóle brzucha, zlokalizo- przez co najmniej 24 godziny; przyjmowaniu leków rozkurczowych
wane w śródbrzuszu lub w prawym " pojawienie się jakichkolwiek wąt- i alkalizujących. Jeśli objawy nie ustę-
podżebrzu, promieniujące do ple- pliwości co do charakteru dole- pują, konieczna jest pomoc lekarza.
ców lub prawego barku. Objawami gliwości. " Miesiączka  okres menstruacji jest
towarzyszącymi mogą być: wzdęcia, najczęstszą przyczyną powstawania
odbijania, nudności, wymioty lub żół- Gdy bólowi brzucha towarzyszą inne skurczowych bólów brzucha. Są one
taczka. Bóle pojawiają się często po objawy, takie jak bladość i osłabienie, zlokalizowane w podbrzuszu i oko-
spożyciu ciężkostrawnych pokarmów. trudności w oddychaniu, bóle w oko- licy krzyżowej, występują tuż przed
W razie ostrego ataku tzw. kolki żół- licach serca, wysoka gorączka  ko- miesiączką i na początku krwawienia.
ciowej należy podać choremu leki nieczna jest natychmiastowa konsultacja Czasem mogą dołączać do nich symp-
przeciwbólowe i rozkurczowe. Jeżeli z lekarzem. Natychmiastowej konsultacji tomy ogólne, takie jak nudności, wy-
do objawów opisanych powyżej do- wymagają również: mioty, zawroty głowy, omdlenia. Za
łącza gorączka i wzrost ilości leukocy- " ból po urazie brzucha; powstawanie dolegliwości bólowych
tów w badaniu morfologicznym krwi, " ból w prawej dolnej części brzucha; są odpowiedzialne prostaglandyny, któ-
to mamy do czynienia z zapaleniem " wymioty krwią lub żółcią; re powodują skurcze macicy. Czasem
pęcherzyka żółciowego. Wówczas " ból brzucha w ciąży; przyczyną bolesnego miesiączkowania
konieczna jest hospitalizacja, leczenie " podejrzenie zatrucia (lekiem lub sub- są stany zapalne lub wady anatomicz-
antybiotykiem lub operacja. stancją chemiczną). ne w budowie macicy i jajowodów,
" Kolka nerkowa  objawy kolki ner- a także endometrioza (nieprawidłowe
kowej to ostre bóle w okolicy lędz
- Leczenie bólu brzucha w domu umiejscowienie błony śluzowej macicy)
wiowej, bóle brzucha o charakterze " Zatrucie pokarmowe  najczęściej do lub mięśniaki macicy. Leczenie powinno
skurczowym, promieniujące do krocza, zatrucia pokarmowego dochodzi po się rozpocząć od leków rozkurczowych,
z towarzyszącym parciem na mocz spożyciu pokarmu zainfekowanego które można łączyć ze słabym lekiem
i czasem krwiomoczem. Często do bakterią Salmonella. Objawy poja- przeciwbólowym, takim jak paraceta-
bólu dołączają nudności i wymioty. wiają się krótko po jedzeniu. Oprócz mol. W przypadku silnych dolegliwo-
Pacjent z kolką nerkową jest niespo- bolesnych skurczów mogą wystąpić ści należy sięgnąć po metamizol albo
kojny, blady i spocony. Jeżeli na skutek również wymioty i biegunka, których ibuprofen lub zastosować preparaty
zastoju moczu powstaje zakażenie, nie należy hamować. Konieczne jest będące połączeniami leków rozkur-
pojawiają się również dreszcze i go- natomiast zapobieganie odwodnie- czowych i przeciwbólowych.
rączka. Przyczyną ataku bólowego jest niu  można podawać przegotowa-
przemieszczanie się złogów przez mo- ną wodę z elektrolitami (gotowe pre- dr n. farm. Barbara Figura
27