Sterowanie oświetleniem  standard KNX
część
INSTALACJE
II
sterujące
W poprzednim numerze  Fachowego Elektryka rozpoczęliśmy cykl artykułów poświęconych
technologii magistralnej w standardzie KNX. Czas na omówienie wykorzystania technologii
KNX/EIB do sterowania oświetleniem. Dla zobrazowania i opisania różnych funkcji instalacji
jako przykład wskazujemy jednopiętrowy dom mieszkalny.
W pierwszej części cyklu arty- Hol wejściowy
kułów przedstawiliśmy kulisy
narodzin technologii KNX/ Omówienie instalacji oświet-
EIB, będącej europejskim stan- leniowej zacznijmy od holu
dardem w dziedzinie inteligen- wejściowego. W celu uniknię-
tnych instalacji elektrycznych. cia efektu wejścia do ciemnego
Zwróciliśmy uwagę na otwar- domu można w obszarze holu
tość standardu oraz na wyko- zainstalować ścienną czujkę
rzystywanie w nim urządzeń ruchu o kącie widzenia np.
blisko dwustu producentów, 180 stopni, która po wykryciu
których liczba stale rośnie. Po- ruchu zapali oświetlenie holu
daliśmy obszar zastosowania na nastawiony wcześniej czas
instalacji z podziałem na obiek- (Fot.1). Czujka ta reaguje tylko
ty budowlane oraz omówiliśmy wtedy, gdy w obszarze swojej
funkcjonalność z przykładami detekcji wykryje ruch i kiedy
realizowanych zadań. poziom natężenia oświetlenia
Załóżmy, że dom na poziomie naturalnego obniży się do na-
parteru, posiada hol wejścio- stawionego poziomu zadziała-
wy, salon, gabinet, kuchnię nia czujki. Każdy ruch w ob-
połączoną z jadalnią, pomiesz- szarze działania czujki będzie
czenie gospodarcze (w którym powodował przedłużenie czasu
umieszczona jest elektryczna oświetlenia holu. Gdy ustanie Fot 1. Ścienna czujka ruchu, fot. Marten.
skrzynka rozdzielcza), łazienkę ruch i upłynie określony na
oraz toaletę. Na piętrze, na któ- czujce czas, oświetlenie zo- chu i ciemnego wnętrza świat- można również z innego klawi-
re prowadzą schody, znajdują stanie wyłączone. Dodatkowo ło się nie zapalało, np. aby po sza nastawić na funkcję oświet-
się trzy pokoje mieszkalne, czujkę tę można z dowolnego nocy, będąc  zaspanym , nie lenia ciągłego z możliwością
sypialnia z garderobą, łazienka klawisza przycisku KNX/EIB zostać oślepionym nagłym wyłączenia ręcznego. Funkcja
oraz toaleta. zablokować tak, aby mimo ru- strumieniem światła. Czujkę tę ta może być szczególnie po-
10
ciśnięcie przycisku z funkcją
sceny świetlnej o przykłado-
wej nazwie  Telewizja może
spowodować, że oświetlenie
sufitowe oraz oświetlenie nad
stołem zostanie całkowicie
wyłączone, kinkiety na ścianie
zostaną załączone, a oświetle-
nie od lampy stojącej ściem-
nione do wartości 50 proc.
Inny klawisz zaprogramowany
mocna podczas sprzątania. na scenę świetlną o nazwie
Dobrym rozwiązaniem byłoby  Party może realizować funk-
zainstalowanie przy drzwiach cję całkowicie odwrotną, np.
wejściowych dodatkowego oświetlenie sufitowe może zo-
przycisku do realizacji funkcji stać ściemnione do wartości 40
centralnego wyłączenia oświet- proc., oświetlenie nad stołem
lenia przed wyjściem z domu. zostanie załączone, kinkiety
na ścianie oraz lampa stojąca
Salon zostaną wyłączone. Jedno na-
ciśnięcie klawisza może więc
Przyjmijmy, że salon posiada spowodować wykonanie funk-
cztery obwody oświetleniowe cji całkowicie odmiennych od
 oświetlenie sufitowe ściem- poprzednio wywołanych. War-
niane, oświetlenie nad stołem, to wspomnieć, że jeden z kla-
kinkiety ścienne oraz lampę wiszy tego przycisku może
stojącą ściemnianą, podłączo- realizować funkcję całkowi-
ną do gniazdka elektrycznego tego wyłączenia oświetlenia
230 V. W salonie zainstalo- w salonie. Przycisk ten może
wany jest przycisk (Fot. 2) Fot 2. Przycisk wielofunkcyjny, fot. Marten. również być obsługiwany
8-klawiszowy, wielofunkcyj- przez praktycznie każdy pilot
ny z regulatorem temperatury mogą być zaprogramowane obwodów oświetleniowych na podczerwień, co daje użyt-
i wyświetlaczem (jego zasto- do realizacji tzw. scen świet- wywoływanych poprzez na- kownikowi dodatkowy kom-
sowanie i funkcje dla systemu lnych, czyli różnych ustawień ciśnięcie jednego z nich. Na- fort obsługi.
będą omawiane w kolejnych
artykułach), z którego można Gabinet
sterować każdym obwodem
Warto zainstalować ścienną czujkę ru-
oddzielnie. Funkcję realizo- Gabinet może być wyposażo-
waną przez każdy klawisz chu zarówno na dole, jak i na górze ny w podobny jak pokazany na
określa użytkownik. Klawisze zdjęciu nr 2 przycisk z czterema
schodów między piętrami domu oraz
mogą pracować pojedynczo klawiszami funkcyjnymi, ponie-
sparametryzować ją tak, aby obejmo-
lub parami i zależy to tylko waż w gabinecie nie występują
od życzeń inwestora. Oznacza wała ona swoim zasięgiem tylko obszar zazwyczaj więcej niż dwa-trzy
to, że jeden klawisz może za- obwody oświetleniowe i wersja
wejścia na schody. Wówczas to, podczas
łączać i wyłączać oświetlenie z ośmioma klawiszami mogłaby
wchodzenia na piętro bądz
schodzenia
dla obwodu załącz/wyłącz posiadać niewykorzystane kla-
bądz
rozjaśniać i ściemniać z góry, czujka, gdy wykryje ruch, dodat- wisze, zatem nie byłaby ekono-
dla obwodu ściemnianego. miczna. Jeden z klawiszy może
kowo przy odpowiednio niskim świetle
W przypadku pracy w parach  sterować oświetleniem sufito-
naturalnym, zapali oświetlenie tylko
w zależności od typu obwodu wym na zasadzie załącz/wyłącz,
 klawisz lewy mógłby załą- schodów, co oprócz funkcjonalności drugi wyłączać oświetlenie
czać oświetlenie i dodatkowo w wybranych pomieszczeniach,
pracy będzie miało bardzo ładny efekt
je rozjaśniać, a klawisz prawy dwa kolejne mogą być wyko-
wizualny
ściemniać je oraz wyłączać. rzystane do sterowania żaluzja-
Pozostałe klawisze przycisku mi czy np. załączania alarmu
11
na okres nocy  obie te funkcje Sypialnia z garderobą
zostaną opisane w kolejnych
artykułach. Dla sypialni można przewidzieć
opisany powyżej przycisk 8-kla-
Kuchnia i jadalnia wiszowy, gdyż  choćby patrząc
na komfort obsługi  wybrane
W kuchni i jadalni można zain- obwody oświetleniowe, jak np.
stalować przycisk taki sam jak oświetlenie sufitowe sypialni
w gabinecie, gdzie jeden z kla- czy lampki nocne, użytkownik
wiszy mógłby załączać oświetle- wyłączałby bez podnoszenia się
nie sufitowe, drugi  oświetlenie z łóżka. Dodatkowo z każdej
szafek kuchennych, a trzeci  ze stron łóżka mógłby zostać
okap kuchenny. Czwarty klawisz zainstalowany przycisk z funk-
może służyć np. do wyłączenia cją alarmową, czyli w przypad-
oświetlenia całego piętra. ku dziwnych, niepokojących
dz
więków i odgłosów docho-
Pomieszczenie dzących w nocy ze środka domu
gospodarcze użytkownik miałby możliwość
np. rozświetlenia całego domu
Pomieszczenie gospodarcze może czy załączenia alarmu.
zostać wyposażone w jeden ob- Warto zwrócić uwagę na funk-
wód oświetleniowy, który może cjonalność instalacji, o której
być załączany z sufitowej czuj- sygnalizowaliśmy wielokrotnie.
ki obecności (Fot. 3). Czujka ta Decydując się na inteligentne
działa na podobnej zasadzie jak sterowanie oświetleniem, uni-
czujka ścienna, gdzie nastawiany kamy sytuacji, że na ścianach
jest czas oraz parametryzowana Fot 3. Sufitowa czujka obecności, fot. Marten. pojawiają się ramki wielokrot-
funkcja zadziałania, uzależniona ne z dużą ilością wyłączników,
lub nie od panującego poziomu aktory, służące do sterowania Pokoje mieszkalne których wykorzystanie oraz
oświetlenia naturalnego. Czujka oświetleniem i realizujące pole- możliwości są niewspółmier-
zainstalowana na suficie posia- cenia otrzymane od przycisków W zależności od ilości ob- ne z przyciskami technologii
da tę zaletę, że w porównaniu w poszczególnych pomieszcze- wodów oświetleniowych KNX/EIB. Dodatkowo pojawia
do czujki ściennej nie zostanie niach. w każdym z pokoi można się też problem zapamiętania
przypadkowo zasłonięta przez zainstalować przycisk 4- lub funkcji, jakie realizuje każdy
jakikolwiek sprzęt zostawiony A
azienki i toalety 8-klawiszowy wielofunkcyj- z wyłączników, gdzie w przy-
tymczasowo w pomieszczeniu. ny, z regulatorem temperatu- padku przycisku inteligentnego
Dodatkowo w pomieszczeniu Dla sterowania w łazienkach i to- ry i wyświetlaczem. Jak już każdy z klawiszy może posiadać
gospodarczym zamontowana jest aletach można przyjąć przycisk wspomniano wyżej pozostałe swój opis. W przypadku zainsta-
elektryczna skrzynka rozdziel- na korytarzu, który będzie załą- możliwości przycisków zo- lowania takiego systemu znika
cza, w której  oprócz standar- czał i wyłączał obwody oświet- staną objaśnione w następ- problem z funkcjami schodowy-
dowych zabezpieczeń instala- leniowe w każdym z tych miejsc. nych artykułach przy oma- mi oraz krzyżowymi.
cyjnych  znajdują się elementy Zazwyczaj w toalecie jest to je- wianiu kolejnych funkcji Ireneusz Rzeczkowski
wykonawcze KNX/EIB, tzw. den obwód, a w łazience dwa. instalacji. Merten Polska Sp. z o.o.
Z każdego praktycznie przycisku można sterować tym samym obwodem oświetleniowym!
Decydując się zatem na inteligentny rodzaj instalacji, użytkownik oprócz realizacji swoich
indywidualnych potrzeb ma w przyszłości możliwość zmiany wykonywanych przez system
funkcji, bez ingerencji w już położoną instalację kablową i to bez względu na to, czy będzie to
zmiana przeznaczenia użytkowanych pomieszczeń czy zmiana samych funkcji sterowania.
12