ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
Z GRUPY C
OBSESYJNO-KOMPULSYJNA,
UNIKAJ
CA I ZALEŻNA
OSOBOWOŚD
OBSESYJNO-KOMPULSYJNA
Kryteria diagnostyczne osobowości obsesyjno-kompulsyjnej według
DSM-IV-TR
Utrwalony wzorzec troski o ład, perfekcję, kontrolę umysłową i interpersonalną kosztem
elastyczności, otwartości i skuteczności, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujaw�nia
w różnych kontekstach, na co wskazują co najmniej cztery spośród następujących kryteriów:
1. Uwagę jednostki w takim stopniu zaprzątają szczegóły, reguły, zestawienia, porządek,
organizacja i plan czynności, że traci z pola widzenia główny cel działania.
2. Wykazuje perfekcjonizm, który utrudnia dokooczenie zadania (na przykład nie jest w stanie
ukooczyd projektu, ponieważ nie udaje się sprostad ustanowionym przez siebie
wygórowanym wymaganiom).
3. Jest tak bardzo oddana pracy i sprawom zawodowym, że rezygnuje z wszelkich rozrywek i
kontaktów towarzyskich (o ile nie da się tego uzasadnid oczywistą koniecznością
ekonomiczną).
4. Jest aż nadto sumienna, skrupulatna i nieugięta w kwestiach moralności, etyki czy wartości
(o ile nie da się tego uzasadnid jej kulturowymi czy religijnymi przekonaniami).
5. Nie jest w stanie pozbyd się zużytych lub bezwartościowych rzeczy nawet wtedy, gdy nie
mają dla niej żadnej wartości uczuciowej.
6. Niechętnie powierza wykonanie zadao innym lub współpracuje z innymi, jeżeli całkowicie
podporządkują się jej stylowi pracy.
7. Przejawia skąpstwo w wydatkach zarówno na siebie, jak i na innych; uważa, że pieniądze
należy zachowad na czarną godzinę.
8. Wykazuje sztywnośd i upór.
WSPÓA
WYST
POWANIE (Beck, 2005)
" Jakaś forma lęku
" Natręctwa (55% w badaniu Rasmussena i
Tsunga, 1986)
" Depresja
" Zaburzenia psychosomatyczne
" Zaburzenia seksualne
" Kłopoty w relacjach
Styl poznawczy (Shapiro, 1965)
" Usztywniony, skrajny, silnie ukierunkowany
styl myślenia (są bezustannie skupieni i łatwo
się rozpraszają nowymi informacjami)
" Zniekształcone poczucie autonomii (stają się
własnymi nadzorcami, wywierają stale na
siebie presję   powinienem/ powinnam )
" Utrata poczucia rzeczywistości (wiary w
realnośd świata)  naprzemienne stany
dogmatyzmu i zwątpienia
Najważniejsze schematy, strategie
unikania (Beck, 2005)
"  muszę za wszelką cenę unikad błędów",  w każdej
sytuacji istnieje jedyna właściwa
droga/odpowiedz
/zachowanie",  błędy są nie do
zniesienia ,  każde odstępstwo od tego, co właściwe,
jest automatycznie niewłaściwe".
" strategie, które pacjenci wykorzystują, aby uniknąd
błędów to najczęściej:  muszę byd uważny i dokładny",
 muszę zwracad uwagę na szczegóły",  muszę
natychmiast zauważad błędy, żebym mógł je poprawid"
oraz  popełnienie błędu zasługuje na krytykę ,  zdołam
zapobiec katastrofom/błędom, jeśli będę się nimi
martwid"
Rozumienie psychodynamiczne (Gabbard, 2009 str: 512)
" Wymagania, kontrola rodzicielska, próba sił, warunkowa
akceptacja  trening czystości jako przykład wczesnych
doświadczeo cielesnych (Freudowska fiksacja na fazie
analnej)
"  Pacjenci z rozpoznaniem osobowości obsesyjno-
kompulsyjnej często wątpią w siebie. W dzieciostwie nie
czuli się dostatecznie kochani bądz
doceniani przez
rodziców. W niektórych przypadkach takie poczucie jest
następstwem rzeczywistego chłodu lub dystansu figur
rodzicielskich, jednak w wielu sytuacjach dane dziecko, aby
mied poczucie rodzicielskiej aprobaty, potrzebowało więcej
sygnałów potwierdzenia i miłości niż inne dzieci.
(uwolnienia się od surowego superego domagającego się
perfekcji)
" świadomie nie akceptują złości i zależności, bronią się za
pomocą różnych mechanizmów obronnych (na przykład
reakcji upozorowanej czy izolacji afektu).
cd rozumienie psychodynamiczne
(Mc Williams, 2008)
" Podstawowy konflikt afektywny to wściekłośd na
bycie kontrolowanym versus strach przed
ukaraniem (uczucia są stłumione, niedostępne,
poddane racjonalizacji)
" Słowa służą do ukrywania emocji a nie ich
wyrażania
" Podstawowym mechanizmem obronnym jest
izolacja i anulowanie. Oprócz tego pacjenci
używają: racjonalizacji, moralizacji, segmentacji,
intelektualizacji
OSOBOWOŚD UNIKAJ
CA
Kryteria diagnostyczne osobowości unikającej według DSM-IV-TR
Utrwalony wzorzec zahamowao w sytuacjach społecznych, poczucia
niedostosowania i nadmiernej wrażliwości na negatywną ocenę, który
pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych kontekstach,
na co wskazują co najmniej cztery spośród następujących kryteriów:
1. Jednostka unika aktywności zawodowej wymagającej bliższych
kontaktów z ludz
mi, ponieważ obawia się krytyki, dezaprobaty i
odrzucenia.
2. Niechętnie angażuje się w związki z innymi ludz
mi, jeżeli nie ma
pewności, że jest lubiana.
3. Wykazuje powściągliwośd w bliskich związkach z obawy przed
zawstydzeniem lub ośmieszeniem.
4. W sytuacjach społecznych absorbują ją myśli o krytyce i odrzuceniu.
5. W nowych sytuacjach społecznych wycofuje się z powodu poczucia
niedostosowania.
6. Postrzega siebie jako osobę pozbawioną umiejętności społecznych,
nieatrakcyjną lub gorszą od innych.
7. Bardzo niechętnie podejmuje osobiste ryzyko lub angażuje się w
nowe działania z obawy przed uczuciem zakłopotania.
Rozumienie psychodynamiczne (Gabbard, 2009 str: 523)
"  Nieśmiałośd i unikanie są formą obrony przed
zażenowaniem, upokorzeniem, odrzuceniem i porażką.
Należy przeanalizowad psychodynamiczne znaczenie tych
lęków, aby w pełni zrozumied ich korzenie u danego
pacjenta. W procesie psychoterapii lub psychoanalizy
okazuje się jednak, że najistotniejszym afektywnym
doznaniem w osobowości unikającej jest poczucie wstydu
"  Pacjenci z rozpoznaniem osobowości unikającej miewają
poczucie, że powinni wystrzegad się sytuacji społeczno-
towarzyskich, ponieważ inni zobaczą ich wady i
nieudolnośd. Wstydzą się w sobie różnych cech; uważają na
przykład, że są słabi, skazani na przegraną, ułomni fizycznie
lub psychicznie, chaotyczni i odpychający, niezdolni do
zapanowania nad fizjologią bądz
ekshibicjonistyczni .
Psychoterapia (Gabbard, 2009 str: 524)
 Pacjenci z rozpoznaniem osobowości unikającej mogą lepiej
reagowad na psychoterapię ekspresywno-podtrzymującą, jeśli
będziemy ich stanowczo zachęcad do stawienia czoła
przerażającym sytuacjom (Gabbard, Bartlett 1998;
Sutherland, Frances 1995). Oczywiście powinniśmy pokazad,
że rozumiemy, iż takie działania wzbudzą w pacjencie poczucie
zażenowania i upokorzenia. Terapia ma charakter
ekspresywno-podtrzymujący w tym sensie, że elementem
ekspresywnym jest analiza przyczyn wstydu i związanych z nim
doświadczeo w procesie rozwoju, natomiast elementem
podtrzymującym jest zachęta do konfrontacji z trudną
sytuacją zamiast wycofania się z niej. W proces leczenia
można włączyd selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego
serotoniny (na przykład paroksetynę), który zadziała na
biologicznie uwarunkowane cechy temperamentu.
OSOBOWOŚD ZALEŻNA
Kryteria diagnostyczne osobowości zależnej według DSM-IV-TR
Utrwalona, nadmierna potrzeba doznawania opieki, prowadząca do uległości, kurczowe�go
trzymania się bliskich i lęku przed rozłąką, która pojawia się we wczesnej dorosłości i
ujawnia w różnych kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięd spośród następujących
kryteriów:
1. Jednostka ma trudności z podejmowaniem codziennych decyzji bez nadużywania rad i
wsparcia ze strony innych ludzi.
2. Potrzebuje innych, żeby przejęli odpowiedzialnośd za większośd głównych obszarów jej
życia.
3. Ma trudności z wyrażaniem sprzeciwu wobec innych z obawy, że utraci wsparcie lub
spotka się z dezaprobatą. Uwaga: nie dotyczy to uzasadnionego lęku przed odwetem.
4. Ma trudności z inicjowaniem przedsięwzięd i samodzielnym działaniem (z powodu
braku pewności siebie, a nie braku motywacji czy energii).
5. Zrobi wszystko, by zyskad opiekę i wsparcie innych ludzi; w tym celu gotowa jest nawet
robid rzeczy dla siebie nieprzyjemne.
6. Kiedy jest sama, odczuwa niepokój i bezradnośd z powodu wyolbrzymionych obaw, że
nie da sobie rady.
7. Kiedy bliski związek się rozpadnie, pilnie poszukuje następnego jako kolejnego z
ródła
opieki i wsparcia.
8. Żyje w ciągłej obawie, pozbawionej realnych podstaw, że zostanie porzucona i będzie
zmuszona sama zadbad o siebie.
Rozumienie psychodynamiczne (Gabbard, 2009 str: 528)
"  Centralnym aspektem osobowości zależnej jest
więz
pozbawiona poczucia bezpieczeostwa.
Niektórzy pacjenci wywodzą się również z rodzin o
wikłającym wzorcu przywiązania.
" Zależności nie jest tożsama z biernością.
"  Kurczowe trzymanie się drugiej osoby często
maskuje duże pokłady agresji i może byd
spo�strzegane jako formacja kompromisowa,
która broni przed wrogością, a jednocześnie
pozwala na jej wyrażenie.
Psychoterapia (Gabbard, 2009 str: 529)
"  Ogólna zasada stosowana w terapii osobowości zależnej
mówi, że to, czego pacjent chce, nie jest tym, czego tak
naprawdę potrzebuje. Osoby z tym zaburzeniem starają się
nakłonid terapeutów do udzielania im rad, pielęgnowania
zależności i koluzji, polegającej na podejmowaniu za nich
decyzji i przeszkadzaniu im w samodzielnej realizacji
pragnieo. Musimy posiąśd umiejętnośd frustracji tych
potrzeb i zachęcad pacjenta do samodzielnego myślenia i
działania. Należy wysyład sygnały świadczące o tym, że lęk
wywołany frustracją potrzeb jest do zniesienia i może
okazad się produktywny, pomaga bowiem w ujawnianiu
skojarzeo dotyczących zależności i związanych z nią obaw.