2008-12-14
Jednostka diagnostyczna po
raz pierwszy wyodrębnioną w
DSM-III (APA, 1980).
Zaburzenia osobowości
Do tej pory występowała
w powiązaniu z innymi,
rozpowszechnienie w populacji 10-18%,
różnymi i zasadniczo
stanowi to 30-50% zgłaszających się
o pomoc pacjentów ambulatoryjnych
wtórnymi syndromami
i 15%pacjentów hospitalizowanych po raz pierwszy
(za: Cierpiałkowska, 2004)
zespołów klinicznych.
Kryteria diagnostyczne zaburzeń
Zaburzenia Osobowości
osobowości DSM-IV (APA, 1994)
A. Wzorzec ten pojawia się w co najmniej dwóch spośród
DSM-IV (APA, 1994)
czterech następujących obszarów:
poznawczym (tzn. w sposobach postrzegania i interpretowania
siebie, innych ludzi i zdarzeń)
afektywnym ( tzn. sile stopniu zmienności i adekwatności
Trwały wzorzec wewnętrznych doświadczeń
reakcji emocjonalnych)
i zachowań, które w znaczącym stopniu odbiegają od
funkcjonowaniu interpersonalnym
oczekiwań występujących w kulturze, w której żyje
kontroli impulsów
B. Wzorzec ten jest sztywny i przejawia się w wielu sytuacjach
dana osoba.
osobistych i społecznych.
Wyodrębniono trzy wiązki :
C. Wzorzec ten prowadzi do klinicznie znaczącego cierpienia
lub ograniczenie w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym
A- dziwaczność i ekscentryczność, tj. osobowość
bądz
innych sferach funkcjonowania osoby.
paranoiczna, schizotypowa i schizoidalna
D. Wzorzec ten jest stabilny i trwa długo, a jego powstanie
B- dramatyczność emocjonalność i lekceważenie zaznacza się przynajmniej w okresie adolescencji lub wczesnej
dorosłości.
konsekwencji, tj. osobowość narcystyczna,
E. Przyczyny wystąpienia tego wzorca nie mogą być
borderline, histrioniczna i socjopatyczna
wyjaśnione jako manifestacja lub konsekwencja innego
C- napięcie, lęk i przerażenie, tj. osobowość zaburzenia.
F. Wzorzec ten nie jest spowodowany fizjologicznymi skutkami
unikająca, bierno zależna i obsesyjno-kompulsyjna.
używania substancji aktywnych (np. narkotyków bądz
lekarstw)
lub ogólnym stanem somatycznym (np. uraz głowy)
Rozpowszechnienie zaburzeń osobowości
Zaburzenia osobowości ICD-10,
w populacji (za: Cierpiałkowska, 2004)
WHO, 2000
Zaburzenie Rozpowszechnienie Występowanie
Stany kliniczne i wzorce, które zachowania, które mają tendencję do
w zależności od płci
osobowości w populacji (%)
utrzymywania się i są przejawem charakterystycznego dla danej osoby
stylu życia oraz sposobu odnoszenia się do siebie i innych ludzi.
Paranoiczne
Głęboko utrwalone wzorce zachowania przejawiające się mało 0,5 - 2,5 M>K
elastycznymi reakcjami na różnorodne sytuacje indywidualne i
Schizotypowe
społeczne. Zachowania te są znacząco odmienne od przeciętnego w
3 M>K
danej kulturze sposobu spostrzegania, myślenia i odczuwania,
Schizoidalne
a w szczególności odnoszenia się do innych. Często, choć nie zawsze,
0,5 - 1 M>K
są one związane z subiektywnym poczuciem cierpienia oraz
trudnościami w funkcjonowaniu społecznym i osiągnięciach Borderline
2 K>M
życiowych.
Wyróżnia się trzy grupy zaburzeń osobowości: Antyspołeczne
3 - 1 M>K
specyficzne zaburzenia osobowości , tj: osobowość paranoiczna,
schizoidalna, dyssocjalna, chwiejna emocjonalnie (typ impulsywny lub Histrioniczne
2 - 3 K>M
borderline), histrioniczna, anankastyczna, lękliwa(unikająca), zależna,
inne (ekscentryczna, typu haltlose, niedojrzałą, narcystyczna, bierno-
Narcystyczne
<1 M>K
agresywna, psychoneurotyczna)
zaburzenia osobowości mieszane i inne,
Unikowe
trwałe zmiany w osobowości nie wynikające z uszkodzenia ani 0,5 - 1 M=K
choroby mózgu, tj. powstałe w następstwie stresu o rozmiarach
Zależne
katastrofy bądz
poważnej choroby psychicznej ( nie występujące 2 - 4 K>M
przed patogennym doświadczeniem).
Obsesyjno-
1 M>K
kompulsywne
1
2008-12-14
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości
charakteryzujące się dziwacznością
charakteryzujące się dziwacznością
i ekscentrycznością
i ekscentrycznością (cd)
Osobowość paranoiczna
 krucha osobowość (Mangana 1893, za: Akhtar, 1990) Osobowość schizoidalna
Nieufność i podejrzliwość w relacjach interpersonalnych Wycofanie z relacji z obiektami świata zewnętrznego w
wynikająca z silnie traumatycznych wydarzeń życiowych we wewnętrzny świat przeżyć
wczesnym dzieciństwie (Akhtar, 1990) lub relacji z matką, która
Kontakt z innymi ma charakter rozszczepienia-zwykle dotyczy
nie neutralizowała poczucia zagrożenia u dziecka (Winnicott,
wybranych obszarów aktywności życiowej (np. praca)
za: Drat-Ruszczak, 2000)
Świat zewnętrzny nie odpowiada na potrzeby miłości i
Słabe poczucie granic między ja i nie-ja (wpływ innych
akceptacji (Horney, 1976, 1994), kontakt z nim jest bolesny
przeżywany jest jako nieograniczony, przy braku kierunków
(Klein, 1956)
własnego działania i celów) (Garfield , Havens, 1991, 1993)
Słabość układu nerwowego decyduje o zaburzeniu stosunków
Związek z homoseksualizmem (67%) (Freud, 1996, Muchnik,
z otaczającym światem  typ myśliciela (Pawłow, 1951)
Raizman, 1996)
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości
charakteryzujące się dziwacznością
odznaczające się dramatycznością,
i ekscentrycznością (cd)
emocjonalnością i lekceważeniem
Osobowość schizotypowa
Teza o istnieniu powiązań ze schizofrenią (pozytywne relacje konsekwencji
z rodzicami czynnikiem protektywnym wobec rozwoju
Borderline
schizofrenii Schiffman, 2002)
Chwiejność emocjonalna
Schizotyp- niepsychotyczna lecz dysfunkcjonalna i
Lęk przed odrzuceniem
ekscentryczna osobowość, będąca łagodną ekspresją
Dążenie do stabilnego poczucia tożsamości
konstytucyjnego defektu schizofrenicznego (Rado, za: Akhtar,
1992). Tendencje do zachowań autodestrukcyjnych, próby
samobójcze, uzależnianie się od substancji psychoaktywnych
Genetyczna dyspozycja: deficyt w integrowaniu przyjemnych
doświadczeń, proprioreceptywna skaza manifestująca się w
aberracyjnej świadomości ciała, prowadząca do wypaczeń w
Histrioniczne zaburzenia osobowości
percepcji schematu ciała, deficyt motywacyjny, niezdolność do
Chwiejność emocjonalna
podejmowania aktywności ukierunkowanej na cel
Lęk przed utratą kontroli impulsów
Symptomy: chroniczna niezdolność do przeżywania
Dążenie do poczucia bezpieczeństwa (przez uwodzenie lub
przyjemności i radości, słaby rozwój pozytywnych emocji,
somatyzację)
zatopienie w emocjach zagrożenia, strachu, wściekłości,
ekstremalna wrażliwość na odrzucenie, uczucia alienacji, Współwystępowanie zaburzeń seksualnych
ograniczone życie seksualne, skłonność do dezorganizacji
poznawczej w warunkach stresu.
Zaburzenia osobowości odznaczające się Zaburzenia osobowości
dramatycznością, emocjonalnością
charakteryzujące się napięciem,
i lekceważeniem konsekwencji (cd)
lękiem i przerażeniem
Antyspołeczne zaburzenia osobowości
Brak zdolności do tolerowania frustracji- obniżona aktywność płatów
Osobowość zależna
czołowych (Deckel i in. 1996)
 inni są dostępni w oferowaniu ochrony i wsparcia, gdy spotkam się z
Deficyt lęku- brak możliwości przewidywania konsekwencji. Słaba sytuacją nadmiernie obciążającą internalizacja reprezentacji siebie
jako słabego i nieefektywnego
kontrola zachowania
lęk przed opuszczeniem i negatywną oceną
Dążenie do władzy.
poszukiwanie pomocy, aprobaty, porad
Przemocowe relacje społeczne.
wysokie ryzyko depresji, chorób serca i nowotworów
(Bronstein, 1996)
Narcystyczne zaburzenia osobowości
Osobowość unikająca
Najczęściej przeżywane emocje: duma, wstyd, wściekłość,
wczesnodziecięca nternalizacja nietolerancji świata zewnętrznego
poczucie pustki, lęk i zawiść
wobec potrzeb (Fairbairn, 1944,1963)
Wielkościowe poczucie ważności
relacja z innymi spostrzegana jako z
ródło zagrożenia
W sytuacji naruszenia samooceny- poczucie pustki: Kim jestem? Co nieśmiałość i zachowania unikowe motywowane przez lęk
jest w życiu ważne? podwyższone ryzyko współwystępowania fobii społecznej
(Mc Glashan i in. 2000)
Wrażliwość na krytykę i porażkę- traktują innych jako z
ródło funkcji
odzwierciedlających i idealizujących (Kohut, 1971)
2
2008-12-14
Zaburzenia osobowości
Z jakich powodów osoby z
charakteryzujące się napięciem,
zaburzeniami osobowości
lękiem i przerażeniem (cd)
poszukują pomocy ?
Osobowość obsesyjno-kompulsywna
Konflikt uporządkowanie-nieuporządkowanie
Dążenie do ochrony przed uczuciami i myślami, które mogą
Stany dyskomfortu
powodować wstyd, utratę dumy i pozycji, poczucie słabości
i niedoboru
psychicznego, które mogą
Tendencja do przeceniania prawdopodobieństwa i rozmiaru
negatywnych konsekwencji zagrażających sytuacji (Mc Fall,
przybierać formę symptomów
Wollersheim, 1979)
Nadaktywność płata czołowego lewej półkuli mózgu
depresyjnych lub/i lękowych,
odpowiedzialnej za wczesne ostrzeganie przed popełnieniem
błędu (Mayer, 2002)
Predyspozycja do zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych (71%) konflikty z innymi ludz
mi.
(Pollak, 2001).
Samoregulacyjne
Atrybucja przyczyn trudności
mechanizmy przystosowania
w zaburzeniach osobowości
w zaburzeniach osobowości
Przyczyny problemów przystosowaniu, a zatem
(Jakubik, 2000)
także dyskomfortu psychicznego są lokalizowane
manipulacje zachowania przez pacjenta na zewnątrz, najczęściej w innych
ludziach lub/i okolicznościach życiowych.
odreagowujące
Osoby te nie spostrzegają własnego udziału
w kształtowaniu nie satysfakcjonujących relacji
z innymi ludz
mi, ani konstruowaniu trudnych
mechanizmy
sytuacji życiowych.
obronne
Skłonne są, zatem przeżywać poczucie krzywdy
restrukturalizacja
(w przeciwieństwie do towarzyszącego  prawdziwej
depresyjności poczucia winy).
(zmiana w sobie)
Dlaczego zaburzenia
osobowości
są oporne na zmiany?
Stopień integracji, wzorca zachowania i przeżywania
stanowiącego przyczynę trudności, z obrazem siebie
ma decydujące znaczenie dla prognozowania
efektywności psychoterapii.
W większości jest on dobrze zintegrowany
z obrazem siebie (ego-syntoniczny) i stanowi
podstawę procesów budowania tożsamości
i identyfikacji pacjenta.
Osoby z zaburzeniami osobowości, w większości,
prezentują przekonanie, że stanowiące trudność
wzorce pozwalają im czuć się odrębnymi
i wyróżniają ich spośród innych ludzi.
3