MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Iwona Pałgan
Badanie funkcji organizmu zdrowego człowieka
322[15].O2.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca:
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Lilia Kimber-Dziwisz
mgr Ewa Goliszek
Opracowanie redakcyjne:
dr Iwona Pałgan
Konsultacja:
mgr inż. Teresa Jaszczyk
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[15].O2.03
 Badanie funkcji organizmu zdrowego człowieka , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu terapeuta zajęciowy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Podstawowe pojęcia z zakresu anatomii, fizjologii, patofizjologii 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Przemiana materii i energii. Środowisko biologiczne człowieka 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Odporność i jej rodzaje 15
5.3.1. Ćwiczenia 15
5.4. Budowa i czynności układu ruchu 16
5.4.1. Ćwiczenia 16
5.5. Budowa i czynności układu sercowo-naczyniowego 18
5.5.1. Ćwiczenia 18
5.6. Układ chłonny 20
5.6.1. Ćwiczenia 20
5.7. Znaczenie i rola krwi w organizmie. Zmiany ilościowe i jakościowe krwi 22
5.7.1. Ćwiczenia 22
5.8. Budowa i czynności układu oddechowego 24
5.8.1. Ćwiczenia 24
5.9. Budowa i funkcje narządów zmysłów 26
5.9.1. Ćwiczenia 26
5.10. Budowa i funkcje układu pokarmowego i moczowego 28
5.10.1. Ćwiczenia 28
5.11. Pomiar parametrów życiowych 30
5.11.1. Ćwiczenia 30
5.12. Różnice w funkcjonowaniu organizmu człowieka w zależności od płci
i wieku 32
5.12.1. Ćwiczenia 32
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 34
7. Literatura 48
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny
w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie terapeuta zajęciowy.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, czyli wykaz wiadomości i umiejętności jakie uczeń powinien już
posiadać, aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia  czyli wykaz wiedzy i umiejętności jakie uczeń zdobędzie pracując
z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji zalecanymi metodami nauczania
 uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,
- literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
322[15].O2
Rozwój osobowy i biologiczny człowieka
322[15].O2.01 322[15].O2.02
Analizowanie Diagnozowanie problemów
psychospołecznych aspektów i potrzeb pacjenta
rozwoju człowieka
322[15].O2.03
Badanie funkcji organizmu
zdrowego człowieka
322[15].O2.04
Rozróżnianie procesów
patologicznych
w obrębie układów
i narządów
322[15].O2.05
Rozpoznawanie objawów
niepełnosprawności
podopiecznego
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 współpracować w grupie,
 sprawnie posługiwać się komputerem,
 korzystać z różnorodnych z
ródeł informacji,
 stosować na poziomie gimnazjalnym wiadomości z zakresu anatomii i fizjologii
człowieka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii, fizjologii i patofizjologii,
 scharakteryzować podstawowe procesy życiowe organizmu,
 objaśnić budowę anatomiczną i procesy funkcjonowania poszczególnych układów
i narządów organizmu człowieka,
 zidentyfikować współzależność funkcjonowania układów i narządów organizmu
człowieka,
 wykonać pomiar podstawowych funkcji życiowych,
 zróżnicować budowę i funkcjonowanie organizmu człowieka zależnie od płci i wieku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca ........................................................................................
Modułowy program nauczania: Terapeuta zajęciowy 322[15]
Moduł: Rozwój osobowy i biologiczny człowieka 322[15].O2
Jednostka modułowa: Badanie funkcji organizmu zdrowego człowieka
322[15].O2.03
Temat: Budowa i funkcje narządów zmysłów.
Cel ogólny: Zapoznanie z budową i funkcjami narządów zmysłów człowieka.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 wymienić narządy zmysłów człowieka,
 scharakteryzować budowę i funkcje narządów zmysłów,
 wyjaśnić skąd biorą się łzy i dlaczego oczy  szczypią ,
 podać rodzaje smaków i znaczenie zębów,
 wyjaśnić, na czym polega obronna rola skóry,
 wyjaśnić, na czym polega metoda badania słuchu.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 pogadanka
 dyskusja,
 ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w grupie.
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 model przedstawiający budowę oka, ucha, zębów, przekrój poprzeczny skóry,
 plansze anatomiczne,
 film dotyczący budowy i funkcji narządów zmysłów,
 foliogramy prezentujące pozostałe narządy zmysłów,
 test reakcji słuchowych i rozwoju mowy,
 magnetowid, lub DVD,
 rzutnik.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności i pracy domowej.
2. Podanie tematu zajęć i celu.
3. Wprowadzenie do tematu:
 nauczyciel przeprowadza krótką dyskusję omawiając w sposób ogólny budowę
i funkcje poszczególnych narządów zmysłów. Nauczyciel prezentuje film
dotyczący budowy i funkcji narządów zmysłów; następnie nauczyciel prezentuje
kolejno foliogramy przedstawiające pozostałe narządy zmysłów i omawia je
szczegółowo. Plansze zostają rozstawione po całej sali, nauczyciel zaś dzieli tablicę
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
kredą na części, każda rubryka to jeden omawiany narząd zmysłów, następnie prosi
uczniów, aby po kolei podchodzili i na podstawie otrzymanych informacji wpisali,
z jakich elementów składa się poszczególny narząd zmysłów.
 nauczyciel rysuje na tablicy kolejną tabelę z wpisanymi narządami zmysłów i prosi
uczniów by podchodzili i w odpowiednich przedziałach wpisywali funkcje jakie
pełnią poszczególne zmysły. Pozostali uczniowie śledzą czy koledzy prawidłowo
uzupełniają dane- poprawiają ich, wyjaśniają pomyłki,
 nauczyciel omawia sposób badania słuchu, prezentuje  Test reakcji słuchowych
i rozwoju mowy ,
 po wykonaniu tych zadań nauczyciel dzieli grupę na dwa zespoły i przydziela
każdemu z nich ćwiczenie do wykonania.
4. Realizacja ćwiczenia:
 nauczyciel wyjaśnia cel ćwiczenia, jego zakres i sposób wykonania,
 uczniowie zapoznają się z treścią przydzielonego zadania,
 uczniowie przypominajÄ… sobie przekazane informacje,
 uczniowie przeglądają tablice i folie z narządami zmysłów,
 uczniowie grupy pierwszej wypisują wspólnie na kartonie przyczyny, dla których
oczy czasami szczypią i dlaczego płaczemy,
 uczniowie grupy drugiej wypisują wspólnie na kartonie w jaki sposób język
rozpoznaje smaki i do czego służą zęby.
5. Nauczyciel obserwuje prace uczniów, udziela rad i wskazówek:
 czy uczniowie prawidłowo wykonują ćwiczenia.
Zakończenie zajęć:
 uczeń, przedstawiciel grupy prezentuje wykonane zadanie przez swoją grupę, wymienia
też wnioski i spostrzeżenia,
 uczniowie wypisują na tablicy ogólne wnioski,
 nauczyciel ocenia pracę każdej grupy.
Praca domowa:
Scharakteryzuj funkcje obronne skóry i wskaż przyczyny, dla których należy zachować
ją w czystości.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
 anonimowa ankieta ewaluacyjna dotycząca sposobu prowadzenia zajęć i nabytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca .........................................................................................
Modułowy program nauczania: Terapeuta zajęciowy 322[15]
Moduł: Rozwój osobowy i biologiczny człowieka 322[15].O2
Jednostka modułowa: Badanie funkcji organizmu zdrowego człowieka
322[15].O2.03
Temat: Parametry życiowe człowieka.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności pomiaru parametrów życiowych człowieka.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 wymienić parametry życiowe, normy,
 wymienić urządzenia służące do pomiaru parametrów życiowych i je obsłużyć
 dokonać pomiaru parametrów życiowych, ocenić otrzymane wyniki,
 wyjaśnić w jakim stopniu każdy z parametrów ma wpływ na życie i zdrowie.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 pogadanka
 dyskusja,
 ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
 praca indywidualna,
 praca w zespole.
Czas: 3 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 DVD
 zegarek z sekundnikiem,
 ciśnieniomierz,
 termometr,
 film edukacyjny przedstawiający pomiar parametrów życiowych.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności i pracy domowej
2. Nauczyciel przedstawia grupie zaproszonego gościa - pielęgniarkę
3. Podanie tematu zajęć i celu.
4. Wprowadzenie do tematu:
 nauczyciel zadaje uczniom pytanie, co to są parametry życiowe? Jakie wyróżniamy
parametry życiowe?, następnie prosi uczniów, aby każdy pomysł zapisali na
tablicy; następnie odbywa się dyskusja nad zasadnością podanych czynników, na
koniec nauczyciel weryfikuje odpowiedzi, prezentujÄ…c folie z podstawowÄ… listÄ…
parametrów życiowych. Pielęgniarka na prośbę nauczyciela dokonuje krótkiej
charakterystyki poszczególnych elementów,
 nauczyciel prosi ochotników i pokazuje jak zmierzyć prawidłowo ciśnienie, tętno,
temperaturÄ™.
 nauczyciel prezentuje film, w którym pokazane jest badanie przytomności
człowieka, badanie spirometrem wydolności oddechu, badanie EKG, badanie pulsu
sfigmografem oraz stanu nawodnienia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4. Realizacja ćwiczenia
 nauczyciel wyjaśnia cel ćwiczenia, jego zakres i sposób wykonania,
 uczniowie zapoznają się z treścią przydzielonego zadania,
 uczniowie przypominajÄ… sobie przekazane informacje,
 uczniowie dobierajÄ… siÄ™ w pary,
 każda para mierzy sobie nawzajem temperaturę, ciśnienie i tętno,
 uczniowie zapisują wyniki, a następnie komentują na ich podstawie  stan zdrowia
kolegów.
5. Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek:
 czy uczniowie prawidłowo wykonują ćwiczenia.
Zakończenie zajęć:
 uczeń, przedstawiciel grupy prezentuje wykonane zadanie przez swoją grupę, wymienia
też wnioski i spostrzeżenia,
 uczniowie dyskutujÄ… na forum klasy na ten temat,
 nauczyciel ocenia pracę każdej grupy.
Praca domowa:
Zmierz ciśnienie rodzicom, rodzeństwu, jeśli to możliwe przez 4 dni w domu w stałych
godzinach (7:00, 16:00, 22:00), zapisz wyniki. Każdy wynik zapisz. Po 4 dniach obserwacji
przeanalizuj je, zapisz jakie były przyczyny wahań ciśnienia. Jeśli uczeń nie posiada
ciśnieniomierza nauczyciel powinien wskazać, gdzie można go wypożyczyć. Nauczyciel
instruuje uczniów o prawidłowym zabezpieczeniu urządzenia.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
 anonimowa ankieta ewaluacyjna dotycząca sposobu prowadzenia zajęć i nabytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Podstawowe pojęcia z zakresu anatomii, fizjologii,
patofizjologii
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uzupełnij tabelę wpisując definicję lub pojęcie z zakresu anatomii lub fizjologii.
Pojęcie Definicja
Anatomia
nauka o rozwoju zarodka w Å‚onie matki
Komórka
Fizjologia
zajmuje się budową komórki i jej
funkcjami
Tkanka
Organ
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na podstawowe pojęcia z zakresu anatomii, fizjologii i patofizjologii. Ćwiczenie
powinno być wykonywane w parach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy pojęć i definicji,
2) uzupełnić tabelę,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie (dwie lub trzy osoby odczytują na forum grupy
swojÄ… pracÄ™).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca podstawowych pojęć z zakresu anatomii, fizjologii,
patofizjologii.
Ćwiczenie 2
Przeczytaj dokładnie poniższe definicje z zakresu anatomii i fizjologii, a następnie
wykreśl te, które są błędne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Embriologia  zajmuje się budową komórki i jej funkcjami.
Histologia  nauka badająca czynności, rozwój i budowę tkanek, głównie poprzez
obserwacjÄ™ mikroskopowÄ….
Cytologia  nauka o rozwoju zarodka w Å‚onie matki.
Narząd jest najmniejszą strukturalną i funkcjonalną jednostką życia. Wszystkie
organizmy żywe są zbudowane z komórek i ich wytworów. W skład ciała ludzkiego
wchodzi tryliony komórek.
Komórką  to zespół tkanek, posiadający określony kształt i pełniący pewne funkcje.
Fizjologia człowieka  nauka badająca czynności i funkcje komórek, tkanek i narządów
organizmu oraz prawa, które tymi funkcjami rządzą.
Homeostaza  równowaga fizykochemiczna w organizmie umożliwiająca jego
funkcjonowanie. Wszystkie komórki i narządy współdziałają w celu jej utrzymania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na podstawowe pojęcia z zakresu anatomii, fizjologii i patofizjologii. Ćwiczenie
powinno być wykonywane w parach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować podane definicje,
2) wykreślić błędne stwierdzenia,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie (dwie lub trzy grupy odczytują na forum grupy
swojÄ… pracÄ™).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca podstawowych pojęć z zakresu anatomii, fizjologii,
patofizjologii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Przemiana materii i energii. Åšrodowisko biologiczne
człowieka
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uzupełnij poniższy schemat dotyczący metabolizmu.
Metabolizm
rozkład związków synteza złożonych związków
chemicznych
chemicznych, prowadzÄ…ca do
występujących w żywności
wzrostu masy organizmu
oraz wcześniej istniejących
i rozrostu jego tkanek,
tkankach
wymagajÄ…ca zwykle
wydatkowanie energii
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na pojęcie i rodzaje metabolizmu. Ćwiczenie powinno być wykonywane
samodzielnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z informacjami dotyczącymi metabolizmu,
2) uzupełnić puste pola na schemacie,
3) zaprezentować pracę na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- dyskusja,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- kserokopia schematu,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca przemiany materii i energii.
Ćwiczenie 2
Zanalizuj budowę związków organicznych występujących w organizmie: białek,
tłuszczów, węglowodanów. Określ ich funkcje.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na funkcje związków organicznych występujących w organizmie. Ćwiczenie
powinno być wykonywane w grupie 3 4-osobowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować odpowiedni fragment materiału do nauczania dotyczący związków
organicznych,
2) zapisać wnioski w formie tabeli,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca przemiany materii i energii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.3. Odporność i jej rodzaje
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj analizy diagnostyki niedoborów odporności. Określ rodzaje odporności.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na procesy odpornościowe. Ćwiczenie powinno być wykonywane samodzielnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać tekst dotyczący diagnozowania niedoborów odporności,
2) określić rodzaje odporności,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 praca z tekstem z
ródłowym,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 tekst z
ródłowy  Diagnostyka niedoborów odporności ,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca odporności,
 przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Określ jaką rolę dogrywają szczepienia i jaką rolę odgrywa szczepionka w organizmie
na podstawie filmu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na znaczenie szczepień.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) obejrzeć film i dokonać jego analizy,
2) określić rolę szczepień ochronnych,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- burza mózgów,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 literatura z rozdziału 7 dotycząca odporności,
 przybory do pisania,
 film dotyczący szczepień,
 odtwarzacz DVD.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.4. Budowa i czynności układu ruchu
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj, za pomocą posiadanych przyrządów, pomiaru obwodu uda kolegi, jego siły
mięśniowej (posłuż się fałdomierzem). Zanotuj wyniki i je skomentuj.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na sposób posługiwania się fałdomierzem, dynamomierzem i odczyt wyniku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń, powinien:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować tok postępowania,
3) dokonać pomiaru obwodu, siły mięśniowej,
4) posłuży się fałdomierzem,
5) dokonać analizy ćwiczenia,
6) zaprezentować wyniki pomiarów i skomentować je.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- dyskusja,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i czynności układu ruchu,
 fałdomierz,
 siatki centylowe,
 taśma krawiecka impregnowana,
 dynamometr.
Ćwiczenie 2
Przeanalizuj poniższy tekst, znajdz
w nim błędy i popraw je.
Szkielet, inaczej kościec lub układ kostny to wszystkie kości składające się na ciało
człowieka. U osoby dorosłej szkielet składa się z około 106 kości. Średnia waga szkieletu to
12 kg u kobiet i 10 kg u mężczyzn. Szkielet zawiera około 2,5 kg szpiku kostnego
wytwarzającego białe krwinki erytrocyty. Szkielet można podzielić na szkielet osiowy
(czaszka, obręcz miednicowa, kręgosłup) i szkielet kończyn (obręcz barkowa, klatka
piersiowa i kości kończyn). Oś całego ciała stanowi kręgosłup składający się z 43 kręgów,
należących do pięciu odcinków: szyjnego (12 kręgów), piersiowego (15 kręgów),
lędz
wiowego (2 kręgów), krzyżowego (3 kręgów), odcinka guzicznego zwanego popularnie
ogonowym (7 kręgów). Kręgi połączone są stawami i krążkami międzykręgowymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na budowę układu kostnego. Ćwiczenie powinno być wykonane w grupach 2 3
osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować tekst dotyczący budowy szkieletu,
2) podkreślić błędne stwierdzenie,
3) poprawić na poprawne błędne stwierdzenia.
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- dyskusja,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i czynności układu ruchu,
 kserokopia tekstu do analizy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.5. Budowa i czynności układu sercowo-naczyniowego
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Znajdz
i podpisz na poniższym rysunku następujące elementy serca: łuk aorty,
przedsionek prawy, worek osierdziowy, zastawka aorty, komora lewa, aorta, komora prawa,
przedsionek prawy, zastawka pnia, pień płucny.
Rys. do ćwiczenia 1
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na budowę serca. Ćwiczenie powinno być wykonywane w 2 3 osobowych grupach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować rysunek,
2) odszukać na rysunku podane elementy serca,
3) podpisać odpowiednie elementy na rysunku,
4) dokonać analizy poprawności ćwiczenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- dyskusja,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i czynności układu sercowo-naczyniowego,
 kserokopia rysunku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 2
Wykorzystując dostępne z
ródła informacji narysuj prosty schemat dużego i małego
krwiobiegu i scharakteryzuj go.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na schemat dużego i małego krwiobiegu. Ćwiczenie powinno być wykonane w 3 4
osobowych grupach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać w dostępnych z
ródłach informacji dotyczących dużego i małego krwiobiegu,
2) narysować schemat dużego i małego krwiobiegu,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- dyskusja,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 komputer z dostępem do Internetu,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i czynności układu sercowo-naczyniowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.6. Układ chłonny
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród podanych poniżej funkcji wybierz te, które pełni układ chłonny, a następnie
scharakteryzuj je.
Funkcje:
 odpornościowa,
 odpowiedzialność za termogenezę,
 transportujÄ…ca, neutralizujÄ…ca,
 odprowadzajÄ…ca,
 usuwanie toksyn,
 nawilżająca,
 regeneracyjna.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na funkcje układu chłonnego. Ćwiczenie powinno być wykonane indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować podane funkcje,
2) wybrać funkcje układu chłonnego,
3) scharakteryzować wszystkie wybrane funkcje,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca układu limfatycznego i jego funkcji.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj budowę i funkcje grasicy oraz śledziony.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Uczeń powinien szczególną uwagę zwrócić na budowę i funkcje
grasicy oraz śledziony. Ćwiczenie powinno być wykonywane w parach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) obejrzeć film dotyczący układu limfatycznego,
2) scharakteryzować budowę i funkcje grasicy oraz śledziony,
3) dokonać analizy ćwiczenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca układu limfatycznego i jego funkcji,
 film na temat funkcji budowy i funkcji układu limfatycznego,
 odtwarzacz DVD.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5.7. Znaczenie i rola krwi w organizmie. Zmiany jakościowe
i ilościowe krwi
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj zestawienie grup krwi, które doprowadzi do konfliktu serologicznego
i scharakteryzuj ten mechanizm.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na mechanizm konfliktu serologicznego. Ćwiczenie powinno być wykonane
w parach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać zestawienia grup krwi,
2) scharakteryzować mechanizm konfliktu serologicznego,
3) dokonać analizy ćwiczenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca znaczenia i roli krwi w organizmie.
Ćwiczenie 2
Określ drogę jaką przebywa krew w organizmie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na trasę przepływu krwi w organizmie. Ćwiczenie powinno być wykonane
w parach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) obejrzeć film na temat roli krwi,
2) określić drogę krwi w organizmie,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pogadanka,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca znaczenia i roli krwi w organizmie,
 film na temat roli krwi,
 odtwarzacz DVD.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5.8. Budowa i czynności układu oddechowego
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj i nazwij narzÄ…dy przedstawione na rysunku.
Rys. 1 do ćwiczenia 1
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na budowę układu oddechowego. Ćwiczenie powinno być wykonane samodzielnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować narządy na rysunku,
2) podpisać poszczególne narządy na rysunku,
3) dokonać analizy ćwiczenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- kserokopia rysunku,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i czynności układu oddechowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Ćwiczenie 2
Dokonaj analizy funkcji narządów układu oddechowego. Wnioski zapisz w tabeli.
NarzÄ…d, organ Funkcja, rola, odpowiada za:
Pęcherzyki płucne
PÅ‚uco
Nagłośnia
Krtań
Opłucna
Tchawica
Jama nosowa
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3 4 osobowych
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zestawienie narządów,
2) określić funkcje, role narządów układu oddechowego,
3) uzupełnić tabelę,
4) dokonać analizy ćwiczenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie (dwie lub trzy grupy odczytują na forum grupy
swojÄ… pracÄ™).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4,
- przybory do pisania, przybory kreślarskie: linijka, ołówek, gumka,
- wzór tabeli,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i czynności układu oddechowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
5.9. Budowa i funkcje narządów zmysłów
5.9.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeczytaj poniższą instrukcje i zbadaj wzrok 3 4 kolegom/koleżankom z grupy.
Badanie ostrości wzroku przeprowadza się za pomocą tablic Snella, na których znajdują
się szeregi różnej wielkości liter, cyfr lub figur geometrycznych. Badamy oddzielnie ostrość
wzroku każdego oka, zasłaniając drugie. Badany siedzi tyłem do światła. Przy prawidłowej
ostrości wzroku badany powinien odczytywać znaki dolnego szeregu z odległości 6 m,
górnego z 60 m. Pod każdym szeregiem znaków umieszczona jest na tablicy cyfra
oznaczająca odległość z jakiej widziane są one przez oko o normalnej ostrości. Jeśli badany
odczytuje z odległości 6 m te znaki, które powinien odczytać z odległości 12 m to ostrość
jego wzroku wynosi 6\12=1\2 normy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na metody badania ostrości wzroku. Ćwiczenie powinno być wykonywane
w 2 osobowych grupach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaplanować tok postępowania,
2) przeprowadzić badanie wzroku,
3) dokonać analizy ćwiczenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie (dwie lub trzy grupy odczytują na forum grupy
swojÄ… pracÄ™).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 tablice Snellena.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj budowę i funkcje dowolnego narządu zmysłu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonywania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na budowę poszczególnych narządów zmysłów. Ćwiczenie powinno być
wykonywane samodzielnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować dostępne informacje dotyczące narządów zmysłów,
2) scharakteryzować budowę i funkcje dowolnego narządu,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i funkcji narządów zmysłów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
5.10. Budowa i funkcje układu pokarmowego i moczowego
5.10.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokończ lub uzupełnij zdania w tekście dotyczącym układu pokarmowego
i moczowego.
Układ pokarmowy składa się z......................................................................................
....................................................................................................................................................
Jama ustna to poczÄ…tkowy odcinek ....................................................................................
Gardło ma kształt ........................................................., spłaszczonej cewy, położonej
w tyle za jamÄ… ustnÄ…, nosowÄ… i krtaniÄ….
Żołądek ma dwa zadania:
....................................................................................................................
....................................................................................................................
Wątroba położona jest ...............................................................................
Układ moczowy spełnia dwa zadania: usuwa z organizmu& & & & & & & & & & & ..& & .
oraz& & ...............................................................................................................................
Układ moczowy składa się z ................................................................i cewki moczowej.
Głównym zadaniem nerek jest oczyszczanie krwi ze wszystkich substancji
chemicznych. Nerki odgrywają też bardzo ważną rolę w regulacji wodno-elektrolitowej,
kwasowo-zasadowej oraz .........................................................................................................
Cewka moczowa stanowi ........................................................................ układu moczowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Ćwiczenie powinno być wykonywane w parach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować tekst z lukami,
2) uzupełnić lub dokończyć zdania,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie (dwie lub trzy grupy odczytują na forum grupy
swojÄ… pracÄ™).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i funkcji układu pokarmowego i moczowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Ćwiczenie 2
Rozpoznaj i nazwij narządy przedstawione na poniższym rysunku.
Rys. do ćwiczenia 2
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Ćwiczenie powinno być wykonane samodzielnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować schemat układu pokarmowego,
2) podpisać poszczególne narządy na rysunku,
3) dokonać analizy ćwiczenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- kserokopia rysunku,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i funkcji układu pokarmowego i moczowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
5.11. Pomiar parametrów życiowych
5.11.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zmierz ciśnienie i temperaturę koleżance/koledze. Zapisz wyniki, następnie poproś
koleżankę/kolegę, aby wykonała kilka przysiadów, podskoków,  pajacyków i ponownie
zmierz ciśnienie, zapisz wyniki i zinterpretuj je.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Ćwiczenie powinno być wykonane w parach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować tok postępowania,
3) zmierzyć ciśnienie i temperaturę,
4) dokonać analizy wniosków,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenia praktyczne i symulacyjne.
Åšrodki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca pomiaru parametrów życiowych,
 ciśnieniomierz,
 termometr.
Ćwiczenie 2
Zbadaj tętno 3 4 osób w grupie. Zapisz wynik. Opisz na czym polega ten proces.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Ćwiczenie powinno być wykonane w 3 4 osobowych grupach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować tok postępowania,
3) dokonać pomiaru tętna,
4) dokonać analizy wyników pomiarów,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- dyskusja,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca pomiaru parametrów życiowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
5.12. Różnice w funkcjonowaniu organizmu człowieka
w zależności od płci i wieku
5.12.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokończ lub uzupełnij zdania dotyczące różnic w funkcjonowaniu organizmu
człowieka w zależności od płci i wieku.
U dorosłych kobiet wydzielanie estrogenu i progesteronu odbywa się co ................. dni.
Po 50 r.ż. proces ten odbywa się co .................. dni, po 60 r.ż co ....................dni.
W przypadku ........................................ z wiekiem mogą pojawić się włosy na
podbródku i nad górną wargą.
Kości...............................stają się o 8% lżejsze, podczas gdy u mężczyzn % ten wynosi
.................................
Z czasem zmniejsza się wielkość % jak i ............................. mózgu (od 20 do 90 roku
życia ciężar zmniejsza się od 5 do 10%).
W przypadku mięśni spadek masy i siły mięśni w dużej mierze zależy
..........................................................................................
Z wiekiem u człowieka obserwujemy ...............................................i elastyczności płuc.
........................................................................... u człowieka w wieku starczym spada o 50%
w porównaniu z % poziomem filtracji u dwudziestolatka.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Ćwiczenie powinno być wykonywane w 2 osobowych grupach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować tekst do uzupełnienia,
2) uzupełnić lub dokończyć zdania,
3) dokonać analizy tekstu po uzupełnieniu,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca różnic w funkcjonowaniu organizmu człowieka
w zależności od płci i wieku
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Ćwiczenie 2
Określ zmiany zachodzące w organizmie człowieka w okresie dojrzewania, wieku 30
 40 lat, wieku 50 60 lat oraz po 60 r.ż.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Ćwiczenie powinno być wykonywane w 2 osobowych grupach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiały dydaktyczne dotyczące rozwoju biologicznego człowieka,
2) określić zmiany zachodzące w organizmie człowieka:
 w okresie dojrzewania,
 w wieku 30 40 lat,
 w wieku 50 60 lat,
 po 60 r.ż.,
3) dokonać analizy ćwiczenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- dyskusja,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca różnic w funkcjonowaniu organizmu człowieka
w zależności od płci i wieku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Badanie funkcji organizmu
zdrowego człowieka
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 zadania 1, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 16, 19, 20 sÄ… z poziomu podstawowego,
 zadania 2, 7, 14, 17, 18 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej
brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań, uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. b, 4. b, 5. c, 6. a, 7. d, 8. c, 9. c, 10. a, 11. b,
12. c, 13. b, 14. a, 15. d, 16. a, 17. d, 18. c, 19. a, 20. b.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Wskazać co jest przedmiotem zainteresowań
1 A P b
anatomii
Określić przedmiot zainteresowań
2 C PP b
patofizjologii
3 Wyjaśnić charakter układu krwionośnego A P b
4 Wyjaśnić funkcje układu oddechowego A P b
Wskazać procentowy udział mięśni w masie
5 A P c
ciała
6 Zdefiniować pojęcie katabolizmu A P a
Określić % udziału węglowodanów
7 C PP d
w pokarmach spożywanych przez człowieka
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
8 Zidentyfikować materiał budulcowy szkieletu B P c
9 Wskazać z ilu kręgów składa się kręgosłup A P c
10 Wyjaśnić funkcje śledziony A P a
11 Zidentyfikować skład osocza B P b
12 Zdefiniować pojęcie tętnicy głównej A P c
Zidentyfikować narząd będący przedłużeniem
13 B P b
tchawicy
14 Określić funkcje skóry C PP a
Zidentyfikować narząd, którego
15 B P d
poczÄ…tkowym odcinkiem jest dwunastnica
16 Zdefiniować pojęcie odporności A P a
Określić % udział wody w organizmie
17 C PP d
człowieka
18 Określić stałą temperaturę ciała człowieka C PP c
Wyjaśnić jakie zmiany zachodzą wraz z
19 A P a
wiekiem w organizmie
Wyjaśnić od czego zależy spadek masy ciała
20 A P b
i mięśni
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami
punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zdań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Anatomia to nauka zajmujÄ…ca siÄ™
a) rozwojem zarodka.
b) budową ciała ludzkiego.
c) budową komórki.
d) budowÄ… tkanek.
2. Patofizjologia to dział
a) anatomii.
b) fizjologii i patologii.
c) tylko fizjologii.
d) tylko patologii.
3. Układ krwionośny człowieka jest
a) otwarty.
b) zamknięty.
c) półotwarty.
d) dwukierunkowy.
4. Układ oddechowy nie wykonuje
a) oczyszczenia, ogrzania, nawilżania wdychanego powietrza.
b) wydalania tlenu do otoczenia.
c) wydalania produktów końcowych z organizmu przez drogi oddechowe.
d) wymiany gazowej.
5. Mięśnie stanowią
a) 30% masy ciała.
b) 35% masy ciała.
c) 40% masy ciała.
d) 50% masy ciała.
6. Katabolizm to
a) rozkład związków chemicznych występujących w żywności.
b) synteza związków chemicznych.
c) element rozpadu komórek.
d) przemiana energetyczna w tkankach.
7. Największy procent pokarmów spożywanych przez człowieka stanowią
a) białka
b) sole mineralne.
c) tłuszcze.
d) węglowodany.
8. Podstawowym materiałem budulcowym szkieletu jest
a) miazga.
b) szpik kostny.
c) tkanka kostna.
d) nerwy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
9. Kręgosłup człowieka składa się z
a) 23 24 kręgów.
b) 32 33 kręgów.
c) 33 34 kręgów.
d) 43 44 kręgów.
10. Funkcje śledziony to
a) usuwanie zarazków i innych zbędnych składników.
b) odprowadzanie nadmiaru płynów.
c) modyfikowanie zarazków i innych zbędnych składników.
d) przetwarzanie zarazków i innych zbędnych składników.
11. Skład osocza to
a) białko, żelazo, woda, glukoza.
b) białko, woda, glukoza, sole mineralne, lipidy.
c) woda, glukoza, chrom, wapń, lipidy.
d) białko, lipidy, glukoza, minerały, witaminy.
12. Tętnica główna to
a) żyła główna dolna.
b) żyła główna górna.
c) aorta.
d) żyła szyjna.
13. Tchawica jest przedłużeniem
a) gardła.
b) krtani.
c) nosa.
d) jamy nosowo-gardłowej.
14. Funkcje skóry człowieka to
a) udział w gospodarce wodno-elektrolitowej, izolacja środowiska wewnętrznego od
zewnętrznego.
b) udział w gospodarce wodno-elektrolitowej, przepuszczanie fal dz
więkowych.
c) udział w gospodarce wodno-elektrolitowej, zapewnianie równowagi.
d) udział w gospodarce wodno-elektrolitowej, wzmacnianie odczuć.
15. Dwunastnica to poczÄ…tkowy odcinek
a) jelita grubego.
b) żołądka.
c) otrzewnej.
d) jelita cienkiego.
16. Najlepiej definicję odporności oddaje sformułowanie
a) zdolność do czynnej i biernej ochrony organizmu przed patogenami.
b) pochłanianie  intruza przez odpowiednią komórkę.
c) utrzymanie równowagi wewnętrznej.
d) wytwarzanie limfocytów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
17. Organizm człowieka składa się w
a) 36% z wody.
b) 46% z wody.
c) 56% z wody.
d) 66% z wody.
18. Naturalna ciepłota ciała, u zdrowego człowieka waha się między
a) 35,5 a 36,5°C.
b) 36,7 a 37,5°C.
c) 36,5 a 37,5°C.
d) 36,8 a 37,6°C.
19. Wraz z wiekiem
a) zmniejsza się odporność na stres
b) obniża się poziom inteligencji.
c) zanikajÄ… emocje.
d) wzrasta odporność na stres.
20. Spadek masy ciała i mięśni zależy od
a) wzrostu.
b) trybu i stylu życia.
c) wagi.
d) płci.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Badanie funkcji organizmu zdrowego człowieka
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Badanie funkcji organizmu
zdrowego człowieka
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 14, 18, 19 sÄ… z poziomu podstawowego,
 zadania 8, 10, 13, 15, 16, 17, 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej
brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań, uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. b, 4. c, 5. d, 6. b, 7. a, 8. d, 9. c, 10. b, 11. c,
12. c, 13. a, 14. d, 15. a, 16. b, 17. b, 18. a, 19. c, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Wskazać przedmiot zainteresowania fizjologii A P a
2 Zdefiniować pojęcie homeostazy A P b
3 Zdefiniować układ oddechowy A P b
4 Wymienić funkcje układu odpornościowego A P c
5 Wymienić funkcje jamy ustnej B P d
6 Zdefiniować pojęcie anabolizmu A P b
7 Wskazać kolor szpiku kostnego A P a
8 Określić rolę limfocytów w grasicy C PP d
9 Wskazać odczyn krwi A P c
Określić rolę ruchu ssąco-tłoczacego w klatce
10 C PP b
piersiowej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
11 Scharakteryzować budowę ucha B P c
12 Scharakteryzować budowę jelita cienkiego B P c
Określić miejsce pomiaru ciśnienia tętniczego
13 C PP a
krwi
14 Określić miejsce połączenia moczowodu C P d
15 Określić podział odporności nieswoistej C PP a
16 Określić celowość badania tętna C PP b
Określić wiek zanikania przewagi miedzy
17 C PP b
rozwojem obu płci
18 Określić sposób łączenia się ze sobą kości A P a
19 Zidentyfikować przydatność dynamometru B P c
20 Określić czego składnikiem jest hemoglobina C PP a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami
punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zdań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Fizjologia to nauka badajÄ…ca
a) czynności i funkcje komórek, tkanek i narządów.
b) rozwój zarodka.
c) budowę ciała ludzkiego.
d) równowagę fizykochemiczną.
2. Równowaga fizykochemiczna w organizmie to
a) histologia.
b) homeostaza.
c) fizjologia.
d) patofizjologia.
3. Układ oddechowy to
a) elastyczny worek mięśniowy umiejscowiony w klatce piersiowej.
b) zespół narządów umożliwiających organizmowi oddychanie.
c) układ odpowiedzialny za utrzymanie homeostazy organizmu.
d) najważniejszy spośród układów organizmu człowieka.
4. Układ odpornościowy człowieka odpowiada za
a) ochronę wybranych układów organizmu.
b) zaspokajanie potrzeb.
c) ogólną ochronę organizmu.
d) wydalenie produktów końcowych z organizmu.
5. Wstępna obróbka pokarmu następuje w
a) krtani.
b) gardle.
c) żołądku.
d) jamie ustnej.
6. Anabolizm to
a) rozkład związków chemicznych występujących w żywności.
b) synteza związków chemicznych.
c) element rozpadu komórek.
d) przemiana energetyczna w tkankach.
7. Szpik w kościach ma kolor
a) najpierw czerwony, a potem żółty.
b) najpierw żółty a potem czerwony.
c) biały.
d) czerwony.
8. W grasicy w obronie organizmu przed zarazkami biorą udział
a) naczynia limfatyczne.
b) chłonka.
c) limfa.
d) limfocyty.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
9. Odczyn krwi jest
a) zasadowy i niestały.
b) obojętny.
c) zasadowy i stały.
d) kwaśny i stały.
10. Wentylację płuc zapewniają
a) ruchy krtani.
b) ruchy ssąco-tłoczące klatki piersiowej.
c) wdech przez nozdrza.
d) błona przepuszczalna dla gazów.
11. TrÄ…bka Eustachiusza to element budowy
a) siatkówki.
b) nozdrzy.
c) ucha.
d) kubków smakowych.
12. Jelito cienkie składa się z
a) dwunastnicy, jelita krętego i jelita ślepego.
b) dwunastnicy, jelita czego i jelita ślepego.
c) dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego.
d) dwunastnicy, jelita ślepego i okrężnicy.
13. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi polega na pomiarze ciśnienia
a) w dużych tętnicach.
b) małych tętnicach.
c) w aorcie.
d) tętnicy dolnej nożnej.
14. Moczowód to długi parzysty przewód łączący
a) miedniczkÄ™ nerkowÄ… ze spojeniem Å‚onowym.
b) miedniczkę nerkową wierzchnią warstwą pęcherza moczowego.
c) miedniczkÄ™ nerkowÄ… z cewkÄ… moczowÄ….
d) miedniczkę nerkową z dnem pęcherza moczowego.
15. Odporność nieswoistą dzielimy na
a) komórkową i humoralną.
b) biernÄ… i czynnÄ….
c) komórkową i bierną.
d) czynnÄ… i humoralnÄ….
16. Badanie tętna ma na celu określenie
a) tętna krwi.
b) rytmu serca.
c) pulsu.
d) tętna i pulsu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
17. W okresie dorastania dziewczynki mają przewagę nad chłopcami: wcześniej wstają,
chodzą, mówią, wcześniej od chłopców dojrzewają fizycznie, a z tym wiąże się szybszy
rozwój intelektualny. Przewaga ta zanika około
a) 5 r. ż.
b) 6 r.ż.
c) 6,5 r.ż.
d) 7 r.ż.
18. Kości połączone są ze sobą w sposób
a) ścisły i ruchomy.
b) tylko ruchomy.
c) tylko ścisły.
d) nie są połączone.
19. Dynamometr służy do pomiaru
a) temperatury.
b) wydolności płuc.
c) siły mięśniowej.
d) obwodu czaszki.
20. Hemoglobina to element
a) krwinek czerwonych.
b) krwinek białych.
c) krwinek białych i czerwonych.
d) płytek krwi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Badanie funkcji organizmu zdrowego człowieka
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
7. LITERATURA
1. Berryman J.: Psychologia moje hobby. Gdańsk 2005
2. Bogusz J. (red.): Encyklopedia dla pielęgniarek. PZWL, Warszawa 1987
3. Chlebińska J.: Anatomia i fizjologia człowieka. WSiP, Warszawa 1990
4. Ciećwierz D.: Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. Encyklopedia Badań Medycznych.
Wydawnictwo Medyczne MAK med., Gdańsk 1996
5. Dziak A., Odyński B.: Medycyna w plecaku. MAW, Warszawa 1989
6. Horst A.: Ekologia człowieka. WP, Warszawa 1976
7. Hoser P.: Fizjologia organizmów z elementami anatomii człowieka. WSiP, Warszawa 1999
8. http://anatomiac.w.interia.pl/ukl_odd.html
9. http://cc1sk.w.interia.pl/limfatyczny.htm
10. http://portalwiedzy.onet.pl/57279....przemiana_materii.haslo.html
11. http://tyitwojdom.wp.pl/wid.7616371.wiadomosci.html?ticaid=15140
12. http://www.forumginekologiczne.pl/specjalista/ep.251
13. http://www.megamuscle.pl/nawodnienieorganizmu-art.183.html
14. http://www.oko.info.pl/index.php?body=1101
15. http://www.resmedica.pl/zdart2997.html
16. Krechowiecki A., Czerwiński F.: Zarys anatomii człowieka. PZWL, Warszawa 2001
17. Madaliński M.: Wybrane pojęcia z gastroenterologii. Encyklopedia Badań Medycznych.
Wydawnictwo Medyczne MAK med., Gdańsk 1996
18. Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL, Warszawa 2006
19. Mietzel G.: Wprowadzenie do psychologii. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
Gdańsk 2001
20. Pyłka-Gutowska E.: Vademecum maturzysty. Biologia. Warszawa 1993
21. Traczyk W.Z.: Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa 2002
22. Turner J.S., Helms D.B.: Rozwój człowieka. WSiP, Warszawa. 1999
23. Wolański N. (red.): Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania. PWN, Warszawa 1983
24. Wolański N.: Ekologia człowieka: Podstawy ochrony środowiska i zdrowia człowieka.
T.1. PWN, Warszawa 2006
25. Wolański N.: Ekologia człowieka: Podstawy ochrony środowiska i zdrowia człowieka.
T.2. PWN, Warszawa 2006
26. Wolański N.: Rozwój biologiczny człowieka. Warszawa 2005
27. Żebrowska M. (red.): Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. PWN, Warszawa 1986
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48