DEKLINACJA NIJAKA
Mianownik = biernik = wołacz lp.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
*l%1łto, *v %1łko *polje *pitLje *nebo *imę *telę
Uwagi do M.lp.
Po zmianach fonetycznych wykładniki M.lp. rzecz. nijakich: -o, -e, -ę.
Po ściągnięciu w dawnych rzeczownikach  jo- tematowych > 
długie, a następnie �
ścieśnione.
Pierwotne formy typu podkomorz�, podstol�, podczasz� > podkomorzy, podczaszy, podstoli
(XVI w.)  dziś deklinacja mieszana
DEKLINACJA NIJAKA
Dopełniacz lp.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-a - a -e -e -e
*l%1łta, *v %1łka *polja *pitLja *nebese *imene *telęte
Uwagi do D.lp.
Stan staropolski  rozszerzenie końcówki  a, brak poświadczeń końcówki  e nawet w najstarszych
zabytkach; zanik tematycznego  es- w deklinacji  es-tematowej (ju\
w okresie
póz
noprasłowiańskim początki tego procesu).
Brak zmian w dobie średnio- i nowopolskiej (tylko fonetyczne  w deklinacji dawnej  jo-,
końcówka 

długie (po ściągnięciu) > � ścieśnione.
Dziś: -a: okna, picia, nieba, imienia, cielęcia
DEKLINACJA NIJAKA
Celownik lp.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-u -u -i -i -i
*l%1łtu, *v %1łku *polju *pitLju *nebesi *imeni *telęti
Uwagi do D.lp.
Stan staropolski  rozszerzenie końcówki  u na wszystkie rzeczowniki nijakie. Wyjątkowo
tylko w zabytkach stp. poświadczone formy C. z końc.  i, por. dziecięci, ksią\
ęci.
Zanik końcówki  i jako homonimicznej, nieprzydatnej, mało wyrazistej.
Ślady ekspansji końcówki  owi z deklinacji męskiej: imieniowi (Ppuł.), współcz. ku
południowi.
DEKLINACJA NIJAKA
Narzędnik lp.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-omL -emL>-em -LmL >em -LmL > -em -LmL> -em
*l%1łtomL, *v%1łkomL *polLjemL *pitLjemL *nebesLmL *imenLmL *telętLmL
Uwagi do N.lp.
Stan staropolski  brak poświadczeń form z końcówką  om, tylko  em, ale z poprzedzającą spółgł.
twardą (por. latem, złotem, gardłem). Rozszerzenie się końc.  em na wszystkie rzeczowniki
nijakie (mo\
e to być wpływ końc.  em < JmL rzecz. męskich dawnych m
tem.).
W stp. innowacyjna końc.  im w rzecz. z przyrostkiem  Lj-, por. stp. miłosierdzim, wiesielim,
naczynim, malowanim, po\
egnanim (do XVI w.).
DEKLINACJA NIJAKA
Miejscownik lp.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-%1ł > e -i -e -e -e
*l%1łt%1ł, *v%1łc%1ł2 *polji *pitLji *nebese *imene *telęte
Uwagi do Msc. lp.
Stan staropolski  w rzecz. twardotematowych (-o-) końcówka odziedziczona  e (pochodząca z %1ł2
wywołującej palatalizację II spółgł. tylnojęzykowych, stąd formy:
na wiec-e, w mlec-e, w jebłc-e, na rusz-e itp.
W XVI w. szerzy się tu końc.  u (z deklinacji męskiej  m
) nie powodująca palatalizacji i alternacji
tematycznych.
W rzecz. miękkotematowych  ekspansja końcówki  u ju\
w stp.
Wyjątkowo tylko końcówka odziedziczona  i, po spółgł. stwardniałych  y w części rzecz.
miękkotematowych (-jo-), częściej w rzecz. z przyrostkiem -Lj-, np.:
w gaji, o umęczeni, o narodzeni, w świętem pisani (XIV-XV wiek), na stolcy, w siercy,
słuńcy, na morzy (po stwardnieniu  i>-y), współczesne: w gaju, na stolcu, o umęczeniu, o
narodzeniu, w świętym pisaniu
Wiele zmian w odmianie nastąpiło od połowy XVI stulecia w związku z intensywnym rozwojem
polskiego języka literackiego. W deklinacji nijakiej (oraz męskiej) dobór końcówek uzale\
niono
od czynników fonetycznych (twardego lub miękkiego wygłosu tematu). Nowy układ końcówek w
tym przypadku miał na celu uniknięcie zbyt wielu obocznych tematów pojawiających się w ró\
nych
formach fleksyjnych wyrazów.
Dlatego w języku polskim wykształciły się nowe zasady doboru końcówek Msc. l.p. rzeczowników
rodzaju nijakiego (tak\
e męskiego).
W Msc l.p. deklinacji nijakiej (i męskiej) rzeczowniki miękkotematowe oraz o tematach
zakończonych na [k], [g], [x] w drugiej poł. XVI w. przyjęły końcówkę -u. Natomiast
rzecz. twardotematowe mają w tym przypadku końcówkę  e (z wyjątkiem
zakończonych na spółgł. tylnojęzykowe).
DEKLINACJA NIJAKA
Mianownik = B. = W. lmn.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-a - a -a -a -a
*l%1łta, *v %1łka *polja *pitLja *nebesa *imena *telęta
Uwagi do M.B. W. lmn.
Do dziś jedyny wykładnik  końcówka  a. Zanik tematycznego  es- w dekl, es-tem.
Końcówkę  a pierwotnie te\
rzecz. typu podczasza, podstola, podkomorza (przyjmująw XVI
w. końc.  owie.
DEKLINACJA NIJAKA
Dopełniacz lmn.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-J > � -L> `� -J> � -J> � -J> �
*l%1łtJ *v%1łkJ *poljL *pitLjL *nebesJ *imenJ *telętJ
Uwagi do D. lmn.
Zmiany fonetyczne w stp.  końcówka jerowa > zero morfologiczne.
Stp. innowacja (prawdopodobnie analogia do form D. typu gości)  końcówka  i / -y (po
spółgł. stwardniałych) w rzecz. miękkotematowych, głównie z dawnym przyrostkiem  Lj-,
stąd podziemi, bezkrólewi, wybrze\
y, podnó\
y, rozdro\
y.
Dziś 2 wykładniki  końcówka zerowa w rzecz. twardotematowych, w rzecz. miękkotematowych
końc. zerowa i końc.  i/ y. Do dziś niekiedy oboczności: przedmieści (w NPP nie)  przedmieść,
przysłowi (w NPP nie) przysłów. Sporadycznie okresowo (od XVI do XVIII w.) końc.  ów z dekl.
męskiej (piekłów, ogniwów, niebiosów).
DEKLINACJA NIJAKA
Celownik lmn.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-omJ -emJ -LmJ>-em -LmJ>-em -LmJ>em
*l%1łtomJ *v%1łkomJ *poljemJ *pitLjemJ *nebesLmJ *imenLmJ *telętLmJ
Uwagi do C. lmn.
Końc.  om dominuje ju\
w okresie przedpolskim, -em nawet w najstarszych zabytkach
niepoświadczona.
XV-XVI w. okresowo końc.  am (z dekl. \
eńskiej), por. dziatkam, latam, słowam, , polam,
miastam, ciałam, pokoleniam, zwierzętam.
Jedyna końc.  om, w okresie średniopol. tak\
e  óm (ze ścieśnieniem), np.latóm, drzewóm,
ksią\
ętóm (notowana m.in. u Kochanowskiego).
DEKLINACJA NIJAKA
Narzędnik lmn.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-y -i -y -y -y
*l%1łty *v%1łky *polji *pitLji *nebesy *imeny *telęty
Uwagi do N. lmn.
Rozwój jak rzecz. m. Stan staropolski  końcówka  y w rzecz. twardotematowych (ze zwierzęty,
ze skrzydły, z państwy, z zioły). W rzecz. miękkotematowych brak poświadczeń końc.  i, ju\
w
najstarszym okresie  mi (z dekl. -i-tem. na wzór gośćmi, kośćmi), por. polmi, zbo\
mi, pokoleńmi,
szerzy się te\
w twardotem., por. jeziormi, piórmi, ciałmi, prześcieradłmi (XV-XVI w.).
Od XVI w. najpierw rzadka  końc.  ami (z dekl. \
eńskiej  a-tem.), w II poł. XVI w. coraz
częstsza, w XVII w. panująca. Dziś szczątkowe  y, por. innymi słowy, dawnymi laty.
DEKLINACJA NIJAKA
Miejscownik lmn.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-%1łxJ -ixJ -LxJ -LxJ -LxJ
*l%1łt%1łxJ *v%1łc%1łxJ *poljixJ *pitLjixJ *nebesLxJ *imenLxJ *telętLxJ
Uwagi do N. lmn.
Rozwój jak rzecz. m. Stan staropolski  końcówka  ech (< *-%1łxJ i z *-LxJ). Końcówka  ich
niepoświadczona, w tych rzecz. tak\
e szerzyła się -ech. Por. na skrzydlech, piśmiech, okniech,
drzewiech, niebiesiech, ptaszęciech, stadziech, leciech.
W rzecz. twardotem. zakończ. na spółgł. tylnojęzykową  palatalizacja II (e < *%1ł2), stąd: na
wiecech (= na wiekach).
Okresowo od XIV-XV w.  końc.  och przejęta z odmiany męskiej, regionalna (śląska
i młp.), np. na kolanoch, poloch, w latoch, siercoch, imienioch.
Od XVI w. końc.  ach (z dekl. \
eńskiej  a-), do pocz. XVII w. wypiera  ech.