Opieka długoterminowa
Najważniejszym elementem wpływającym na
zapotrzebowanie na usługi w ramach opieki
długoterminowej (zarówno formalnej jak i
nieformalnej) jest wskaz
nik dodatkowej liczby lat
przeżytych w dobrym zdrowiu.
OdkÄ…d sytuacjÄ™ demograficznÄ… cechuje
długowiecznośd społeczeostwa, poważnym
wyzwaniem jest zapobieganie chorobom u osób
starszych i walka o opóz
nienie niepełnosprawności
czy niedołęstwa w tym wieku. Sytuacja
demograficzna wymusza potrzebÄ™ stworzenia
skutecznych systemów opieki długoterminowej.
Prognozowany wzrost zapotrzebowania na
opiekę długoterminową, łączący się ze
wzrostem udziału kobiet w rynku pracy, wiąże
się z założeniem zwiększonego
zapotrzebowania na formalnÄ… opiekÄ™
długoterminową, ponieważ kobiety będę w
mniejszym stopniu poświęcad się opiece
nieformalnej.
Cele opieki zdrowotnej i długoterminowej
paostw członkowskich UE
Paostwa członkowskie są zobowiązane zagwarantowad
dostępną, wysokiej jakości i zrównoważoną finansowo
długoterminową opiekę zdrowotną poprzez zapewnienie:
üðdostÄ™pu dla wszystkich do dÅ‚ugoterminowej opieki zdrowotnej
oraz tego, aby potrzeba opieki nie prowadziła do ubóstwa
i uzależnienia finansowego, oraz tego, aby zajęto się brakiem
równości w dostępie do opieki zdrowotnej
üðjakoÅ›ci w opiece zdrowotnej i opiece dÅ‚ugoterminowej oraz
dostosowanie opieki, Å‚Ä…cznie z profilaktycznÄ… do zmieniajÄ…cych
się potrzeb społeczeostwa i jednostek
üðosiÄ…galnoÅ›ci opieki i zrównoważenia finansowego poprzez
racjonalne wykorzystanie zasobów. Długoterminowa
stabilnośd i jakośd wymagają promowania aktywnego stylu
życia oraz odpowiednich zasobów ludzkich w sektorze opieki.
Definicje
Paostwa członkowskie UE stosują różne
definicje opieki długoterminowej różniące się
czasem utrzymywania niesamodzielnosci,
identyfikacją odbiorców opieki, nazw
definiujących usługi świadczone w ramach
opieki. Ponadto granica pomiędzy opieką
zdrowotnÄ… (medycznÄ…) a socjalnÄ…
(niemedyczną) jest często niewyraz
na.
ØðOpieka dÅ‚ugoterminowa jest szerokim zagadnieniem
politycznym, które obejmuje szereg usług swiadczonych
osobom, które przez dłuższy czas są zależne od pomocy w
podstawowych czynnościach życiowych (ADL) (OECD 2005,
Long-Term Care for Older People)
ØðOpieka dÅ‚ugoterminowa dotyczy najczęściej najstarszych grup
wiekowych *...+,które są najbardziej zagrożone długo
utrzymującymi się chorobami przewlekłymi powodującymi
niesprawnośd fizyczną lub umysłową (OECD 2005, Long-Term
Care for Older People)
ØðOpieka dÅ‚ugoterminowa obejmuje wachlarz usÅ‚ug
zdrowotnych i socjalnych świadczonych stale lub przez dłuższy
czas poszczególnym osobom, które potrzebują stałej pomocy
w związku z upośledzeniem fizycznym lub umysłowym (OECD
Observer 2007, Long-Term Care: a complex challenge)
Podstawową kadrą w opiece długoterminowej są pielęgniarki i
opiekunki. Ich wspólnym celem jest wspomaganie niepełnosprawnego
człowieka w zachowaniu kontroli nad jego życiem, w czynnościach
życiowych oraz różnorodnych działaniach niezbędnych do utrzymania
zdrowia i funkcjonowania społecznego (E.Szwałkiewicz, konsultant krajowy)
Pielęgniarki Opiekunki
Realizują świadczenia
Realizują świadczenia
zdrowotne, pielęgnacyjne
opiekuocze, w tym
i lecznicze podstawową pielęgnację
i pomoc w prowadzeniu
gospodarstwa domowego
Model kompleksowej opieki długoterminowej
(E.Szwałkiewicz, konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa przelekle chorych i niepełnosprawnych, 2006)
I. Pielęgnacja: 5 stopniowa formuła świadczeo pielęgnacyjno-opiekuoczych
(poniżej)
II. Leczenie: -opieka lekarza rodzinnego nad pacjentem przebywajÄ…cym w
domu lub DPS
- Opieka lekarza zakładu w porozumieniu z lekarzem rodzinnym
nad pacjentem przebywającym w zakładzie opieki długoterminowej
III. Rehabilitacja i terapie wspomagające. Działania ukierunkowane na
usprawnienie pacjenta do samoopieki w warunkach domowych;
realizowane w zakładzie opieki długoterminowej, w domu pacjenta lub
ambulatoryjnie
IV. Wypożyczanie sprzetu rehabilitacyjnego, wspomagającego i
pielęgnacyjnego
V. Koordynacja świadczeo w systemie ochrony zdrowia i pomocy społecznej,
monitorowanie drogi klienta oraz ocena efektywności i poniesionych
kosztów.
Model kompleksowej opieki długoterminowej
I. Pielęgnacja: 5 stopniowa formuła świadczeo pielęgnacyjno-opiekuoczych
(E.Szwałkiewicz, konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa przelekle chorych i niepełnosprawnych, 2006)
vðPoziom 1  opieka nieprofesjonalna realizowana przez rodzinÄ™, wolontariuszy;
zakres:opieka podstawowa. Wrowadzenie do systemu pielęgniarki edukatora.
vðPoziom 2  realizujÄ… opiekunki (objÄ™te ustawÄ… o pomocy spoÅ‚ecznej);
zakres:podstawowa pielęgnacja osoby bezradnej i pomoc w prowadzeniu
gospodarstwa domowego
vðPoziom 3 - realizujÄ… opiekunki (objÄ™te ustawÄ… o zawodach medycznych); zakres:
podstawowa pielęgnacja osoby obłożnie chorej i niezdolnej do samoopieki
vðPoziom 4  realizuje asystentka pielÄ™gniarska, opiekun osoby niepeÅ‚nosprawnej,
opiekun w DPS; zakres: podstawowa pielęgnacja osoby obłożnie chorej i
niezdolnej do samoopieki, pomoc pielęgniarce w zadaniach, które nie są prawnie
zastrzeżone dla pielęgniarek
vðPoziom 5  realizujÄ… pielÄ™gniarki; majÄ… kompetencje do wykonywania zadao z
każdego poziomu oraz zadania określone ustawą o zawodzie pielęgniarki i
położnej
Instytucje realizujące opiekę długoterminową w Polsce
1. Opieka domowa
1.1.realizowana w ramach systemu opieki zdrowotnej przez:
pielęgniarkę środowiskowo-rodzinną pod nadzorem lekarza pierwszego kontaktu, pielęgniarkę
domową (w oparciu o kontrakt na pielęgniarską opiekę długoterminową), wielodyscyplinarny zespół
opieki długoterminowej
1.2. w ramach pomocy społecznej przez:
opiekunkę środowiskową (usługi opiekuocze gospodarcze i pielęgnacja podstawowa), pielęgniarkę
lub innego terapeutę (usługi opiekuocze specjalistyczne), na wniosek pracownika socjalnego .
2. Opieka instytucjonalna
2.1 realizowana w ramach systemu opieki zdrowotnej w:
oddziale szpitalnym dla przewlekle chorych,zakładzie opiekuoczo-leczniczym, zakładzie
pielęgnacyjno  opiekuoczym, hospicjum;
2.2 w ramach pomocy społecznej w: domu pomocy społecznej.
3. Opieka półstacjonarna
3.1. realizowana w ramach systemu opieki zdrowotnej: w dziennym oddziale chorób psychicznych;
3.2 w ramach pomocy społecznej: w dziennym domu pomocy społecznej.
Miejsce zakładu opieki długoterminowej w
systemie opieki nad przewlekle chorym
Na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 21 i 25 oraz art. 146 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027)
Świadczenia pielęgnacyjne i opiekuocze udzielane
w warunkach stacjonarnych realizowane sÄ… w
następujących zakresach świadczeo:
üðÅ›wiadczenia w zakÅ‚adzie pielÄ™gnacyjno 
opiekuoczym / opiekuoczo -leczniczym;
üðÅ›wiadczenia w zakÅ‚adzie opiekuoczo  leczniczym
dla pacjentów wentylowanych mechanicznie;
üð Å›wiadczenia w oddziale dla przewlekle chorych;
nie dłużej niż do dnia 31.12.2009 (zarz. 96?2008
NFZ)
ZarzÄ…dzenie Nr 96/2008/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 23 paz
dziernika 2008 r. w sprawie określenia
warunków zawierania i realizacji umów w rodzajach: świadczenia pielęgnacyjne i opiekuocze oraz opieka paliatywna i hospicyjna
Øð Zadaniem zakÅ‚adu opiekuoczo  leczniczego jest okresowe lub
stałe objęcie całodobową pielęgnacją i kontynuacja leczenia osób
przewlekle chorych oraz osób, które przebyły leczenie szpitalne i
majÄ… ukooczony proces diagnozowania, leczenia operacyjnego lub
intensywnego leczenia zachowawczego a nie wymagają już dalszej
hospitalizacji w oddziale szpitalnym, jednak ze względu na stan
zdrowia i stopieo niepełnosprawności, brak samodzielności w
samoopiece i samopielęgnacji, koniecznośd stałej kontroli
lekarskiej, potrzebę profesjonalnej pielęgnacji i rehabilitację,
powinny przebywad w zakładzie opiekuoczo  leczniczym;
Øð Å›wiadczenia w zakÅ‚adzie opiekuoczo-leczniczym dla pacjentów
wentylowanych mechanicznie obejmujÄ… dodatkowo zapewnienia
całodobowego, mechanicznego lub ciśnieniowego wspomagania
oddechu u pacjentów z niewydolnością oddechową, którzy
wymagają stosowania ciągłej terapii oddechowej przy pomocy
respiratora, lecz nie wymagają hospitalizacji w oddziałach
intensywnej terapii;
Świadczenia pielęgnacyjne i opiekuocze w
warunkach stacjonarnych przeznaczone sÄ… dla
osób przewlekle chorych niewymagających
leczenia szpitalnego, u których występują istotne
deficyty w samoopiece i samopielęgnacji i którzy
wymagają całodobowej, profesjonalnej,
intensywnej opieki i pielęgnacji oraz kontynuacji
leczenia. Do stacjonarnych zakładów
opiekuoczych nie mogÄ… byd przyjmowane osoby
kwalifikujące się do domów pomocy społecznej
lub, u których podstawowym wskazaniem do
objęcia opieką jest trudna sytuacja socjalna,
zaawansowana choroba nowotworowa, choroba
psychiczna lub uzależnienie.
Na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 21 i 25 oraz art. 146 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027)
Świadczenia pielęgnacyjne i opiekuocze udzielane
w warunkach domowych realizowane sÄ… w
następujących zakresach świadczeo:
üðÅ›wiadczenia zespoÅ‚u dÅ‚ugoterminowej opieki
domowej dla pacjentów wentylowanych
mechanicznie;
üðÅ›wiadczenia w pielÄ™gniarskiej opiece
długoterminowej.
Tryb kierowania
Sposób i tryb kierowania osób do zakładu pielęgnacyjno-
opiekuoczego publicznego oraz zasady ustalania odpłatności
za pobyt w tych zakładach określa Rozporządzenie Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 grudnia 1998 r. w
sprawie sposobu i trybu kierowania do zakładów
opiekuoczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuoczych oraz
szczegółowych zasad ustalania odpłatności za pobyt w tych
zakładach (Dz. U. Nr 166 z 1998 r. poz.1265).
ØðPÅ‚atnik w zakÅ‚adach pielÄ™gnacyjno-
opiekuoczych finansuje jedynie świadczenia
zdrowotne, nie ponosi natomiast kosztów
wyżywienia i zakwaterowania, których
finansowanie określa Rozporządzenie Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 grudnia 1998 r. w
sprawie sposobu i trybu kierowania do zakładów
opiekuoczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuoczych oraz
szczegółowych zasad ustalania odpłatności za pobyt w tych
zakładach (Dz. U. Nr 166 z 1998 r. poz.1265).
ØðFinansowane sÄ… jedynie pobyty pacjentów,
którzy sklasyfikowani zostali w skali Barthel na
poziomie od 0 do 40 punktów.
Podstawowy pakiet świadczeo, udzielanych w
stacjonarnych zakładach opiekuoczych obejmuje:
1) świadczenia lekarskie;
2) świadczenia pielęgniarskie;
3) rehabilitację ogólną w podstawowym zakresie, celem zmniejszenia skutków
upośledzenia ruchowego oraz usprawnienia ruchowego;
4) świadczenia psychologa;
5) terapię zajęciową;
6) leczenie farmakologiczne;
7) leczenie dietetyczne;
8) zaopatrzenie w środki pomocnicze (cewniki, pampersy) i przedmioty ortopedyczne (laski,
chodziki)
9) zapewnienie badao diagnostycznych zleconych przez lekarza zakładu;
10) zapewnienie transportu sanitarnego w dniu wypisu z zakładu lub w dniu skierowania
pacjenta do szpitala lub na konsultację z wyłączeniem stanów nagłych;
11) edukacjÄ™ zdrowotnÄ… polegajÄ…cÄ… na przygotowaniu rekonwalescenta i jego rodziny
(opiekuna) do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych (jeżeli dotyczy).
Członkowie zespołu interdyscyplinarnego w zpo
ZPO; ZOL
lekarze - równoważnik etatu przeliczeniowego na 35 łóżek, przy zakresie obowiązków
lekarze -
obejmującym konsultacje oraz badanie chorych nie mniej niż 2 razy w tygodniu i wizyty na
wymagane
wezwanie w razie potrzeby
dla pacjentów wentylowanych
lekarze - równoważnik 1/4 etatu przeliczeniowego na 1 łóżko, w tym cząstkowe etaty
mechanicznie
przeliczeniowe: lekarz specjalista anestezjologii i intensywnej terapii, rehabilitacji
medycznej, chorób wewnętrznych
ZPO; ZOL
potwierdzone umową lub porozumieniem konsultacje lekarzy specjalistów: anestezjologii i
lekarze
intensywnej terapii - dotyczy opieki nad chorymi ze skalą Barthel "0" , chorób
konsultanci stali -
wymagane
wewnętrznych, neurologii, psychiatri
dla pacjentów wentylowanych
Potwierdzone umową lub porozumieniem realizowanie świadczeń przez lekarzy
mechanicznie
specjalistów chorób płuc, neurologii
pielegniarki z kursem kwalifikacyjnym w zakresie opieki długoterminowej lub pielegniarstwa anestezjologicznego i
pielegniarki -
intensywnej terpii - dotyczy opieki nad chorymi ze skalÄ… Barthel "0" i wentylowanymi mechanicznie - 25% czasu pracy
wymagane
pielęgniarek
liczba wg normy zatrudnienia ustalonej przez kierownika zakładu na pdst. Rozporzadzenia Ministra Zdrowia z dnia 21
pielęgniarki -
grudnia 1999 r. w sprawie ustalania minimalnych norm zatrudniania pielęgniarek i położnych w zakładach opieki zdrowotnej
dodatkowe
(Dz.U.Nr 111 poz.1314)
ZPO; ZOL
wykształcenie wyższe lub średnie - równoważnik 2 etatów przeliczeniowych na 35 łóżek;
fizjoterapeuta
dla chorych, ze skalą Barthel "0" - 1/4 etatu na jedno łóżko
-wymagane
dla pacjentów wentylowanych
wykształcenie wyższe lub średnie - równoważnik 1/4 etatu przeliczeniowego na 1 łóżko
mechanicznie
1) psycholog kliniczny lub mgr psychologii - 1/2 etatu na 35 łóżek
ZPO; ZOL
psycholog,
2) logopeda - wykształcenie wyższe - w zależności od potrzeb
logopeda,
3) terapeuta zajęciowy - wykształcenie średnie medyczne - 1/2 etatu na 35 chorych
terapeuta
uczestniczÄ…cych w terapii w ciÄ…gu tygodnia
zajęciowy -dla pacjentów wentylowanych 4) psycholog kliniczny lub mgr psychologii lub logopeda lub terapeuta zajęciowy -
mechanicznie
wymagane
równoważnik 1/2 etatu przeliczeniowego
Na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 21 i 25 oraz art. 146 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027)
Pielęgniarska opieka długoterminowa jest to opieka nad przewlekle
chorymi przebywającymi w domu, którzy nie wymagają hospitalizacji w
oddziałach lecznictwa stacjonarnego, a ze względu na istniejące
problemy zdrowotne wymagajÄ… systematycznej, intensywnej opieki
pielęgniarskiej udzielanej w warunkach domowych i realizowanej we
współpracy z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, do którego
zadeklarowany jest świadczeniobiorca; celem pielęgniarskiej opieki
długoterminowej jest:
a) zapewnienie chorym świadczeo pielęgniarskich w warunkach
domowych,
b) przygotowanie chorego i jego rodziny do samoopieki i samopielęgnacji,
w tym kształtowanie umiejętności w zakresie radzenia sobie
z niepełnosprawnością;
Na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 21 i 25 oraz art. 146 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o
świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr
164, poz. 1027)
Do zadao pielęgniarki opieki długoterminowej należy:
a) realizacja świadczeo pielęgnacyjnych zgodnie z
procesem pielęgnowania,
b) pomoc w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych
zwiÄ…zanych z samodzielnym funkcjonowaniem w
środowisku domowym,
c) edukacja zdrowotna osób objętych opieką oraz
członków ich rodzin,
d) pomoc w pozyskiwaniu sprzętu medycznego i
rehabilitacyjnego, niezbędnego do właściwej
pielęgnacji i rehabilitacji chorego w domu
Na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 21 i 25 oraz art. 146 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o
świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr
164, poz. 1027)
Do pielęgniarskiej opieki długoterminowej mogą byd zakwalifikowani pacjenci
przewlekle chorzy, niezdolni do samoopieki, którzy w ocenie zmodyfikowaną
skalą Barthel uzyskali od 0 do 40 punktów i wymagają bezwzględnie realizacji
przynajmniej jednego z wymienionych świadczeo pielęgniarskich przez okres
powyżej 2 tygodni:
a) kroplowego wlewu dożylnego wynikającego ze stałego zlecenia
lekarskiego zwiÄ…zanego z prowadzonym procesem leczenia,
b) wykonywania opatrunków,
c) karmienia przez zgłębnik lub przez przetokę,
d) pielęgnacji przetoki,
e) założenia i usunięcia cewnika jako stałe zlecenie lekarskie,
f) płukania pęcherza moczowego,
g) pielęgnacji w związku z założoną rurką tracheotomijną;
Celem opieki nad pacjentami w instytucji opieki długoterminowej jest nie
tyle dążenie do odzyskania przez nich dawnej witalności czy pełnego zdrowia, ile
uzyskanie poprawy jakości życia podopiecznych, dzięki udzielaniu im niezbędnej w tym
wieku pomocy i opieki bez jednoczesnego ich ubezwłasnowolnienia.
Dla człowieka starszego najważniejszą kwestią gwarantującą dobre
samopoczucie jest zachowanie niezależności i przynależności
Pacjent przybywający do zakładu opieki długoterminowej jest często
zmęczony i osłabiony długotrwałą chorobą, żmudnym leczeniem i rehabilitacją.
Czuje się osamotniony i bezradny wobec narastających problemów nie tylko
zdrowotnych, ale także egzystencjalnych. Całkowite lub częściowe uzależnienie
od innych osób prowadzi do fizycznego i psychicznego dyskomfortu, wzmaga
poczucie niepewności i zagrożenia bezpieczeostwa.
Reakcją na pobyt w zakładzie opieki zdrowotnej o charakterze opieki
długoterminowej może byd:
- depresja i bierne poddawanie się wszelkim zabiegom pielęgnacyjno-
terapeutycznym,
- rozdrażnienie i agresja, będące manifestacją buntu przeciwko sytuacji, w jakiej
pacjent się znalazł lub potrzebą, którą trudno dostrzec innym.
Główne problemy pielęgnacyjne pacjenta
trwale lub częściowo unieruchomionego
Øðzapobieganie powstawaniu odleżyn,
Øðnietrzymanie moczu,
Øðzapobieganie upadkom i urazom,
Øðusprawnianie fizyczne, psychiczne i spoÅ‚eczne,
Øðzapobieganie powikÅ‚aniom ze strony ukÅ‚adu
oddechowego,
Øðzapobieganie zakrzepowemu zapaleniu żyÅ‚,
Øðzapewnienie odpowiedniej komunikacji z pacjentem.