Nauka i światopogląd
cz. 2
Dr Justyna Herda
Instytut Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Humanizm
" Demokratyczny, nieteistyczny, etyczny światopogląd
" Człowiek w pełni samodzielnie kształtuje swój obraz
świata, system wartości, swoje życie
" Brak wiary w istnienie nadprzyrodzoności
" Ateizm, agnostycyzm
" Alternatywa wobec religii
" W wielu krajach Europy Zachodniej ruch humanistyczny
korzysta z tych samych praw, co kościoły wyznaniowe
" Człowiek samodzielnie nadaje sens swojemu życiu
" Nauka dostarcza środków do rozwiązywania
problemów, ale nie wyznacza celów
" Nauka jest czynnikiem koniecznym ale
niewystarczającym dla poprawy ludzkiego bytu
Towarzystwo Humanistyczne (1991)
" Humanizm jest postawą wobec świata zakładającą
poznawczą i etyczną suwerenność człowieka i odrzucenie
prawd absolutnych. Humanizm nie może być przedstawiany
jako kodeks praw. Poniższe zasady powinny być traktowane
raczej jako wskazówki za czym się on opowiada niż jako jego
definicja.
" Naczelną wartością jest człowiek i jego wolność wewnętrzna
i zewnętrzna. Humanizm jest wyrazem moralnego
przekonania o wadze tej wartości.
" Wolność człowieka może być ograniczona jedynie
koniecznością poszanowania wolności innych ludzi.
" Humanizm jest nie tylko postawą etyczną, lecz także próbą
zrozumienia świata i życia w oparciu o ludzkie możliwości,
bez potrzeby uciekania się do autorytetów ideologii i religii.
" Humanizm oznacza uznanie ludzkiej współzależności i
potrzeby wzajemnego szacunku.
" Prawem każdego jest dążenie do szczęścia, do nadania sensu
życiu i do spełnienia.
" Człowiek staje się człowiekiem w społeczeństwie.
Społeczeństwo powinno zapewnić warunki najpełniejszego
możliwego rozwoju każdej jednostki.
" Rozwój człowieka wymaga stałego poprawiania warunków
wolnego dociekania oraz istnienia społeczeństwa otwartego.
" Postęp społeczny wyraża się w zwiększeniu wolności
osobistego wyboru.
" Humanizm zakłada równość i wartość każdego człowieka
niezależnie od płci, rasy, narodowości, religii i światopoglądu.
" Nikt nie ma prawa narzucać innym swoich przekonań lub
zmuszać do ich wyznawania.
" Wartości humanistyczne powinny być propagowane nie przez
pouczanie, lecz przez kształtowanie emocjonalnej i
intelektualnej dojrzałości do ich przyjęcia.
" Humanistyczny system wartości może być ukształtowany
jedynie podmiotowo, w drodze osobistego rozwoju.
" Żaden cel nie uświęca środków.
 & celem naszym jest propagowanie wolnomyślicielskiej
postawy światopoglądowej, w opozycji do postawy
religijnej. Nie tylko jako wyraz przekonania, że jest ona
lepsza, słuszniejsza, uczciwsza intelektualnie, bardziej
twórcza, etc., lecz i dlatego, że ona najskuteczniej
umożliwia realizację celu, jakim jest poznawanie świata,
człowieka i kształtowanie postawy twórczej i wolnej od
uprzedzeń. Światopogląd wolnomyślicielski określają cztery
pojęcia: racjonalizm, sceptycyzm, humanizm i filozofia
naukowa.
www.racjonalista.pl
1)  Racjonalizm: typ zdroworozsądkowego myślenia i sądzenia
oparty na nieskrępowaniu sądów, czyli oparty na
wolnomyślności;
2) Sceptycyzm: pełni rolę korygującą przyjęte drogą rozumową
sądy; mówi o cnocie wątpienia i sprzeciwiania się;
3) Humanizm: jest dla nas najcenniejszym dostarczycielem
wartości etycznych. Wywyższenie człowieka, daje cały szereg
konsekwencji w dziedzinie etyki. Uzasadnia w sposób
naturalny to co religie czynią wybiegami i mrzonkami.
Podnosi wartość owych postaw moralnych - dobro dla
innych, otwartość, altruizm, życzliwość nie w wyniku
rachowania zysków i strat na sądzie ostatecznym, lecz jako
dobra samoistne, na mocy sankcji serca i rozumu humanisty
przekonanego, iż realizuje słuszną istotę człowieczeństwa;
4) Filozofia naukowa: nasz światopogląd opiera się na filozofii
naukowej, czyli takiej, która wzoruje się na nauce.
www.racjonalista.pl
 W ciągu ostatnich kilku lat nastąpiło wyraz
ne przesunięcie w
amerykańskim życiu umysłowym, czego efektem jest
postępująca marginalizacja tradycyjnych intelektualistów. Dziś
oparte na Marksie, Freudzie i modernizmie wykształcenie
zdobywane w latach pięćdziesiątych to za mało dla myślącego
człowieka. Tymczasem intelektualiści, z dumą (a i z przekorą)
demonstrując nieznajomość najważniejszych intelektualnych
osiągnięć naszej epoki, stają się  przynajmniej w pewnym
sensie  coraz bardziej zacofani. Kulturą, którą współtworzą,
lekceważy naukę, jest nieempiryczna; posługuje się własnym,
hermetycznym żargonem i zajmuje się wyłącznie samą sobą.
Żywi się komentarzami do komentarzy, a w tej spirali
komentowania dochodzi wreszcie do punktu, w którym
zerwany zostaje wszelki kontakt z realnym światem.
John Brockman, 1991
 & nową kulturę tworzą uczeni i myśliciele zanurzeni w
empirii, którzy dzięki swemu dorobkowi i aktywności
pisarskiej zaczynają zajmować w świadomości społecznej
miejsce niegdyś przypisane tradycyjnym intelektualistom.
Dziś to oni dociekają, jaki jest najgłębszy sens ludzkiego
życia, i na nowo definiują, kim i czym jesteśmy.
John Brockman, 2003
 Wiele wskazuje, że dziś w Trzecią Kulturę włączają się coraz
liczniej przedstawiciele nauk humanistycznych  przynajmniej
ci z tego grona, którzy potrafią myśleć tak, jak myślą naukowcy.
Tak jak ich koledzy z dyscyplin ścisłych, uczeni ci uznają, że
świat realny istnieje, a ich celem jest wyjaśnienie i zrozumienie
tego świata. Swoje pomysły weryfikują w kategoriach logicznej
spójności, mocy wyjaśniającej, zgodności z empirycznymi
faktami. Nie podporządkowują się bezwarunkowo
intelektualnym autorytetom  przyjmują, że każdą koncepcję
można podważyć i dopiero dzięki takim wyzwaniom nauka
idzie naprzód.
John Brockman, 2003
 Żeby dojść na skraj światowej wiedzy, odnalez
ć
najbardziej złożone i wyrafinowane umysły,
umieścić je w jednym pokoju, aby zadały sobie
nawzajem te same pytanie, które zadają samym
sobie.
Przedstawiciele trzeciej kultury według Brockmana
" Helena Cronin
" Biolog ewolucyjny, London School of Economics, British
Humanist Association
" Daniel Dennett
" Ewolucjonista, filozof umysłu, Nowy Ateizm,
" Secular Coalition for America
" Richard Dawkins
" Ewolucjonista, etolog, Nowy Ateizm
" Jared Diamond
" Fizjolog, antropolog, Trzeci szympans;
Strzelby, zarazki, maszyny. Losy ludzkich
społeczeństw
" Ray Kurzweil
" Nauki komputerowe, futurysta
" Richard Wrangham
" Ewolucjonista, antropolog na Harvard University,
Walka o ogień. Jak gotowanie stworzyło człowieka
" Marvin Minsky
" Nauki komputerowe, pionier sztucznej inteligencji,
robotyki, zajmuje się procesami poznawczymi u
człowieka i maszyn
" Stephen Kosslyn
" Psycholog specjalizujący się w psychologii poznawczej
" Steven Pinker
" Psycholog, neuronaukowiec, zwolennik
psychologii ewolucyjnej, Jak działa umysł,
Tabula rasa. Spory o naturę ludzką
" Martin Rees
" Brytyjski astronom i astrofizyk, członej Towarzystwa
Królewskiego, Nasz kosmiczny dom, Tylko sześć liczb
" Lee Smolin
" Fizyk teoretyczny, prace nad kwantową grawitacją
Nicholas Humphrey  psycholog teoretyk, LSE
"  Nie wydaje mi się, by można było być pewnym, że naukowe
odkrycia rzeczywiście doprowadzą do ogólnego wzrostu
szcześliwości na naszej planecie.
"  Pełno wokół nas dowodów tego zwycięstwa nauki nad
kulturą humanistyczną& 
Jaron Lanier  nauki komputerowe, pionier tzw. wirtualnej
rzeczywistości (twórca terminu)
"  Jeśli my, przedstawiciele nauki i technologii, mamy
rzeczywiście stać się reprezentantami  Nowego Renesansu ,
musimy uświadomić sobie, że istnieją pytania, z którymi
trzeba się zwrócić do wszystkich myślących ludzi, i to za
pomocą innych niż dotychczas stosowane form dialogu.
"  Większość prawdziwych uczonych byłąby zapewne szcześliwa,
gdyby kiedyś ów nieunikniony elitaryzm twadej nauki znikł i
mogła pojawić się armia nowych współpracowników. Niestety ,
nie taka czeka nas przyszłość. W zamian za to musimy pracować
nad poprawieniem relacji mięzy wspólnotą naukową a resztą
świata. Uważam zatem, że Trzecia Kultura musi jeszcze dojrzeć.
Joseph LeDoux  neuronaukowiec, New York University
"  & mam wrażenie, iż większość tych, którzy naprawdę tworzą
kulturę jest otwarta i ciekawa tego, co nauki ścisłe mają do
powiedzenia. Niestety, inaczej rzecz się ma z samymi
naukowacami. To chwilami wręcz szokujące, jak pełni
odrzucenia i ignorancji bywają ci ludzie wobec sztuki.
Timothy Taylor  archeolog
"  Całe to oderwane od kontekstu i pozbawione sensu
bajdurzenie, które  a to już zakrawa wręcz na bluz
nierstwo 
nazywane bywa nauką. Trzeba jednak dodać, że mamy też do
czynienia z nadzwyczajnym wręcz  a chwilami po prostu
nadzwyczaj aroganckim  lekceważeniem złożoności
humanistyki przez niektórych reprezentatntów  twardej
nauki , którzy usiłują przekroczyć podziały między sztuką a
nauką.
Lee Smolin  fizyk teoretyczny
"  Nowy styl myślenia opera się na przekonaniu, że prawda
istnieje, a człowiek potrafi ją odkryć.
Światopogląd racjonalny/racjonalistyczny
" Odrzucenie dogmatów i autorytetów
" Propaguje metodę naukową, rozum i zmysły
" Uzasadnianie przekonań na podstawie logicznego
rozumowania i empirycznej wiedzy
" Nie jest z definicji ani ateistyczny, ani teistyczny, ale jest bliski
świeckiemu humanizmowi
" Wiara w potęgę logicznego myślenia oraz możliwość
poznania świata
" Dany pogląd jest racjonalny jeśli jest dobrze uzasadniony
" Rozum jest zasadniczy przy wyborze norm morlanych
" Nie przyjmuje się etyki objawionej
" Racjonalizm sam w sobie nie potępia innych norm etycznych
ani systemów ideologicznych, światopoglądowych czy
religijnych
" Tolerancja dla innych światopoglądów
" Racjonalizm najczęściej łączy się z liberalizmem
" Racjonalizm jest postrzegany często jako antyreligijny  nie
akceptuje religijnych dogmatów
Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów
" rozwijanie i krzewienie światopoglądu opartego na wiedzy
naukowej, rozumie, doświadczeniu, oraz etyce świeckiej i
humanistycznej
" popularyzacja nauki i metody naukowej
" działanie na rzecz wyeliminowania wpływu irracjonalnych
ideologii na ustawodawstwo państwowe, rozwój nauki,
działalność artystyczną i obyczajowość
" wspieranie i obrona praw osób dyskryminowanych, pośrednio
lub bezpośrednio, w szczególności na tle światopoglądu,
orientacji seksualnej, narodowości, rasy, pochodzenia
etnicznego oraz płci, a także pomoc w realizacji własnych praw
Czterej jez
dz
cy:
Richard Dawkins, Daniel Dennett, Sam
Harris, Christopher Hitchens
Ateizm
Humanizm
Scjentyzm
Dziękuję za uwagę!