Modele
dyskryminacyjne
Kondycja finansowa przedsiębiorstwa
 Wszystkie szczęśliwe rodziny
sÄ… do siebie podobne,
każda nieszczęśliwa rodzina
jest nieszczęśliwa
na swój sposób .
Lew Tołstoj Anna Karenina.
Oznaki pogarszającej się sytuacji przedsiębiorstwa
Oznaki pogarszającej się sytuacji przedsiębiorstwa
" Narastanie straty
" Systematyczny spadek przychodów ze sprzedaży
" Znaczne zwiększenie zapotrzebowania na
zewnętrzne z
ródła finansowania, a przede
wszystkim problemy z ich obsługą
" Zwiększanie się zobowiązań wobec dostawców
" Ujemne przepływy CF z działalności operacyjnej
" Wyprzedaż składników aktywów trwałych
" Problemy z zakończeniem rozpoczętych inwestycji
" itp.
Uwarunkowania upadłości (1)
Upadłość (bankructwo) przedsiębiorstwa
można rozpatrywać zarówno w aspekcie
prawnym, jak i ekonomicznym
Z punktu widzenia
ekonomii bankrutem jest
W aspekcie prawnym
przedsiębiorstwo, które nie
upadłość przedsiębiorstwa
jest w stanie regulować
następuje dopiero po
swoich długów oraz wartość
ogłoszeniu bankructwa przez
jego majÄ…tku nie wystarcza
sÄ…d.
na pokrycie wszystkich
zobowiązań
Uwarunkowania upadłości (2)
" Upadłość nie występuje nagle, poprzedzona jest
zwykle długotrwałym kryzysem w przedsiębiorstwie.
" Kryzys nie zawsze jednak prowadzi do upadłości.
Proces powstawania kryzysu
Zmniejszenie liczby zamówień
Spadek obrotów
rentowność płynność
Uwarunkowania upadłości (3)
" Malejący udział w rynku
Kryzys o charakterze
" Spadek obrotów
strategicznym
" Niewykorzystanie zdolności produkcyjnych
" Ograniczenie inwestycji
" Ujemny wynik finansowy
Kryzys o charakterze
" Ucieczka kadry
" Zwolnienia pracowników
operacyjnym
" Zwiększone ryzyko kredytowe
" Zmiana sposobów płatności
" Zatory płatnicze
Kryzys płynności
" Likwidowanie dodatkowych świadczeń
" Wyprzedaż majątku
" Wstrzymanie wypłat
" Nadmierne zadłużenie
" Wniosek o upadłość
Niewypłacalność
" Wstrzymanie działalności
Przyczyny bankructw - podsumowanie
wewnętrzne zewnętrzne
" Wysokie stopy procentowe
" Brak kapitału
" Wzrost konkurencji
" Brak kwalifikacji i
umiejętności " Problemy rodzinne
" Utrata rynku " Recesja
" Zła kondycja ekonomiczna " Upadłość innych
" Brak płynności " Sezonowość sprzedaży
" Nadmierne zadłużenie " Pogłoski o krytycznej sytuacji
przedsiębiorstwa
" Brak planów finansowych
" Sprawy sÄ…dowe
" Brak badań rynku
" Złe zarządzanie kapitałem
obrotowym
Istota modelu dyskryminacyjnego
" Zmiennymi w modelu dyskryminacyjnym sÄ…
mierniki (najczęściej mające postać
wskaz
ników finansowych)
" W modelach dyskryminacyjnych wykorzystuje
się najczęściej liniową funkcję dyskryminacyjną
będącą funkcją danej obserwacji
Z(X) = a1X1+a2X2+...+anXn+a0 (funkcja Fishera)
" Parametry  a nazywane są współczynnikami
dyskryminujÄ…cymi lub wagami
modele dyskryminacyjne
" Wielowymiarowa analiza dyskryminacyjna  MDA
(multiple discriminant analysis) jest technikÄ…
statystycznÄ… wykorzystywanÄ… do klasyfikacji
danych do jednej z kilku wstępnie zdefiniowanych
grup, w zależności od obserwowanych cech
indywidualnych.
" Pierwszym krokiem jest określenie grup, np.
bankrutujÄ…cy-niebankrutujÄ…cy.
Wybrane modele dyskryminacyjne
Liczba
Liczba
Autorzy Lata
przedsiębiorstw
lat
o dobrej
upadłe
PoczÄ…tek Koniec
kondycji
Beaver (1966) 79 79 1954 1964 10
Altman (1968) 33 33 1946 1965 19
Blum (1972) 115 115 1954 1968 14
Ohlson (1980) 105 2058 1970 1976 6
Piesse i Wood 21 3 1973 1986 13
(1992)
Hołda (2001) 40 40 1993 1996 3
Model dyskryminacyjny
Analiza dyskryminacyjna  wielowymiarowa
analiza statystyczna
Y
X
Zalety systemów wczesnego ostrzegania
" Brak subiektywizmu (tzn. wszystkie czynniki sÄ…
mierzalne, a ich dobór jest weryfikowalny
statystycznie)
" Ograniczenie liczby wskaz
ników do
najważniejszych, a w efekcie końcowym do
jednego wskaz
nika globalnego.
" Prostota wykorzystania narzędzia
" Stosunkowo wysoka skuteczność dla
homogenicznych (jednorodnych) danych
Wady systemów wczesnego ostrzegania
" Konieczność istnienia odmiennych systemów dla
różnych państw, branż, czy przedsiębiorstw
prowadzących różną sprawozdawczość (pełną lub
uproszczonÄ…)
" Brak ujęcia dynamicznego
" Niemożność bycia jedynym i ostatecznym
miernikiem oceny kondycji ekonomiczno-
finansowej przedsiębiorstw
" Oparcie analizy na danych historycznych
Model Altmana (1)
1968
- dobór przedsiębiorstw według kryterium branży:
przedsiębiorstwa produkcyjne notowane na NYSE
niepodzielony wynik finansowy, kapitał
rezerwowy, wartość wyemitowanych w
Z = 1,2X1+1,4X2+3,3X3+0,6X4+1,0X5
danym roku akcji, kapitał z aktualizacji
Gdzie:
wyceny, wynik netto
X1 = kapitał obrotowy netto/aktywa ogółem
X2 = zysk skumulowany/aktywa ogółem
X3 = EBIT/aktywa ogółem
X4 = wartość rynkowa kapitału własnego/zobowiązania
ogółem
X5 = przychody ze sprzedaży/aktywa ogółem
Model Altmana (2)
1984
Wersja dla przedsiębiorstw nie notowanych na giełdzie
Z = 0,717X1+0,847X2+3,107X3+0,42X4+0,998X5
Gdzie:
X1 = kapitał obrotowy netto/aktywa ogółem
X2 = zysk skumulowany/aktywa ogółem
X3 = EBIT/aktywa ogółem
X4 = wartość księgowa kapitału
własnego/zobowiązania ogółem
X5 = przychody ze sprzedaży/aktywa ogółem
Punkty odcięcia dla modelu z 1968 i 1984 r.
Wyszczególnienie/
Prawdopodobieństwo Wzór z 1968 Wzór z 1984
upadku
Niewielkie 2,99 i więcej 2,9 i więcej
Nieokreślone 1,81-2,99 1,23-2,9
(szara strefa)
Bardzo wysokie 1,8 lub mniej 1,23 i mniej
Model Altmana (3)
Trzecia wersja równania (1993)
Z = 6,56X1+3,26X2+6,72X3+1,05X4
Wartość Z Prawdopodobieństwo upadku
1,10 lub mniej Bardzo wysokie
1,11-2,59 Nieokreślone
(szara strefa)
2,6 i więcej Niewielkie
Model Altmana (4)
Trzecia wersja równania (2006)
Z = 3,25+6,56X1+3,26X2+6,72X3+1,05X4
System scoringowy (EMS  emerging market score)
dla rynków wschodzących.
 Model ten oparty jest na profilach porównawczy
amerykańskich firm .
 Rating nie jest w żaden sposób ograniczony tak zwanym
pułapem krajowym
y
ródło: E.I. Altman, E. Hotchkiss, Trudności finansowe
a upadłość firm, CeDeWu.pl, Warszawa 2007
Model Altmana (5)
Rating Scoring dla Rating Scoring dla
obligacji EM obligacji EM
AAA 8,15 BB+ 5,25
AA+ 7,60 BB 4,95
AA 7,30 BB- 4,75
AA- 7,00 B+ 4,50
A+ 6,85 B 4,15
A 6,65 B- 3,75
A- 6,40 CCC+ 3,20
BBB+ 6,25 CCC 2,50
BBB 5,85 CCC- 1,75
BBB- 5,65 D 0,00
Wybrane poziomy prawdopodobieństwa niewypłacalności i
odpowiadające im klasy ryzyka kredytowego dla przedsiębiorstw w USA
Klasa Prawdopodobieństwo
ratingu w %
AAA 0,02
AA 0,03
A 0,07
BBB 0,18
BB 0,7
B 2,0
CCC 14,0
CC 17,0
D 20,0
Model Tafflera (1983)
- Model ma zastosowanie na rynku brytyjskim i
służy analizie angielskich przedsiębiorstw
przemysłowych
- Punkt odcięcia (Z graniczne wynosi  0 )
- Dokładność modelu wynosi 98,9%
- W 1991 r. Taffler zmodyfikował swój model, z
uwagi na zmieniajÄ…ce siÄ™ otoczenie. Jest on
używany w celach komercyjnych przez spółkę
Tafflera (Syspas Limited) i nie jest powszechnie
udostępniany. W modelu pojawił się wyraz
wolny C0, który jest stały
Z = C0 + C1X1 + C2X2 + C3X3 + C4X4
Przykład 1
PKN Orlen S.A.
Model
2001 2002 2003 2004
D. Hadasik
1,31 1,23 1,30 1,48
D. Wierzba
0,18 0,19 0,41 0,90
A. Hołda
b.d. 1,61 1,94 2,40
E. Mączyńska, M.
1,98 2,09 2,68 4,55
Zawadzki
J. Gajdka, D. Stos
b.d. -0,01 0,21 0,47
D. Appenzeller, K.
b.d. 0,16 0,54 1,17
Szarzec
 Model poznański
1,50 1,14 2,11 3,67
Przykład 2
Howell S.A.
Model
2001 2002 2003 2004
D. Hadasik
b.d. -0,35 -4,30 Upadłość
D. Wierzba
b.d. -1,87 -4,92 Upadłość
A. Hołda
b.d. 1,24 0,88 Upadłość
E. Mączyńska, M.
b.d. -6,12 -12,84 Upadłość
Zawadzki
J. Gajdka, D. Stos
b.d. -1,86 -6,46 Upadłość
D. Appenzeller, K.
b.d. -2,04 -4,32 Upadłość
Szarzec
 Model poznański
-0,03 -4,58 -12,92 Upadłość
Analiza skuteczności modeli
Modele poddane analizie skuteczności
Model Autor modelu Wzór
Z= 1,50X1 +0,08X2 +10,00X3 +5,00X4 +0,30X5 +0,10X6
Wzór 1 E.Mączyńska
Z= 5,577X1+1,427X2+0,154X3+0,310X4
Wzór 2 E.Mączyńska (A)
+1,937X5+1,598X6+3,203X7+0,436X8+0,192X9
+0,140X10+0,386X11+1,715X12-9,832
Z= 5,837X1+2,231X2+0,222X3+0,496X4
Wzór 3 E.Mączyńska (B)
+0,945X5+2,028X6+3,472X7+0,495X8+0,166X9 +0,195X10+0,030X11-
0,392
Z= 5,896X1+2,831X2+0,539X5+2,538X6+3,655X7
Wzór 4 E.Mączyńska (C)
+0,467X8+0,179X9 +0,226X10+0,168X11-0,678
Z= 6,029X1+6,546X2+1,546X5+1,463X6
Wzór 5 E.Mączyńska (D)
+3,585X7+0,363X9 +0,172X10+0,114X11-0,593
Z= 9,004X2+1,177X5+1,889X6+3,134X7+0,500X9 +0,160X10+0,749X11-
Wzór 6 E.Mączyńska (E)
1,962
Z= 9,478X2+3,613X5+3,246X7+0,455X9 +0,802X11-2,478
Wzór 7 E.Mączyńska (F)
Z= 9,498X2+3,556X5+2,903X7+0,452X9-1,498
Wzór 8 E.Mączyńska (G)
Z= 0,644741X1 + 0,912304X2
Wzór 9 M.Pogodzińska i S.Sojak
Z= 0,2010X1+0,0013X2+0,7610X3+0,9660X4 0,3411X5
Wzór 10 J.Gajdka i D.Stos
Z= 0,7732  0,0856X1 + 0,0008X2 + 0,9221X3 + 0,6536X4  0,5947X5
Wzór 11 J.Gajdka i D.Stos
Z= -0,0005X1 + 2,0552X2 + 1,7260X3 + 0,1155X4
Wzór 12 J.Gajdka i D.Stos
Analiza skuteczności modeli
Modele poddane analizie skuteczności cd.
Z= 2,60839  2,50761X1 + 0,00141147X2  0,00925162X3 + 0,0233545X4
Wzór 13 D.Hadasik
Z= 2,76843+0,703585X1 1,2966X2 2,21854X3+
Wzór 14 D.Hadasik
1,52891X4+0,00254294X5 0,0140733X6 +0,0186057X7
Z= 2,36261+0,365425X1 0,765526X2 2,40435X3
Wzór 15 D.Hadasik
+1,59079X4+0,00230258X5 0,0127826X6
Z= 2,41753 2,62766X1+0,0013463X2  0,00922513X3+0,0272307X4
Wzór 16 D.Hadasik
Z= 0,605 + 0,681X1  0,0196X2 + 0,00969X3 + 0,000672X4 + 0,157X5
Wzór 17 A.Hołda
Z= 3,26X1 + 2,16X2 + 0,69X3 + 0,3X4
Wzór 18 D.Wierzba
Z= - 0,661 + 1,286X1  1,305X2  0,226X3 + 3,015X4  0,005X5 
Wzór 19 D.Appenzeller i K.Szarzec
0,0009X6
Z= - 0,556 + 0,819X1 + 2,567X2  0,005X3 + 0,0006X4  0,0095X5
Wzór 20 D.Appenzeller i K.Szarzec
Z = -1,568+6,524X1+0,148X2+0,406X3+2,176X4
Wzór 21 B.Prusak
Z = - 1,871 + 1,438X1 + 0,188X2 + 5,023X3
Wzór 22 B.Prusak
Z = -0,15867  5,05632X1  2,61607X2  1,18814X3
Wzór 23 B.Prusak
Z = - 2,368 +3,562X1+1,588X2 +4,288X3 +6,719X4
Wzór 24 Model  poznański
Z = 3,247X1  2,778X2  1,834X3 + 2,141X4
Wzór 25 J.Janek i M.Żuchowski
Analiza skuteczności modeli
Skład próbki badawczej
Nazwa spółki Rok złożenia wniosku o upadłość
Bick 2002
Centrozap 2003
Espebepe 2002
Howell 2002
Leta 2001
Mostostal Gdańsk 2002
Oborniki WFM 2005
Ocean 2001
Pozmeat 2002
Tonsil 2002
Analiza skuteczności modeli
modele dyskryminacyjne według skuteczności (w %) w roku upadłości w przeprowadzonym
badaniu
Model Autor modelu Sprawność I rodzaju
Wzór 1 E.Mączyńska 100,00
Wzór 6 E.Mączyńska (E) 100,00
Wzór 7 E.Mączyńska (F) 100,00
Wzór 8 E.Mączyńska (G) 100,00
Wzór 9 M.Pogodzińska i S.Sojak 100,00
Wzór 12 J.Gajdka i D.Stos 100,00
Wzór 17 A.Hołda 100,00
Wzór 18 D.Wierzba 100,00
Wzór 19 D.Appenzeller i K.Szarzec 100,00
Wzór 20 D.Appenzeller i K.Szarzec 100,00
Wzór 21 B.Prusak 100,00
Wzór 22 B.Prusak 100,00
Wzór 24 Model  poznański 100,00
Analiza skuteczności modeli
modele dyskryminacyjne według skuteczności (w %) w roku upadłości w przeprowadzonym
badaniu
Wzór 26 E.I.Altman 90,00
Wzór 25 J.Janek i M.Żuchowski 90,00
Wzór 2 E.Mączyńska (A) 80,00
Wzór 3 E.Mączyńska (B) 70,00
Wzór 4 E.Mączyńska (C) 70,00
Wzór 10 J.Gajdka i D.Stos 66,67
Wzór 11 J.Gajdka i D.Stos 66,67
Wzór 14 D.Hadasik 62,50
Wzór 15 D.Hadasik 60,00
Wzór 5 E.Mączyńska (D) 50,00
Wzór 13 D.Hadasik 37,50
Wzór 16 D.Hadasik 37,50
Wzór 23 B.Prusak 20,00
Analiza skuteczności modeli
Porównanie z innymi wynikami badań
Model Badanie przeprowadzone przez:
własne M.Pieńkowską T.Korola D.Zarzeckiego i P.Deca P.Antonowicza
M.Danielak
Wzór 1 100 “!94,88
Wzór 2 80 ę!88,70 ę!85,00
Wzór 3 70 ę!90,80 ę!82,50
Wzór 4 70 ę!88,70 ę!82,50 ę!79,03
Wzór 5 50 ę!92,80 ę!82,50 ę!68,55
Wzór 6 100 “!89,20 “!95,00 “!87,62
Wzór 7 100 “!68,70 “!92,50 “!94,20
Wzór 8 100 “!90,80 “!92,50 “!94,82
Wzór 9 100 “!87,50 “!61,43
Wzór 10 66,67 “!38,80 “!47,50 Ä™!78,24
Wzór 11 66,67 ę! 75,00 ę!75,46
Wzór 12 100 “!56,70 “!85,70 “!80,00 “!82,86
Analiza skuteczności modeli
Porównanie z innymi wynikami badań cd.
Model Badanie przeprowadzone przez:
własne M.Pieńkowską T.Korola D.Zarzeckiego i P.Deca P.Antonowicza
M.Danielak
Wzór 13 37,5 ę!92,30 ę!82,50
Wzór 14 62,5 ę!84,62
Wzór 15 60 ę!76,92
Wzór 16 37,5 ę!47,60 ę!82,50
Wzór 17 100 “!12,90 “!87,18 “!80,00 “!85,66
Wzór 18 100 “!91,71
Wzór 19 100 “!85,00 “!88,94
Wzór 20 100 “!79,60 100 “!88,22
Wzór 21 100 “!92,52
Wzór 22 100 “!94,88 “!91,81
Wzór 23 20
Wzór 24 100 “!97,50
Wzór 25 90
Wzór 26 90
Analizy i Modele Tomasza Maślanki (1)
" Bada wykorzystanie wskaz
ników CF w prognozowaniu
upadłości
" Stworzył kilkanaście modeli dyskryminacyjnych  osobno
dla badania upadłości rok, dwa, trzy przed upadłością
" Najskuteczniejszy w perspektywie rocznej (skuteczność I stopnia
95%) był model ZM5 =
-1,6524+3,73253W4+8,83939W17+0,04658W26+0,95617W36
Gdzie:
W4  kapitał własny/aktywa ogółem
W17  wynik na sprzedaży/aktywa ogółem
W26  przychody ze sprzedaży/aktywa trwałe
W36  operacyjne przepływy pieniężne netto/zobowiązania ogółem
Punkt graniczny = 0
Analizy i Modele Tomasza Maślanki (2)
Przepływy pieniężne z poszczególnych rodzajów działalności (rok przed upadłością)
Oceniany wariant Spółki Spółki Spółki dobre Spółki upadłe
przepływów dobre upadłe
1. (+,+,+) 1 0 2,5% 0,0%
2. (+,-,-) 15 7 37,5% 17,5%
3. (+,+,-) 7 10 17,5% 25,0%
4. (+,-,+) 9 5 22,5% 12,5%
5. (-,+,+) 0 4 0,0% 10,0%
6. (-,-,+) 5 8 12,5% 20,0%
7. (-,+,-) 2 5 5,0% 12,5%
8. (-,-,-) 1 1 2,5% 2,5%
Suma 40 40 100% 100%