Równowaga gospodarcza .
Modele równowagi w gospodarce
Wykład 8
Wykład 8
LITERATURA zalecana, w szczególności:
- Podstawy ekonomii / red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział 9,
ss. 246  279.
- A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w
gospodarce (ćwiczenia i przykłady), 2007, rozdział 5.
- M. Nasiłowski, System rynkowy, rozdział 11, ss. 231  244.
dr Katarzyna Szarzec 1
Podstawowy model AD-AS
" Popyt globalny (AD)  łączna
wartość dóbr i usług, jaką nabywcy
decydują się zakupić w danych
P
warunkach i czasie
AD AS
 zależy od: ogólnego poziomu cen
(P), wysokości dochodów ludności
E
PE
PE
" Podaż globalna (AS)  łączna wartość
dóbr i usług, jaką producenci decydują
się wytworzyć w danych warunkach i
0 YE Y
czasie
 zależy od: zasobów czynników
produkcji i efektywności ich
wykorzystania, ogólnego poziomu
cen, kosztów produkcji.
2
Równowaga&
" Równowaga makroekonomiczna  stan, w
którym globalny popyt równy jest globalnej
podaży.
podaży.
" Równowaga ogólna  równoczesna
równowaga na rynkach czynników
produkcji i produktów.
3
Model keynesowski i neoklasyczny
" Rożne założenia  różne wnioski& ..
" Malejąca krzywa globalnego popytu  prawo
popytu.
" Spór o kształt krzywej globalnej podaży:
 model ekonomii neoklasycznej  pionowa krzywa
 model ekonomii neoklasycznej  pionowa krzywa
globalnej podaży.
 model keynesowski  pozioma krzywa globalnej
podaży.
" Wertykalny lub horyzontalny przebieg krzywej
globalnej podaży mają zasadnicze znaczenie dla
wniosków o równowadze gospodarczej.
4
Model
Model
neoklasyczny
keynesowski
(długi okres)
(krótki okres)
P
P
AD AD' AS
AD' AS
AD
E'
E'
E
E
E'
0
YE YP Y
0
YP Y
5
Model neoklasyczny  makroanaliza w
oparciu o mikrofundamenty
" Analiza działań podmiotów gospodarczych na
rynku konkurencji doskonałej:
 identyfikacja ich celów gospodarczych,
 rekonstrukcja ich wiedzy i oczekiwań,
 ustalenie warunku optymalności
 ustalenie warunku optymalności
podejmowanych działań.
" Analiza makroekonomiczna prowadzona jako
agregacja działań pojedynczych racjonalnych
podmiotów na wszystkich rynkach (dóbr,
kapitału, pracy).
6
Model neoklasyczny  założenia
" Wszystkie podmioty gospodarujące (przedsiębiorstwa i
gospodarstwa domowe) są racjonalne i zmierzają do
maksymalizacji swoich zysków lub użyteczności;
" Wszystkie rynki są doskonale konkurencyjne  ceny i
płace doskonale elastyczne;
" Wszystkie podmioty mają doskonałą znajomość
warunków rynkowych i cen przed przystąpieniem do
warunków rynkowych i cen przed przystąpieniem do
wymiany (wiedza);
" Wymiana następuje, gdy na wszystkich rynkach zostały
ustalone ceny, przy których następuje oczyszczenie
rynku;
" Oczekiwania podmiotów są stabilne.
Konkluzja: rynki zawsze powracają do równowagi
(oczyszczają się).
7
3 składowe modelu neoklasycznego:
" Klasyczna teoria wyznaczania zatrudnienia
i produkcji
" Prawo rynków Say a
" Prawo rynków Say a
" Ilościowa teoria pieniądza
8
Klasyczna teoria wyznaczania zatrudnienia
i produkcji
" krótkookresowa funkcja produkcji  maksymalna wartość
produkcji, jaką przedsiębiorstwa mogą wytworzyć z danej
wielkości nakładów czynników wytwórczych
Y=A f(K,L)
" Właściwości funkcji produkcji:
" Właściwości funkcji produkcji:
 dla danych wartości A i K, istnieje dodatnia korelacja między
zatrudnieniem (L) i produktem (Y)
 malejące przychody dla zmiennego nakładu tj. siły roboczej (L) 
wzrost zatrudnienia wiąże się z malejącym produktem krańcowym
siły roboczej;
 przesuwa się w górę, jeśli zwiększa się nakład kapitału (K) i/ lub
następuje wzrost produkcyjności nakładów (wzrost wartości A 
ulepszenie technologiczne)
9
Funkcja produkcji
Y =A f(K,L)
Y
Y=Af(K,L)
Y  produkt

K  kapitał
L  praca
A  wskaz
nik łącznej
produkcyjności
czynników wytwórczych
(technologia)
L
10
Rynek pracy_1
" Popyt na pracę (LD)  wynika z funkcji produkcji i jest
odwrotnie proporcjonalny do realnej stawki płac (w/P).
" Podaż pracy (LS)  praca jest dla osób ją wykonujących
zajęciem  przykrym , dlatego podaż pracy rośnie (maleje)
wraz ze wzrostem (spadkiem) płac realnych.
wraz ze wzrostem (spadkiem) płac realnych.
" Odchylenia od stanu równowagi (LD `" LS) są
automatycznie korygowane przez zmianę realnej stawki
płac  równowaga oznacza stan pełnego wykorzystania
zdolności wytwórczych.
" Bezrobocie ma charakter dobrowolny.
11
Rynek pracy_2
w/P
LD LS
LDLD  popyt na pracę
w/P2
w/P2
LS  podaż pracy
w/PE
E
w/P  stawka płacy
realnej
w/P1
L  zasób siły roboczej
LD>LS
0 L
12
Prawo rynków Say a
" prawo rynków J.B. Saya (1803):
Trzeba zaznaczyć, że wykończony produkt z tą samą chwilą
umożliwia zbyt innym produktom w całej wysokości swej
wartości. (& ) Sam fakt stworzenia jakiegoś produktu
otwiera w tejże chwili zbyt innemu produktowi.
" Zgodnie z prawem rynków: produkcja (globalna podaż)
wytwarza na siebie dostateczny popyt globalny, tzn.
wartość produkcji jest równa wartości dochodów, które są
bezpośrednio lub pośrednio w całości wydawane na
nabycie wytworzonego produktu.
13
Rynek kapitałowy  oszczędności i inwestycje_1
" Oszczędności gospodarstw (S), będące odłożonym na
przyszłość popytem, są rosnącą funkcją stopy procentowej
(r).
" Inwestycje przedsiębiorstw (I) są malejącą funkcją r.
" Elastyczne stopy procentowe uniemożliwiają  za pomocą
systemu bankowego  wystąpienie trwałych rozbieżności
systemu bankowego  wystąpienie trwałych rozbieżności
inwestycji i oszczędności.
" Odchylenia od stanu równowagi (I`"S) są natychmiast
korygowane za pomocą zmian stopy procentowej 
przedsiębiorcy inwestują dokładnie tyle, ile oszczędności
zgromadziły gospodarstwa domowe, a więc oszczędności
automatycznie przekształcają się w inwestycje.
14
Rynek kapitałowy& _2
r
I S
II  inwestycje
r2
2
S  oszczędności
rE
E
r  stopa procentowa
r1
I>S
0 I, S
15
Ilościowa teoria pieniądza
" Założenia:
 gospodarka funkcjonuje na poziomie produkcji
potencjalnej
 zwyczaje płatnicze są w krótkim okresie stałe, czyli
V=constans
" Równanie wymiany Irvinga Fishera:
" Równanie wymiany Irvinga Fishera:
M " V= P " Yp
gdzie:
M  ilość pieniądza w obiegu (nominalna)
V  szybkość obiegu pieniądza
P  przeciętny poziom cen towarów i usług
Yp  realny dochód narodowy określający rozmiar
dokonywanych transakcji towarowych (realny produkt
potencjalny)
16
Wnioski z równania Fishera
" Neutralność pieniądza  zmiany w podaży pieniądza
nie mają wpływu na wielkości realne w gospodarce
np. na produkcję, zatrudnienie, realną stopę
procentową
procentową
" Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, przeciętny
poziom cen w gospodarce jest proporcjonalny do
nominalnego zasobu pieniądza w obiegu, czyli:
poziom cen w gospodarce będzie rósł na skutek
zwiększania podaży pieniądza.
17
Model neoklasyczny  podsumowanie_1
" Model neoklasyczny (ujęcie podażowe)  długookresowa
analiza
" opis procesu tworzenia produktu, w którym kluczową rolę
odgrywają tzw. dostosowania cenowe;
" wytworzony w gospodarce produkt jest równy
produktowi potencjalnemu (efektywny popyt jest
produktowi potencjalnemu (efektywny popyt jest
dostateczny do wchłonięcia całej wytworzonej przy
pełnym wykorzystaniu czynników wielkości produkcji);
" równowaga makroekonomiczna ustalana jest
natychmiastowo poprzez dostosowania giętkich cen i płac:
 jakiekolwiek zmiany globalnego popytu prowadzą do
takich zmian przeciętnego poziomu cen i
proporcjonalnych zmian płac nominalnych, że realne
płace i realny produkt nie ulegną zmianie.
18
Model neoklasyczny  podsumowanie_2
" Wnioski:
 neutralność pieniądza;
 szkodliwość interwencjonizmu państwowego
(polityki dyskrecjonalnej fiskalnej i
monetarnej),
monetarnej),
 doktryna leseferyzmu, czyli ograniczonej roli
państwa w gospodarce (państwo w roli  stróża
nocnego , minimum państwa w gospodarce).
19
Model neoklasyczny  podsumowanie_3
P
AD' AS
AD
E
E
E'
0
YP Y
20
Model keynesowski  założenia
Krytyka i zakwestionowanie:
" prawa rynków Saya;
" elastyczności cen i płac;
" równoważenia się rynku przy Yp
Założenia:
Założenia:
" analiza krótkookresowa;
" sztywność (lepkość) cen i płac  rynek konkurencji
niedoskonałej (monopole, ZZ);
" niepełne wykorzystanie czynników produkcji;
" inwestycje głównie zależą od psychologicznej skłonności
do inwestowania, a w mniejszym  od stopy procentowej.
21
Model keynesowski  wnioski_1
" Model keynesowski (ujęcie popytowe, krótkookresowe)
" opis procesu tworzenia produktu, w którym kluczową rolę
odgrywają tzw. dostosowania ilościowe  równowaga
makroekonomiczna ustalana jest powoli poprzez zmiany
zapasów i wielkości produkcji;
" przebieg krzywej globalnej podaży:
  odwrócona litera L ,
  odwrócona litera L ,
 horyzontalny fragment tej krzywej  krzywa AD może przecinać
krzywą AS przy różnym poziomie produkcji.
" równowaga na rynku towarów i usług może wystąpić gdy
Yf 9 Yp (bo nadmierna skłonność do oszczędzania prowadzi
do spadku C i są niedostateczne inwestycje);
" przy stabilnym poziomie cen i płac przedsiębiorcy są
gotowi dostarczyć dowolną ilość towarów i usług pod
warunkiem, że znajdzie się na nie odpowiedni popyt.
22
Model keynesowski  wnioski_2
" rola państwa:
 konieczność interwencji państwa
zmierzającej do pobudzenia globalnego
popytu;
popytu;
 bardziej skuteczna jest polityka fiskalna
niż monetarna (patrz: model IS-LM)
23
 Nasz model makroekonomiczny
P
LAS
Krótki okres 
AD
keynesowski
Długi okres 
SAS
neoklasyczny
P1
E1
0
YP Y
24
Krzywa zagregowanej podaży
" Krótkookresowa krzywa zagregowanej
podaży (SAS)  ceny i płace nie są zupełnie
sztywne, więc krzywa SAS jest nachylona
dodatnio.
dodatnio.
 wzrost produkcji wywołuje w krótkim okresie
tylko niewielki wzrost cen.
" Długookresowa krzywa podaży (LAS)
ilustruje produkt potencjalny, niezależny od
przeciętnego poziomu cen.
25
Wstrząsy (szoki) makroekonomiczne
" y
ródła niestabilności (wstrząsy/ szoki gospodarcze) 
przyczyny wywołujące wahania koniunkturalne (zmiany w
PKB, bezrobociu, inflacji):
 pozytywnie i negatywnie oddziałujące na gospodarkę;
" Popytowy szok makroekonomiczny  z
ródłem mogą być:
polityka gospodarcza państwa, zmiany podaży pieniądza,
polityka gospodarcza państwa, zmiany podaży pieniądza,
nagła zmiana nastrojów inwestorów lub gustów
konsumentów; wpływa na położenie krzywej AD.
" Podażowy szok makroekonomiczny - z
ródłem mogą być:
polityka państwa, klęski żywiołowe, zmiany cen surowców
(kryzys naftowy), wahania kosztów produkcji czy
przełomowe innowacje w zakresie technologii produkcji;
wpływa na położenie krzywej SAS i LAS.
26
Szoki podażowe
Szoki popytowe
P
AD' LAS
P
LAS LAS'
AD SAS'
SAS
E3
P2
P2
E4
E4
E2
E2
SAS'
E2 SAS
P1
E1
P1
E1
AD
0
YP YP Y
0 Y1 YP Y2
Y
27
Kryzysy naftowe_1
" 1973-74 (czynnik polityczny: embargo OPEC na
dostawy ropy naftowej do USA i Europy Zach.   broń
naftowa ),
" 1978-80 (rewolucja w Iranie),
" 1989-90 (inwazja Iraku na Kuwejt)
8,00%
EFEKTY:
6,00%
recesja i inflacja
4,00%
2,00%
Tempo zmian PKB w USA,
0,00%
rok poprzedni=100
-2,00%
28
-4,00%
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Kryzysy naftowe_2
Wg modelu MFW, wzrost ceny baryłki ropy o 10$
powoduje spadek tempa światowego PKB o 3/5 punktu
procent. w roku następnym
- 2005 r.  67$ za baryłkę, to wzrost o 30$ w okresie roku
-IV 2008r.  110$ za baryłkę
-IV 2008r.  110$ za baryłkę
- VIII 2008r.  ok. 150$
Dlaczego nie było
kryzysu naftowego?
29
Dlaczego nie było kryzysu naftowego? (1)
1. Wzrosty są duże, ale są
stopniowe  w 1979 r. cena
wzrosła dwukrotnie w okresie 6
m-cy, w 2005  trwało to 18 m-
cy: podmioty się dostosowały
2. Relatywna cena ropy (w
2. Relatywna cena ropy (w
porównaniu do innych dóbr,
surowców) nie jest aż tak
wysoka
3. Współczesne gospodarki
bardziej opierają się na potędze
umysłu i mikrochipach niż
ropie
30
Dlaczego nie było kryzysu& ? (2)
4. Amerykanie konsumują ropy
relatywnie mniej niż w latach
70., tyle, że kraje rozwijające
konsumują aż nadto..
5. Wzrasta cena ropy, bo wzrasta
popyt (Chiny!), a nie z powodu
popyt (Chiny!), a nie z powodu
ograniczenia podaży
6. Nie tylko OPEC wydobywa ropę
7. Słaby USD
8. Alternatywne z
ródła energii
31
Opracowanie: The Economist
 Podsumowanie podsumowań
"  Nasz model:
 krótki okres: keynesowski
 długi okres: neoklasyczny
" Porównania modeli z/w na:
 założenia: podmiot gospodarczy, mechanizm rynkowy
 poziom równowagi makroekonomicznej
 z
ródła niestabilności gospodarki
 interwencja państwa w gospodarce
" Inne założenia inne wnioski i rekomendacje&
32
Pytania& ?
dr Katarzyna Szarzec 33