Strategie spekulacyjne na kontraktach terminowych
Spekulacja to niegdyś słowo o zabarwieniu pejoratywnym, dziś stanowi ważne pojęcie w świecie finansów.
Dzięki wielkiej rzeszy spekulantów na rynku istnieje płynność. Inwestują w otwarte niepokryte pozycje w
kontraktach terminowych lub zabezpieczają się przed dużymi stratami zajmując przeciwstawne pozycje.
1. Prosta spekulacja
Spekulacja polega na zajmowaniu odpowiedniej pozycji w kontakcie terminowym w oczekiwaniu na zysk
wynikający ze wzrostu wartości tej pozycji. Wzrost wartości pozycji zależy od kierunku zmiany ceny
aktywa bazowego kontraktu. Jeżeli jest to pozycja długa, wówczas zysk przyniesie wzrost ceny aktywa
bazowego. I odwrotnie - spadek ceny aktywa bazowego przyniesie zysk z pozycji krótkiej i stratę dla
posiadacza pozycji długiej.
Przykładem spekulacji na rynku walutowym może być zajęcie pozycji długiej w kontrakcie terminowym na
euro przez polskiego inwestora, kupującego kontrakt np. na 100.000 EURPLN lub kontrakt na kukurydzę na
giełdzie w Kansas City. Jeżeli wspólna waluta wzmocni się z stosunku do złotego wówczas inwestor osiągnie
zysk. W przeciwnym wypadku poniesie stratę.
Spekulować można również grając na spadki cen aktywa bazowego. Wówczas w pierwszej kolejności należy
sprzedać kontrakt, tzn. zająć pozycję krótką. Jeżeli przewidywany scenariusz spełni się pozycja inwestor
osiągnie zysk.
Dopóki pozycja długa lub krótka nie jest zamknięta mówimy o zysku niezrealizowanym. Może on w każdej
chwili ulec wzrostowi lub zmniejszeniu. Realizacja zysku ma miejsce dopiero z chwilą zamknięcia pozycji,
tj. poprzez sprzedaż kupionego kontraktu lub poprze kupno sprzedanego kontraktu. Zysk staje się
zrealizowany z chwilą wygaśnięcia kontraktu. Analogiczna sytuacja dotyczy straty niezrealizowanej i
zrealizowanej.
Przykład 1:
Spekulant przewidujący wzrost kursów akcji na GPW kupił kontrakt na WIG20 po kursie 3100 pkt. Mnożnik
dla tego kontraktu wynosi 10 PLN. Po wzroście kursu kontraktu do 3200 pkt. inwestycja przyniesie zysk:
(3200  3100) x 10 = 1000 PLN
Taką samą stratę poniesie inwestor, który nie był optymistą i zajął krótką pozycje w tym kontrakcie.
Przykład 2.
Grający na osłabienie euro wobec dolara sprzedaje kontrakt na 100.000 EURUSD po kursie 1,5735
EURUSD. W przypadku deprecjacji europejskiej waluty, np. do poziomu 1,5540 EURUSD osiągnie on
zysk:
(1,5735  1,5540) x 100.000 = 19.500 USD
Inwestor, który zajął przeciwstawną pozycję poniósł w tym czasie stratę 19.500 USD.
Jak widać gra spekulacyjna wiąże się z dużym ryzykiem finansowym. Aby je ograniczyć należy stosować
złożone strategie spekulacyjne.
2. Transakcje spreadowe
Ryzyko prostej spekulacji wynikało z pełnej ekspozycji otwartej pozycji. W przypadku niekorzystnej zmiany
ceny inwestor ponosił stratę, która była spotęgowana działaniem dz
wigni finansowej.
Inwestorzy zamierzający spekulować i jednocześnie kontrolować to ryzyko mogą zawierać transakcje
złożone, które są mniej zyskowne lecz bardziej bezpieczne. Polegają one na jednoczesnym zajęciu
przeciwstawnych pozycji w różnych kontraktach terminowych (pozycja długa i krótka). Określane są one
mianem spreadów i mogą mieć następujące konstrukcje:
ż przeciwstawne pozycje w kontraktach terminowych na ten sam towar, lecz na różne miesiące wygasania
(spread kalendarzowy lub wewnątrztowarowy, ang. intracommodity spread),
ż przeciwstawne pozycje w kontraktach terminowych o tych samych terminach wygasania na różne towary,
których ceny są dodatnio wysoko skorelowane (spread międzytowarowy, ang. intercommodity spread),
ż przeciwstawne pozycje w kontraktach terminowych na ten sam towar i te same miesiące wygasania
notowanych na różnych rynkach (spread międzyrynkowy, ang. intermarket spread),
ż przeciwstawne pozycje w kontraktach terminowych na różne towary i różne miesiące wygasania.
Wykres 1. Spread wewnątrztowarowy
Zyskiem ze strategii spreadowych jest dodatnia różnica między zyskiem z jednej pozycji oraz stratą z drugiej
pozycji. Efektywność takiej strategii zależy od zmian kursów kontraktów objętych spreadem oraz ich
korelacji. Na przykład, w przypadku spreadu wewnątrztowarowego, inwestor przewidujący większy wzrost
kursu kontraktu na miesiąc A, niż kontraktu na miesiąc B zajmie długą pozycję w kontrakcie na miesiąc A
oraz krótką pozycję w kontrakcie na miesiąc B. Na zmiany wielkości spreadu w okresie ważności
kontraktów, mają wpływ różne czynniki rynkowe. W praktyce spotykamy się z pojęciem kupna i sprzedaży
spreadu. Zaletą strategii speadowych jest znaczna redukcja ryzyka inwestycji w kontrakty terminowe oraz
mniejsze depozyty wymagane przez izby rozrachunkowe. Przy kalkulacji depozytu od spreadu potencjalne
zyski i straty są wzajemnie kompensowane. Każdy z kontraktów jest określany, jako noga spreadu.
3. Konstrukcja spreadu
Tworzenie strategii typu spread wymaga umiejętności przewidywania zmian wzajemnych relacji cenowych
między różnymi kontraktami, których ceny są w znacznym stopniu dodatnio skorelowane. Przykładem pary
towarów, których ceny są skorelowane jest ropa naftowa i benzyna.
Konstruując strategię spreadową należy opierać się na przewidywaniach zmiany cen aktywów, a tym samym
opartych na nich kontraktów. W przypadku prognozy:
ż wzrostu cen obydwu kontraktów należy zająć długą pozycję w tym kontrakcie, którego prognozowana cena
będzie wzrastać szybciej oraz krótką pozycję w kontrakcie, którego prognozowana cena będzie wzrastać
wolniej,
ż spadku cen obydwu kontraktów należy zająć długą pozycję w kontrakcie, którego prognozowana cena
będzie spadać wolniej oraz krótką pozycję w kontrakcie, którego prognozowana cena będzie spadać szybciej,
ż wzrostu ceny jednego z kontraktów i spadku ceny drugiego kontraktu, należy zająć długą pozycję w tym
kontrakcie,
którego prognozowana cena będzie wzrastać oraz krótką pozycję w tym kontrakcie, którego prognozowana
cena będzie spadać.
Obie nogi spreadu winny mieć zbliżoną wartość. Na rozwiniętych giełdach towarowych istnieją gotowe
produkty typu spread. Można je również kreować samodzielnie.
W strategii spreadu kalendarzowego można wykorzystywać zmiany cen towarów, będących aktywami
bazowymi kontraktów, w różnych porach roku. Ze zjawiskiem tym mamy do czynienia m.in. w przypadku
produktów rolnych, gdzie ceny podlegają cyklom sezonowym. Na przykład ceny zbóż ozimych są
najwyższe przed zbiorami a najniższe po zbiorach. Wiedza o tym pozwala skonstruować strategię o wysokim
prawdopodobieństwie osiągnięcia zysku.
Przykład 3.
W marcu kursy giełdowe kontraktów na pszenicę kształtowały się następująco:
- Wygasający w czerwcu 780 PLN/t
- Wygasający we wrześniu 750 PLN/t
Spread cenowy miedzy kontraktem czerwcowym i wrześniowym wynosi 30 PLN/t. Wynik transakcji zależy
od trafności przewidzenia wzajemnych zmian wartości obu kontraktów, tj. wielkości spreadu. Jeśli inwestor
założy, że spread będzie rósł, kupi kontrakty czerwcowe i sprzeda wrześniowe. Istnieje wysokie
prawdopodobieństwo, że cena pszenicy będzie najwyższa w czerwcu, gdy zapasy w spichlerzach są
najniższe. Związany z tym wzrost cen obydwu przedstawionych tu kontraktów terminowych nie będzie
jednakowy. Można spodziewać się większego wzrostu ceny kontraktu czerwcowego. Przyjmijmy, że w
czerwcu ceny kontraktów ukształtowały się następująco:
- Wygasający w czerwcu 810 PLN/t
- Wygasający we wrześniu 770 PLN/t
Wynik takiej spekulacji jest przedstawiony w tabeli 1.
Miesiąc Transakcja Spread
Kupno kontraktu czerwcowego na pszenicę: 780 PLN/t
marzec 30 PLN/t
Sprzedaż kontraktu wrześniowego na pszenicę: 750 PLN/t
Sprzedaż kontraktu czerwcowego na pszenicę: 810 PLN/t
czerwiec 40 PLN/t
Kupno kontraktu wrześniowego na pszenicę: 770 PLN/t
Rozliczenie
Kontrakt na czerwiec Kontrakt na wrzesień
Kupno: - 780 PLN/t Sprzedaż: + 750 PLN/t
Sprzedaż: + 810 PLN/t Kupno: - 770 PLN/t
+30 PLN/t -20 PLN/t
Wynik spekulacji:
+ 30  20 = + 10 PLN/t
Tabela 1. Spekulacja na kontraktach o różnych terminach wygasania
Jak widać z powyższego, zwiększenie spreadu w okresie 3 miesięcy skutkowało osiągnięciem zysku w
wysokości 10 PLN/t. Gdyby inwestor nie zajął długiej pozycji w kontrakcie na czerwiec poniósłby stratę w
wysokości 20 PLN/t.
Spread międzytowarowy pozwala na wykorzystywanie różnicy cen dwóch różnych aktywów, których ceny
są dodatnio skorelowane ze sobą. Mogą być to dwie pary walutowe posiadające taką samą walutę
kwotowaną lecz różniące się walutą bazową. Wynik transakcji jest uzależniony od trafności przewidzenia
zmiany kursu crossowego a zatem spreadu pomiędzy notowaniami tych walut w przyszłości.
Przykład 4.
W marcu kursy giełdowe kontraktów walutowych kształtowały się następująco:
- na dolara 2,2050 USDPLN
- na euro 3,4250 EURPLN
Kurs crossowy wynosi więc 1,5533 EURUSD, natomiast spread 1,2200 PLN na jednostkę waluty. Wielkości
kontraktów wynoszą odpowiednio 10.000 USD oraz 10.000 EUR.
Inwestor przewiduje, że w okresie marzec  maj kurs crossowy będzie wzrastał, tzn. nastąpi wzmocnienie
kursu euro względem dolara, a tym samym wzrost spreadu, który kupuje. Stosuje więc następującą strategię:
Miesiąc Transakcja Cross/Spread
Kupno kontraktu czerwcowego na euro:
Marzec  otwarcie 3,4250 EURPLN 1,5533
pozycji Sprzedaż kontraktu czerwcowego na EURUSD/1,2200 PLN
dolara: 2,2050 USDPLN
Sprzedaż kontraktu czerwcowego na euro:
Maj  zamknięcie 3,5950 EURPLN 1,6208
pozycji Kupno kontraktu czerwcowego na dolara: EURUSD/1,3770 PLN
2,2180 USDPLN
Rozliczenie
Kontrakt na euro Kontrakt na dolara
Kupno: - 3,8250 EURPLN Sprzedaż: + 2,2050 USDPLN
Sprzedaż: + 3,9950 EURPLN Kupno: - 2,2180 USDPLN
Wynik na długiej pozycji:+ 0,1700 Wynik na krótkiej pozycji: - 0,0130
EURPLN USDPLN
Wynik spekulacji:
(+0,1700  0,0130)x10.000= + 1.570 PLN
W przypadku zajęcia tylko pozycji krótkiej w kontrakcie na dolara inwestycja przyniosłaby stratę wynoszącą:
0,0130x10.000 = 130 PLN. Tymczasem na strategii spreadowej został osiągnięty zysk przy ograniczonym
ryzyku.
Jak widać stosowanie złożonych strategii spekulacyjnych znacznie ograniczyło ryzyko poniesienia straty,
jaką poniósłby inwestor, w przypadku niekorzystnej zmiany cen aktywów bazowych. Inwestowanie takie
stanowi już wyższy stopień inżynierii finansowej. Jednak warto go wdrożyć, aby ograniczyć ryzyko, jakie
niesie prosta spekulacja.