66 W. Jelski, E. Kutyłowska, M. Szmitkowski
Rola alkoholu etylowego w patogenezie zapaleń trzustki
WOJCIECH JELSKI1, EMILIA KUTYA
OWSKA2, MACIEJ SZMITKOWSKI1
1
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Zakład Diagnostyki Biochemicznej, kierownik: prof. dr hab. M. Szmitkowski;
2
Szpital Ogólny w Wysokiem Mazowieckiem, Laboratorium Analityczne, kierownik: mgr M. Jankowska
Rola alkoholu etylowego w patogenezie zapaleń trzustki The role of ethanol in pathogenesis of pancreatitis
Jelski W.1, Kutyłowska E.2, Szmitkowski M.1 Jelski W.1, Kutyłowska E.2, Szmitkowski M.1
1 1
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Zakład Diagnostyki Medical University of Białystok, Poland, Departments
Biochemicznej; 2Szpital Ogólny w Wysokiem Mazowieckiem, of Biochemical Diagnostics; 2General Hospital in Wysokie
Laboratorium Analityczne Mazowieckie, Poland, Analytical Laboratory
Zapalenie trzustki jest związane ze spożywaniem alkoholu. Mecha- Alcohol consumption is associated with pancreatitis, but the mecha-
nizm uszkodzenia narządu nadal jest niewyjaśniony. Metabolizm al- nism unducing this injury is not fully understood. The pancreas can
koholu w trzustce może zachodzić na szlaku oksydacyjnym z udzia- metabolize ethanol via oxidative pathway involving alcohol dehydro-
Å‚em dehydrogenazy alkoholowej (ADH) i cytochromu P-450 2E1 oraz genase (ADH), cytochrome P-450 2E1 and the nonoxidative path-
na drodze nieoksydacyjnej. Uszkodzenie trzustki jako następstwo way. Injury to the pancreas due to its capacity to metabolize etha-
metabolizmu alkoholu jest wynikiem bezpośredniego działania es- nol may be mediated by direct effects of both fatty acid ethyl esters
trów etylowych kwasów tłuszczowych (FAEE) i aldehydu octowego, (FAEEs) and acetaldehyde and by alterations induced within the cells
jak również zmian indukowanych w komórkach podczas przemian during ethanol metabolism, such as changes in the intracellular re-
etanolu, takich jak zmiany oksydo-redukcyjne i stres oksydacyjny. dox state and the generation of oxidative stress. These processes
Procesy te mogą wpływać na powstawanie zmian w sekrecji trzust- induce changes in pancreatic digestive enzymes secretion, what
kowych enzymów trawiennych, co powoduje wystąpienie zapalenia contributes to development of pancreatitis.
trzustki.
SÅ‚owa kluczowe: alkohol etylowy, zapalenie trzustki, estry etylowe Key words: ethanol, pancreatitis, fatty acid ethyl esters
kwasów tłuszczowych
Pol. Merk. Lek., 2011, XXX, 175, 66 Pol. Merk. Lek., 2011, XXX, 175, 66
Głównym czynnikiem etiologicznym rozwoju zarówno ostre- burzenia trawienia i wchłaniania. Panuje przekonanie, że
go (OZT), jak i przewlekłego zapalenia trzustki (PZT) jest al- większość przypadków ostrego zapalenia trzustki to epizody
kohol etylowy. Nadmierne jego spożycie odpowiada za około ostrych napadów już od dawna istniejącego przewlekłego
50% przypadków OZT oraz 80% PZT [20]. Ze względu na zapalenia, które przebiegało bez objawów klinicznych, oraz
indywidualną wrażliwość na alkohol trudno określić bezpiecz- niewydolności zewnątrzwydzielniczej tego narządu. W pro-
ny poziom jego spożycia w aspekcie wywoływania zmian w cesie patogenezy ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki
tym narządzie. Według aktualnych poglądów, ryzyko zacho- można wyróżnić dwie zasadnicze komponenty: proces nisz-
rowania na przewlekłe zapalenie trzustki zależy w większym czenia oraz proces naprawy tkanki gruczołu trzustkowego.
stopniu od dziennej ilości spożywanego alkoholu oraz czasu W OZT dominuje ten pierwszy, w PZT natomiast proces na-
jego konsumpcji. Wykazano, że do PZT dochodzi w wyniku prawczy, który wymyka się spod kontroli i stopniowo dopro-
spożywania ponad 20 g alkoholu na dobę (w przeliczeniu na wadza do zwłóknienia narządu. Kluczowym zjawiskiem w
czysty etanol) po około 10 latach. Stwierdzono również, że zapaleniu trzustki jest patologiczna aktywacja enzymów tra-
ryzyko wystąpienia zaburzeń w gruczole trzustkowych zwięk- wiennych wewnątrz narządu, zamiast  zgodnie z fizjologią
sza się logarytmicznie wraz z dawką etanolu. Oznacza to, że  w dwunastnicy [2].
dwukrotne zwiększenie dziennej dawki spożywanego alko-
holu powoduje czterokrotny wzrost zachorowalności [17]. Tak
więc nawet małe dawki alkoholu wypijane systematycznie METABOLIZM ALKOHOLU ETYLOWEGO
stwarzają duże niebezpieczeństwo wystąpienia poważnych W TRZUSTCE
zaburzeń oraz nieodwracalnych zmian w tym gruczole. Ro-
dzaj spożywanego alkoholu oraz tryb jego picia mają zdecy- Alkohol etylowy jest łatwo wchłaniany w przewodzie pokar-
dowanie mniejsze znaczenie w patogenezie zapaleń trzust- mowym, głównie w żołądku i jelicie cienkim. Następnie ulega
ki. Negatywny wpływ alkoholu ulega znacznemu spotęgowa- wielu przemianom, przede wszystkim w wątrobie, na drodze
niu przy jednoczesnym stosowaniu diety bogatobiałkowej i metabolizmu oksydacyjnego. Metabolizm ten może przebie-
bogatotłuszczowej. Istotne znaczenie odgrywa również pod- gać z udziałem trzech różnych układów enzymatycznych:
łoże genetyczne. Wykazano bowiem istnienie genów odpo- dehydrogenazy alkoholowej (alcohol dehydrogenase  ADH),
wiedzialnych za indywidualną wrażliwość trzustki na działa- mikrosomalnego systemu utleniania etanolu (microsomal
nie alkoholu [27]. Geny te nie są jeszcze dokładnie zbadane. oxidizing etanol system  MEOS) oraz katalazy [13]. Aktyw-
Zaobserwowano jedynie, że mają one wpływ na metabolizm ność każdego z tych szlaków powoduje wytworzenie aldehy-
alkoholu, jego toksyczne działanie oraz predyspozycje do du octowego, bardzo toksycznego metabolitu etanolu, który
uzależnień. Przebiegające subklinicznie mutacje genów ulega następnie oksydacji do kwasu octowego pod wpływem
SPINK 1 (serine pro tease inhibitor Kazal type I) oraz CFTR dehydrogenazy aldehydowej (aldehyde dehydrogenase 
(cystic fibrosis transmembrane regulator) mogą predyspono- ALDH). Powszechnie uważa się, że dominującą rolę w prze-
wać do alkoholowego zapalenia trzustki [21]. mianach etanolu zachodzących w wątrobie odgrywa dehy-
PZT jest chorobÄ… cechujÄ…cÄ… siÄ™ uszkodzeniem narzÄ…du drogenaza alkoholowa. Jednak metabolizm alkoholu etylo-
powodującym po latach niewydolność wydzielniczą oraz za- wego może mieć miejsce także w innych narządach i prze-
Rola alkoholu etylowego w patogenezie zapaleń trzustki 67
biegać na drodze innej niż oksydacyjna. Przewlekłe poda- ki (pobudzane sekretyną i cholecystokininą). U osób naduży-
wanie alkoholu może prowadzić do wzmożenia metabolizmu wających alkoholu natomiast po kilku tygodniach dochodzi
na szlakach nieoksydacyjnych, tj. przez sprzęganie z kwa- do zaburzeń czynności zewnątrzwydzielniczej trzustki. Ko-
sem siarkowym i glukuronowym oraz przez estryfikację wol- lejne porcje etanolu nie powstrzymują już wydzielania en-
nych kwasów tłuszczowych. Fizjologiczne znaczenie tych zymów trzustkowych, lecz powodują ciągłe nadmierne ich
przemian nie zostało do końca wyjaśnione. Reakcje estryfi- wytwarzanie [2]. Sok trzustkowy staje się bogatobiałkowy,
kacji kwasów tłuszczowych przez etanol mogą mieć związek co w połączeniu ze zwiększeniem stężenia laktoferyny
z patogenezą alkoholowego uszkodzenia narządów miąższo- sprzyja powstawaniu precypitatów białkowych oraz zatka-
wych, np. śledziony, w której oksydacyjny metabolizm za- niu drobnych przewodów trzustkowych [9]. Konsekwencją
chodzi tylko w niewielkim stopniu [12]. tego zjawiska jest upośledzenie odpływu soku trzustkowe-
Zdolność trzustki do metabolizowania alkoholu etylowe- go z poszczególnych pęcherzyków oraz ich zanik połączo-
go jest ciągle tematem dyskusji i badań. Proces ten przebie- ny z rozwojem tkanki łącznej. W wyniku systematycznego,
ga w trzustce w odmienny sposób niż w innych narządach. ciągłego spożywania alkoholu dochodzi do postępującego
Jest on przede wszystkim bardziej zróżnicowany. W trzustce zaniku części wydzielniczej oraz włóknienia trzustki o cha-
bowiem dochodzi zarówno do oksydacyjnych, jak i nieoksy- rakterze nieodwracalnym. Wykazano, że alkohol powoduje
dacyjnych przemian etanolu. Haber wykazał w komórkach zmniejszenie aktywności amylazy z jednoczesnym zwiększe-
pęcherzykowych trzustki aktywność dehydrogenazy alkoho- niem aktywności lipazy, co w połączeniu ze zwiększonym
lowej, głównie izoenzymu klasy III ADH, i temu izoenzymowi stężeniem cholesterolu we krwi stymuluje tworzenie estrów
przypisuje on istotną rolę w metabolizmie etanolu [7]. Jed- cholesterolu, które odkładają się w nabłonku komórek gru-
nak większość badaczy nie podziela tego poglądu, ponie- czołowych trzustki [28].
waż  ze względu na właściwości katalityczne ADH III (dużą Zaburzenia transportu białek w obrębie komórek pęche-
stałą Michaelisa dla etanolu, a tym samym małe powinowac- rzykowych pod wpływem etanolu powodują kolokalizację zy-
two)  izoenzym ten praktycznie nie bierze udziału w oksy- mogenów lizosomalnych i trawiennych oraz zwiększenie ich
dacji alkoholu etylowego [10]. Natomiast aktywność izoen- łamliwości. Uwolnienie aktywnych enzymów, stymulowane
zymu klasy I dehydrogenazy alkoholowej, który ma duże po- przewlekłym spożywaniem alkoholu, prowadzi także do pre-
winowactwo do alkoholu etylowego, jest w trzustce nieznacz- cypitacji białek w przewodach trzustkowych oraz do znisz-
na. Z kolei Norton i wsp. wykazali w tym gruczole obecność czenia miąższu trzustki. Jeżeli zawartość wakuoli trafia do
cytochromu P-450, który może uczestniczyć w przemianach przestrzeni zewnątrzkomórkowej zamiast do przewodu trzust-
alkoholu etylowego w mikrosomalnym systemie oksydacji eta- kowego, dochodzi do rozwoju alkoholowego ostrego zapale-
nolu [15]. Jednak według Hammamato i wsp., dominującym nia trzustki [22].
mechanizmem metabolizmu etanolu w trzustce jest szlak nie- Istnieje również interesująca koncepcja o udziale fosfoli-
oksydacyjny z udziałem syntazy estrów etylowych kwasów pazy D i reakcji transfosfatydylacji w procesie uszkodzenia
tłuszczowych (fatty acid ethyl esters  FAEE). Dzięki aktyw- tego narządu pod wpływem etanolu. Fizjologicznie enzym ten
ności tego enzymu dochodzi do reakcji estryfikacji kwasów hydrolizuje fosfatydylocholinę do choliny i kwasu fosfatydo-
tłuszczowych etanolem, a powstałe w jej wyniku estry etylo- wego. Obecność alkoholu sprawia, że zamiast tego ostat-
we kwasów tłuszczowych odgrywają istotną rolę w procesie niego produktu powstaje metabolicznie stabilny fosfatydylo-
karcinogenezy w tym narządzie [8]. Drugim enzymem biorą- etanol, zdolny do uszkadzania błon komórkowych komórek
cym udział w metabolizmie nieoksydacyjnym etanolu w trzu- pęcherzykowych trzustki [3].
stce jest acylkoenzym A: ethanolo-tleno-acyltransferazy (acyl-
coenzyme A: ethanol O-acyltransferase AEAT), który rów-
nież uczestniczy w tworzeniu estrów etylowych kwasów tłusz- DZIAA
ANIE METABOLITÓW ALKOHOLU
czowych. Jego aktywność we wszystkich narządach jest ETYLOWEGO NA TRZUSTK

znacznie większa niż syntazy, lecz jedynie w trzustce wyka-
zuje niższy poziom [5]. W wyniku różnych szlaków metabolizmu etanolu w trzustce
powstaje wiele metabolitów: estry etylowe kwasów tłuszczo-
wych, aldehyd octowy i wolne rodniki. Każdy z tych związ-
DZIAA
ANIE ALKOHOLU ETYLOWEGO ków może odgrywać istotną rolę w patogenezie zmian zapal-
NA TRZUSTK
nych w tym gruczole.
FAEE, powstajÄ…ce w wyniku metabolizmu nieoksydacyj-
Mimo że już w 1946 roku stwierdzono ścisły związek między nego i gromadzące się w trzustce w konsekwencji długotrwa-
nadmiernym spożywaniem alkoholu etylowego a zapaleniem łego nadużywania alkoholu, wykazują silne działanie toksycz-
trzustki, mechanizm alkoholowego uszkodzenia tego narzą- ne. Za ich udziałem w patogenezie zapalenia trzustki prze-
du pozostaje nadal niewyjaśniony. Etanol może przyczyniać mawia wzrost stężenia tych estrów we krwi i tkankach, towa-
się do rozwoju zapalenia trzustki na skutek różnych proce- rzyszący objawom uszkodzenia narządu, identycznym jak
sów, wśród których wyróżnia się: zwiększenie lepkości soku wykazane w badaniach in vitro na izolowanych komórkach
oraz ciśnienia w przewodach trzustkowych; upośledzenie gruczołowych [26]. Zaobserwowano także istnienie dodatniej
przepływu krwi w trzustce; wzrost przepuszczalności w ob- korelacji między stężeniem etanolu i FAEE we krwi [6]. Do-
rębie przewodów trzustkowych; bezpośredni lub pośredni minującym estrem w wydzielinie gruczołu trzustkowego jest
wpływ etanolu na komórki pęcherzykowe trzustki oraz wy- ester linolowy (stanowiący 50%), następnie palmitynian
wołanie reakcji zapalnej w wyniku uszkodzenia tych komó- (20%), stearynian (15%) i oleinian (10%). Jednak w samym
rek [23]. Alkohol etylowy, oddziałując na trzustkę, powoduje miąższu trzustki obok linolanu etylu dominuje oleinian, któ-
włóknienie tego narządu. Proces ten przebiega na dwóch rego jest dwa razy więcej niż w wydzielinie [11]. Pod ich wpły-
równoległych ścieżkach: martwiczo-zapalnej i metabolicznej. wem dochodzi do aktywacji trypsynogenu, uszkodzenia lizo-
Aktywacja obu tych ścieżek prowadzi do pobudzenia komó- somów w komórkach trzustkowych, wakuolizacji komórek
rek gwiaz
dzistych, które ulegają następnie przekształceniu oraz ich obrzęku [24]. Mechanizm ten polega na wiązaniu z
w miofibroblasty, mające zdolność wytwarzania składników błonami komórkowymi i uwalnianiu wolnych kwasów tłusz-
tkanki łącznej [1]. czowych w wyniku hydrolizy estrów etylowych kwasów tłusz-
Kluczowym zjawiskiem prowadzącym do zapalenia trzustki czowych. W miąższu trzustki dochodzi również do powsta-
jest patologiczna aktywacja enzymów trawiennych wewnątrz wania i gromadzenia się estrów cholesterolowych, które
samego narządu. Na ten proces może wpływać alkohol ety- uszkadzają lizosomy komórkowe, a w wyniku hamowania de-
lowy. U osób pijących sporadycznie jedna dawka etanolu gradacji zewnątrzkomórkowych białek macierzy rozwija się
hamuje na około dwie godziny wydzielanie zewnętrzne trzust- proces włóknienia [28]. W procesach z udziałem FAEE uczest-
68 W. Jelski, E. Kutyłowska, M. Szmitkowski
niczą jony wapnia uwalniane pod wpływem etanolu z retiku- PIŚMIENNICTWO
lum endoplazmatycznego. Zwiększenie stężenia tych jonów
1. Apte M.V., Phillips P.A., Fahmy R.G.: Does alcohol directly stimulate pan-
w cytozolu komórek nabłonkowych trzustki powoduje ich
creatic fibrogenesis? Studies with rat pancreatic stellate cells. Gastroen-
śmierć jako efekt przedwczesnej aktywacji enzymów trawien-
terology, 2000, 118, 780-794.
nych i wakuolizacji [4].
2. Apte M.V., Wilson J.S., Korsten M.A. i wsp.: Effects of ethanol and prote-
Alkohol etylowy ma zdolność, na drodze dyfuzji prostej,
in deficiency on pancreatic digestive and lysosomal enzymes. Gut, 1995,
36, 287-293.
przenikania do komórek pęcherzykowych trzustki, gdzie może
3. Aradottir S., Lundqvist C., Alling C.: Phosphatidylethanol in rat organs
ulegać oksydacji do aldehydu octowego, który wykazuje bez-
after ethanol exposure. Alcohol Clin. Exp. Res., 2002, 26, 514-518.
pośrednie działanie toksyczne. Pierwotnie następuje uszko-
4. Criddle D.N., Gerasimenko J.V.., Baumgartner H.K. i wsp.: Calcium si-
dzenie pęcherzyków trzustkowych, a następnie obserwuje
gnaling and pancreatic cell death: apoptosis or necrosis? Cell Death Dif-
fer., 2007, 14, 1285-1294.
się zaburzenia wydzielania. Acetaldehyd ma zdolność sty-
5. Diczfalusy M.A., Björkhem I., Einarsson C. i wsp.: Characterization of
mulacji lipogenezy, co prowadzi do stłuszczenia. W dalszym
enzymes involved in formation of ethyl esters of long-chain fatty acids in
etapie stwierdza się cechy włóknienia, powstawanie kamieni
humans. J. Lipid. Res., 2001, 42, 1025-1032.
oraz zniszczenia przewodów trzustkowych [14]. Jednak ze
6. Doyle K.M., Cluette-Brown J.E., Dube D.M. i wsp.: Fatty acid ethyl esters
in the blood as markers for ethanol intake. JAMA, 1996, 276, 1152-1156.
względu na małą aktywność dehydrogenazy alkoholowej w
7. Haber P.S., Apte M.V., Applegate T.L. i wsp.: Metabolism of ethanol by
trzustce, stężenie aldehydu octowego powstałego w wyniku
rat pancreatic acinar cells. J. Lab. Clin. Med., 1998, 132, 294-302.
utleniania etanolu nie wydaje się być dostatecznie duże, aby
8. Hammamoto Y., Yamada S., Hirayama C.: Nonoxidative metabolizm of
mógł on odgrywać istotną rolę w procesie rozwoju zapalenia
ethanol in the pancreas; implication in alcoholic pancreatic damage. Bio-
chem. Pharmacol., 1990, 39, 241-245.
trzustki. Podobnie przedstawia się sytuacja w komórkach
9. Hayakawa T., Jin C.X., Ko S.B. i wsp.: Lactoferrin in gastrointestinal dise-
nowotworowych raka trzustki, gdzie ADH i ALDH wykazujÄ…
ase. Intern. Med., 2009, 48, 1251-1254.
małą aktywność i nie ma istotnych różnic między aktywno-
10. Jelski W., Chrostek L., Szmitkowski M.: The activity of class I, II, III and IV
ścią tych enzymów w tkance nowotworowej i zdrowej. Z tego
alcohol dehydrogenase isoenzymes and aldehyde dehydrogenase in the
pancreatic cancer. Pancreas, 2007, 32, 142-146.
względu można przyjąć, że udział dehydrogenazy alkoholo-
11. Laposata M., Kabakibi A., Walden M.P. i wsp.: Differences in the fatty
wej i aldehydowej nie jest znaczÄ…cy w patogenezie raka tego
acid composition of fatty acid ethyl esters in organs and their secretions.
narzÄ…du [10].
Alcohol Clin. Exp. Res., 2000, 24, 1488-1491.
Przedmiotem badań dotyczących patogenezy OZT jest
12. Laposata E.A., Lange L.G.: Presence of nonoxidative etanol metabolism
in human organs commonly damaged by ethanol abuse. Science, 1986,
znaczenie stresu oksydacyjnego wywołanego przez wolne
231, 497-499.
rodniki tlenowe, powstałe między innymi w wyniku przemian
13. Lieber C.S.: Metabolism of alcohol. Clin. Liv. Dis., 2005, 9, 1-35.
etanolu z udziałem cytochromu P-450 [16]. Wolne rodniki tle-
14. Nordback I.H., MacGowan S., Potter J.J. i wsp.: The role of acetaldehyde
nowe są przyczyną nadmiernej aktywności leukocytów, któ- in the pathogenesis of acute alcoholic pancreatitis. Ann Surg., 1991, 214,
671-678.
re w miejscu uszkodzenia narządu nasilają zaburzenia ukła-
15. Norton I.D., Apte M.V., Haber P.S. i wsp.: Cytochrome P-4502E1 is pre-
du oksydo-redukcyjnego i powodujÄ… uwalnianie wielu enzy-
sent in rat pancreas and is induced by chronic ethanol administration.
mów proteolitycznych i czynników prozakrzepowych. Na sku-
Gut, 1998, 42, 426-430.
tek aktywacji komórek zapalnych w trzustce dochodzi do
16. Norton J.D., Apte M.V., Lux O. i wsp.: Chronic ethanol administration causes
oxidative stress in the rat pancreas. J. Lab. Clin. Med. 1998, 131, 442-446.
uszkodzenia komórek pęcherzykowych, uwolnienia enzymów
17. Pezzilli R.: Etiology of chronic pancreatitis: has it changed in the last
lizosomalnych i destrukcji narządu [18]. Przewlekłe naduży-
decade? World J. Gastroenterol., 2009, 15, 4737-4740.
wanie alkoholu prowadzi do zubożenia diety w antyoksydan-
18. Rinderknecht H.: Fatal pancreatitis: A consequence of excessive leuco-
ty, przyczyniajÄ…c siÄ™ tym samym do rozwoju stresu oksyda- cyte stimulation? Int. J. Pancreatol. 1988, 3, 105-112.
19. Rose P., Fraine E., Hunt L.P. i wsp.: Dietary antioxidants and chronic
cyjnego, który powoduje transkrypcję genów związanych ści-
pancreatitis. Hum. Nutr. Clin. Nutr., 1986, 40, 151-164.
śle z procesem zapalnym i apoptozą komórek trzustki [19].
20. Rydzewska G., Jedynak M.: Patogeneza przewlekłego alkoholowego
Tlenowy i beztlenowy metabolizm etanolu sÄ… alternatyw-
zapalenia trzustki. Gastroenterol. Pol., 1998, 5, 83-89.
nymi drogami przemian, które uzupełniają się w sytuacji nie- 21. Shimosegawa T., Kume K., Satoh K.: Chronic pancreatitis and pancre-
atic cancer: prediction and mechanism. Clin. Gastroenterol. Hepatol.,
wydolności jednej z nich, dzięki czemu regulują toksyczność
2009, 7, 23-28.
etanolu w stosunku do trzustki [25].
22. Singh M.: Alcoholic pancreatitis. Possible role of digestive enzyme and
lysosomal hydrolase colocalization and abnormal trafficking of proteins
after exit site at trans Golgi network (TGN). Int. J. Pancreatol., 1991, 8,
111-118.
PODSUMOWANIE
23. Vonlaufen A., Wilson J.S., Apte M.V.: Molecular mechanisms of pancre-
atitis: current opinion. J. Gastroenterol. Hepatol., 2008, 23, 1339-1348.
Nie ulega wątpliwości, że głównym czynnikiem etiologicznym
24. Werner J., Laposata M., Fernandez-del Castillo C. i wsp.: Pancreatic in-
zarówno ostrego, jak i przewlekłego zapalenia trzustki jest
jury in rats induced by fatty acid ethyl ester, a nonoxidative metabolite of
alkohol etylowy, który odpowiada za ponad połowę przypad- alcohol. Gastroenterology, 1997, 113, 286-294.
25. Werner J., Saghir M., Castillo C.F. i wsp.: Linkage of oxidative and nonoxi-
ków zachorowań. Jednak patomechanizm jego toksycznego
dative ethanol metabolism in the pancreas and toxicity of nonoxidative etha-
wpływu na trzustkę, mimo wielu lat badań, pozostaje nie do
nol metabolites for pancreatic acinar cells. Surgery, 2001, 129, 736-744.
końca wyjaśniony. Patogenne działanie wykazuje sam eta- 26. Werner J., Saghir M., Warshaw A.L. i wsp.: Alcoholic pancreatitis in rats:
nol oraz jego metabolity powstające na różnych (oksydacyj- injury from nonoxidative metabolites of ethanol. Am. J. Physiol. Gastroin-
test. Liver Physiol., 2002, 283, 65-73.
nych i nieoksydacyjnych) szlakach przemian alkoholu. Do
27. Whitcomb D.C.: Genetic aspects of pancreatitis. Annu. Rev. Med., 2010,
metabolitów tych należą przede wszystkim: estry etylowe
61, 413-424.
kwasów tłuszczowych, aldehyd octowy oraz wolne rodniki.
28. Wilson J.S., Apte M.V., Thomas M.C. i wsp.: Effects of ethanol, acetaldehyde
Związki te mogą powodować aktywację enzymów trawien- and cholesterol esters on pancreatic lysosomes. Gut, 1992, 33, 1099-1104.
nych, uszkodzenie komórek pęcherzykowych oraz ich apop-
Otrzymano 21paz
dziernika 2010 r.
tozę. Według wielu badaczy, dominującą rolę w tych proce-
Adres: Wojciech Jelski, Zakład Diagnostyki Biochemicznej, Uniwersytet Me-
sach odgrywają estry etylowe kwasów tłuszczowych.
dyczny, 15-269 Białystok, ul. Waszyngtona 15 A