Wpływ przewlekłego spożywania alkoholu na stężenie lipidów, lipoprotein i apolipoprotein we krwi 521
Wpływ przewlekłego spożywania alkoholu na stężenie
lipidów, lipoprotein i apolipoprotein we krwi
AGNIESZKA KRAWIEC, BOGDAN CYLWIK, LECH CHROSTEK, ZBIGNIEW SUPRONOWICZ,
MACIEJ SZMITKOWSKI
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Zakład Diagnostyki Biochemicznej, kierownik: prof. dr hab. med. M. Szmitkowski
Wpływ przewlekłego spożywania alkoholu na stężenie The effect of chronic alcohol abuse on the lipids, lipoproteins
lipidów, lipoprotein i apolipoprotein we krwi and apolipoproteins concentrations in the sera
Krawiec A., Cylwik B., Chrostek L., Supronowicz Z., Szmitkowski M. Krawiec A., Cylwik B., Chrostek L., Supronowicz Z., Szmitkowski M.
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Zakład Diagnostyki Bioche- Medical University of Bialystok, Poland, Department of Biochemical
micznej, e-mail: [e-mail] Diagnostics, e-mail: [e-mail]
Nadużywanie alkoholu powoduje zmiany stężeń lipidów i lipoprotein Alcohol abuse causes changes in the lipids, lipoproteins and apoli-
we krwi, co może mieć związek z ryzykiem rozwoju chorób serco- poproteins concentrations in the blood, which may be related to the
wo-naczyniowych. risk of the development of cardiovascular diseases.
Cel pracy. Ocena wpływu nadużywania alkoholu na zmiany stęże- The aim of this study was to evaluate the effect of alcohol abuse
nia cholesterolu, triglicerydów, lipoprotein o wysokiej i niskiej gęsto- on the serum levels of cholesterol, triglycerides, high and low densi-
ści, apolipoprotein AI i B i lipoproteiny (a)  w surowicy oraz ocena ty lipoproteins, apolipoproteins AI and B, and lipoprotein (a), and to
ryzyka narażenia na choroby sercowo-naczyniowe. asses the risk of exposure to the cardiovascular diseases.
Materiał i metody. Badanie przeprowadzono u 118 pacjentów uza- Material and methods. The study was carried out in 118 alcohol
leżnionych od alkoholu, których podzielono na 7 podgrup według dependent patients, who were divided into the 7 subgroups accor-
różnych kryteriów: wielkości spożycia alkoholu w ciągu tygodnia, ding to various criteria: the amounts of weekly alcohol intake, the
okresu abstynencji i czasu trwania ostatniego upojenia oraz u 27 time of abstinence and the period of last drinking; and in 27 social
mężczyzn pijących okazjonalnie. drinkers men.
Wyniki. U pacjentów nadużywających alkoholu stężenia apo AI i Results. In alcohol abuse patients, the levels of apo AI and HDL-Ch
HDL-Ch są zwiększone, a apo B, LDL-Ch i Lp(a)  zmniejszone. are increased, but of apo B, LDL-Ch and Lp(a)  decreased. The
Analiza dotycząca modelu spożywania alkoholu wykazała, że stę- analysis of lipid markers according to the history of alcohol abuse
żenia HDL-Ch i LDL-Ch zależą od wielkości tygodniowego spożycia showed that the levels of HDL-Ch and LDL-Ch were dependent on
alkoholu i okresu abstynencji, zaÅ› apo AI, apo B i Lp(a)  od okresu the amounts of weekly alcohol intake and the time of abstinence,
abstynencji. Stężenie cholesterolu i triglicerydów nie wykazywało while the apo AI, apo B and Lp(a) on the time of abstinence. The
istotnych zmian. concentration of cholesterol and triglycerides did not significantly
Wnioski. U nadużywających alkoholu dochodzi do zmian stężenia change.
niektórych wskaz
ników lipidowych we krwi. Zmiany te zależą od wiel- Conclusion. In alcohol abuse patients the concentrations of some
kości spożycia alkoholu, okresu abstynencji lub czasu trwania ostat- lipid markers are changed. These alterations depend on the amo-
niego upojenia. Stężenia wskaz
ników antyaterogennych wzrastają, unts of weekly alcohol intake, the time of abstinence and the period
a wskaz
ników aterogennych  zmniejszają się. Zmiany lipidowych of last drinking. The concentrations of antiatherogenic markers are
wskaz
ników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u osób naduży- increased, but the atherogenic  decreased. The changes in the li-
wających alkoholu nie powinny być traktowane jako jednoznacznie pid markers of cardiovascular diseases risk, should not be treated
korzystne. as an explicity favourable, in alcohol abuse patients.
SÅ‚owa kluczowe: alkohol, wskaz
niki lipidowe Key words: alcohol, lipid markers
Pol. Merk. Lek., 2008, XXIV, 144, 521 Pol. Merk. Lek., 2008, XXIV, 144, 521
Nadużywanie alkoholu w Polsce nadal jest dużym proble- Zaburzony pod wpływem nadużywania alkoholu metabo-
mem społecznym, który wywołuje różnorodne skutki zdro- lizm lipoprotein może być monitorowany przez pomiar stęże-
wotne. Większość zmian wywołanych przez nadmierne spo- nia lipidów i lipoprotein we krwi. Stwierdzono, że umiarkowa-
żywanie alkoholu ma charakter negatywny, dlatego na szcze- ne i duże spożycie alkoholu zwiększa stężenia przeciw-
gólną uwagę zasługuje fakt korzystnego wpływu alkoholu na miażdżycowych apo- i lipoprotein, takich jak: apolipoprote-
układ krążenia. Rezultatem tego działania jest zmniejszone ina AI (apo AI) i lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL), a
ryzyko choroby niedokrwiennej serca [19]. Mechanizm tego zmniejsza stężenia apolipoproteiny B (apo B), lipoproteiny o
protekcyjnego działania alkoholu etylowego związany jest niskiej gęstości (LDL) i lipoproteiny (a)  Lp(a), które działają
między innymi z metabolizmem lipidów i lipoprotein. Wskaz
- aterogennie [15, 35]. W okresie abstynencji zmiany stężeń
niki lipidowe wielokrotnie były oceniane wcześniej i wykazy- apo- i lipoprotein zachodzą w odwrotnym kierunku [10, 14].
wały ścisły związek z występowaniem choroby wieńcowej Zmiany ilościowe i jakościowe lipidów i lipoprotein są kon-
serca. Działanie ochronne na naczynia krwionośne wykazu- sekwencją zaburzenia syntezy i degradacji lipoprotein pod
je głównie lipoproteina o wysokiej gęstości (HDL), która ha- wpływem alkoholu, które z kolei są związane z defektem
muje wychwyt i degradację śródkomórkową cząstek lipopro- glikozylacji białek strukturalnie związanych z lipoproteina-
teinowych o niskiej gęstości (LDL) w śródbłonku naczyń, mi [13]. Chodzi tu o zahamowanie końcowej sjalilacji (przy-
powodując zwiększenie wskaz
nika HDL /LDL i opóz
niając w łączanie kwasu sjalowego) apolipoprotein E i J (białek frak-
ten sposób rozwój miażdżycy [30]. cji HDL cholesterolu), apolipoproteiny (a) oraz białka prze-
522 A. Krawiec i wsp.
noszącego estry cholesterolu  CETP (ang. cholesterol es- Próbki surowicy do czasu wykonania badania przechowywa-
ter transfer protein) [8, 17, 20]. no zamrożone w temperaturze  86°C.
Nie ma zgodności w piśmiennictwie odnośnie wpływu Całkowite stężenie cholesterolu (Ch), triglicerydów (TG) i
nadmiernego spożycia alkoholu na całkowite stężenia cho- cholesterolu we frakcji lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL-
lesterolu i triglicerydów. Stężenia tych lipidów mogą więc być Ch) w surowicy oznaczano metodami rutynowymi przy uży-
zarówno prawidłowe, zwiększone, jak i zmniejszone. Można ciu testów firmy Beckman Coulter (Ireland Reagents, Mervue
też uzyskać wyniki mieszane, tzn. zwiększone stężenie tri- Business Park, Mervue, Galaway, Irlandia) z wykorzystaniem
glicerydów, a zmniejszone cholesterolu [15]. Powodem roz- analizatora biochemicznego CX4 Beckman Coulter (USA).
bieżności wyników, w naszej opinii, jest różny model spoży- Stężenie cholesterolu we frakcji lipoprotein o niskiej gęstości
wania alkoholu, a w szczególności wielkość spożycia alko- (LDL-Ch), u których stężenie triglicerydów w surowicy nie
holu, czas trwania ostatniego upojenia i okres abstynencji. przekraczało 4,52 mmol/l obliczano według wzoru Friedewal-
Niektórzy badacze uwzględniali jedną z tych zmiennych, pod- da [21]:
czas gdy najczęściej pacjentów nadużywających alkoholu
Ch  TG
traktowano jako grupÄ™ jednorodnÄ…. LDL-Ch =
2,2  HDL-Ch
Dlatego celem tej pracy jest analiza wskaz
ników lipido-
wych u pacjentów nadużywających alkoholu, ze szczegól- Gdy stężenie triglicerydów przekraczało tę wartość, stę-
nym uwzględnieniem modelu spożywania alkoholu, oraz oce- żenie LDL-Ch oznaczono zestawami firmy Beckman Coulter.
na ryzyka narażenia tych pacjentów na chorobę niedokrwien- Stężenie apolipoproteiny AI i apolipoproteiny B oznaczano
ną serca. metodami immunoturbidymetrycznymi przy użyciu zestawów
odczynnikowych firmy Abbott Diagnostics (Japonia) na anali-
zatorze Architect ci 8200 (Abbott, USA). Wskaz
nik HDL-Ch i
MATERIAA
I METODY LDL-Ch traktujemy w tej pracy, jako pośredni sposób ilościo-
wej oceny frakcji lipoproteinowych HDL i LDL. Stężenie lipo-
Grupę badaną stanowiło 118 pacjentów, w tym 106 mężczyzn proteiny (a) oznaczano zestawami firmy Biokit SA (Barcelo-
i 12 kobiet uzależnionych od alkoholu, w wieku 20 - 71 lat na, Hiszpania) na analizatorze Architect ci 8200.
(średnia wieku 44 lata), przyjętych w celu leczenia na Od-
dział Detoksykacyjny Szpitala Psychiatrycznego (Choroszcz Porównania pomiędzy grupami badanymi i kontrolną prze-
koło Białegostoku). Uzależnienie od alkoholu rozpoznawano prowadzono za pomocą testu Manna-Withney'a. Wpływ okre-
na podstawie zaburzeń psychicznych według kryteriów Mię- su abstynencji (3 podgrupy) na wskaz
niki lipidowe oceniono
dzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych za pomocą testu ANOVA rang Kruskala-Wallisa. Za istotne
(ICD-10) [36]. Średnie spożycie alkoholu wynosiło 1442 g/ statystycznie przyjęto wartości p<0,05.
tydzień (zakres: 332 - 4424 g/tydzień), a średni czas uzależ-
nienia  15 lat (zakres: 0,5 - 40 lat). Badania były zaakceptowane przez Komisję Bioetyczną
Pacjentów uzależnionych od alkoholu podzielono na 7 Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
podgrup według różnych kryteriów: wielkość spożycia alko-
holu w ciÄ…gu tygodnia w przeliczeniu na czysty etanol (poni-
żej 1000 g  n=31, i powyżej 1000 g  n=86), okres absty- WYNIKI
nencji (do 2 dni  n=84, od 2 dni do tygodnia n=19, i ponad
tydzień  n=14) i czas trwania ostatniego upojenia (do 1 ty- U nadużywających alkoholu stężenie cholesterolu i triglice-
godnia  n=49 i ponad tydzień  n=66). rydów nie wykazywało istotnych statystycznie zmian w żad-
Grupę kontrolną stanowiło 27 mężczyzn w wieku 21 - 76 nej z wydzielonych podgrup w stosunku do grupy kontrolnej.
lat (średnia 48 lat) pijących okazjonalnie i nieuzależnionych Analiza przeprowadzona według kryterium wielkości spo-
od alkoholu. Średnie spożycie alkoholu nie przekraczało w żywania alkoholu, wykazała istotne statystycznie zwiększe-
tej grupie 20 g dziennie (poniżej 140 g/tydzień). nie stężenia HDL-Ch i apo AI oraz istotne statystycznie
Krew żylną pobierano z żyły łokciowej na skrzep, po przy- zmniejszenie stężenia apo B i Lp(a) w obu wydzielonych
jęciu pacjentów na oddział. Surowicę otrzymano po wirowa- podgrupach (spożycie powyżej i poniżej 1000 g/tydzień) w
niu krwi 1500 × g przez 10 min w temperaturze pokojowej. stosunku do grupy kontrolnej (tab. 1). Stężenie LDL-Ch
Tabela 1. Wartości wskaz
ników profilu lipidowego u pacjentów nadużywających alkoholu
Table 1. The values of lipid profile markers in the sera of alcoholics
Grupa Ch TG HDL-Ch LDL-Ch Apo AI Apo B Lp(a)
[mmol/l] [mmol/l] [mmol/l] [mmol/l] [g/l] [g/l] [mg/dl]
x Ä… SD x Ä… SD x Ä… SD x Ä… SD x Ä… SD x Ä… SD x Ä… SD
Kontrolna 4,97 Ä… 0,72 1,13Ä… 0,33 1,35 Ä…0,25 3,11 Ä… 0,67 1,67 Ä… 0,24 1,02 Ä… 0,22 14,3 Ä… 0,73
Badana:
wielkość spożywanego
alkoholu:
1000 g/tydzień 5,04 ą 1,07 1,19 ą 0,6 1,88 ą 0,67 * 2,90 ą 0,64 * 1,95 ą 0,35 * 0,83 ą 0,27 * 7,81 ą 9,05 *
>1000 g/ tydzień 5,32 ą 1,23 1,18 ą 0,87 1,91 ą 0,64 * 2,93 ą 1,05 2,04 ą 0,36 * 0,89 ą 0,31 * 15,4 ą 20,4 *
Abstynencja:
do 2 dni 5,36 Ä… 1,26 1,19 Ä… 0,84 1,98 Ä… 0,63 * 2,84 Ä… 1,02 2,07 Ä… 0,35 * 0,86 Ä… 0,31 * 14,3 Ä… 19,9 *
od 2 dni do tygodnia 5,09 Ä… 1,04 1,14 Ä… 0,72 1,72 Ä… 0,65 * 2,73 Ä… 0,83 1,97 Ä… 0,24 * 0,89 Ä… 0,29 10,3 Ä… 13,2 *
ponad 1 tydzień 4,70 ą 4,39 1,22 ą 0,96 1,63 ą 0,65 2,64 ą 0,88 1,69 ą 0,45 ** 0,91 ą 0,21 11,8 ą 13,9
Ostatnie upojenie:
do 1 tygodnia 5,06 Ä… 1,16 1,29 Ä… 0,96 1,74 Ä… 0,56 * 2,81 Ä… 0,92 1,95 Ä… 0,32 * 0,86 Ä… 0,24 * 14,8 Ä… 19,5 *
ponad tydzień 5,35 ą 1,22 1,11 ą 0,73 2,03 ą 0,67 ** 2,76 ą 1,01 * 2,06 ą 0,39 * 0,87 ą 0,33 * 11,4 ą 16,2 *
W tabeli podano wartości i odchylenia standardowe.
*Różnica istotna pomiędzy badanymi podgrupami.
**Różnica istotna pomiędzy grupą badaną a kontrolną.
Ch  cholesterol, TG  triglicerydy, HDL  lipoproteiny o wysokiej gęstości, LDL  lipoproteiny o niskiej gęstości, Apo AI  apolipoproteina AI, Apo B 
apolipoproteina B, Lp(a)  lipoproteina (a).
Wpływ przewlekłego spożywania alkoholu na stężenie lipidów, lipoprotein i apolipoprotein we krwi 523
zmniejszyło się istotnie w stosunku do grupy kontrolnej tylko rów B/E, dzięki czemu jest ważnym ogniwem tzw. powrotne-
w podgrupie o małym spożyciu alkoholu. Nie stwierdzono go transportu cholesterolu [20]. Wykazano, że desjalowana
istotnych różnic w stężeniu parametrów lipidowych pomię- w wyniku nadmiernego spożywania alkoholu apolipoprote-
dzy grupą o dużym i małym spożyciu alkoholu. ina E (pozbawiona kwasu sjalowego), ma mniejsze powino-
Analiza przeprowadzona według kryterium okresu absty- wactwo do cząsteczek HDL, co zmniejsza ich zdolność do
nencji (3 podgrupy) wykazała istotne statystycznie zwiększe- przenoszenia estrów cholesterolu z tkanek obwodowych do
nie stężenia HDL-Ch i apo AI oraz istotne statystycznie wątroby [14]. W efekcie hamowany jest powrotny transport
zmniejszenie stężenia Lp(a) w podgrupach o krótszych okre- cholesterolu z komórek obwodowych do wątroby.
sach abstynencji (do 2 dni i do tygodnia) w stosunku do gru- Alkohol wpływa również na sjalilację apo E w makrofa-
py kontrolnej (tab. 1). Stężenie apo B było istotnie zmniej- gach [4]. Zawartość kwasu sjalowego w wewnątrzkomórko-
szone jedynie w grupie o najkrótszym okresie abstynencji wej i wydzielniczej formie apo E, zmniejsza się odpowiednio
(do 2 dni). Analiza wariancji (ANOVA) wykazała, że jedynie o 41,8 i 50,3% w warunkach przewlekłego spożywania alko-
stężenie apo AI zmieniało się istotnie w zależności od okre- holu. Wydzielanie nowo syntetyzowanych apo E przez ma-
su abstynencji. krofagi ulega również zaburzeniu. Upośledzenie odwrotne-
Analiza przeprowadzona według kryterium czasu trwania go transportu cholesterolu polega na zmniejszaniu o około
ostatniego upojenia wykazała istotne statystycznie zwiększe- 80% pobierania cholesterolu z komórek obwodowych przez
nie stężenia HDL-Ch i apo AI oraz istotne statystycznie HDL z jednej strony, a z drugiej na zmniejszeniu o około 60%
zmniejszenie stężenia apo B i Lp (a) w obu wydzielonych dostarczania cholesterolu do wątroby przez tę frakcję [26].
podgrupach (do tygodnia i ponad tydzień) w stosunku do gru- Upośledzenie tych zdolności jest porównywalne u alkoholi-
py kontrolnej (tab. 1). Stężenie LDL-Ch było istotnie zmniej- ków z chorobą wątroby i bez choroby.
szone tylko u pacjentów, u których ostatni okres upojenia był Inną apolipoproteiną związaną z frakcją HDL i wrażliwą
dłuższy niż tydzień. Jedynie stężenie HDL-Ch różniło się na spożycie alkoholu jest apo J. Długotrwałe spożywanie al-
pomiędzy obu wydzielonymi podgrupami według tej kategorii. koholu zmniejsza zawartość kwasu sjalowego w tym białku,
Porównując zmiany stężenia wskaz
ników antyaterogen- a mierzony indeksem stopień sjalilacji apo J (ilość kwasu sja-
nych HDL-Ch i apo AI dostrzegamy, że stężenie apo AI, w lowego w przeliczeniu na ilość białka apo J) obniża się [8]. W
przeciwieństwie do HDL-Ch, pozostaje podwyższone nawet okresie abstynencji indeks ten stopniowo wzrasta. Na pod-
po 1-tygodniowej abstynencji, natomiast stężenie HDL-Ch stawie takiego zachowania się indeksu uznano go za czuły
daje możliwość różnicowania pacjentów ze względu na czas wskaz
nik przewlekłego spożywania alkoholu.
trwania ostatniego upojenia (do 1 tygodnia i ponad tydzień). U nadużywających alkoholu zaburzona jest także gliko-
Porównując zmiany stężenia wskaz
ników proaterogen- zylacja białka przenoszącego estry cholesterolu (CETP) po-
nych LDL-Ch i apo B zaobserwowano, że stężenie apo B, w między lipoproteinami [17]. Spożycie alkoholu powoduje
przeciwieństwie do stężenia LDL-Ch, różni się istotnie w sto- zmniejszenie aktywności i masy molekularnej CETP. Zmniej-
sunku do grupy kontrolnej u badanych z większym spoży- szona aktywność CETP upośledza przenoszenie estrów cho-
ciem alkoholu, najkrótszym okresem abstynencji (do 2 dni) i lesterolu z frakcji HDL na cząstki aterogenne (VLDL i LDL)
krótszym okresem upojenia (do tygodnia). [28]. Ten mechanizm jest uważany za jedną z przyczyn zwięk-
szenia stężenia HDL-Ch [16]. Zmniejszona aktywność CETP
może być spowodowana jednym z następujących mechani-
OMÓWIENIE zmów: zmniejszeniem stężenia CETP, zahamowaniem ak-
tywności CETP przez inhibitory białek lub zmianami w skła-
Nasze wcześniejsze badania wykazały, że przewlekłe spo- dzie lipoprotein osocza [6].
żywanie alkoholu zaburza proces glikozylacji białek w wątro- Wykazane przez nas zwiększenie stężenia frakcji HDL
bie [4]. Dowodem są zmiany stężenia sjalowanych glikopro- sugeruje zwiększoną ochronę komórek naczyń krwionośnych
tein we krwi, ze szczególnym uwzględnieniem ubogosjalo- przed zmianami miażdżycowymi, a więc obniżone ryzyko
wanych izoform transferyny  CDT (ang. carbohydrate-defi- choroby niedokrwiennej serca. Ponadto wydaje się, że prze-
cient transferrin). Biorąc pod uwagę defekt glikozylacji białek ciwmiażdżycowej ochronie komórek naczyń sprzyja zwięk-
strukturalnie związanych z lipidami dokonaliśmy analizy stę- szenie stężenia apo AI. Wysokie stężenia tej apolipoproteiny
żeń apo- i lipoprotein u pacjentów nadużywających alkoholu. są obserwowane w następstwie umiarkowanego i nadmier-
Wykazaliśmy, że nadużywanie alkoholu wpływa na zmiany nego spożywania alkoholu [35].
stężeń badanych wskaz
ników lipidowych we krwi. Apo AI nie jest glikozylowanym białkiem dlatego wydaje
Analiza przeprowadzona według przyjętych kryteriów (wiel- się, że alkohol nie wpływa na jego funkcje. W składzie czą-
kość spożywania, okres abstynencji i czas trwania ostatniego steczek HDL może znajdować się także apolipoproteina AII.
upojenia) wykazała, że stężenia antyaterogennych wskaz
ni- W zależności od jej obecności populacja HDL różnicuje się
ków, tj. apolipoproteiny AI i frakcji HDL cholesterolu, mierzo- na dwie pule: Lp AI : AII (pulę zawierajacą apo AI i AII), oraz
nej jako HDL-Ch, są zwiększone. Natomiast stężenia wskaz
- Lp AI (pulÄ™ zawierajÄ…cÄ… tylko apo AI). Apo AII jest sjalowanÄ…
ników aterogennych, tj. apolipoproteiny B i Lp(a) są zmniejszo- glikoproteiną, ale tylko w niewielkim stopniu (mniej niż 1%
ne. Stężenie frakcji LDL cholesterolu, mierzonej jako LDL-Ch, puli osoczowej). Jej rola polega na ułatwieniu wiązania apo-
obniżyło się tylko u pacjentów o małym spożyciu alkoholu i o lipoprotein z fosfolipidami frakcji HDL [23].
dłuższym niż tydzień okresie upojenia. Stężenie tej lipoprote- Inni autorzy donoszą o znacznie zaburzonej pod wpływem
iny nie zmienia się wraz ze zmianą okresu abstynencji. alkoholu glikozylacji apo AII, przy zwiększonym (o 48%) cał-
W naszych badaniach okres abstynencji wpływał jedynie kowitym stężeniu tej glikoproteiny, które normalizuje się w okre-
na stężenie apo AI w ten sposób, że stężenie tego białka sie abstynencji [34]. Te dwie pule HDL różnią się zdolnością
zmniejszało się w miarę wydłużenia okresu abstynencji. U do odbierania cholesterolu z komórek, przy czym pula Lp AI :
pacjentów z abstynencją trwającą dłużej niż tydzień, stężenie AII pozbawiona jest tej zdolności [1]. Pomimo iż przewlekłe
apo AI powracało do wartości właściwej dla grupy kontrolnej. spożywanie alkoholu zwiększa stężenie obu apolipoprotein,
Stwierdzone w tych badaniach podwyższone stężenie HDL to dane eksperymentalne wskazują na to, że zwiększone jest
może być dowodem na zaburzenie glikozylacji białek w wą- tylko stężenie puli HDL zawierającej obie apo lipoproteidy, tj.
trobie. Dane eksperymentalne wykazują, że związane jest to AI : AII [25]. Zatem zwiększenie stężenia frakcji HDL i apo AI
z zaburzeniem końcowej sjalilacji apolipoproteiny E i J w nie może być zawsze traktowane jako zwiększona zdolność
warunkach przewlekłego spożywania alkoholu [8, 20]. Oba ochrony przeciwmiażdżycowej komórek. Przewlekłe spożywa-
te białka są strukturalnie związane z frakcją lipoprotein o nie alkoholu wprawdzie zwiększa stężenie frakcji HDL i apo
wysokiej gęstości. Apo E jest ligandem wiążącym lipopro- AI, lecz frakcja HDL wykazuje w tych warunkach upośledzony
teiny HDL z komórkami wątroby za pośrednictwem recepto- odwrotny transport cholesterolu.
524 A. Krawiec i wsp.
W przeciwieństwie do apo- i lipoprotein o działaniu anty- PIŚMIENNICTWO
aterogennym, stężenia LDL-Ch, apolipoproteiny B i Lp(a) u
1. Barbaras R., Puchio P., Fruchart J.C. i wsp.: Cholesterol efflux from cul-
nadużywających alkoholu są zmniejszone. Znajduje to tak-
tured adipose mediated by LpA-I particles but not LpA-I:A-II particles.
że potwierdzenie w piśmiennictwie [3, 12]. Pomimo że, apo
Biochem. Biophys. Res. Commun., 1987, 142, 63-69.
B jest glikoproteiną zawierającą 5-9% węglowodanów, ze
2. Bartlett A.L., Stanley K.K.: All low density lipoprotein particles are partial-
znaczną ilością kwasu sjalowego (10% węglowodanów frak- ly desialylated in plasma. Atherosclerosis, 1998, 138, 237-245.
3. Camps J., Pizarro I., Prats E. i wsp.: Plasma lipoprotein alterations in
cji LDL), nieznany jest fakt wpływu alkoholu na glikozylację
patients with chronic hepatocellular liver disease resulting from alcohol
tej apolipoproteiny [31]. Wiadomo jednak, że czasteczki LDL
abuse: effects of alcohol intake cessation. J. Hepatol., 1994, 21, 704-
z desjalowanÄ… apo B (pozbawione kwasu sjalowego) majÄ…
709.
duży potencjał aterogenny, który wynika ze zwiększonej
4. Chrostek L., Cylwik B., Krawiec A. i wsp.: Relationship between serum
sialic acid and sialylated glycoproteins in alcoholics. Alcohol Alcohol.,
zdolności do agregacji tych lipoprotein, ich zmniejszonej
2007, 42, 588-592.
wielkości, zwiększonej gęstości i zwiększonego ujemnego
5. Delaure J., Husson M., Schellenberg F. i wsp.: Serum lipoprotein (a) [Lp(a)]
Å‚adunku elektrostatycznego oraz ze zmienionej trzeciorzÄ™-
in alcoholic men: effect of withdrawal. Alcohol, 1996, 13, 309-314.
dowej struktury apo B [22, 32]. Zmiany te prowadzÄ… do na- 6. Hannuksela M., Marcel Y.L., Kesaniemi Y.A. i wsp.: Reduction the con-
centration and activity of plasma cholesteryl ester transfer protein by al-
gromadzenia cholesterolu w komórkach mięśni gładkich
cohol. J. Lipid. Res., 1992, 33, 737-744.
aorty. Desjalowane LDL są naturalnie występującymi czą-
7. Harada S., Agarwal D.P., Nomura F. i wsp.: Metabolic and ethnic determi-
steczkami we krwi osób zdrowych [2], lecz ich zwiększoną
nants of alcohol drinking habits and vulnerability to alcohol-related disor-
ilość obserwuje się u pacjentów z chorobą niedokrwienną
der. Alcohol. Clin. Exp. Res., 2001, 25, 71-75.
8. Gosh P., Hale E.A., Lakshman M.R.: Plasma sialic acid index of apolipo-
serca [11, 18, 24, 27, 33].
protein J (SIJ): a new alcohol intake marker. Alcohol, 2001, 25, 173-179.
Do czynników zwiększonego ryzyka choroby niedokrwien-
9. Gosh P., Hale E.A., Mayur K. i wsp.: Effects of chronic alcohol treat-
nej serca należy też lipoproteina (a) [29]. Podczas naduży-
ment on the synthesis, sialylation and disposition of nascent apolipo-
wania alkoholu dochodzi do obniżenia stężenia Lp(a), co
protein E by peritoneal macrophages of rats. Am. J. Clin.Nutr., 2000,
72, 190-198.
może przyczyniać się do opóz
nienia progresji miażdżycy u
10. Guegene S., Herberth B., Pirollet P. i wsp.: Changes in serum apolipo-
nadużywających alkoholu [11]. Powodem zmniejszenia stę-
protein and lipoprotein profile after alcohol withdrawal: effect of apolipo-
żenia Lp(a) pod wpływem alkoholu może być upośledzona
proteine E polymorphism. Alcohol. Clin. Exp. Res., 2002, 26, 501-508.
glikozylacja apolipoproteiny (a) [5]. Ponadto, produkt meta- 11. Kervinen K., Savolainen M.J., Kesaniemi Y.A.: Multiple changes in apoli-
poprotein B containing lipoproteins after ethanol withdrawal in alcoholic
bolizmu etanolu  acetaldehyd  zmniejsza zawartość kwa-
men. Ann. Med., 1991, 23, 407-413.
su sjalowego w Lp(a) [5]. Usunięcie kwasu sjalowego i od-
12. Kervinen K., Savolainen M.J., Kesaniemi Y.A.: A rapid increase in lipo-
słonięcie galaktozy, umożliwia szybszą eliminację Lp(a) przez
protein (a) levels after ethanol withdrawal in alcoholic men. Life Sci., 1991,
receptory dla asjaloglikoprotein, a więc powoduje zmniejsze- 48, 2183-2188.
13. Lakshman M.R., Rao M.N., Marmillot P.: Alcohol and molecular regula-
nie stężenia lipoproteiny (a) we krwi.
tion of protein glycosylation and function. Alcohol, 1999, 19, 239-247.
Nasze wyniki sugerują, że spożywanie alkoholu obniża
14. Lamisse F., Schellenberg F., Bougou E. i wsp.: Plasma lipids and alcohol
stężenie Lp(a), co prawdopodobnie sprzyja zahamowaniu
consumption in alcoholic men: effect of withdrawal. Alcohol Alcohol., 1994,
rozwoju miażdżycy i chroni nadużywających alkoholu przed
29, 25-30.
15. Lecomte E., Herberth B., Paille F. i wsp.: Changes in serum apolipoprote-
rozwojem choroby niedokrwiennej serca [7, 12].
in and lipoprotein profile induced by chronic alcohol consumption and
W badaniach własnych stwierdziliśmy istotne zmiany stę-
withdrawal: determinant effect on heart disease? Clin. Chem., 1996, 42,
żeń lipidów, apolipoprotein i lipoprotein u pacjentów naduży-
1666-1675.
wających alkoholu. Stężenie składników lipidowych lipopo- 16. Liinamaa M.J., Kesaniemi Y.A., Savolainem M.J.: Lipoprotein composi-
tion influences cholesteryl ester transfer in alcohol abusers. Ann.Med.,
protein, cholesterolu i triglicerydów w naszym badaniu pozo-
1998, 30, 316-322.
stają na niezmienionym poziomie. Przyczyną mogą być róż-
17. Liinamaa M.J., Hannuksela M.L., Ramet M.E. i wsp. : Deffective glycosy-
nokierunkowe zmiany stężeń lipoprotein  zwiększenie frak-
lation of cholesterol ester transfer protein in plasma from alcohol abu-
cji HDL, a zmniejszenie LDL i Lp(a).
sers. Alcohol Alcohol., 2006, 41, 18-23.
18. Lindbohm N., Gylling H., Rajaratnam R.A. i wsp.: Sialic acid content of
W świetle znanych faktów zwiększenie stężenia wskaz
ni-
low-density lipoprotein in women with coronary artery disease. J. Lab.
ków antyaterogennych (apo AI i HDL-Ch) nie wydaje się być
Clin. Med., 2000, 136, 110-115.
działaniem korzystnym, gdyż cząsteczki HDL w warunkach
19. Manttari M., Tenkanen L., Alikoski T.: Alcohol and coronary heart dise-
nadużywania alkoholu charakteryzuje upośledzony odwrot- ase: the role of HDL-cholesterol and smoking. J. Intern. Med., 1997, 241,
157-163.
ny transport. Natomiast obniżenie stężenia apo- i lipoprotein
20. Marmillot P., Rao M.N., Liu Q.H. i wsp.: Desialylation of human apolipo-
o działaniu aterogennym [apo B, LDL-Ch i Lp(a)] może być
protein E decrease its binding to human high- density lipoprotein and its
tym czynnikiem, który zmniejsza ryzyko chrób sercowo-na-
ability to deliver estrified cholesterol to the liver. Metabolism, 1999, 48,
czyniowych u pacjentów nadużywających alkoholu.
1184-1192.
21. Matas C., Cabara M., La Ville A. i wsp.: Limitations of the Friedewald
Ponadto, wykazaliśmy, że stężenie triglicerydów i chole-
formula for estimating low-density lipoprotein cholesterol in alcoholics with
sterolu nie wykazuje istotnych zmian i nie zależy od modelu
liver disease. Clin. Chem., 1994, 40, 404-406.
spożywania alkoholu. Stężenia pozostałych analizowanych
22. Mel  nichenko A.A., Tertov V.V., Ivanova O.A. i wsp.: Desialylation decre-
wskaz
ników lipidowych zależą od modelu spożycia alkoho- ases the resistance of apo B-cntaining lipoproteins to aggregation and
increases their atherogenic potential. Bull. Exp. Biol. Med., 2005, 140,
lu, a w szczególności stężenie HDL-Ch zależy od czasu trwa-
51-54.
nia ostatniego upojenia, zaś stężenia apo AI od okresu abs-
23. Millar J.S.: The sialylation of plasma lipoproteins. Atherosclerosis, 2001,
tynencji, różnicując pacjentów według tych kryteriów.
154, 1-13.
24. Orekov A.N., Tertov V.V., Sobenin I.A. i wsp.: Sialic acid content of hu-
man low density lipoproteins affects their interaction with cell receptors
and intracellular lipid acumulation. J. Lipid. Res., 1992, 33, 805-817.
WNIOSKI
25. Puchio P., Ghalim N., Zylberberg G. i wsp.: Effect of alcohol intake on
human apolipoprotein A-I-containing lipoprotein subfractions. Arch. In-
1. U nadużywających alkoholu dochodzi do zmian stężenia
tern. Med., 1990, 150, 1638-1641.
26. Rao M.N., Liu Q.H., Marmillot P. i wsp.: High-density lipoproteins from
wskaz
ników lipidowych we krwi, z wyjątkiem cholesterolu
human alcoholics exihibit impaired reverse cholesterol transport func-
i triglicerydów. Zmiany te zależą od wielkości spożycia
tion. Metabolism, 2000, 49, 1406-1410.
alkoholu, okresu abstynencji lub czasu trwania ostatnie-
27. Ruelland A., Gallaou G., Legras B. i wsp.: LDL sialic acid content in pa-
go upojenia.
tients with coronary artey disease. Clin. Chim. Acta, 1993, 30, 127-133.
2. Stężenia wskaz
ników antyaterogennych wzrastają, a stę- 28. Savolainen M.J., Hannuksela M., Seppanen S. i wsp.: Increased high-
density lipoprotein concentration in alcoholics is related to low cho-
żenia wskaz
ników aterogennych się zmniejszają.
lesteryl ester transfer protein activity. Eur. J. Clin. Invest.,
3. Naszym zdaniem, zmiany lipidowych wskaz
ników ryzyka
1990,20,593-599.
chorób sercowo-naczyniowych, u nadużywających alko- 29. Schaefer E.J., Lamon-Fava S., Jenner J.L. i wsp.: Lipoprotein(a) levels
holu, nie powinny być traktowane jako jednoznacznie ko- and risk of coronary heart disease in men: The lipid research clinic coro-
nary primary prevention trial. JAMA, 1994, 271, 999-1003.
rzystne.
Wpływ przewlekłego spożywania alkoholu na stężenie lipidów, lipoprotein i apolipoprotein we krwi 525
30. Seppa K., Sillinaukee P., Pitkajavari T. i wsp.: Moderate and heavy alco- 34. Valimaki M., Kahari J., Laitinem K. i wsp.: High-density lipoprotein sub-
hol consumption have no favorable effects on lipids values. Arch. Intern. fractions, apolipoprotein A-1 containing lipoproteins, lipoprotein (a), and
Med., 1992, 152, 297-300. choleterol ester transfer protein activity in alcoholic women before and
31. Swaminthan N., Aladjem F.: The monosacharide composition and sequ- after ethanol withdrawal. Eur. J. Clin. Invest., 1993, 23, 406-417.
ence of the carbohydrate moiety of human serum low density lipoprotein. 35. Vasisht S., Paut M.C., Sirvastaval L.M.: Effect of alcohol on serum li-
Biochemistry, 1976, 15, 1516-1522. pids and lipoproteins in male drinkers. Indian. J. Med. Res., 1992, 96,
32. Tertov V.V., Kaplun V.V., Sobenin I.A. i wsp.: Low-density modification 333-337.
occuring in human plasma possible mechanism of in vivo lipoprotein de- 36. World Health Organization. International Classifi cation of disease, 10 th
sialylation as a primary step of atherogenic modification. Atherosclero- revision. Geneva, 1992.
sis, 1998, 138, 183-195.
33. Tertov V.V., Orekhov A.N., Sobenin I.A. i wsp.: Carbohydrate composi- Otrzymano 20 grudnia 2007 r.
tion of protein and lipid components in sialic acid-rich and -poor low den- Adres: Agnieszka Krawiec, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Zakład Dia-
sity lipoproteins from subjects with and without coronary artery. J Lipid gnostyki Biochemicznej, ul. Waszyngtona 15A, 15-269 Białystok, tel./fax: 085
Res., 1993, 34, 365-375. 746 85 85, e-mail: [e-mail]
Postępy w chirurgii
08.11.2008
Warszawa
Charakter kursu: Kurs doskonalący. Dla ordynatorów oddziałów o profilu chirurgicznym,
opiekunów specjalizacji w chirurgii oraz wszystkich zainteresowanych tematem
Organizator: Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Studium Kliniczno-Dydaktyczne,
Klinika Chirurgii Ogólnej i Przewodu Pokarmowego, 00-416 Warszawa, ul. Czerniakowska 231
Kierownik naukowy: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Bielecki
Zgłoszenia na kurs: Wyłącznie na formularzu zgłoszenia na kursy w ramach programu
dydaktycznego CMKP. Studium Kliniczno-Dydaktyczne; ul. Marymoncka 99, 01-813 Warszawa,
tel.: [phone], fax.: [phone], e-mail: [e-mail]
Płatność: kurs bezpłatny
Uwagi: miejsce odbywania się zajęć: Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego,
ul. Marymocka 99, 01-813 Warszawa