ABC
INSTALACJI GRZEWCZYCH
PORADNIK EKSPERTA
Warszawa 2012
Opracowanie
Joanna Korpysz-Drzazga
Monika Mucha
Korekta
Redakcja
Zdjęcie na okładce: Instal-Projekt
© Copyright by Agencja Reklamowa MEDIUM s.c.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej pracy nie może być powielana czy rozpowszechniana
w jakiejkolwiek formie, w jakikolwiek sposób elektroniczny bądz
mechaniczny, włącznie z fotokopio-
waniem, nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu innych systemów bez pisemnej zgody wydawcy.
ISSN 1730-1904
Wydawca i rozpowszechnianie
Agencja Reklamowa MEDIUM s.c.
04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18
tel.: [phone]
www.ksiegarniatechniczna.com.pl
Redakcja techniczna
Studio
Skład i łamanie
Agencja Reklamowa MEDIUM
Warszawa 2012
Wydanie I
Poradnik wydany pod patronatem dwumiesięcznika  Ekspert Budowlany
Spis treści
Jak zaoszczędzić na ogrzewaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Jak wybrać gazowy kocioł grzewczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Kotły kondensacyjne Junkers, wykorzystanie energii na 109% . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Jak wybrać kocioł na paliwa stałe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Jak dobierać grzejniki c.o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Dlaczego zawory grzejnikowe stukajÄ… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Ogrzewanie REGULUS-system CANAL  przestrzeń nieograniczona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
GrzejÄ…, zdobiÄ…, intrygujÄ…... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Jak ogrzać łazienkę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Co warto wiedzieć o ogrzewaniu podłogowym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Na co zwrócić uwagę przy wyborze podgrzewacza wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Ciepła woda na żądanie. 25 lat przepływowego ogrzewacza wody STIEBEL ELTRON . . . . . . . . . . . . . . 42
Jak dobierać kolektory słoneczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Ogrzewanie z wykorzystaniem alternatywnych z
ródeł energii. Przykłady zastosowania produktów ESBE . . 48
Jak otrzymać dofinansowanie na zakup kolektora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Pompy ciepła, wymagania montażowe i niezbędne formalności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Ile kosztuje instalacja pompy ciepła i jak ją przeprowadzić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Poradnik Eksperta
Wiktor Janecki
JAK ZAOSZCZ
DZIĆ NA OGRZEWANIU
Fot. Viessmann
Właściciele systemów grzewczych często pytają, co zrobić, aby płacić mniej za paliwo
do kotła. Odpowiedz
jest prosta: warto pomyśleć o wprowadzeniu zmian w systemie
grzewczym.
ozważając modernizację systemu ogrzewania, warto zastanowić się nad kupnem ener-
Rgooszczędnego kotła kondensacyjnego. Kotły kondensacyjne to jednak większy wydatek
niż zakup kotła tradycyjnego. Dlaczego więc to się opłaca? Odpowiedz
na to pytanie należy
przestawić wielowymiarowo.
A
atwiej jest zbilansować zużycie gazu pracującego kotła (w zależności od długości sezonu
grzewczego, w każdym roku będzie ono inne) niż przewidzieć, z jakimi zimami będziemy
mieli do czynienia. Im dłuższy jest sezon grzewczy, tym większe jest zużycie gazu, a tym
samym większa opłacalność zastosowania kotła kondensacyjnego, to z kolei daje określone
oszczędności. Różnica cen kotła kondensacyjnego i tradycyjnego podzielona przez uzyskane
4
Poradnik Eksperta
oszczędności daje odpowiedz
na pytanie, w jakim czasie zwrócą się zwiększone nakłady na
kocioł kondensacyjny. Do tego dochodzą prognozy wzrostu cen gazu, a to wyraz
nie prze-
mawia za kotłem kondensacyjnym. Aby jednak taka analiza była zbliżona do rzeczywistych
warunków, należałoby w bilansie uwzględnić także zwiększony koszt grzejników, gdybyśmy
porównywali pracę kotłów w instalacji grzejnikowej.
Grzejniki
Nawet przy typowej instalacji grzejnikowej, o temperaturze zasilania 75/60°C, zbudowanej
dla tradycyjnego kotła, kocioł kondensacyjny będzie pracował ze sprawnością ponad 100%
przez większą część okresu grzewczego. Najkorzystniej jednak dobrać grzejniki na niską
temperaturÄ™ zasilania, np. 55/45°C, i maksymalnie wykorzystać wysokÄ… sprawność kotÅ‚a
w całym sezonie grzewczym. Takie grzejniki będą większe od tych dobieranych dla tempe-
ratur zasilania 75/60°C. Najlepszym rozwiÄ…zaniem jest poÅ‚Ä…czenie ogrzewania podÅ‚ogowego
i grzejnikowego. Ogrzewanie podłogowe instaluje się np. w holu, salonie, kuchni i łazienkach,
a grzejniki  w sypialniach.
Sprawność większa niż 100%
Kotły kondensacyjne są, z punktu widzenia fi zyki, bardzo dziwnym urządzeniem. Dlacze-
go? Bo każdemu powinno się wydać dziwne, że  coś ma sprawność większą niż 100%.
A tu producenci kotłów gazowych podają w swoich katalogach sprawność 109%. Czyżby
nagle prawa fizyki przestały działać? Nic podobnego. Prawa fi zyki dalej obowiązują, tylko
marketingowcy doszli do wniosku, że nie ma sensu zmieniać reguły sprawności kotłów (i to
właśnie jest powód tak dużych sprawności). Sprawność kotłów określana jest w stosunku
do ciepła grzewczego (wartość opałowa) paliwa, a nie do ciepła spalania. Aby dokładnie to
wytłumaczyć, należy przytoczyć niektóre definicje, bo bez tego, niestety, nie da się pokazać
na czym polega różnica.
Wartość opałowa (Wu kJ/kg; kJ/Nm3) jest to ilość ciepła wydzielana z paliwa, przy jego
całkowitym spaleniu, przy założeniu, że para wodna zawarta w spalinach nie ulega skrop-
leniu.
Ciepło spalania (Qc kJ/kg; kJ/Nm3) jest to ilość ciepła jaka powstaje przy spaleniu całko-
witym paliwa, przy czym produkty spalania oziębia się do temperatury początkowej, a para
wodna zawarta w spalinach skrapla się zupełnie.
Nic tak nie pomaga w zrozumieniu problemu, jak dobry przykład. Popatrzmy więc
na konkretne dane gazu ziemnego GZ 50, jego wartości to: Wu = 34,43 MJ/Nm3
i Qc = 38,15 MJ/Nm3.
Sprawność kotła centralnego ogrzewania określa, ile ciepła może on przekazać wodzie
grzejnej przy spaleniu 1 Nm3 gazu i 90% oznacza, że Qco = 30,99 MJ/Nm3, bo sprawność
kotłów jest odnoszona do wartości opałowej paliwa (gazu). Kiedy widzimy w danych kotła
sprawność 109%, to Qco = 37,53 MJ/Nm3 (bo jest odniesione do tej samej wartości).
Skąd więc wzięła się nadwyżka (Qco  Wu)? Jest to ciepło odzyskane z pary wodnej,
która w normalnym kotle usuwana jest wraz z ciepłem przez komin. W kotle kondensacyjnym
5
Poradnik Eksperta
Fot. Viessmann
natomiast para wodna jest kondensowana (stąd nazwa kotła), a ciepło kondensacji zwiększa
ilość ciepła przekazanego ze spalonego gazu do wody grzewczej. Wynika więc z tego, że nie
mamy do czynienia ze złamaniem praw fizyki, a z normalnym chwytem marketingowym, czyli
odniesieniem ilości ciepła otrzymywanego w kotle do mniejszej, niż się powinno, wartości.
Stąd więc tak wysokie sprawności.
Komora i komin
Zasadnicza różnica pomiędzy kotłami tradycyjnymi a kondensacyjnymi polega na możliwości
wykorzystania kondensacji, czyli skraplania pary wodnej, która w zwykłych kotłach ulatuje
wraz z zawartym w niej ciepłem do atmosfery. Aby móc odzyskać to ciepło, kocioł kondensa-
cyjny wyposażony jest w zamkniętą komorę spalania, ma specjalną konstrukcję komina oraz
wymienniki. Kocioł z zamkniętą komorą spalania pobiera powietrze do spalania bezpośred-
nio z zewnątrz budynku przez przewód po-
wietrzno-spalinowy. Taki komin ma budowÄ™
PAMI
TAJ!
koncentryczną  wewnętrznym przewodem
Kotły kondensacyjne mają niewielkie gabaryty
wypływają spaliny, a zewnętrznym napływa
i mogą być montowane na ścianie lub w szafce,
powietrze do komory spalania. Powietrze po-
a kotły stojące z zasobnikiem można umieścić
trzebne do spalania ogrzewa siÄ™, a spaliny
np. pod schodami, w garderobie lub w spiżarni.
oddają ciepło. Spaliny oddają najpierw część
6
Poradnik Eksperta
ciepła w wymienniku wstępnym (niekondensującym), a następnie w wymienniku kondensa-
cyjnym. Natomiast woda z instalacji c.o. płynąca do kotła z grzejników ogrzewa się wstęp-
nie w kondensacyjnej części wymiennika i trafia następnie do wymiennika suchego, gdzie
PAMI
TAJ!
Wysoka sprawność kotłów kondensacyjnych
przekłada się na niższe zużycie gazu lub oleju
opałowego i mniejszą emisję spalin do atmosfery.
uzyskuje ostatecznÄ… temperaturÄ™ i stamtÄ…d
ponownie płynie do grzejników.
Wentylator zainstalowany w kotle dostar-
cza do urzÄ…dzenia tylko tyle powietrza, ile jest
konieczne w danej chwili do spalania pali-
Fot. Junkers
wa, nie wychładza niepotrzebnie wymiennika
i pozwala na optymalizację wymiany ciepła
pomiędzy spalinami a wodą. I te właśnie pro-
cesy decydują o wysokiej sprawności kotłów
kondensacyjnych.
Sterowanie
Sterowanie pracą kotła kondensacyjnego po-
winno być takie, aby zapewnić jak najdłuż-
sze cykle pracy z niskÄ… mocÄ…. Dlatego nie
stosuje się prostych sterowników pokojowych
typu włącz/wyłącz, ale sterowanie pogodowe.
Pozwala to na płynne dopasowywanie pracy
kotła do aktualnych strat ciepła budynku, bez
konieczności pracy z dużą mocą. W niektó-
Fot. Junkers
rych, zwłaszcza mniejszych domach stosuje
się sterownik pokojowy z cyfrową komunikacją i kompensacją wahań temperatury, który stale
mierzy spadek temperatury w domu i podnosi ją, dostarczając małe porcje energii. Dzięki
temu kocioł pracuje przy temperaturach zapewniających kondesację i wysoką sprawność
spalania.
Czy zakup kotła kondensacyjnego się opłaca?
Wyższa sprawność kotła kondensacyjnego powinna dać mniejsze wydatki na paliwo o 10 20%.
W typowym domu jednorodzinnym ten wyższy koszt zakupu urządzenia grzewczego powi-
nien się zwrócić po 4 5 latach. Jeśli natomiast porównamy zużycie paliwa, to w nowych
kotłach kondensacyjnych jest ono ponad 30% mniejsze niż w przypadku urządzeń starszych
konstrukcji.
7
Poradnik Eksperta
Edmund SÅ‚upek
JAK WYBRAĆ GAZOWY KOCIOA
GRZEWCZY
Fot. Junkers
Pierwszym krokiem podczas wyboru kotła grzewczego jest określenie jego funkcji
oraz mocy, jaka będzie potrzebna do ich spełniania. Trzeba więc odpowiedzieć sobie
na pytanie, czy kocioł ma tylko ogrzewać dom, czy będzie też służył do podgrzewania
wody użytkowej.
eśli urządzenie będzie miało za zadanie tylko ogrzewać dom, to potrzebny będzie tzw.
Jkocioł jednofunkcyjny, a wymagana moc urządzenia będzie zależna wyłącznie od zapo-
trzebowania na ciepło budynku, czyli od strat cieplnych. Jeżeli natomiast urządzenie, którego
poszukujemy, będzie miało za zadanie zarówno ogrzewać budynek, jak i podgrzewać wodę
użytkową dla celów sanitarnych, to do wyboru mamy kocioł dwufunkcyjny podgrzewający
wodę w sposób przepływowy lub kocioł z wbudowanym zasobnikiem ciepłej wody albo ko-
cioł jednofunkcyjny i oddzielny zasobnik ciepłej wody użytkowej. W tym ostatnim przypadku
należy określić, jakie jest zapotrzebowanie mocy cieplnej do ogrzewania oraz dodatkowo do
podgrzewania wody użytkowej. Obie wartości powinny zostać określone na etapie projektu.
Do doboru kotła należy przyjąć większą z tych wartości.
8
Poradnik Eksperta
Wybór odpowiedniego kotła do podgrzewania wody zależy od ilości, jaka będzie pobierana
przez użytkowników, sposobu jej użytkowania oraz od rozmieszczenia punktów poboru, czyli
zlewów, umywalek, brodzików i wanien od z
ródła ciepła, czyli od kotła.
Jeśli w naszym budynku jest jedna kuchnia oraz łazienka wyposażona w kabinę pryszni-
cową (bez wanny) i oba te punkty poboru umieszczone są około 1 2 m od kotła, to z reguły
wystarczającym rozwiązaniem jest kocioł dwufunkcyjny. Jeśli jednak w naszym domu jest
więcej punktów poboru lub jeśli są one znacznie oddalone od kotła, to dla zapewnienia
odpowiedniego komfortu użytkowania ciepłej wody wskazane jest zastosowanie kotła ze
zintegrowanym lub dodatkowym zasobnikiem.
Oczywiście, przy wyborze najlepszego rozwiązania należy uwzględnić również to, jak duże
jest pomieszczenie, w którym będzie zainstalowany kocioł (wiszący lub stojący).
Przy wyborze kotła warto również pomyśleć o kosztach eksploatacyjnych. Pod tym wzglę-
dem największe oszczędności przynosi stosowanie kotłów kondensacyjnych, czyli takich,
które dzięki swojej budowie są w stanie odzyskiwać ciepło z pary wodnej znajdującej się
w spalinach. Te dodatkowe zyski energetyczne i ekonomiczne są nieosiągalne w kotłach
konwencjonalnych.
Po wyborze wielkości (mocy) i funkcji kotła należy natomiast określić rodzaj automatyki,
jaka będzie sterowała jego pracą. Automatyka powinna zostać tak dobrana, aby zapewnić
właściwe i oszczędne sterowanie wszystkimi obiegami grzewczymi. Najbardziej ekonomicz-
nym eksploatacyjnie oraz komfortowym rozwiÄ…zaniem jest zwykle automatyka pogodowa
z czujnikiem temperatury zewnętrznej posiadająca funkcję sterowania czasowego z tzw. ze-
garem tygodniowym i dobowym.
Ważnym elementem, na który należy zwrócić uwagę podczas wyboru kotła, są również
możliwe sposoby doprowadzenia do niego powietrza potrzebnego do spalania i odprowadze-
nia spalin. Największe możliwości, oszczędności oraz bezpieczeństwo użytkowania zapew-
niają systemy powietrzno-spalinowe stosowane do kotłów konwencjonalnych z zamkniętą
komorą spalania oraz do kotłów kondensacyjnych.
Elementem, na który nie warto zanadto zwracać uwagi, zwłaszcza jeśli planujemy umie-
ścić kocioł w specjalnie wydzielonym pomieszczeniu, jest jego wygląd lub kolor wyświetlacza
na panelu sterowania. Elementy estetyczne są bardzo ważne, jeśli planujemy zainstalować
kocioł np. w kuchni lub innym pomieszczeniu użytkowym.
9
Poradnik Eksperta  ARTYKUA
SPONSOROWANY
KOTA
Y KONDENSACYJNE JUNKERS
 wykorzystanie energii na 109%
Zasada kondensacji, czyli przemiana pary wodnej w wodę pod wpływem niskiej
temperatury, została wykorzystana w technice grzewczej, a pierwsze w jej dziejach
urządzenie kondensacyjne wynalazł i opatentował w 1892 roku założyciel i twórca marki
Junkers  Hugo Junkers. Z jego wynalazku czerpią dziś wszyscy producenci kotłów
kondensacyjnych na świecie.
Na czym polega kondensacja?
sprawność niż kotły konwencjonalne. Spraw-
W kotłach kondensacyjnych następuje kon- ność kotłów standardowych wynosi około
densacja pary wodnej zawartej w spalinach 86 90%, natomiast sprawność kotłów kon-
(powstałej w wyniku spalania gazu), a odzy- densacyjnych osiąga aż 109%.
skana dzięki temu energia dodatkowa zostaje
Energooszczędny Junkers
przekazana do instalacji c.o. W przeciwień-
stwie do kotłów kondensacyjnych, w kotłach Oferta kotłów kondensacyjnych Junkers jest
konwencjonalnych energia ta ulega bezpow- bardzo bogata. ZnajdujÄ… siÄ™ w niej urzÄ…dze-
rotnej stracie, gdyż para wodna uchodzi wraz nia zapewniające wszystkie korzyści związa-
ze spalinami przez komin. Dzięki odzyska- ne z zastosowaniem techniki kondensacyjnej
nej dodatkowej energii ciepła skraplania, za bardzo atrakcyjną cenę. Wśród nich są
kotły kondensacyjne mają o wiele wyższą m.in.: kocioł Cerapur Smart, kocioł łączący
Kocioł kondensacyjny Cerapur Smart
10
Poradnik Eksperta  ARTYKUA
SPONSOROWANY
najnowocześniejszą technologię i atrakcyjne
wzornictwo  Cerapur Comfort, kompakto-
we urzÄ…dzenie Cerapur Acu i Cerapur Acu
Smart, czy kotły Cerapur Modul i Cerapur
Modul Solar. Zastosowane w tej serii urzÄ…-
dzeń zróżnicowane rozwiązania dotyczące za-
potrzebowania na ogrzewanie i ciepłą wodę
Kocioł kondensacyjny Cerapur Comfort
(energooszczędne pompy, wydajny zasobnik
warstwowy oraz funkcja optymalizacji pracy
systemu solarnego) zadowolą nawet najbar- Wszystkie wymienione typy kotłów kon-
dziej wymagających klientów. densacyjnych z oferty Junkersa przyczyniają
Lekkie i kompaktowe kotły wiszące Ce- się do dbałości o środowisko naturalne. Urzą-
rapur Maxx przeznaczone są do ogrzewania dzenia wyróżnia bowiem wysoka wydajność
średnich i większych budynków wielorodzin- idąca w parze z energooszczędnością. Kotły
nych, biurowych i przemysłowych, natomiast Junkers zapewniają najwyższy komfort użyt-
nowość Junkersa  kotły Cerapur Acu Smart kowania ciepłej wody przy optymalnie niskich
dysponujÄ… mocÄ… modulowanÄ… do 24 kW do kosztach gazu i energii elektrycznej. UrzÄ…dze-
ogrzewania oraz 30 kW do produkcji c.w.u. nia te emitujÄ… spaliny z bardzo niskÄ… zawar-
Tak duża moc kotła w połączeniu z zasob- tością substancji szkodliwych, dzięki czemu
nikiem o pojemności 48 litrów pozwala na spełniają wymagania najostrzejszych norm
osiągnięcie wydajności 690 litrów ciepłej w dziedzinie ochrony środowiska i mogą być
wody/godzinę, bez potrzeby ustawiania pod stosowane w obszarach szczególnie chronio-
kotłem dodatkowego zasobnika, zajmującego nych, uzdrowiskach, sanatoriach, otulinach
powierzchnię podłogi. parków narodowych.
PAMI
TAJ!
Dlaczego sprawność kotłów kondensacyjnych
może być wyższa niż 100%?
Sprawność kotłów oznacza stosunek ciepła
NOWOŚĆ!
wykorzystanego do ciepła włożonego. Ciepło
włożone odnosi się do tzw. wartości opałowej,
która nie uwzględnia ciepła zawartego w parze
wodnej w spalinach. Jeżeli ciepło wykorzystane
Kocioł
powiększamy o dodatkową  darmową energię
kondensacyjny
Cerapur Acu Smart ciepła skraplania, wartość liczbowa sprawności
wynosi więcej niż 100%.
Robert Bosch Sp. z o.o.
Dział Junkers, ul. Jutrzenki 105
02-231 Warszawa, Infolinia: 801 600 801
11
Poradnik Eksperta
dr inż. Jacek Zawistowski, mgr inż. Sławomir Janiszewski
Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu
JAK WYBRAĆ KOCIOA
NA PALIWA STAA
E
Fot. Viessmann
Odwieczny dylemat klienta  kupić wyrób tańszy i gorszy czy droższy i lepszy
oznacza wybór pomiędzy kotłem zasypowym ręcznym a kotłem z palnikiem
automatycznym. Drugi dylemat  co znaczy gorszy, a co lepszy  nie jest Å‚atwy
do rozstrzygnięcia. Można to ująć inaczej  czy preferujesz mniejsze koszty ogrzewania,
czy wyższy komfort obsługi. Warto też porównać, jak wygląda ekonomika eksploatacji
kotłów z różnych grup cenowych.
12
Poradnik Eksperta
Typy kotłów
Ze względu na rozwiązania konstrukcyjno-technologiczne, decydujące o funkcjonalności
i efektywności, kotły można podzielić na dwie grupy:
Kotły zasypowe ręczne  paliwo spala się na ruszcie stałym, w dużej komorze spalania,
mieszczącej porcję paliwa wystarczającą na okres pracy kotła od kilku do kilkunastu godzin.
Kotły te wymagają pracochłonnej obsługi. Kilka razy dziennie (kiedy jest zimno  częściej,
kiedy jest ciepło  rzadziej) trzeba dosypać paliwo do komory kotła oraz przegrabić żar na rusz-
cie (aby usunąć popiół i żużel oraz zapewnić
odpowiedni przepływ powietrza przez złoże
paliwa). Regulacja procesu spalania w ta-
kim kotle praktycznie nie istnieje, toteż ich
sprawności nie są wysokie.
Kotły z podajnikiem automatycznym
 paliwo spala się w sposób ciągły w ma-
Å‚ym palniku zasilanym niewielkimi porcjami
opału, podawanymi automatycznie z często-
tliwością od kilku do kilkudziesięciu sekund Kocioł automatyczny
z palnikiem peletowym
Kocioł
z zasobnika mieszczÄ…cego porcjÄ™ paliwa wy-
automatyczny
z podajnikiem
starczającą nawet na kilka dni pracy kotła.
ślimakowym
Pracochłonność obsługi jest zdecydowanie
Fot. HEF
mniejsza. Przy dobrze wyregulowanym pal-
niku i łagodnej zimie kocioł można obsługiwać co kilka dni, wybierając popiół z popielnika
i uzupełniając paliwo w zasobniku. Przy bardzo mroz
nej pogodzie obsługa kotła nie powinna
być częstsza niż raz na dobę. Dzięki układom automatycznej regulacji sprawności tego typu
kotłów są istotnie wyższe.
Biorąc pod uwagę ceny, kotły należy podzielić na trzy grupy:
Grupa cenowa niska, w której występują kotły zasypowe ręczne z ciągiem naturalnym,
z górnym lub dolnym odprowadzeniem spalin, zasilane węglem kawałkowym w sortymencie
orzech lub kostka. Najlepsze kotły z tej grupy uzyskują sprawność teoretyczną do 70%.
Grupa cenowa średnia, w której występują kotły zasypowe ręczne z wentylatorowym
nadmuchem powietrza, z dolnym odprowadzeniem spalin  zasilane węglem kawałkowym
w sortymencie orzech lub kostka  lub z górnym odprowadzeniem spalin  zasilane węglem
w sortymencie miał lub groszek. Najlepsze kotły z tej grupy uzyskują sprawność teoretyczną
do 85%.
Grupa cenowa wysoka, w której występują kotły automatyczne z wentylatorowym na-
dmuchem powietrza, zasilane węglem w sortymencie groszek lub miał. Najlepsze kotły z tej
grupy uzyskują sprawność teoretyczną do 90%.
Sprawność kotła
Należy pamiętać, że sprawność teoretyczna jest to sprawność uzyskana w badaniach kotła
wykonanych na specjalnym stanowisku badawczym. W warunkach rzeczywistych efektywna
13
Poradnik Eksperta
sprawność kotła jest zawsze niższa od
Kocioł automatyczny z palnikiem
czteropaliwowym i rusztem wodnym
sprawności teoretycznej, gdyż wpływa-
ją na nią zmienne warunki pracy kotła,
wahania jakości paliwa, umiejętności
technologiczne, solidność obsługi ko-
tła itp. Z praktyki wynika, że sprawno-
ści efektywne kotłów automatycznych
z grupy cenowej wysokiej są niższe od
teoretycznych średnio o około 10 15%,
kotłów ręcznych z grupy cenowej śred-
niej  o 15 25%, a najprostsze kon-
Kocioł zasypowy
strukcje kotłów z grupy cenowej niskiej
ręczny
Fot. Per-Eko
 o 20 30%. Sprawność kotła podawana
przez producenta jest sprawnością teore-
tyczną. Minimalne sprawności cieplne kotłów w zależności od ich mocy nominalnej powinny
wynosić od 70% dla mocy 5 kW do 74% dla mocy 50 kW. Przed wyborem kotła warto zapoznać
się z wynikami badań  producenci i sprzedawcy powinni je udostępniać klientom. Producenci
wykonują zwykle dwa rodzaje badań. Pierwsze  to obligatoryjne badania sprawności cieplnej
kotła i poziomu emisji tlenku węgla. Drugie  to dobrowolne badania energetyczno-emisyjne
na  znak bezpieczeństwa ekologicznego . Przeprowadza się je według procedur i kryteriów
Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla. Mają one dużą moc marketingową, gdyż urzędy i insty-
tucje dysponujące środkami pomocowymi na realizację przedsięwzięć proekologicznych opierają
swoje decyzje właśnie na wynikach tych badań. Dzięki temu użytkownicy, którzy kupili kotły
z pozytywnym atestem IChPW mogą otrzymać zwrot części kosztów poniesionych na zakup
urządzenia. Takie świadectwa otrzymało dotąd ponad tysiąc kotłów. Na świadectwie widoczne
są uzyskane w badaniach wyniki: sprawności cieplnej oraz wskaz
ników emisji tlenku węgla,
tlenków azotu, pyłu, zanieczyszczeń organicznych, wielopierścieniowych węglowodorów aro-
matycznych (WWA) oraz benzo(a)pirenu.
brykiety pelety zrębki
węgiel
14
Poradnik Eksperta
Waldemar Joniec
JAK DOBIERAĆ GRZEJNIKI C.O.
Grzejniki konwektorowe oddają ciepło przez wymiennik do
powietrza. Zimne powietrze napływa dołem, a ciepłe jest
wprowadzane do pomieszczenia przez górną kratkę nawiewną.
Grzejnik może się składać z jednego lub kilku wymienników,
które mogą być umieszczone w różnych kombinacjach
Fot. Zehnder
Głównym zadaniem grzejników c.o. jest skuteczne ogrzanie pomieszczeń. Dlatego przy
zakupie należy zwracać uwagę na ich moc cieplną. Warto również pamiętać, że grzejniki
stanowią trwały, widoczny element wyposażenia wnętrza i wpływają na jego wystrój.
16
Poradnik Eksperta
owoczesne systemy centralnego ogrzewania pracują w oparciu o kotły gazowe, olejo-
Nwe, pompy ciepła lub wymienniki podłączone do sieci wysokich parametrów; są typu
zamkniętego, wyposażone w naczynia przeponowe i mają małą pojemność wodną. Coraz
częściej stosuje się też sterowanie temperaturą pomieszczeń. Dlatego systemy te wymagają
użycia odpowiednich grzejników. Powinny być efektywne, mieć zwartą konstrukcję i małą
pojemność wodną. Muszą ponadto dobrze współpracować z zaworami termostatycznymi,
czyli mieć małą bezwładność cieplną i szybko dostosowywać się do zmian na zapotrzebo-
wanie ciepła.
W małych instalacjach wykorzystujących kotły na paliwa stałe najefektywniejsze są grzej-
niki o dużej pojemności wodnej, odporne na korozję, gwarantujące bezpieczne użytkowanie
instalacji przy częstych i znacznych zmianach ciśnienia oraz temperatury. Ze względu na
wzrost kosztów ogrzewania, użytkownicy instalacji c.o., szczególnie korzystający z własnych
z
ródeł ciepła, coraz częściej szukają rozwiązań energooszczędnych. Niekiedy modernizacja
systemu c.o. sprowadza się tylko do wymiany starych żeliwnych grzejników na nowe (np. sta-
lowe płytowe czy konwektory).
Zanim kupisz grzejnik
Podejmując decyzję o wyborze określonego typu grzejnika, należy najpierw zapoznać się
z ofertą rynkową, nie ma bowiem grzejników uniwersalnych. Następnie warto porównać ich
parametry, np.: wskaz
nik mocy do masy grzejnika, pojemność wodną, odporność na korozję,
wytrzymałość na ciśnienie, temperaturę powierzchni zewnętrznej, a także ciężar, wyposażenie
oraz gwarancjÄ™.
Wybierając grzejnik, nie można kierować się jedynie względami estetycznymi. Należy przede
wszystkim zwrócić uwagę na jego moc cieplną. Jest ona podawana w watach [W] dla różnych
temperatur zasilania i powrotu czynnika grzej-
nego oraz temperatur w pomieszczeniu, w któ- PAMI
TAJ!
rym grzejnik będzie zamontowany. Grzejnik
Energooszczędność grzejnika jest pojęciem
musi być dobrany tak, aby jego moc cieplna
względnym. Grzejnik to element całego systemu
była co najmniej równa zapotrzebowaniu na c.o. i dopiero odpowiedni wybór rodzaju grzejników
oraz modernizacja systemu grzewczego, a przede
ciepło danego pomieszczenia (często używa
wszystkim ograniczenie strat ciepła, pozwalają
się też określenia straty ciepła pomieszczenia).
uzyskać realne oszczędności. Poszczególne rodzaje
Wielkość strat ciepła związana jest z właści-
grzejników wymagają określonych parametrów
wościami budynku, a także z jego lokalizacją
instalacji i przestrzegania zasad łączenia różnych
i powinna być obliczona przez projektanta.
materiałów. O wyborze grzejników decyduje także
Obliczenia te dołączane są do większości go-
rodzaj wykorzystywanego z
ródła ciepła (rodzaje
towych projektów domów jednorodzinnych.
kotłów, wymienników). Ponadto zużycie energii
Przy doborze grzejników nie należy okre- związane jest z izolacją termiczną budynku. Nawet
najnowocześniejszy system centralnego ogrzewania
ślać ich mocy wskaz
nikowo na podstawie
nie zapewni zmniejszenia zużycia energii, jeśli
powierzchni lub kubatury pomieszczeń. Ten
budynek jest nieodpowiednio izolowany i ma
sposób doboru mocy obarczony jest dużym
nieprawidłową wentylację.
błędem, gdyż zapotrzebowanie na ciepło
17
Poradnik Eksperta
może się różnić nawet o 300% dla tych samych kubatur w różnych budynkach miesz-
kalnych. Przy doborze mocy grzejników należy znać obliczeniową temperaturę zewnętrzną,
usytuowanie budynku i warunki wietrzności,
współczynnik przenikania ciepła ścian, stro-
pu i podłogi, typ okien i rodzaj oszklenia, ilość
i usytuowanie względem stron świata ścian
zewnętrznych w pomieszczeniu, wymaganą
temperaturę wewnętrzną i oczywiście para-
metry czynnika grzewczego. Producenci po-
dają moc cieplną grzejników przeważnie dla
parametrów 75/65/20°C lub 70/55/20°C.
Jeśli instalacja pracuje przy innych para-
metrach niż te podane w tabelach mocy lub
temperatura w pomieszczeniu jest inna niż
20°C, należy skorzystać ze współczynników
korygujących, umożliwiających właściwe
przeliczenie mocy grzejnika.
Jaki wybrać grzejnik
W zależności od sposobu przekazywania cie-
pła, grzejniki można podzielić na konwecyjne
i promieniujÄ…ce. W grzejnikach konwekcyj-
Grzejniki żeliwne przeżywają obecnie swój renesans. Docenianie
nych ciepło jest przekazywane bezpośrednio
są ich zalety, jakość ich wykonania jest coraz lepsza, powierzch-
do powietrza w pomieszczeniu. W tej grupie
nie zaś estetyczne i gładkie. Oferowane są w szerokiej palecie
można wyróżnić grzejniki płytowe i płytowo- kolorów, w różnych kształtach, wymiarach i mocach
-konwektorowe ze stali, członowe żeliwne,
aluminiowe i stalowe oraz konwektory.
Grzejniki promieniujące przekazują ciepło
w postaci fali elektromagnetycznej i ogrzewajÄ…
przegrody budowlane oraz sprzęty w pomiesz-
czeniu. Zalicza się do nich grzejniki płaszczy-
znowe sufitowe, ścienne i podłogowe.
Większość grzejników przekazuje cie-
pło w obu formach, jednak jeden ze sposo-
bów zawsze dominuje. Grzejniki podłogowe
Fot. Regulus-system
i ścienne przekazują większość ciepła do oto-
Grzejniki płytowe oddają ciepło zarówno przez promieniowanie,
czenia przez promieniowanie. Grzejniki pły-
jak i przez konwekcję. Udział promieniowania zależy od typu
towe i członowe oddają ciepło poprzez kon-
grzejnika oraz jego temperatury. Dzięki małej pojemności wodnej
dobrze współpracują z automatyką, pompami i armaturą. Mogą
wekcję i promieniowanie niemal po połowie
być stosowane w instalacjach o niskich parametrach wody
(stosunek ten może się zmieniać w zależności
grzejnej (np. z kotłami kondensacyjnymi lub pompami ciepła)
od modelu).
18
Fot. Klimosz
" nowości produktowe
" rynkowe przeglądy produktów
" porady ekspertów z różnych dziedzin
" aktualności prawne
" artykuły merytoryczne na temat budowy, remontu
i wyposażenia domu oraz jego otoczenia
" inspirujące galerie zdjęć
" galerie użytkowników
www.ekspertbudowlany.pl
" najnowsze wydania  Eksperta Budowlanego
3/2012 (39)
MAGAZYN
MAJ CZERWIEC
BEZPA
ATNY ISSN 1730-1904
do bezpłatnego pobrania w wygodnym
formacie PDF
" katalog firm
" forum użytkowników
naprawić
JAK taras
KOLEKTORY
słoneczne
ZANIM
kupisz
okna
117produktów
i nowości
wnetrza
budowa
instalacje
ogrody
ty
k
u
y
c
w
rod
a
p
e
on
n
k
a
y
c
e
w
ol
la
p
d
Poradnik Eksperta
mgr inż. Jerzy Kosieradzki
DLACZEGO ZAWORY GRZEJNIKOWE STUKAJ

Fot. Zehnder
Stukające grzejniki w instalacji c.o. to częsty problem w domach wielorodzinnych.
Dz
więki przypominające stukanie grzejników powoduje zła regulacja ciśnienia
w instalacji centralnego ogrzewania. Aby wyjaśnić przyczyny tego zjawiska, trzeba
przeanalizować mechanizm jego powstawania.
a poziom ciśnienia w instalacji odpowiada pompa obiegowa c.o., która porusza wodę,
Zaby mogła ona dopłynąć z kotła do grzejników i wrócić do kotła. Po drodze woda musi
pokonać opory wszystkich elementów regulacyjnych, takich np. jak zawory termostatyczne
przy grzejnikach. Jeżeli instalacja c.o. dostarcza także ciepłą wodę do wymienników, to opór
przepływu przez wężownicę także musi być uwzględniony w bilansie ciśnienia.
20
Poradnik Eksperta
Woda dostarczająca ciepło do pomieszczenia trafi a na otwarty zawór grzejnikowy. Gdy
temperatura w otoczeniu głowicy termostatycznej zrówna się z temperaturą nastawioną na
głowicy, grzybek zaworu jest dociskany do gniazda  aż do momentu jego zamknięcia. W ten
sposób grzybek zaczyna  dławić przepływ wody przez grzejnik. Jeżeli dzieje się tak z jed-
nym lub kilkoma zaworami (w dużej instalacji), to nadmiar ciśnienia w instalacji c.o. nie jest
groz
ny. Zamknięcie jednak większej liczby zaworów, np. na noc, powoduje wzrost ciśnienia
w instalacji. A brak odpowiedniego urządzenia, które to ciśnienie  przydławi , sprawia, że
zaczyna ono działać na grzybek od strony gniazda. Jeśli wartość ciśnienia jest na tyle duża,
że sprężyna dociskająca grzybek nie może go  utrzymać , grzybek się otwiera i  upuszcza
trochę wody. Dzięki temu ciśnienie na chwilę spada i sprężyna znowu dociska grzybek do
gniazda. Towarzyszy zaś temu charakterystyczne stuknięcie.
Ciśnienie ponownie rośnie i historia się powtarza, wywołując przy tym serię nieprzyjem-
nych (zwłaszcza w nocy, gdy wokół jest cisza) stuków. Czy można coś zrobić, aby stuki usta-
ły? Otworzyć całkowicie zawór, zakładając, że lepiej mieć za gorąco, niż nie spać z powodu
hałasujących grzejników? Problem ten można rozwiązać inaczej.
Prawidłowo zaprojektowana
i wykonana instalacja centralnego
ogrzewania ma przede wszystkim
precyzyjny otwór dla najmniejszych
dobrze dobranÄ… pompÄ™ obiego-
tolerancji przepływu
wą, która daje tyle ciśnienia, ile
w instalacji jest potrzebne. Na
rynku sÄ… pompy z regulacjÄ… obro-
grzybek regulacyjny
tów i wydajności. Przy pompach
do optymalnego ograniczenia przepływu
tradycyjnych stosuje siÄ™ odpo-
wiednie zawory podpionowe,
które utrzymują stałe ciśnienie
głowica
w pionach, nie dopuszczajÄ…c do termostatyczna
jego wzrostu przed grzejnikiem.
W instalacjach, które nie mają
takich zaworów, bardzo prostym
i skutecznym rozwiÄ…zaniem jest
wmontowanie za pompÄ… zaworu
grzybek
regulacyjny
upustowego, Å‚Ä…czÄ…cego zasilenie
z powrotem. Przy normalnej pracy
instalacji zawór ten jest zamknię-
ty, a otwiera siÄ™ tylko wtedy, gdy
zawór
ciśnienie w instalacji wzrasta po-
termostatyczny
nad to, które jest dopuszczalne.
korpus z brÄ…zu
odpornego na korozjÄ™
Jak widać, na wszystko jest spo-
sób. Na stukanie zaworów grzej-
Przekrój głowicy i zaworu termostatycznego Rys. Heimeier
nikowych także.
21
Poradnik Eksperta  ARTYKUA
SPONSOROWANY
OGRZEWANIE REGULUS-system CANAL
 przestrzeń nieograniczona
RosnÄ…ce wymagania
użytkowników wobec systemów
grzewczych powodują, że grzejnik
jest traktowany na równi z innymi
elementami wyposażenia wnętrza,
powinien się więc komponować
stylistycznie z otoczeniem.
Użytkownicy oczekują także
jego dynamicznej i precyzyjnej
pracy, przy zachowaniu możliwie
najniższych kosztów ogrzewania
i wysokiej jakości  grzejnik to
wszak zakup na lata. Produkty
REGULUS-system CANAL
spełniają wszystkie te wymagania,
są również znakomicie
dostosowane do aktualnych
trendów, dostępne finansowo
i Å‚atwe do zastosowania
zarówno w obiektach nowych,
jak i remontowanych.
Dyskretny system
 drewnianym lub metalowym  podestem.
Ogrzewanie podłogowe kanałowe REGULUS- Jest on jedynym widocznym elementem zgra-
-system CANAL składa się z miedziano-alu- nym z otaczającą go podłogą.
miniowego grzejnika, wanny z blachy ocyn-
Uniwersalne zastosowanie
kowanej malowanej proszkowo oraz podestu.
Wanna zabudowana jest w kanale w posadz- System ogrzewania kanałowego najczęściej
ce, wewnątrz niej umieszczony jest grzejnik montuje się wzdłuż dużych przeszkleń. Działa
oraz często także wentylator wspomagający jak kurtyna z ciepłego powietrza, chroni okno
jego pracę i zapewniający właściwą dynami- przed zaparowaniem i napływem zimnego
kę precyzyjnie sterowanego procesu grzania. powietrza. Grzejniki kanałowe mogą ogrze-
Kanał grzewczy przykryty jest ażurowym wać pomieszczenia samodzielnie lub pełnić
22
Poradnik Eksperta  ARTYKUA
SPONSOROWANY
funkcjÄ™ ogrzewania wspomagajÄ…cego. Znaj-
dują także zastosowanie jako tzw. ogrzewanie
strefowe  odpowiednio rozmieszczone i do-
brane zestawy kanałowe dzielą przestrzeń na
strefy o różnym stopniu nagrzania. Można je
zamontować wszędzie, w posadzce na grun- nej instalacji c.o. Precyzja grzania sprzyja
cie, a także w stropie między kondygnacja- uzyskaniu wysokiego komfortu cieplnego.
mi, w posadzce o każdym rodzaju pokrycia
Estetyka
(parkiet, deski, panele, ceramika, wykładzina
dywanowa, laminat). Ogrzewanie podłogowe kanałowe pozwa-
la zaoszczędzić miejsce, które do tej pory
Oszczędność energii
zajmowały grzejniki ścienne, a atrakcyjne
Grzejnik kanałowy REGULUS-system CANAL wzornictwo ażurowych podestów doskonale
cechuje mała pojemność wodna i duża dy- komponuje się zarówno z otoczeniem o nowo-
namika grzania  bardzo szybko siÄ™ nagrze- czesnej, jak i klasycznej stylistyce. We wnÄ™-
wa i szybko stygnie. Dzięki temu jest łatwy trzach o skomplikowanym kształcie świetnie
do sterowania. Dzięki dynamiczności pracy sprawdzają się krótkie zestawy z wentylato-
oszczędność energii jest oczywista  grzejnik rem, które zdecydowanie łatwiej rozmieścić.
niewielkim początkowym wydatkiem energii Po sezonie grzewczym warto zamontować
szybko dostarcza ciepło, tyle ile potrzeba do podest posezonowy, wstawiany w miejsce
osiągnięcia i utrzymania zadanej temperatu- podestu ażurowego. Chroni on grzejnik ka-
ry. Powyższe parametry sprawiają, że jest to nałowy przed zabrudzeniem, a przy tym zna-
produkt możliwy do zastosowania w dowol- komicie maskuje kanał grzewczy.
REGULUS-system
ul. Dworkowa 2, 43-300 Bielsko-Biała
tel./fax [phone]
e-mail: [e-mail]
www.regulus.com.pl
23
Poradnik Eksperta
Krystyna Stankiewicz
GRZEJ
, ZDOBI
, INTRYGUJ

Fot. Fondital
Podstawowym zadaniem grzejników dekoracyjnych jest wprawdzie dostarczanie ciepła,
ale ze względu na efektowną, często bardzo wyszukaną, formę pełnią one również
funkcję dekoracyjną. Można na nich pisać, przeglądać się w nich, wieszać ubrania,
a nawet siedzieć.
24
Poradnik Eksperta
Grzejniki dekoracyjne zasilane z instalacji
c.o. pojawiły się najpierw w łazienkach, gdzie
 oprócz ogrzewania  służyły także do suszenia
ręczników i odzieży. Z czasem zaczęto produko-
wać tak atrakcyjne ich wzory, że grzejniki prze-
kroczyły próg łazienki i znalazły swoje miejsce
w holu, kuchni, a nawet w salonie. Asortyment
i różnorodność form grzejników dekoracyjnych
stale się powiększa, ponieważ producenci wciąż
wprowadzajÄ… nowe ich wzory i kolory, inspiro-
wane współczesnymi trendami wnętrzarskiej
mody. A wzory tych najdroższych powstają czę-
sto w pracowniach znanych designerów.
Fot. Instal-Projekt
Fot. Instal-Projekt Fot. Instal-Projekt
25
Poradnik Eksperta
Fot. Jaga Fot. Jaga
Fot. Jaga
26
Poradnik Eksperta
Fot. Irsap
Nic więc dziwnego, że przypominają one
atrakcyjny mebel, który może być ozdobą
najbardziej wyszukanego wnętrza. Są też
takie grzejniki, które wyeksponowane w do-
wolnym miejscu ściany, kojarzą się raczej
z abstrakcyjnÄ… rzez
bÄ…, a nie z urzÄ…dzeniem
grzewczym.
Efekt dekoracyjny zależy od zestawie-
nia kolorów ściany i grzejnika, które albo
będą ze sobą zdecydowanie kontrastowały,
albo też różniły się jedynie intensywnością
odcieni.
Grzejniki dekoracyjne produkuje siÄ™ prze-
ważnie z wysokogatunkowej stali. Ich po-
wierzchniÄ™ pokrywa siÄ™ farbami proszkowymi,
utwardzonymi w wysokiej temperaturze. DziÄ™-
ki temu uzyskuje się gładkie powłoki, łatwe do
utrzymania w czystości. Oferowane są również
grzejniki, w których zastosowano nietypowe
materiały, np. beton, granulat czy naturalny
Fot. Irsap
kamień, a także hartowane szkło.
27
Poradnik Eksperta
Wiktor Janecki
JAK OGRZAĆ A
AZIENK

Fot. Instal-Projekt
A
azienka powinna zapewniać poczucie komfortu i umożliwić zrelaksowanie się.
Musi więc być nie tylko ładnie i modnie wyposażona, ale też mieć skuteczną wentylację
oraz komfortowe ogrzewanie. Możemy to osiągnąć w każdej łazience  zarówno
w dużym, przestronnym salonie kąpielowym, jak i w małym, kameralnym pomieszczeniu.
Grzejnik Å‚azienkowy
Ciepło w łazience zapewniają grzejniki łazienkowe, które pełnią również funkcję dekoracyjną.
Do ogrzewania łazienek najczęściej stosowane są grzejniki drabinkowe. Producenci oferują
nie tylko proste, lakierowane na biało drabinki, ale też piękne grzejniki dekoracyjne w róż-
nych kolorach i kształtach, pełniące te same funkcje co typowe drabinki. W dużej łazience
z oknem, w której grzejnik jest podstawowym z
ródłem ciepła, powinien być on umieszczony
pod oknem, tak aby nie powstały w pomieszczeniu strefy chłodu.
28
Poradnik Eksperta
Grzejnik łazienkowy i wodne ogrzewanie podłogowe
Obecnie standardem w łazience staje się jednak połączenie dwóch systemów ogrzewania
 drabinkowych lub dekoracyjnych grzejników wodnych c.o. oraz ogrzewania płaszczyznowe-
go, czyli podłogowego  wodnego lub elektrycznego. Grzejniki łazienkowe i wodne ogrzewanie
podłogowe są przeważnie zasilane z instalacji centralnego ogrzewania. Jednak przez sporą
część roku instalacja ta nie pracuje. Co więc zrobić, żeby w łazience zawsze było ciepło?
Jest kilka sposobów na uzyskiwanie komfortowej temperatury w łazience niezależnie od
działania głównego systemu ogrzewania. Najprostsza metoda to wybór grzejnika łazienko-
wego z grzałką elektryczną. Zastosowanie grzałki w grzejniku podłączonym do instalacji c.o.
wymaga zamontowania na wejściu zaworu zamykającego oraz trójnika. Są jednak pewne
Fot. Instal-Projekt Fot. Roth
Grzejnik z grzałką elektryczną podłączony do instalacji c.o. System wodnego ogrzewania podłogowego w mokrej zabudowie
ograniczenia stosowania takich grzejników. Po pierwsze, nie mogą być one montowane nad
wanną, a gniazdo, do którego będzie podłączona grzałka elektryczna, musi mieć uziemienie
i być oddalone o minimum 60 cm od z
ródła wody (wanny, umywalki, prysznica). Zasilanie
gniazd wtyczkowych w łazience powinno mieć wyodrębniony obwód w instalacji elektrycznej.
W czasie, gdy nie działa centralne ogrzewanie, a jest używane zasilanie elektryczne, należy
pamiętać o zamknięciu zaworu na wejściu wody do grzejnika. W przeciwnym razie woda
ogrzewana w grzejniku ucieknie do instalacji c.o. Nie wolno jednak podczas pracy grzałki
elektrycznej zamykać zaworu na wyjściu wody z grzejnika ze względu na wzrost objętości
wody pod wpływem temperatury. Moc grzałki powinna być niższa od mocy grzejnika o kilka
procent, aby zagwarantować właściwą pracę elementu grzejnego. Grzejnik łazienkowy z grzał-
ką może być też używany jako grzejnik elektryczny nie podłączony do instalacji c.o. Wówczas
jest on napełniany specjalnym płynem lub olejem.
Grzejnik łazienkowy i elektryczne ogrzewanie podłogowe
Innym sposobem na uzyskanie całorocznego komfortu cieplnego w łazience jest zastosowanie
podłogowego ogrzewania elektrycznego. Elektryczne ogrzewanie podłogowe zapewnia efekt
29
Poradnik Eksperta
ciepłej podłogi, który jest bardzo pożądany
w łazience. Dodatkowym atutem jest fakt, że
możemy używać tego ogrzewania w wybra-
nym przez nas czasie. Sterownik może włą-
czać ogrzewanie np. tylko rano i wieczorem.
W pozostałym czasie ogrzewanie nie działa,
a my nie zużywamy niepotrzebnie energii.
Pracę ogrzewania reguluje termostat, który
Fot. Luxbud
zapewnia osiągnięcie zadanej temperatury
Elektryczna mata grzejna  zestaw do samodzielnego montażu
i nie dopuszcza do przegrzania, czyli do nie-
potrzebnego zużycia energii.
Koszt wykonania elektrycznego ogrzewa-
nia podłogowego w łazience nie jest wysoki,
a koszty eksploatacyjne można kontrolo-
wać i optymalizować dzięki sterownikom.
Pożądana temperatura podłogi w łazience
z zainstalowanym ogrzewaniem podłogowym
wynosi 29 30°C (nie powinna przekraczać
34 35°C). Wyższa temperatura jest uciążli-
wa dla użytkowników i pociąga za sobą nie-
Fot. Elektra
potrzebne zużycie energii.
Mata grzejna pod panele i deski warstwowe: 1  przewód grzejny,
Chcąc uzyskać komfortową temperaturę
2  siatka z włókna szklanego, 3   zimne złącze (mufa)
o konkretnej porze lub godzinie, ogrzewanie
łączące przewód grzejny z przewodem zasilającym, 4  przewód
zasilajÄ…cy z ekranem, 5  folia aluminiowa  ekran
podłogowe musi zacząć działać z określo-
nym wyprzedzeniem, gdyż ma ono pewną
bezwładność. Między innymi z tego powodu
montuje się sterowniki. Na przykład regulator
z programatorem dobowym i tygodniowym
pozwoli na samoczynne załączenie syste-
mu i uzyskanie efektu ciepłej podłogi tylko
w czasie ściśle określonym (np. tylko rano
i wieczorem na czas kÄ…pieli). Regulator ste-
rujÄ…cy pracÄ… instalacji w Å‚azience powinien
mieć też czujnik podłogowy  pozwala on na
utrzymanie pożądanej temperatury podłogi
i unikanie jej przegrzania. Ze względów bez-
pieczeństwa regulator należy umieścić na ze-
wnątrz  na ścianie przy wejściu do łazienki.
Fot. Elektra
Są także regulatory o stopniu ochrony prze-
Elektryczne ogrzewanie podłogowe z przykładowym
ciwporażeniowej umożliwiającym ich montaż
umiejscowieniem regulatora temperatury
w Å‚azienkach.
30
 & życie pełne energii
& życie peł energi
ż i łne
Aby uzyskać więcej informacji zeskanuj kod
Poradnik Eksperta
Waldemar Joniec
CO WARTO WIEDZIEĆ
O OGRZEWANIU PODA
OGOWYM
Fot. Devi
Ogrzewanie płaszczyznowe, a zwłaszcza podłogowe, uważane jest za najkorzystniejszy
dla człowieka system ogrzewania, uwzględniający fizjologiczny rozkład temperatury ciała.
Pozwala ono także obniżyć o okoÅ‚o 2°C temperaturÄ™ w pomieszczeniu przy zachowaniu
poczucia komfortu cieplnego, a to oznacza, że odczuwamy przyjemne ciepło już przy
20, a nie przy 22°C, jak przy ogrzewaniu grzejnikowym. MiÄ™dzy innymi z tego powodu
ogrzewanie podłogowe instalowane jest w naszych domach coraz częściej i to nie tylko
w łazience, ale także w innych pomieszczeniach.
32
Poradnik Eksperta
Zalety ogrzewania podłogowego
Najważniejsze zalety ogrzewania podłogowego związane są z ogrzewaniem niskotempera-
turowym. Temperatura wody zasilającej grzejniki podłogowe jest znacznie niższa niż w trady-
cyjnych instalacjach (przeważnie nie przekracza 45°C), a to pozwala na efektywne zasilanie
instalacji c.o. kotłem kondensacyjnym (wyższa sprawność niż zwykłych kotłów gazowych
i olejowych) oraz wykorzystanie pomp ciepła i wspomaganie tych z
ródeł zasilania instalacji
kolektorem słonecznym. Takie rozwiązania dają możliwość racjonalnego gospodarowania
energią na ogrzewanie i tym samym mniejsze jej zużycie.
Zaletą ogrzewania podłogowego jest też inne odczuwanie ciepła  przedostaje się ono
bowiem do pomieszczenia od dołu dużą powierzchnią podłogi i daje poczucie komfortu przy
niższej o okoÅ‚o 2°C temperaturze, co pozwala dodatkowo zaoszczÄ™dzić w wydatkach na ener-
gię. Mała różnica temperatur podłogi i powietrza w pomieszczeniu nie powoduje jego silnej
cyrkulacji, dlatego w pomieszczeniu z ogrzewaniem podłogowym nie unosi się tak kurz, jak
w pomieszczeniach z ogrzewaniem grzejnikowym. Przy tradycyjnym centralnym ogrzewaniu,
z grzejnikami umieszczonymi przy oknie, temperatura przy podłodze jest najniższa (możemy
nawet odczuwać chłód w stopach), a pod sufitem najwyższa. W pomieszczeniach z ogrzewa-
niem podłogowym natomiast najcieplejsza jest podłoga, wyżej zaś temperatura jest niższa.
Dobra instalacja  z prawidłowym doborem mocy i odpowiednim sterowaniem  powinna
zapewnić temperaturÄ™ nie wyższÄ… niż 20°C na wysokoÅ›ci od 1 do 2 m. Zalecana temperatura
podÅ‚ogi wynosi 26°C i nie powinna przekraczać 29°C. Przekroczenie tej temperatury nieko-
rzystnie wpływa na samopoczucie i pogarsza warunki komfortu cieplnego. W łazienkach i pa-
sach przyokiennych dopuszcza siÄ™ nieco wyższÄ… temperaturÄ™ powierzchni, okoÅ‚o 29 35°C.
Ważny projekt i wykonanie
Wybierając ten sposób ogrzewania, należy pamiętać o konieczności sporządzenia staran-
nego projektu i bardzo dokładnego wykonania prac montażowych, gdyż po zainstalowaniu
ogrzewania podłogowego nie ma praktycznie żadnej możliwości jego poprawienia lub ulep-
szenia, gdyż wymagałoby to burzenia podłóg, izolacji i wiązałoby się z dużymi kosztami.
Prace projektowe i montażowe należy powierzyć sprawdzonej, wyspecjalizowanej fir-
mie, która będzie używała tylko markowych produktów. Instalacja wykonana na podstawie
poprawnego projektu będzie tańsza nie tylko w inwestycji, ale także w eksploatacji. Po-
winna być dokładnie wyregulowana hydraulicznie za pomocą specjalistycznych programów
komputerowych, tak aby pracowała bezawaryjnie i była dopasowana do aktualnych potrzeb
pogodowych. Ważne jest też precyzyjne wyliczenie zapotrzebowania na moc cieplną dla każ-
dego pomieszczenia, aby zapewnić komfort cieplny w każdym z nich i dokładnie dopasować
instalację do indywidualnych potrzeb danego budynku oraz jego mieszkańców.
Elektryczne ogrzewanie podłogowe
Eksperci prognozują, że wykorzystanie energii elektrycznej do ogrzewania domów miesz-
kalnych będzie cały czas rosło, z jednej strony ze względu na coraz częstsze wykorzystanie
pomp ciepła zasilanych energią elektryczną, mat lub przewodów grzejnych, z drugiej zaś
33
Poradnik Eksperta
z powodu konieczności budowy rozproszonych systemów energetycznych wykorzystujących
z
ródła odnawialne, jak np. ogniwa fotowoltaiczne, generatory wiatrowe czy nawet małą ener-
getykÄ™ wodnÄ….
Ze względu na koszty eksploatacyjne, elektryczne ogrzewanie podłogowe nie było dotych-
czas stosowane jako ogrzewanie podstawowe, lecz jako wspomagajÄ…ce  w Å‚azience, kuchni,
czy salonie. Było też alternatywą dla ogrzewania wodnego w modernizowanych budynkach
i na piętrach z lekkim stropem, gdyż wodne ogrzewanie podłogowe wymaga grubszych oraz
cięższych izolacji oraz wylewek, a tym samym wytrzymałych stropów.
Obecnie sytuacja ta jest inna, ponieważ współcześnie projektowane i budowane domy
jednorodzinne potrzebują wielokrotnie mniej energii na cele grzewcze niż budynki starsze.
Nowoczesny budynek niskoenergetyczny lub, co będzie wymagane w najbliższej przyszłości,
prawie zeroenergetyczny, może potrzebować na ogrzewanie jedynie od 30 do nawet 10%
energii z tego co obecnie jest standardem. O ile zatem elektryczne ogrzewanie standardowego
domu jednorodzinnego kosztowałoby w sezonie np. 10 000 zł, to 30% czy 10% z tej sumy
daje już tylko 3 lub 1 tys. zł. Takie koszty z pewnością nie doprowadzą do ruiny rodzinnego
budżetu. Tak niskie koszty eksploatacji są wielką pokusą. Nie ma jednak nic za darmo. Mniej-
sze koszty eksploatacyjne wymagają bowiem większego wkładu inwestycyjnego  lepszych
konstrukcji, izolacji, okien, staranniejszego montażu, droższych urządzeń itd. Coraz więcej jest
w Polsce inwestorów, którzy podejmują te wyzwania i decydują się na nowatorskie, czasami
wręcz eksperymentalne projekty.
Koszty wykonania instalacji elektrycznego ogrzewania podłogowego są niższe niż wodnego
 nie ma bowiem potrzeby montowania chociażby urządzenia dostarczającego energię do
instalacji, np. kotła czy pompy ciepła. Jednak nie w każdym budynku może ono stanowić
główny system ogrzewania. Decyzja o jego montażu, jako podstawowego systemu ogrzewa-
nia, musi być starannie przemyślana już na początkowym etapie prac. Architekt i konstruktor
Mata grzejna
34
Fot. Raychem
Poradnik Eksperta
muszą bowiem odpowiednio dobrać konstrukcję, przegrody, izolacje itd., a nawet system
wentylacji takiego budynku.
Elektryczne ogrzewanie podłogowe, tak jak ogrzewanie wodne, zapewnia efekt ciepłej
podłogi i poczucie komfortu w niższej temperaturze. Ogrzewaniem elektrycznym łatwiej jest
sterować i sterownik może włączać ogrzewanie w ściśle zaplanowanym czasie lub elastycz-
nie reagować na zmiany zapotrzebowania na ciepło i korzystać z energii wtedy, gdy jest ona
w tańszej taryfie nocnej, lub gdy jest produkowana z własnego z
ródła  ogniw fotowoltaicznych
lub generatora wiatrowego.
Elektryczne ogrzewanie podłogowe w łazience
Instalując ten rodzaj ogrzewania w łazience, należy przestrzegać kilku fundamentalnych
zasad. Pożądana temperatura podłogi w łazience z zainstalowanym ogrzewaniem podło-
gowym powinna wynosić 29 30°C i nie przekraczać 34 35°C. Wyższa temperatura jest
uciążliwa dla użytkowników i pociąga za sobą niepotrzebne zużycie energii. Chcąc uzyskać
komfortową temperaturę o konkretnej porze lub godzinie, ogrzewanie podłogowe musi zacząć
działać z pewnym wyprzedzeniem, gdyż ma ono pewną bezwładność. Między innymi z tego
powodu montuje się sterowniki. Na przykład regulator z programatorem dobowym i tygo-
dniowym pozwoli na samoczynne załączenie
systemu i uzyskanie efektu ciepłej podłogi
tylko w czasie ściśle określonym (np. tylko
rano i wieczorem na czas kÄ…pieli). Regulator
sterujÄ…cy pracÄ… instalacji w Å‚azience powinien
mieć też czujnik podłogowy  pozwala on na
utrzymanie pożądanej temperatury podłogi
i unikanie jej przegrzania. Ze względów bez-
pieczeństwa regulator należy umieścić na ze-
wnątrz  na ścianie przy wejściu do łazienki.
Są także regulatory o stopniu ochrony prze-
ciwporażeniowej umożliwiającym ich montaż
w Å‚azienkach.
Maty lub przewody grzejne
Do budowy instalacji elektrycznego ogrze-
wania podłogowego stosuje się elektryczne
przewody grzejne oraz maty grzejne. Ze
względu na niewielką grubość rozwiązania
te są polecane zwłaszcza przy renowacji po-
mieszczeń.
Przewody majÄ… moc od 10 do 20 W/m.b.
Ich grubość wynosi 3 7 mm. Samoregulujące
Przewody grzejne
przewody grzejne do ogrzewania podłogowe-
35
Fot. Raychem
Poradnik Eksperta
go przeznaczone są do instalacji w miejscach, gdzie możliwe jest tylko niewielkie podwyż-
szenie podłogi. Przewód może być instalowany pod każdym typem posadzki bez ryzyka
przegrzania.
Natomiast maty mają grubość przewodu od 2,5 do 5 mm i jest on przymocowany do ela-
stycznej siatki. Koniec przewodu grzejnego maty zakończony jest przyłączem zasilającym (tzw.
zimnym), który łączy się z instalacją zasilającą. Maty grzejne dostępne są na rynku w formie
gotowych do ułożenia zestawów, o różnej mocy. Do łazienek przeznaczone są te w zakresie
mocy 100 160 W/m2. Producenci oferujÄ… maty grzejne jednostronnie i dwustronnie zasilane.
Maty jednostronnie zasilane dzięki swojej budowie są prostsze w układaniu i montażu. Maty
mają postać zwojów szerokości od 30 do 50 cm (węższe łatwiej ułożyć w małych łazienkach).
Długość maty dobiera się odpowiednio do powierzchni grzejnej podłogi, a moc maty  w zależ-
ności od tego, czy będzie to ogrzewanie podstawowe łazienki, czy tylko wspomagające. Przyj-
muje się, że optymalna moc dla małych i średnich łazienek, w których instalacja elektryczna
wspomaga system ogrzewania lub ma za zadanie zapewnienie komfortu cieplnego poza
sezonem grzewczym, powinna wynosić 100 W/m2. Mata ma bowiem za zadanie zapewnić
ciepłą podłogę, a powietrze w łazience ma być podgrzane zaledwie o kilka stopni.
System ogrzewania podłogowego
z samoregulujÄ…cym przewodem
grzejnym
36
Fot. Raychem


Poradnik Eksperta
Waldemar Joniec
NA CO ZWRÓCIĆ UWAG

PRZY WYBORZE PODGRZEWACZA WODY
Przepływowy podgrzewacz wody nadumywalkowy
Fot. Dafi
Wybierając podgrzewacz do domu lub mieszkania, powinniśmy odpowiedzieć sobie
na kilka ważnych pytań: ile osób będzie korzystać jednocześnie z ciepłej wody,
z jakich urządzeń (wanna, prysznic, umywalka, zlew) oraz w jakiej odległości
urzÄ…dzenia te znajdujÄ… siÄ™ od podgrzewacza.
38
Poradnik Eksperta
Podgrzewacze przepływowe i pojemnościowe  czym się różnią?
Podgrzewacze przepływowe podgrzewają taką ilość wody, jaka jest niezbędna do zaspoko-
jenia bieżących potrzeb i pracują od chwili otwarcia baterii do czasu zaprzestania czerpania
wody, nie magazynują ciepłej wody.
Podgrzewacze pojemnościowe przygotowują wodę wcześniej i magazynują ją. Coraz lep-
sze izolacje termiczne zbiorników ograniczają straty ciepła do minimum, a zastosowanie
cyrkulacji gwarantuje ciepłą wodę natychmiast po otwarciu baterii.
Wybór zasilania
Rodzaj energii wpływa na koszty przygotowania ciepłej wody. Jeśli budynek ma instalację
gazową, to warto rozważyć eksploatację urządzeń zasilanych gazem ziemnym. Korzystanie
z podgrzewaczy gazowych wymaga zapewnienia odpowiedniej wentylacji pomieszczenia,
w którym jest on montowany oraz prawidłowego odprowadzenia spalin  powinniśmy mieć
aktualną opinię kominiarską. Aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowania, warto zainwesto-
wać w urządzenia z zamkniętą komorą spa-
lania. Ich koszt jest co prawda wyższy, ale
zapewnia mniejsze zużycie gazu i większe
bezpieczeństwo.
Wśród podgrzewaczy elektrycznych naj-
popularniejsze są urządzenia pojemnościo-
we, ponieważ są tanie, proste i bezpieczne
w obsłudze, mogą zasilać kilka punktów
poboru ciepłej wody oraz są zasilane ener-
gią z instalacji 230 V, a ich pobór mocy nie
wpływa zasadniczo na pracę innych urządzeń
elektrycznych w mieszkaniu lub w domu.
Elektryczne podgrzewacze przepływowe
wymagajÄ… odpowiedniej do ich mocy insta-
Fot. Junkers
lacji elektrycznej i zabezpieczeń. Zainstalo-
Gazowy przepływowy podgrzewacz wody
wanie takiego podgrzewacza może oznaczać
konieczność zmiany mocy przyłączeniowej
w umowie z zakładem energetycznym. Obec-
PAMI
TAJ!
nie standardowo instalacje jednofazowe wy-
Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na
konywane sÄ… dla mocy do 5 kW (mieszkania),
eksploatację podgrzewaczy elektrycznych dużych
a trójfazowe do 9 kW (domy jednorodzinne).
mocy jest stan techniczny instalacji elektrycznej.
Przez moc przyłączeniową należy rozumieć
Wymagają one także bardzo starannego przyłączenia
maksymalną moc czynną wyrażoną w kilo- i zastosowania obwodów ochronnych. W przypadku
urządzeń trójfazowych, wskazane jest, aby
watach (kW) planowanÄ… do pobierania. Aby
podłączenia dokonał uprawniony elektryk. Należy
określić tę wielkość, należy oszacować, jakie
też uzyskać zezwolenie z zakładu energetycznego
urządzenia mogą być włączone jednocześnie
na zwiększenie mocy przyłączeniowej.
i określić ich moc.
39
Poradnik Eksperta
Gazowe podgrzewacze przepływowe
Tego rodzaju podgrzewacze wody służą do zasilania jednej łazienki wyposażonej w prysz-
nic lub wannę i umywalkę oraz baterii nad zlewem w kuchni. W ich eksploatacji ważna jest
odległość urządzenia od punktów poboru wody  powinna być ona jak najmniejsza, wów-
czas najmniejsze są straty ciepła w przewodach, które powinny być dobrze zaizolowane.
Na komfort ich użytkowania wpływa moc i wynikająca z niej wielkość strumienia ciepłej
wody oraz rodzaj regulacji jej temperatury. W najprostszych urządzeniach z regulacją ręczną
trudno jest utrzymać temperaturę wody na zadanym poziomie  zmienia się ona wraz z na-
tężeniem poboru. Stosowana jest też regulacja podwójna: ręczna i automatyczna. Najwyższy
komfort zapewnia regulacja elektroniczna. Pozwala ona na utrzymywanie temperatury wody
niezależnie od wielkości przepływu i temperatury wody dopływającej do podgrzewacza. Na
rynku dostępne są urządzenia z elektronicznym zapłonem gazu, elektronicznym sterowaniem
elementami regulacyjnymi i zabezpieczającymi, a także elektroniczną regulacją temperatury
ciepłej wody.
Producenci oferują przepływowe podgrzewacze gazowe o mocy od 17 kW wzwyż. Jeśli
w łazience nie ma wanny, a tylko prysznic i nie zdarza się, że domownicy jednocześnie korzy-
stajÄ… z prysznica, umywalki i zlewu, to zaleca siÄ™ mniejszÄ… moc podgrzewacza  17 19 kW.
Jeśli podgrzewacz ma dostarczać ciepłą wodę równocześnie do dwóch i więcej odbiorników, to
należy wybrać urządzenie o mocy 22 24 kW. Podgrzewacz o mocy 17 kW ma wydatek ciepłej
wody o temperaturze powyżej 35°C okoÅ‚o 10 l/min, a o mocy 24 kW okoÅ‚o 14 l/min.
Nowoczesne podgrzewacze wyposażane są w zapłon elektroniczny, co pozwala na wyeli-
minowanie palącego się przez cały czas płomyka dyżurnego. Bezpieczeństwo użytkowania
zapewniają zabezpieczenia urządzeń. Obecnie stosuje się głównie trójstopniowy system za-
bezpieczeń, który obejmuje:
Czujnik ciągu kominowego  montowany na przerywaczu ciągu kominowego; jeśli ciepłe
spaliny wpływają do pomieszczenia przez przerywacz ciągu, to następuje podgrzanie
czujnika i wyłączenie palnika.
Ogranicznik temperatury  czujnik zamontowany na wymienniku ciepła, który wyłącza
dopływ gazu do palnika, jeśli zostanie przekroczona temperatura wymiennika ponad do-
puszczalną wartość, zapobiega to spaleniu wymiennika, np. gdy nie ma w nim wody.
Zabezpieczenie przeciwwypływowe gazu  chroni przed wypływem gazu z urządzenia,
gdy nie ma płomienia na palniku.
Elektryczne podgrzewacze pojemnościowe
Są to urządzenia bardzo popularne, ponieważ mogą być instalowane w każdym pomiesz-
czeniu, w którym jest doprowadzenie energii elektrycznej i wody. Urządzenia o pojemnościach
odpowiednich dla średniej wielkości domu jednorodzinnego czy mieszkania wykorzystują
grzałki o mocy 1,5 2,5 kW, mogą więc być zasilane praktycznie przez każdą jednofazową
instalację elektryczną. Mogą też być stosowane w układach kombinowanych  we współpracy
z innymi urządzeniami i można je stosować w instalacjach z dużymi zbiornikami akumulacyj-
nymi. W tym celu powinny być wyposażone w jedną lub więcej wężownic umożliwiających
40
Poradnik Eksperta
ich podłączenie np. do niskotemperaturowego kotła
wodnego lub kolektora słonecznego.
Na potrzeby domu jednorodzinnego wystarczy
podgrzewacz o pojemności od 120 do 300 l (zależ-
nie od liczby mieszkańców i wielkości domu). Przyj-
muje siÄ™, że dobowe zużycie c.w.u. o temp. 45°C
wynosi około 50 l na osobę. Należy jednak pamiętać,
że podgrzewacze elektryczne wykorzystywane we
współpracy z kotłami wodnymi i/lub kolektorami sło-
necznymi powinny mieć dużą pojemność, aby zgro-
madzić zapas ciepłej wody na dłużej. Takie podgrze-
wacze powinny być też bardzo dobrze zaizolowane
Fot. Atlantic
Elektryczny pojemnościowy podgrzewacz wody
i montowane w pozycji pionowej, aby powierzchnia
styku ciepłej i zimnej wody w zasobniku była jak naj-
mniejsza. Jeśli w domu jest licznik dwutaryfowy, podgrzewacze należy wyposażać w zegary
elektroniczne sterujące zasilaniem, tak aby zużywały energię tylko w tańszej taryfie. Zużycie
energii zależy od ilości zużywanej wody i nastawianej temperatury oraz izolacji zbiornika. Im
wyższa temperatura, tym większe straty energii. Należy jednak okresowo podgrzać wodę do
maksymalnej temperatury, aby uniemożliwić rozwój w instalacji bakterii Legionella.
Przepływowe podgrzewacze elektryczne
Zaletą tych urządzeń jest mała masa, niewielkie gabaryty oraz możliwość montażu w miej-
scu poboru wody. Tego typu podgrzewacze polecane są do domów ogrzewanych energią
elektryczną, a także do domków letniskowych. Podgrzewacze tego typu wymagają sprawnej
instalacji elektrycznej, zdolnej pracować przy dużych chwilowych obciążeniach. Proces pod-
grzewania wody jest kontrolowany przez układ automatyki, zapewniający stabilną tempe-
raturę i zabezpieczający przed włączeniem grzałki, gdy nie ma poboru lub wody. Regulacja
temperatury może być skokowa lub płynna. Jednak w urządzeniach o małych mocach tempe-
ratura może być związana z ilością pobieranej wody  im strumień większy, tym temperatura
niższa. W podgrzewaczach o większej mocy, do zasilania wielu punktów poboru, stosuje się
płynne sterowanie elektroniczne temperatury wody.
Podgrzewacze zasilane prÄ…dem jednofazowym to zwykle podgrzewacze jednopunktowe
zintegrowane z baterią, które służą głównie do mycia rąk i obsługują tylko jeden kran. Ich
wydajność wynosi około 1,5 2 l/min ciepłej wody, a moc waha się od 3,5 do 5 kW. Pro-
ducenci oferują także jednofazowe podgrzewacze prysznicowe o wydajności 1,5 2 l/min
z uszczelnieniem pozwalającym na ich montaż blisko kabiny natryskowej. Oferowane są także
podgrzewacze uniwersalne  umywalkowo-prysznicowe.
Podgrzewacze zasilane prądem trójfazowym to najczęściej urządzenia o mocy 6 28 kW
do zasilania wielu punktów poboru. Najczęściej wykorzystywane są podgrzewacze o mocy
11 26 kW, które mogą zapewnić ciepłą wodę we wszystkich punktach poboru w kuchni
i Å‚azience.
41
Poradnik Eksperta  ARTYKUA
SPONSOROWANY
CIEPA
A WODA NA Å»
DANIE
25 lat przepływowego ogrzewacza wody STIEBEL ELTRON
25 lat temu model
DHE zapoczątkował
rozwój elektronicznych
ogrzewaczy
przepływowych. Dziś
zajmuje czołowe miejsce
pod względem technologii,
komfortu i wyposażenia.
Z okazji jubileuszu
STIEBEL ELTRON
proponuje specjalnÄ…,
limitowanÄ… seriÄ™ o nazwie
DHE Edycja 25.
Funkcjonalność
turę, wskazując wartość na czytelnym wskaz
-
Sterowany mikroprocesorem ogrzewacz prze- niku ciekłokrystalicznym. W miarę zwiększania
pływowy typoszeregu DHE działa całkowicie się przepływu wody, automatycznie i bezstop-
automatycznie, utrzymując nastawioną przez niowo rośnie moc urządzenia, aby zapewnić
użytkownika temperaturę wypływającej wody jej stałą temperaturę. Nawet po osiągnięciu
z dokÅ‚adnoÅ›ciÄ… do 0,5°C, niezależnie od zmian maksymalnej mocy, temperatura wody po-
wielkości jej przepływu. Po osiągnięciu prze- zostaje stała. Mikroprocesor ogranicza wów-
pływu o wartości 3 l/min, ogrzewacz włącza czas przepływ wody tak, aby priorytet stałej
się samoczynnie i osiąga nastawioną tempera- temperatury został bezwzględnie zachowany.
42
Poradnik Eksperta  ARTYKUA
SPONSOROWANY
Inteligentne sterowanie ogrzewaniem i przepły-
wem pozwala zaoszczędzić do 30% kosztów
w porównaniu z urządzeniem hydraulicznym.
Zastosowanie systemu tzw. odkrytej
grzałki umożliwia korzystanie z wody o dużej
zawartości wapnia, natomiast elektroniczny
system wykrywania pęcherzyków powietrza
zabezpiecza urzÄ…dzenie przed przepaleniem
siÄ™. Ogrzewacz jest przystosowany do za-
opatrywania w wodę kilku punktów poboru.
Posiada liczne funkcje zabezpieczające, moż-
liwość montażu nad- i podumywalkowego,
współpracuje z armaturami dostępnymi na
rynku oraz kolektorami słonecznymi. Urzą-
dzenie oferowane jest w szerokim zakresie
mocy: 18, 18/21/24, 27 kW, dzięki czemu
umożliwia dobór urządzenia do zróżnicowa- bezprzewodowe  maksymalnie do 6 pilo-
nych potrzeb użytkownika. tów. Model DHE Edycja 25 jest dostarczany
w komplecie z komfortowym, 4-przycisko-
Wielofunkcyjny wyświetlacz
wym, bezprzewodowym pilotem zdalnego
Użytkownik ma całkowitą kontrolę nad stoso- sterowania.
waniem oraz skutecznością ogrzewacza. Na
Wejdz
pod prysznic i odpręż się
wyświetlaczu znajdują się wskazania parame-
trów pracy: wartość przepływu, zużycie ener- Ogrzewacz DHE Edycja 25 ma funkcję wy-
gii, zużycie wody, aktualny czas. Wyświetlacz boru jednego z 4 programów kąpielowych,
świeci na zielono, gdy DHE działa w obszarze polegających na automatycznej, cyklicznej
efektywności energetycznej, czyli ECO. zmianie temperatury wypływającej wody:
q program uodparniajÄ…cy  na przeziÄ™-
Pilot zdalnego sterowania
bienie
Pracą ogrzewacza można kierować za po- q program zimowy  odświeżający
mocą zdalnego, przewodowego lub bezprze- q program letni  odświeżający
wodowego sterowania zewnętrznego (np. q program poprawiający krążenie krwi.
z kuchni). Sterowanie przewodowe (jako wy- Każdy zakupiony ogrzewacz DHE Edycja
posażenie dodatkowe) pozwala na regulację 25 będzie premiowany atrakcyjną nagrodą.
ogrzewacza z dwóch pomieszczeń (z blokadą Akcja trwa od maja do grudnia 2012 r. Szcze-
 nieumyślnego przestawienia ). Sterowanie góły na stronie www.stiebel-eltron.pl.
STIEBEL ELTRON Polska Sp. z o.o.
ul. Działkowa 2, 02-234 Warszawa
tel. [phone], fax [phone]
e-mail: [e-mail]
43
Poradnik Eksperta
Jerzy Kosieradzki
JAK DOBIERAĆ KOLEKTORY SA
ONECZNE
Fot. Viessmann
Kolektory słoneczne pozwalają wykorzystać energię płynącą ze słońca do ogrzewania
wody użytkowej. Aby jednak przyniosły oczekiwane korzyści, parametry kolektorów
muszą być właściwie dobrane.
ybór kolektorów słonecznych na rynku jest spory. Różnią się one nie tylko budową
Wi rozmiarami, ale przede wszystkim mocą grzewczą, decydującą o ich sprawności
energetycznej w określonych warunkach pracy. I to właśnie moc kolektorów jest pierwszym
parametrem, który należy uwzględnić w analizie opłacalności montażu instalacji solarnej.
Jaka moc?
O mocy grzewczej kolektora słonecznego decyduje wartość natężenia promieniowania sło-
necznego oraz wymagana temperatura jego pracy. Aby wyliczyć potrzebną moc kolektorów
słonecznych, zgodnie z normą PN-EN 12975, trzeba uwzględnić następujące parametry:
a) powierzchniÄ™ apertury
44
Poradnik Eksperta
b) sprawność optycznÄ… ·0
c) współczynnik strat a1, w W/(m2 · K)
d) współczynnik strat a2, w W/(m2 · K2).
Na podstawie tych parametrów możemy wyliczyć moc grzewczą uzyskiwaną z jednego
metra kwadratowego powierzchni apertury kolektora w określonych warunkach, posługując
siÄ™ wzorem:
2
P = GÅ" ·0 - a1 Å" Tm - a2 Å" TM
gdzie:
G  oznacza wartość natężenia promieniowania słonecznego, w W/m2
Tm  oznacza różnicę między temperaturą kolektora i temperaturą otoczenia, przy czym tem-
peratura kolektora obliczana jest jako średnia arytmetyczna temperatury wlotu i wylotu
czynnika grzewczego.
Wartość zaś natężenia promieniowania słonecznego zależy od stopnia zachmurzenia. I tak
na terenie Polski do obliczeń przyjmuje się następujące wartości:
 740 W/m2  przy całkowicie bezchmurnym niebie
 600 W/m2  przy słonecznej pogody z zamgleniami i lekkim zachmurzeniem
 400 W/m2  przy zachmurzonym niebie.
Wyliczenia te pozwolą określić moc grzewczą kolektorów, uzyskiwaną z jednego metra
kwadratowego w konkretnych warunkach pogodowych, a następnie dobrać wymaganą ich
powierzchnię. Przy czym nie należy mylić natężenia promieniowania słonecznego (maksy-
malne na ziemi 1360 W/m2) z ilością ciepła, jaka może być przejęta w roku przez kolektor
słoneczny, podawaną w kWh/m2. A ilość tego ciepła jest różna w poszczególnych regionach
Polski (tabela).
Płaskie czy próżniowe?
Zbadanie tego problemu powierzono renomowanym ośrodkom badawczym, które  uwzględ-
niając normę PN-EN 12975  przeprowadziły kompleksowe badania kolektorów płaskich
i próżniowych pod względem energetycznym i jakościowym.
Przeciętna
Liczba godzin
roczna dawka
Region promieniowania
promieniowania
Polski w ciÄ…gu roku
słonecznego
[h]
[kWh/m2]
Warszawa
967 1580
i okolice
Suwalszczyzna
975 1576
Podhale
988 1467
Dolny ÅšlÄ…sk
1030 1529
Zamojszczyzna
1033 1572
Pas nadmorski
Fot. Fakro 1064 1624
45
Poradnik Eksperta
Wnioski z tych badań wydają się na tyle interesujące, że warto je tu przytoczyć. Mogą
one bowiem być cenną wskazówką przy zakupie kolektorów.
1. Im wyższą sprawność optyczną i niższe współczynniki strat ciepła ma kolektor, tym jest
wydajniejszy.
2. Przewaga kolektorów próżniowych nad płaskimi polega na mniejszym przyroście strat
ciepła wraz ze wzrostem temperatury kolektora w stosunku do temperatury otoczenia.
3. Zarówno kolektory płaskie, jak i próżniowe mogą znacznie różnić się między sobą pod
względem wydajności grzewczej. Dlatego też przy zakupie próżniowych z dużą ostroż-
nością należy przyjmować zachęty sprzedawców, często przeceniających ich możliwości
i zalety.
4. Moc grzewcza kolektorów płaskich osiągana przy promieniowaniu 400 W/m2 i dużej róż-
nicy temperatur Tm Ta świadczy o tym, że sprawdzają się one także w okresach przej-
ściowych i zimowym. Mogą też być z powodzeniem wykorzystywane do wspomagania
ogrzewania domu.
5. Ważną zaletą kolektorów płaskich jest
możliwość bezproblemowego usuwania
PAMI
TAJ!
z nich śniegu. W próżniowych jest to
Powierzchnia brutto kolektora  określa się ją na
wręcz niemożliwe.
podstawie wymiarów zewnętrznych, łącznie z ramą.
6. Zestaw kolektorów płaskich przy słonecz-
Zazwyczaj ma to znaczenie jedynie przy planowaniu
nej pogodzie osiąga znacznie wyższą moc
miejsca dla kolektora, np. na połaci dachu.
grzewczą niż rurowych. Woda więc będzie Powierzchnia absorbera  oblicza się ją, sumując
powierzchnię wszystkich elementów absorbera,
znacznie szybciej się ogrzewała i osiągnie
które zbierają energię słońca. Dlatego też
wyższą temperaturę.
np. w kolektorach wypukłych może być ona większa
7. Przy zakupie kolektorów musimy uwzględ-
niż ich powierzchnia brutto.
niać powierzchnię apertury, bo będziemy
Powierzchnia apertury  określa wielkość
wiedzieli, za co płacimy. Powierzchnia
powierzchni, przez którą promieniowanie słoneczne
brutto kolektora próżniowego może być
przedostaje się do wnętrza kolektora. W kolektorach
znacząco większa od jego apertury, na tę
płaskich jest to odkryta powierzchnia szyby
więc wartość należy zwracać uwagę. solarnej (nie cała powierzchnia absorbera może być
nasłoneczniona), a w próżniowych  stanowi sumę
8. Kolektory próżniowe o wydajności energe-
powierzchni rur próżniowych.
tycznej porównywalnej do płaskich będą
Sprawność optyczna ·0  maksymalna sprawność
zajmowały więcej miejsca na dachu. Aby
energetyczna, jaką może osiągnąć kolektor wtedy,
osiągnąć identyczną założoną roczną
gdy jego straty ciepła są zerowe (różnica temperatury
wydajność energetyczną do ogrzewania
kolektora i temperatury otoczenia jest równa zero).
wody użytkowej, musimy zamontować
Aby obliczyć rzeczywistą sprawność energetyczną
o około 60% więcej powierzchni brutto
kolektora, sprawność optyczną pomniejsza się
kolektora próżniowego niż płaskiego. o straty ciepła.
Współczynniki strat a1 i a2  pozwalają obliczyć,
9. Przy odpowiednio dobranej powierzchni
jak ze wzrostem temperatury kolektora w stosunku
kolektorów płaskich, przy znacznie mniej-
do temperatury otoczenia rosnÄ… straty, a maleje jego
szych kosztach, można uzyskać więcej
sprawność.
energii, niż montując kolektory próżniowe.
46
Sprzęgła
Wentylatory
hydrauliczne
Opinie
Bariery dla
powietrza
Sposoby
zmniejsza
strat wody
wszystko
o nowoczesnych
instalacjach
Aktualno
Grzejniki higieniczne
stalowe
Przewody
do p
prze
wym
Met
Dobór m
do budo
komunalny
rusztowych
wody
owe
o
k
l
y
ylko
:
T
T
a
n
na:
Poradnik Eksperta  ARTYKUA
SPONSOROWANY
OGRZEWANIE Z WYKORZYSTANIEM
ALTERNATYWNYCH y
RÓDEA
ENERGII
Przykłady zastosowania produktów ESBE
Ogrzewanie słoneczne
Ogrzewanie z wykorzystaniem energii sło-
necznej jest jednÄ… z najszybciej rozwijajÄ…cych
się technologii. Energia słoneczna może być wykorzystać tanią i ekologiczną energię sło-
łączona z większością innych z
ródeł ciepła. neczną. Do tego celu służy specjalna grupa
Zazwyczaj bowiem wymagana jest pewna produktów firmy ESBE. Zastosowanie odpo-
forma rezerwowego z
ródła ciepła, gdy energia wiednich zaworów, siłowników i sterowników
słoneczna jest niewystarczająca. Do maga- ESBE pozwala na wykorzystanie energii sło-
zynowania energii słonecznej potrzebny jest necznej w najbardziej efektywny sposób. Oto
zbiornik akumulacyjny. Większa efektywność kilka przykładów zastosowania ESBE w insta-
systemów ogrzewania słonecznego ze zbior- lacjach solarnych.
nikiem akumulacyjnym pozwala stosować je ESBE Zestaw Solarny VMC300, VMC500. Ułatwia
wykorzystanie energii słonecznej w połączeniu z no-
nawet tam, gdzie słońce świeci tylko przez
wym lub istniejącym kotłem gazowym.
kilka godzin dziennie. Systemy ogrzewania
ESBE VTD300. Montowany na zasilaniu zbiornika
akumulacyjnego, który zapewnia inteligentne i łatwe
słonecznego są bardzo tanie w eksploata-
ładowanie energii słonecznej.
cji i minimalnie oddziałują na środowisko.
ESBE SOLAR VTS500. Idealny do zastosowań zwią-
zanych z energią słoneczną ze względu na odporność
Wyzwaniem dla instalatorów jest takie połą-
na wysoką temperaturę i wysoką przepustowość.
czenie i wyregulowanie systemu wykorzystu-
ESBE BASIC VTA320, VTA520. Zabezpiecza przed
oparzeniem i chroni przed bakteriami Legionelli we
jącego różne z
ródła ciepła, aby optymalnie
wszystkich rodzajach systemów ciepłej wody użyt-
kowej.
ESBE 5MG + 95-270M/90C. Umożliwia maksymal-
ne wykorzystanie układu warstw w zbiorniku akumu-
lacyjnym, w połączeniu z siłownikiem 95-270M lub
sterownikiem 90C.
4 5 4/5
ESBE VRB140 + CRB100/90C. Wykorzystanie ukła-
1/2
3
du warstw i dostępność pełnego zakresu sterowników
1/2
ESBE, jak np. CRB100 lub 90C.
1 23 4 5
ESBE VM C300 ESBE VM C500 ESBE VTD300 ESBE VTS520 ESBE VTA320
ESBE VTA520
Drewno i pelety
5
4
11
6
W nowoczesnych systemach grzewczych
3
2
6
1 2
ESBE VTD300 ESBE 5MG
opalanych drewnem kocioł może zasilać je-
den lub więcej zbiorników akumulacyjnych.
3 4 5 6
Drewno jest odnawialnym z
ródłem energii,
ESBE 95-270M ESBE VRB140 ESBE CRB100 ESBE 90C
jednak kotły opalane drewnem wymagają
48
Poradnik Eksperta  ARTYKUA
SPONSOROWANY
efektywnego spalania, aby zmniejszyć nega-
5
tywny wpływ na środowisko. Poniżej prezen-
2/4
tujemy przykładowe zastosowania wyrobów
ESBE w systemach grzewczych z kotłem na
6
5
1 5
paliwo stałe.
7 8
3
ESBE LTC100. Niewielkich rozmiarów termoregulator
umożliwiający utrzymanie stabilnej temperatury wody
na powrocie kotła. Zapewnia długi okres eksploatacji
9 8
i ograniczenia emisję zanieczyszczeń.
1
2 3
ESBE ATA200. Nowy model miarkownika ciągu, któ-
ESBE LTC100 ESBE VTC510 ESBE VTC530
ry zastępuje popularną serię ATA100. Do usprawnień
należą m.in. płytsza kieszeń zanurzeniowa, ulepszo-
ne pokrętło i zmodyfikowana skala nastawy tempera-
4 5 6 7 8 9
ESBE VTC300 ESBE ATA200 ESBE CTF150 ESBE VRG130 ESBE CRA110 ESBE VRB140
tury.
ESBE CTF150. Termostatyczny czujnik temperatury
spalin serii CTF150 służy przede wszystkim do ste-
rowania włączaniem i wyłączaniem pomp cyrkulacyj-
nych oraz termoregulatorów w instalacjach zasilanych stanowić uzupełnienie istniejących systemów
paliwem stałym.
ogrzewania lub być podstawowym z
ródłem
ESBE VTC530. Izolowany zawór temperaturowy z za-
worami odcinającymi ułatwia zastosowanie pompy ciepła budynku.
cyrkulacyjnej.
ESBE VRG330 + ARA600. Specjalna wersja zaworu
ESBE VTC510, VTC300. Niewielkie, precyzyjne
trójdrogowego o wysokiej przepustowości. Zalecane
zawory obciążeniowe pasujące zarówno do małych
jest zastosowanie siłownika ARA600 (15 s, dwu-
kotłów opalanych peletami, jak i dużych kotłów opa-
punktowy).
lanych drewnem.
ESBE VZA, VZB. Do instalacji wykorzystujÄ…cych
ESBE VRG130 + ESBE CRA110. Regulacja za po-
pompy ciepła, w przypadku których konieczna jest
mocą zaworów mieszających i zastosowanie sterowni-
duża wydajność, np. szybkie przełączanie (w ciągu
ka CRA110 zapewniają większą przepustowość.
3 s); ma niewielkie wymiary i elastyczne rozwiÄ…zania
ESBE VRB140 + ESBE CRA110. Regulacja za
montażowe.
pomocą czterodrogowych, biwalentnych zaworów
ESBE VRG230 + ARA600. Symetryczny układ prze-
mieszających zapewnia większą przepustowość
pływu umożliwia łatwą instalację i eksploatację w po-
z jednoczesnym szybszym ładowaniem górnej części
łączeniu z siłownikiem ARA600.
zbiornika. Zalecany model sterownika to CRA110.
5
3 4 2
1 2
Pompa ciepła
5
Pompa ciepła pobiera energię z ziemi, wody
lub powietrza i przekształca ją w energię
4
ESBE VRG230
grzewczą. Ważną zaletą pomp ciepła jest
to, że pozwalają uzyskać od trzech do czte-
5
1 2 3
rech razy więcej energii cieplnej niż zużywa- ESBE VRG330 ESBE ARA600 ESBE VZA, VZB ESBE VTA320 2 ESBE ARA600
ją energii elektrycznej. Pompa ciepła może
ESBE Hydronic Systems Sp. z o.o.
ul. Garbary 56, 61-758 Poznań
tel. [phone]
e-mail: [e-mail], www.esbe.pl
49
Poradnik Eksperta
Monika Mucha
JAK OTRZYMAĆ DOFINANSOWANIE
NA ZAKUP KOLEKTORA
Fot. Viessmann
W 2010 roku wszedł w życie program Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej, który umożliwia otrzymanie dotacji na częściową spłatę kredytu
zaciągniętego na zakup i montaż kolektorów słonecznych. Podpowiadamy, jak ją uzyskać.
2010 roku NFOŚiGW podpisał umowę z sześcioma bankami, dzięki której zarówno
Wosoby fizyczne posiadające prawo do nieruchomości, jak i wspólnoty mieszkaniowe
instalujące kolektory na własnych budynkach wielorodzinnych mogą otrzymać dopłatę do
kredytów na zakup i montaż kolektorów w wysokości aż 45%.
Cel kredytu z dotacjÄ…
Kredyt z dotacją udzielany jest na zakup i montaż kolektorów słonecznych do ogrzewania
wody użytkowej i wspomagania zasilania w energię innych odbiorników ciepła w budynku
(np. c.o., klimatyzacja, dolne z
ródło dla pompy ciepła), który jest przeznaczony na cele
mieszkaniowe.
50
Poradnik Eksperta
Lista banków, w których można
Kredyt nie może być udzielony w ramach prowadzonej
otrzymać kredyt na zakup kolektorów
przez kredytobiorcę działalności gospodarczej.
Bank Ochrony Åšrodowiska S.A.
www.bosbank.pl
Al. Jana Pawła II Nr 12, 00-950 Warszawa
Dokumenty
tel. [phone]
Wniosek o dopłatę należy złożyć w jednym z banków, z który-
Bank Polskiej Spółdzielczości S.A.
mi NFOŚiGW podpisał umowę o współpracy (patrz ramka). oraz zrzeszone Banki Spółdzielcze
www.bankbps.pl
Formularze wniosków udostępniają banki, należy do nich
ul. PÅ‚ocka 9/11B, 01-231 Warszawa
dołączyć projekt lub ofertę (ewentualnie kosztorys) na bu- tel. [phone]
SGB-Bank S.A. oraz zrzeszone
dowÄ™ instalacji wraz ze schematem i opisem technicznym,
Banki Spółdzielcze
w tym dane na temat sprawności i skuteczności tej instalacji,
www.sgb.pl
ul. Szarych Szeregów 23a, 60-462 Poznań
sporzÄ…dzone przez osobÄ™ z odpowiednimi uprawnieniami.
tel. [phone]
Dla większości instalacji nie jest wymagane pozwolenie na
Krakowski Bank Spółdzielczy
budowę i wystarczy przedstawić bankowi kopię zgłoszenia
www.kbsbank.com.pl
ul. Rynek Kleparski nr 8, 31-150 Kraków
zamiaru wykonywania robót budowlanych z potwierdzoną
tel. [phone]
datą wpływu oraz oświadczenie, że organ ten nie wniósł
Warszawski Bank Spółdzielczy
www.bank-wbs.pl
sprzeciwu.
ul. Fieldorfa 5a, 03-984 Warszawa
tel. [phone]
Warunki dofinansowania
Credit Agricole Bank Polska S.A.
(dawny LUKAS Bank S.A.)
Warto wiedzieć, że dotacją objęte są wyłącznie koszty kwa-
www.credit-agrocole.pl
lifikowane inwestycji, tj.:
pl. Orląt Lwowskich 1, 53-605 Wrocław
tel. [phone]
q koszty projektu budowlano-projektowego wraz z kosz-
torysem
q koszty zakupu nowych instalacji kolektorów słonecznych (kolektory, zasobnik, przewody
instalacyjne, aparatura kontrolno-pomiarowa, automatyka)
q koszty montażu instalacji
q koszty innych materiałów i urządzeń, o ile projektant uzna za wskazane do prawidłowej
pracy całej instalacji.
Kwota kredytu może przewyższać te koszty, jednak część kredytu, która nie zostanie
przeznaczona na powyższe elementy, nie zostanie objęta dofinansowaniem.
Środki z kredytu z dotacją wypłacane są bezgotówkowo bezpośrednio na konto wyko-
nawcy lub dostawcy, na podstawie wystawionych faktur, już po zrealizowaniu inwestycji (na
podstawie złożonego protokołu końcowego odbioru instalacji).
Szczegółowe informacje na temat dofinansowania kredytów na kolektory słoneczne można
uzyskać na stronie www.nfosigw.gov.pl i w placówkach współpracujących banków.
PAMI
TAJ! PAMI
TAJ!
Otrzymana dopłata do kredytu stanowi przychód Program dotacji na zakup i montaż kolektorów
w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym słonecznych będzie realizowany do 2014 roku, a dopłaty
od osób fizycznych i należy ją ująć w rocznym wypłacane będą do końca 2015 roku.
rozliczeniu podatkowym.
51
Poradnik Eksperta
Dawid Pantera
POMPY CIEPA
A,
wymagania montażowe i niezbędne formalności
Gruntowa pompa ciepła z podgrzewaczem c.w.u.
Fot. Viessmann
Zanim podejmiemy decyzję o zainwestowaniu w pompę ciepła, warto poznać zasady
jej działania i warunki, jakie należy spełnić, aby ją zainstalować. Najlepiej zasięgnąć
informacji bezpośrednio u producenta lub w profesjonalnej firmie zajmującej się jej
montażem.
Co to jest pompa ciepła?
Pompy ciepła to urządzenia, które wykorzystują naturalne zasoby energii do ogrzewania
budynków, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz do chłodzenia pomieszczeń w okresie
letnim. y
ródłem tej energii może być grunt wokół domu, woda powierzchniowa lub podziemna
albo powietrze atmosferyczne, a jej przepływ do określonych miejsc w budynku umożliwiają
właśnie pompy ciepła.
52
Poradnik Eksperta
Najpopularniejsze pompy to urządzenia typu solanka-woda, które czerpią ciepło z ziemi
 z odwiertów pionowych lub kolektora gruntowego poziomego. Kolejny rodzaj pomp  typu
powietrze-woda  pobiera energię cieplną z powietrza. Pompy typu woda-woda czerpią ciepło
z wody (może to być układ dwóch studni lub woda technologiczna). Przy czym te ostatnie to
zwykle rozbudowane, duże układy, przeznaczone do instalacji w większych obiektach. Pobiera-
ne przez pompy ciepło ma jednak zbyt niską temperaturę, aby mogło być bezpośrednio wyko-
rzystywane do ogrzewania. Dlatego niezbędna jest sprężarka, pozwalająca na podniesienie jej
do takiego poziomu, który będzie wystarczający również do celów grzewczych. Pompy ciepła
mogÄ… uzyskiwać na zasilaniu temperatury 55, 60, 65°C i jeszcze wyższe. UrzÄ…dzenia te mogÄ…
ogrzewać dom i podgrzewać wodę użytkową, a przy tym są tanim z
ródłem ciepła.
Pompa ciepła jest zasilana energią elektryczną. Zależnie od mocy grzewczej urządzenia,
sprężarka może mieć moc od około 1,5 do 4 kW (w typowych rozwiązaniach dla domów
jednorodzinnych).
Sprężarka i regulator wymagają osobnego
PAMI
TAJ!
zasilania. Obydwa przewody zasilajÄ…ce po-
Gdzie załatwić niezbędne formalności?
winny mieć własne zabezpieczenia  warto-
Jeśli chcemy zainstalować pompę ciepła, musimy
ści bezpieczników podane są zawsze w wy-
załatwić kilka formalności. Najpierw powinniśmy
sprawdzić we właściwym urzędzie gminy, czy
w planie zagospodarowania przestrzennego
przewidziane jest takie z
ródło ciepła, jakim jest
pompa ciepła. Jeśli tak, to następnym miejscem,
które powinniśmy odwiedzić, jest starostwo,
gdzie uzyskamy informacje dotyczące wymagań
szczegółowych.
Do montażu pompy typu powietrze-woda nie są
wymagane żadne operaty ani zgody. Nie występuje
tutaj tzw. wymiennik dolnego z
ródła, ponieważ
Zasada działania pompy ciepła Rys. Nateo korzystamy z ogólnie dostępnego powietrza
zewnętrznego. Jest to najprostszy sposób na
spełnienie marzeń o instalacji z pompą ciepła.
tycznych projektowych producenta. Z reguły
Nieco więcej zachodu wymaga natomiast wykonanie
sprężarka zasilana jest prądem trójfazowym,
instalacji z pompą ciepła typu solanka-woda. Wiąże
natomiast regulator  jednofazowym. Jeżeli
się to bowiem z tym, że trzeba zbudować wymiennik
montowana będzie również grzałka elektrycz-
do pozyskiwania ciepła z ziemi. Zamiar wykonania
na, to ona także wymaga zasilania trójfazo-
wymienników gruntowych poziomych wystarczy
wego, zabezpieczonego osobnym bezpiecz- zgłosić w urzędzie gminy lub starostwie. Natomiast
odwierty pionowe wymagajÄ… przedstawienia projektu
nikiem.
prac geologicznych (zgodnego z PN), a w przypadku
odwiertów głębszych niż 100 m dodatkowo tzw.
Wymagania montażowe i użytkowe
planu ruchu i zgody Okręgowego Urzędu Górniczego.
Minimalna kubatura pomieszczenia, w któ-
Przy czym uzyskaniem zgody na wiercenia,
rym zostanie zainstalowana pompa ciepła,
wykonaniem projektu oraz ewentualnie tzw. planu
zależy od rodzaju i ilości czynnika termody-
ruchu zajmuje siÄ™ zwykle firma wiertnicza.
namicznego w układzie chłodniczym. Wyma-
53
Poradnik Eksperta
gane wymiary pomieszczenia dla konkretnej wersji pompy podane sÄ… zwykle w wytycznych
projektowych czy instrukcjach serwisowych. Przestrzeganie tych wytycznych jest konieczne,
bo od tego zależy bezpieczeństwo użytkowania pompy. Wprawdzie czynnik termodynamiczny
jest niepalny i nietoksyczny, a więc nieszkodliwy ani dla ludzi, ani dla środowiska, ale gdyby
układ chłodniczy uległ rozszczelnieniu, to czynnik termodynamiczny zacznie wydostawać się
na zewnątrz w postaci pary, która może wypierać tlen z otoczenia.
Decydując się na pompę ciepła typu powietrze-woda, warto pamiętać, że w polskich wa-
runkach klimatycznych taka instalacja wymaga podłączenia dodatkowego z
ródła ciepła, np.
grzałki elektrycznej (w instalacjach nowych) lub kotła grzewczego (w instalacjach modernizo-
wanych). Pompa może bowiem efektywnie pracować tylko do pewnych wartości temperatury
zewnÄ™trznej  do  15 lub  20°C. A przecież im niższa temperatura powietrza, tym wiÄ™ksze
jest zapotrzebowanie budynku na ciepło. Dlatego pompa ciepła typu powietrze-woda wymaga
dołączenia dodatkowych z
ródeł ciepła.
Takie problemy nie występują przy insta-
lacji pompy typu solanka-woda, ponieważ
temperatura gruntu jest zazwyczaj dodatnia,
niezależnie od wartości zewnętrznej tempe-
ratury powietrza. Konieczne jest jednak za-
głębienie w ziemi wymienników ciepła, przez
które tłoczony jest czynnik niezamarzający,
odbierający ciepło z gruntu i transportujący
je do pompy ciepła.
Gruntowe wymienniki ciepła mogą być
poziome (dość popularne) lub pionowe. Te
pierwsze zbudowane są z rur o średnicy 20,
Powietrzna pompa ciepła Rys. Danfoss
25 lub 32 mm, ułożonych w odpowiednich
odstępach od siebie, na głębokości poniżej
strefy przemarzania gruntu (od 0,8 do 1,6 m). Pionowe zaÅ› wykonuje siÄ™ z pojedynczych lub
podwójnych rur typu U, które wprowadza się do ziemi na głębokość nawet ponad 100 m.
Ten drugi wymiennik jest droższy i bardziej skomplikowany w wykonaniu, ale dzięki dużemu
zagłębieniu w gruncie zapewnia znacznie stabilniejszą temperaturę w ciągu roku.
Jak przygotować instalację c.o.?
Ważne jest również odpowiednie przygotowanie instalacji c.o. Chodzi przede wszystkim
o to, aby temperatura na zasilaniu była możliwie najniższa. Warto też pamiętać, że im wyższa
temperatura wody w instalacji, tym niższe będą współczynniki efektywności pompy ciepła,
a to oznacza, że więcej będzie kosztowało ciepło generowane przez pompę. Dlatego w insta-
lacjach z pompą ciepła preferowane jest ogrzewanie płaszczyznowe  podłogowe lub ścienne.
Jeżeli ma być mieszane (grzejnikowe i płaszczyznowe), to trzeba zamontować dodatkowy
zbiornik buforowy, aby zapewnić stały przepływ wody przez pompę ciepła. Jego pojemność
powinna wynosić około 20 25 l na każdy 1 kW mocy grzewczej pompy ciepła.
54
naszej księgarni znajdziecie
WPaństwo książki z dziedziny:
Ä„% budownictwa
Ą% chłodnictwa
Ą% ciepłownictwa i ogrzewnictwa
Ä„% gazownictwa
Ä„% instalacji sanitarnych
Ą% ochrony środowiska
Ä„% wentylacji i klimatyzacji
Ä„% instalacji elektrycznych
Krzysztof Kaiser
ENTYLACJA seria
seria
POŻAROWA
Ä„% informatyki
rojektowanie i instalacja
Ä„% oraz programy,
słowniki, poradniki
®
Krzysztof Kaiser Krzysztof Kaiser
seria
seria WENTYLACJA WENTYLACJA
POŻAROWA
Projektowanie i instalacja
Księgarnia Techniczna
Dom Wydawniczy MEDIUM
ul. Karczewska 18
04-112 Warszawa
tel. [phone]
Teresa Taczanowska
Teresa Taczanowska
Anna Ostańska
Anna Ostańska
faks 22 810 27 42
Dokładność realizaji
Dokładność realizaji
a potrzeba modernizacji
a potrzeba modernizacji
budynków wielkopłytowych
budynków wielkopłytowych
e-mail: [e-mail]
www.ksiegarniatechniczna.com.pl
Poradnik Eksperta
Waldemar Joniec
ILE KOSZTUJE INSTALACJA POMPY CIEPA
A
I JAK J
PRZEPROWADZIĆ
Fot. Glen Dimplex
Coraz więcej budynków w Polsce korzysta z energii grzewczej wytwarzanej przez pompy
ciepła. W artykule opisujemy przykładową realizację instalacji z pompą ciepła w domu
jednorodzinnym o powierzchni 180 m2.
ecydując się na instalację pompy ciepła w domu, warto pomyśleć o tym już na etapie
Dpowstawania projektu architektonicznego. Modernizacja budynku to również dobra oka-
zja do wymiany urządzeń grzewczych i zmian w instalacji c.o. Inwestycja w pompy ciepła
może być opłacalna również bez wykonywania zasadniczych zmian w instalacji grzewczej,
np. w budynkach ogrzewanych olejem opałowym, gazem płynnym lub energią elektryczną.
56
Poradnik Eksperta
Newralgicznym etapem procesu projektowania jest dobór wydajności dolnego gruntowego
z
ródła ciepła i wykonanie tej instalacji. To z
ródło ciepła potrafi przynieść wiele niespodzianek,
dlatego każdorazowo wymaga dogłębnej analizy. Przed wyborem rozwiązania warto przeana-
lizować różne warianty, gdyż inwestycje te nie są tanie, a nawet drobny błąd może skutkować
bardzo długim okresem zwrotu poniesionych nakładów finansowych. W artykule prezentujemy
inwestycję z pompą ciepła w domu jednorodzinnym. Wszelkie informacje dotyczące szczegó-
łów instalacji, a także cen uzyskaliśmy od firmy, która dostarczyła pompę ciepła.
Koszty instalacji i eksploatacji pompy ciepła
W nowym budynku parterowym z poddaszem użytkowym, o powierzchni 180 m2, zastosowa-
no niskotemperaturowe ogrzewanie podÅ‚ogowe o maksymalnej temperaturze zasilania 35°C.
Instalacje wykonano na parterze i na poddaszu. Inwestor podjÄ…Å‚ decyzjÄ™ o wykorzystaniu
pomp ciepła już na etapie projektowania domu. Dzięki temu możliwe było optymalne zapro-
jektowanie instalacji ogrzewania i dobór pomp. Pozwoliło to także zagospodarować elementy
dolnego z
ródła pompy ciepła wokół budynku, co umożliwiło bezkolizyjne wykonanie ogrodu
i podjazdów. W budynku zastosowano dwa urządzenia: pompę z gruntowym z
ródłem ciepła
do zasilania instalacji grzewczej oraz pompę powietrze-woda do przygotowania ciepłej wody
użytkowej. Całkowity koszt instalacji z urządzeniami i montażem wyniósł 51 tys. zł netto
(w tym koszt odwiertów około 18 tys. zł). Pompa grzewcza typu solanka-woda Dimplex SI
11TE o mocy 11,8 kW i COP 4,4 dla parametrów B0/W35 jako dolne z
ródło ciepła wykorzy-
stuje dwa odwierty pionowe głębokości około 110 m, z przewodami z rur PE 40 mm i roz-
tworem glikolu polipropylenowego. Odwierty wykonano w ogrodzie, obok garażu. Rozdzielacz
dolnego z
ródła został zainstalowany w pomieszczeniu technicznym, w którym ulokowano
pompy ciepła. Dzięki optymalnemu doborowi dolnego i górnego z
ródła ciepła uzyskano wysoki
współczynnik COP. Ponadto nie było konieczności montażu dodatkowego szczytowego z
ródła
ciepła w formie grzałek, kominka, kotła olejowego czy gazowego.
Ze względu na fakt, że pompa pracuje bez wspomagania drugim z
ródłem ciepła, koszty
inwestycji i instalacji c.o. zostały zmniejszone, gdyż nie trzeba było projektować i wykonywać
kominów czy przyłącza gazu. Pompa ciepła dostarczona była wraz z kompletną automatyką
i możliwością zdalnego sterowania przez sieć
Ethernet.
PAMI
TAJ!
Do przygotowania ciepłej wody użytkowej
Na pompę ciepła można dostać dofinansowanie
zastosowano pompÄ™ typu powietrze-woda
Pompy ciepła zaliczane są do odnawialnych
Dimplex BWP 30HLW o mocy 1,9 kW z do-
z
ródeł energii (OZE), które są wspierane przez
datkową grzałką o mocy 1,5 kW i COP 3,5.
Unię Europejską. Jest kilka możliwości zdobycia
dofinansowań w różnych formach. Oferują je
OsobnÄ… pompÄ™ do c.w.u. zastosowano m.in.
m.in. Fundusz Termomodernizacji i Remontów
ze względu na to, że budynek wyposażony
(FTiR), Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska
jest w mechaniczną wentylację pomieszczeń
i Gospodarki Wodnej czy lokalne samorzÄ…dy.
(rekuperator) i pompa ta umożliwia schładza-
Dotacje przyznawane są nie tylko na zakup urządzeń,
nie powietrza wewnętrznego latem. Ponadto
ale także na ich montaż.
brak obciążenia dolnego z
ródła przygoto-
57
Poradnik Eksperta
waniem c.w.u. daje gwarancjÄ™ jego skutecznej regeneracji w okresie letnim i tym samym
umożliwia uzyskanie wysokich sprawności COP w sezonie grzewczym, co pozwala osiągnąć
zakładany SPF (Sezonowy Współczynnik Efektywności). Na decyzję o drugiej pompie miał
wpływ także bardzo niski koszt przygotowania c.w.u. dla trzech osób, wynoszący około 40 zł
miesięcznie, oraz to, że powietrze to niezależne i praktycznie niewyczerpane z
ródło energii
dla przygotowania ciepłej wody. Instalację wyposażono w zasobnik o pojemności 300 litrów
z dodatkową wężownicą. Pompa została zainstalowana w pomieszczeniu technicznym, a nie
na zewnÄ…trz budynku, i czerpie powietrze z tego pomieszczenia oraz ze znajdujÄ…cego siÄ™ obok
garażu. Powietrze do budynku napływa przez nawiewniki i praca pompy wytwarza w tych
pomieszczeniach niewielkie podciśnienie. To
rozwiązanie praktycznie wyeliminowało po-
trzebę stosowania dodatkowej grzałki, gdyż
pompa pracuje z powietrzem wewnętrznym,
które przez cały rok ma temperaturę wyższą
niż minimalna graniczna temperatura pracy
(8°C). Niskie zapotrzebowanie na energiÄ™ do
podgrzewania c.w.u. nie powoduje na tyle
dużego napływu chłodnego powietrza do
garażu i pomieszczenia technicznego, aby
wpływało to na spełniane przez nie funkcje,
nawet w mroz
ne dni. Na podstawie pracy in-
stalacji w czasie dwóch sezonów grzewczych,
można stwierdzić, że zakładane w projekcie
parametry zostały osiągnięte. COP przez cały
sezon grzewczy wynosi ponad 4,0, co świad-
Fot. Glen Dimplex
czy, że poprawnie dobrano i wykonano insta-
Pomieszczenie techniczne w domu jednorodzinnym, w którym
lację dolnego oraz górnego z
ródła.
umieszczono pompy ciepła typu solanka-woda i powietrze-woda
wraz z zasobnikiem c.w.u.
Potwierdziła się też w praktyce trafność
decyzji o nieinstalowaniu szczytowego z
ródła
ciepła. Z zebranych danych wynika, że roczny czas pracy pompy ciepła zasilającej ogrzewanie
to około 1800 h. W trakcie eksploatacji inwestor otrzymał zgodę zakładu energetycznego na
instalację licznika dwutaryfowego, co pozwoliło obniżyć koszty energii elektrycznej. Roczne
zużycie energii elektrycznej na potrzeby ogrzewania wyniosÅ‚o 1800 h×2,66 kW = 4788 kWh.
Przy pracy pompy ciepła przez 40% czasu w taryfie dziennej i 60% w nocnej oraz poborze
mocy w wysokości 2,66 kW dla B0/W35 całkowite koszty ogrzewania w pakiecie  Ciepły
dom (w taryfi e nocnej 0,1942 zł/kWh i dziennej 0,4176 zł/kWh wraz z opłatami stały-
mi i zmiennymi za usługi dystrybucji) wyniosły 2144 zł brutto (wg taryf na www.enea.pl
z 12.2011 r.). Koszt eksploatacji pompy zasilającej instalację c.w.u. to około 40 zł miesięcz-
nie  dzięki zasobnikowi możliwa jest praca w tańszej taryfie. Kosztów awarii, serwisu oraz
przeglądów do tej pory nie ponoszono. Zatem całkowity koszt ogrzewania i przygotowania
c.w.u. w tym budynku wyniósł około 218 zł miesięcznie.
58