Literka.pl - Rozwój zainteresowań w świetle literatury psychologicznej i pedagogicznej.
Rozwój zainteresowań w świetle literatury psychologicznej i
pedagogicznej.
Data dodania: 2006-10-26 10:00:00
Problem zainteresowania zarówno z punktu widzenia teoretycznego, jak i praktycznego
należy uznać za złożony. Utrudnia ich poznanie różnorodność podejść i definicji, a to
wpływa na metodologie badań i na wyniki, co z kolei rzutuje na stan wiedzy o
zainteresowaniach. I tak różni psychologowie, filozofowie, pedagodzy różnie definiują
pojęcie zainteresowania, kładąc odmienny nacisk na elementy tego pojęcia. Jeden z nich
Edward Clapare de twierdzi, że termin  Zainteresowanie wyraża stosunek wzajemnych
odpowiedzialności między przedmiotem i podmiotem. Sam przez się podmiot nigdy nie
jest interesujący. Zainteresowanie  (...)to potrzeba podmiotu, który dąży do jej
zaspokojenia. A.A Smirnow określa zainteresowanie jako  (...) specyficzne nastawienie
poznawcze człowieka na i zjawiska rzeczywistości. podobnie termin ten definiuje
Rubinsztejn  Jest to pewien kierunek uwagi, myśli i zamiarów, może zastać wywołane
przez wszystko, co w jakiś sposób wiąże się z cała ogromną strefą uczuć ludzkich.
Uaktywnia taką działalność człowieka, która jest zgodna z kierunkiem jego
zainteresowań.
Materiał opracowany przez
Katarzynę i Piotra Dymowskich
Nauczycieli muzyki w Zespole Szkół Nr 9 W Toruniu.
ZAINTERESOWANIA W ŚWIETLE LITERATURY PSYCHOLOGICZNEJ I PEDAGOGICZNEJ
1. Problematyka w aspekcie psychologii i pedagogiki
Problem zainteresowania zarówno z punktu widzenia teoretycznego, jak i
praktycznego należy uznać za złożony. Utrudnia ich poznanie różnorodność podejść i
definicji, a to wpływa na metodologie badań i na wyniki, co z kolei rzutuje na stan wiedzy
o zainteresowaniach.
I tak różni psychologowie, filozofowie, pedagodzy różnie definiują pojęcie
zainteresowania, kładąc odmienny nacisk na elementy tego pojęcia. Jeden z nich Edward
Clapare de twierdzi, że termin  Zainteresowanie wyraża stosunek wzajemnych
odpowiedzialności między przedmiotem i podmiotem. Sam przez się podmiot nigdy nie
jest interesujący. Zainteresowanie  (...)to potrzeba podmiotu, który dąży do jej
zaspokojenia. A.A Smirnow określa zainteresowanie jako  (...) specyficzne nastawienie
poznawcze człowieka na i zjawiska rzeczywistości. podobnie termin ten definiuje
Rubinsztejn  Jest to pewien kierunek uwagi, myśli i zamiarów, może zastać wywołane
przez wszystko, co w jakiś sposób wiąże się z cała ogromną strefą uczuć ludzkich.
Uaktywnia taką działalność człowieka, która jest zgodna z kierunkiem jego
zainteresowań.
Zainteresowanie jest również potraktowane jako  upodobanie do zajmowania się
określonymi zagadnieniami, rzeczami, sprawami, wydarzeniami. U wielu amatorów w
definicjach zainteresowań pojawia się pojęcie uwagi jedną definicji takich przytoczono
wyżej (Rubinsztejn). I podobnie Stefan Baley definiuje zainteresowanie jako fakt
podlegający na tym, że  (...) uwaga mimo woli zatrzymuje się na pewnych
przedmiotach(...) Wiąże zainteresowania z procesem uwagi także William James, który
tak je charakteryzuje  (...). Rzeczy, które zwracają nasza uwagę, są dla nas
interesujące. Natomiast Elżbieta B. Hurlock podkreśla w swojej krótkiej definicji
zainteresowania aspekt emocjonalny, uczuciowy twierdząc, że  zainteresowanie jest to
coś z czym człowiek utożsamia swoje dobre samopoczucie.(...) Jest z
ródłem motywacji ,
która pobudza człowieka do działania, zgodnie z pragnieniami w sytuacji, kiedy istnieje
możliwość swobodnego wyboru
W efekcie z definicji tych wynikają dwa znaczące stanowiska :
1. Niektórzy autorzy definiują zainteresowania jako właściwości tkwiące głównie w
ludziach (potrzeba, nastawienie, właściwości , uwagi),
2. Inni znów zwracają szczególna uwagę na własność rzeczy które  poruszają umysł.
W tym ujęciu zainteresowanie jest cechą przedmiotów , które są interesujące .
W cytowanych definicjach na miejsce pierwsze wysuwa się aspekt poznawczy
wg. E. Hurlock aspekt ten  opiera się na pojęciach które wytworzono w odniesieniu
do dziedzin związanych z zainteresowaniami.
Aspekt poznawczy w okresie dzieciństwa łączy się ściśle z pojęciem
zadowolenia, korzyści osobistych, gdyż w okresie tym zainteresowania dzieci mają
charakter egocentryczny, pragną one mieć satysfakcję, ze czas i wysiłek jakie
włożyły w czynności związane za swymi zainteresowaniami , opłaciły się im w
postaci korzyści osobistych i zadowolenia. inny tor definicyjny reprezentują autorzy,
którzy w większym stopniu kładą nacisk na aspekt emocjonalny, czyli efektywny.
Do nich należy cytowana już E.B Hurlock, a także W.J. Arnold, który mówił, iż
 zainteresowania wywołują te bodżce, które zapowiadają przyjemność lub
przykrość. H. Ebbinghaus twierdzi, iż  zainteresowanie nie jest niczym innym, jak
uczuciem przyjemności powstałym przez harmonijne połączenie wywołanego w
duszy wrażenia z poprzednio zdobytymi przedstawieniami. Stefan Szuman
uważa, że  momentem istotnym zainteresowania jest nie tyle obiektywne i
faktyczne poznanie, ile przyjemność poznawczego przeżycia.
Aspekt emocjonalny jest donioślejszy niż poznawczy, gdyż jest większą
motywacją do działania, a pozytywne zabarwienie emocjonalne danego
zainteresowania wzmacnia je. Poza tym raz już ukształtowany afektywny składnik
zainteresowań jest bardziej oporny na zmiany niż aspekt poznawczy, zmiana
strony emocjonalnej zainteresowania jest dużo trudniejsza do przeprowadzenia.
Zatem, za względu na wpływ , jaki zainteresowania mogą wywierać na psychikę
i międzyludzkie życie, należy przy ich rozwijaniu zwracać więcej uwagi na
kształtowanie dodatniego ich zabarwienia emocjonalnego zainteresowania niż na
aspekt poznawczy. Istnieje również stanowisko psychologów, którzy łączą ze sobą
aspekt emocjonalny i poznawczy. Zgodnie ze Stupphem  uwaga jest identyczna z
zainteresowaniem, a zainteresowanie jest uczuciem .
Dewey definiuje zainteresowanie  jako świadomość wartości . Zainteresowanie
jest pewną aktywnością, procesem dynamicznym, ma ono stronę emocjonalną i jest
skierowane ku przedmiotom. W przeciwieństwie do  wysiłku , który oznacza izolacje
pomiędzy podmiotem a podmiotem, zainteresowanie oznacza  utożsamienie
poprzez działanie siebie samego z pewnymi podmiotami i myślami.
Jak widać żadna z definicji nie jest wyczerpująca. Istnieje potrzeba stworzenia
definicji pełnowartościowej, takiej która obejmie zarówno stronę emocjonalną,
poznawczą i behawioralną, definicję modelową. Tak sugeruje francuska autorka
książki  Les interes leur mesure , Solange Larncebau . Według niej w tym ujęciu
 zainteresowanie jest to względnie trwała obserwowana dążność do poznawania
otaczającego świata, przybierają[K1] ca postać ukierunkowanej aktywności
poznawczej o określonym nasileniu, przewijająca się w selektywnym stosunku do
otaczających nas zjawisk, to znaczy:
1. w dostrzeganiu określonych cech przedmiotu i związków, zależność między
nimi, a także wybranych problemów,
2. w drążeni do ich zbadania, poznania, rozwijania,
3. przeżywaniu różnorodnych uczuć (pozytywnych, negatywnych), związanych z
nabywaniem i posiadaniem wiedzy. Definicja ta daje nam względnie wyraz
ny
obraz interesującego nas zjawiska.
Należy nadmienić,że np. zainteresowania muzyczne zdarzają się nie tylko
u osób słabo uzdolnionych muzycznie, lecz wręcz pod tym zwglendem
upośledzonych. Gdy intensywność zainteresowań jest szczególnie duża a
jednocześnie są one trwałe, to tak głębokie zainteresowania można nazwać
niekiedy zamiłowaniami . Ewa Kasprów w swojej książce pt.  Wzory i modele
aktywności kulturalnej w środowiskach robotniczych i inteligenckich zauważa
wyraz
nie różnice miedzy zamiłowaniami a zainteresowaniami.
Natomiast  ustosunkowania polegające na skłonności do wykonywania pewnych
czynności (np. gra na instrumencie ) nazywa się zamiłowaniami lub upodobaniami.
Tak więc, aby wszelkie zainteresowania a zatem i muzyczne mogły przerodzić się w
zamiłowanie należy je kształtować i pogłębiać po przez wszelką działalność
zmierzającą do czynnego obcowania ze sztuką.
2.Cechy zainteresowań
Pewne definicje zainteresowań sygnalizują nam namiastkowo niektóre cechy
tego zjawiska. Są to kierunek, nasilenie, trwałość, wybiórczość itp. Oprócz badań i
określeń różnych psychologów i pedagogów my na co dzień posługujemy się
również niektórymi określeniami, które wskazują nam pewne cechy zainteresowań,
np. Zainteresowania  silne ,  słabe ,  szerokie lub  wąskie ,  głębokie lub
 płytkie itp.
Wszechstronne wyliczanie i wyjaśnianie różnych cech zainteresowań podaje
Rubinstein  Podstawach psychologii ogólnej pod redakcją Tomaszewskiego (W-wa
1964 Książka i Wiedza ).Pisze on, że zainteresowania mogą być wyraz
ne,
określane, ukształtowane lub też mogą znajdować się w stanie nieukształtowanym.
Mogą być mniej lub bardziej szerokie, mogą mieć większą lub mniejszą objętość. Z
objętością zainteresowań jest związana ich podzielność. U jednego zainteresowanie
jest całkowicie skoncentrowane no jednym jakimś przedmiocie lub wąsko
ograniczonej dziedzinie, co doprowadza do jednostronnego rozwoju osobowości, jej
ograniczenia. U innych istnieje dwa lub kilka ośrodków, wokół których skupiają się
zainteresowania .Wreszcie możliwa jest i taka sytuacja , w której zainteresowania
ostatecznie szerokie i wielostronne zebrane są w jednym punkcie, skoncentrowane
na jednej dziedzinie, przy tym na tyle ważnej, związanej z istotnymi stronami życia
człowieka, że wokół tego jakby  trzonu może skupiać się dostatecznie szeroko
rozgałęziony, różnorodny system zainteresowań.
Objętość i podzielność wiąże się z siła i aktywnością zainteresowań. Siła,
natomiast, może, chodz
nie musi świadczyć o ich trwałości. Trwałość, wg..
Rubinsztejna,  wyraża się w długości czasu, podczas którego zainteresowanie
zachowuje swą siłę . Powszechnie wiadomo, ze bardziej trwałe jest to, co głębiej
osadzone. Wyłania się tu następna echa zainteresowań  głębokość.
Określona jest przez stopień przeniknięcia zainteresowań do życia psychicznego,
do różnych cech osobowości. Wyróżniamy więc zainteresowania głębokie jak i
płytkie. Następna cechą zainteresowań jak podaje Rubinsztejn jest ich  określoność
wyrażana stopniem ukształtowania się danego zainteresowania. Zainteresowanie
może więc być w stanie kształtowania się lub w stanie już ukształtowanym.
Zdaniem Rubinsztejna  zainteresowania silne są jednocześnie wąskie,
skoncentrowane przeważnie na jednym przedmiocie, są one trwałe i wyraz
nie
ukształtowane, natomiast zainteresowania słabe, bierne, bywają szerokie, lecz
płytkie i nie trwałe znajdują się w stanie kształtowania,
Należy jednocześnie podkreślić, ze zainteresowania podlegają zmianom w
miarę rozwoju fizycznego i umysłowego. Są bardziej stałe w okresach wolnionego
tempa rozwoju i gdy zostaje osiągnięty dojrzały jego poziom. Dlatego zauważamy
często, że dorastająca młodzież bywa w swych poglądach niestała. To dotyczy
również zainteresowań, pomimo iż na pewnym etapie młodzież jest bardzo
zaabsorbowana tym czym się interesuje.
Szybko może to zaniknąć i być zastąpione przez nowe zainteresowania w
rożnym stopniu absorbujące. Dotyczy to zwłaszcza zainteresowań mających silne
zabarwienie osobiste (np. strój, upiększanie się , wybór zawodu). Jak podaje E.B
Hurlock w swojej książce  Rozwój młodzieży . Zainteresowania młodzieży są nie
stałe ale roszerzają się . Część zainteresowań z wieku dziecięcego znika a na ich
miejsce powstają nowe, które mogą utrwalić się i stać się zainteresowaniami na
cale życie, pod warunkiem , ze związane z nimi czynności staną się z
ródłem
zadowolenia dla jednostki. Przegląd zainteresowań młodzieży wykazuje, że są one
szerokie i różnorodne
Możemy podzielić je na trzy ogólne grupy:
1. zainteresowania społeczne
2. zainteresowania rozrywkowe
3. zainteresowania osobiste (wg. E. Hurlock) Zainteresowania społeczne
ograniczają się do reakcji jednostki wobec grupy społecznej i uwidaczniają w
rozmowach towarzyskich. Zainteresowania rozrywkowe dotyczą tego rodzaju
czynności np. sport, kolekcjonerstwo itp. Natomiast zainteresowania osobiste
dotyczą w sposób szczególny własnej osoby, np. .zainteresowanie się swoim
wyglądem zewnętrznym i wyborem zawodu. Podobne jak definicje tak i cechy
zainteresowań są bardzo różnorodne , a wynika to między innymi z wpływających
na nie czynników biogenetycznych i społeczno-kulturowych.
3.Czynniki wpływającą na rozwój zainteresowań .
Czynniki mające wpływ na rozwój zainteresowań są najczęściej przyczyną
różnorodności treści , zakresu i dojrzałości. Czynniki te podzielić możemy na dwie
zasadnicze grupy:
1. Czynniki biogenetyczne
2. Czynniki społeczno-kulturowe (wg A Guryckiej)Z tym, że czynniki te zazębiają
się i mają na siebie wzajemny wpływ.
Do czynników biogenetycznych należy między innymi : wiek płeć zdolność i rozwój
fizyczny.
Do czynników społeczno- kulturowych należy : środowisko społeczne, pozycja
społeczno  ekonomiczna , program i metody szkolnego nauczania .Wiek należy do
najwcześniejszych czynników mających wpływ na jakąkolwiek aktywność
poznawczą, gdyż już u małych dzieci obserwujemy odwracanie oczu za
interesującym je przedmiotem, w kierunku dochodzących dz
więków itp. Wąski krąg
pierwszych doświadczeń rozszerza się wyraz
nie dzięki stałej aktywności poznawczej
dziecka. .Najbardziej charakterystyczne formy aktywności poznawczej przedstawia
na podstawie swoich badań Maria Susłowska..
Wysuwa ona następujące wnioski : z wiekiem znika obojętność na nowe bodz
ce,
czyli coraz więcej bodz
ców wywołuje ciekawość dziecka, coraz rzadsza staje się
także reakcja znieruchomienia, jako skutek działania bodz
ca nieznanego , wzrasta
stopniowo liczba ukierunkowanych , umożliwiających lepsze poznanie bodz
ca.
Baczna obserwacja dzieci zdaje się dostarczać dowodu na to, że rzeczywiście
można mówić o wczesnym pojawieniu się nie tylko ciekawości, ale i jej
ukierunkowaniu, czyli o zainteresowaniach. Tak np. E. Clepar de wymienia kolejne
fazy we wczesnym rozwoju zainteresowań  zainteresowanie postrzeżeniowe (1 rok
życia), zainteresowanie mową(2-3 rok życia) itd. Zwraca on również na pewne
ogólne prawo, z którym mamy do czynienia w rozwoju zainteresowań, rządzi ono
następstwem zainteresowań po sobie  od prostego do złożonego, od konkretnego
do abstrakcji od biernej odbiorczości od samorzutności od ogólnikowości do
specjalizacji, od podmiotowości do przedmiotowości, od bezpośredniości do
pośredniości, od rozproszenia na szczegóły do scalenia natomiast Hutchison
między 7  12 rokiem życia wyróżnia 4 fazy: 
1. zainteresowania chwytaniem, polowaniem, walką.
2. zainteresowanie pasterskie (dzieci budują szałasy, opiekują się zwierzętami)
3. zainteresowania rolnicze (zabawa w rolnictwo)
4. zainteresowanie handlowe (zabawa w sklep, ważenie, mierzenie itd.)Wszelkie
przejawy zainteresowań dziecka jeszcze w tym wieku są bardzo plastyczne.
Pod wpływem otoczenia zamieniają się i przekształcają. Wraz z wiekiem zwiększają
się też obowiązki i odpowiedzialność a ilość czasu swobodnego zmniejsza się i
należy dokonać wyboru zainteresowań.
Młodzież często zrywa ze swoimi dziecięcymi zainteresowaniami, a rozwija
zainteresowania bardziej odpowiadające osobie dorastającej. Drugim
biogenetycznym czynnikiem rozwoju zainteresowań jest rozwój fizyczny. Wg E.
Hurlock  osoby o słabej budowie fizycznej wykazują mniejsze zainteresowanie
sportem, niż osoby których budowa ciała zapewnia im możliwość osiągnięcia
sukcesu. Na skutek dojrzewania płciowego zwiększa się zainteresowanie ubiorem,
własnym wyglądem Jeszcze istotniejszy wpływ od warunków fizycznych na rozwój
zainteresowań mają uwarunkowania psychiczne , umysłowe tj. zdolności czy
inteligencja. Stwierdzono, że młodzież o wyższym poziomie intelektualnym bierze
udział w większej liczbie różnego rodzaju rozrywek niż młodzież o niższym poziomie
intelektu, a rodzaj czynności, jakimi młodzież się zajmuje koreluje wysoko z jej
osiągnięciami w szkole.
E. Hurlock podkreśla fakt, iż  młodzież zdolna spędza wolny częściej niż
młodzież mniej zdolna na wykonywaniu samotnie różnych czynności i jest bardziej
skłonna szukać w sobie z
ródeł zadowolenia. D.H. Fryer i E.K. Strong, którzy
przypisywali duże zaznaczenie zdolnościom w powstawaniu zainteresowań,
stwierdzili: , że to właśnie zdolności lub uzdolnienia prowadzą do sukcesu, uznanie
koronuje sukces i tak się rodzi zainteresowanie ćwiczeniem zdolności
czynnościami , które spotykają się z uznaniem.
D.E. Super natomiast podważa to wielkie znaczenie zdolności w procesie
powstawania zainteresowań, twierdząc, że związek jest luz
ny, a zdolności są jedną
z wielu przyczyn zainteresowania. Uzasadnione jest założenie, że interesując się
jakąś dziedziną rzeczywistości i badając ją w związku z tym, człowiek kształci
szereg nowych zdolności z nią związanych , np. przy doświadczeniach chemicznych
spostrzegawczość i percepcje ruchów, przy badaniach historycznych  pamięć itd.
Są to jednak założenia niesprawdzone. W każdym razie zdolności pobudzają
człowieka do aktywności w rozwoju zainteresowań i same się rozwijają. Ciekawym
przykładem zależności zainteresowań od zdolności , są zdolności muzyczne.
Współcześnie panuje przekonanie, że połączenie wysokich zdolności
muzycznych z dużymi zainteresowaniami prowadzi do powodzenia w studiach
muzycznych oraz osiągnięć w karierze zawodowej. Najściślejszy związek między
zdolnościami muzycznymi a zainteresowaniami muzyką występuje u osób
profesjonalnie związanych z tą dziedziną sztuki dużo mniejszy zaś, gdy w badaniach
uczestniczy przypadkowo dobrany ogół. Można często zauważyć fakt, obserwując
toczące się życie, osoby nie posiadającej w ogóle talentu muzycznego posiadają
szerokie zainteresowania muzyczne i odwrotnie, osoby wybitne muzykalne nie
interesują muzyką.
Badacze jednomyślnie sądzą, że niektóre zainteresowania są raczej męskie, inne
raczej kobiece. Do zainteresowań bardziej męskich zaliczyć można : aktywność
fizyczną , przedmioty i problemy z dziedziny mechaniki i nauk ścisłych, politykę i
handel. Natomiast sztuka, muzyka, literatura, ludzie, praca biurowa, nauczanie i
służba społeczna to zainteresowania spotykane częściej u kobiet. Już dość wcześnie
płeć okazuje się ma znaczący wpływ na dobór i rozwój zainteresowań. A wzmacnia
to jeszcze przekonanie ogółu społeczeństwa. Od najwcześniejszego okresu życia
dziecka różnicuje się zabawki, które uważa się za typowe dla jego płci.
Ojciec jako model wczesnego rozwoju chłopca, a matka dziewczynki, łatwo mogą
wzmacniać i ukierunkowywać biologiczne potrzeby płci lub przypatrzeć
zewnętrznych wzorców dla ich kształtowania. Stad jak się wydaje pochodzą
podstawowe różnice między chłopięcymi (męskich) i dziewczęcymi (kobiecymi)
profilami zainteresowań. W miarę wieku chłopcy i dziewczęta spędzają więcej czasu
na wspólnych zabawach. Ciekawe są wyniki badań Anne Roe (wg. A. Gurckiej),
która wykazała zależność zawodowych zainteresowań dzieci od stosunków między
rodzicami i dziećmi nie tylko ze względu na istniejące zależności, ale i dlatego , ze
przedmiotem jej badań są zainteresowania definiowane podobnie jak w definicji
modelowej zainteresowań, gdyż aktywność poznawcza wybija się jako istotna ich
cecha. A.Roe różniła zachowanie rodziców sprzyjające kształtowaniu się
nastawienia  na ludzi ( zachowanie opiekuńcze i wymagające) oraz takie, które
sprzyjają nastawieniu  nie na ludzi (zachowanie zaniedbujące, odrzucające lub
beztroskie). Na przykład zainteresowania służbami społecznymi wiążą się na ogół
z nastawieniem na innych, z miłością lub nadmierną opiekuńczością w traktowaniu
dziecka, ale mogą być wynikiem chłodu uczuciowego w kontakcie z dzieckiem,
nadmiernych wymagań, nastawień obronnych. Zainteresowania techniką, naukami
przyrodniczymi i aktywnością fizyczną na świeżym powietrzu są pochodne od
nastawień nie na ludzi, z tym, że zainteresowania techniką A. Roe wiąże z
beztroskim postępowaniem w stosunku do dziecka opartym jednak na akceptacji,
zaś interesowanie naukami przyrodniczymi z odrzuceniem, chłodem emocjonalnym
w stosunku do dziecka. D.E. Super przyznaje jedynie częściowo jej słuszność i
formuje swoje stanowisko  Im bardziej wybór zawodu oddala się od normy
społecznej przyjętej dla jednostki danej płci, tym bardziej jest prawdopodobne, że
wynika on z uprzednich przeżyć, które jednostkę do takiego wyboru predysponują.
D.E Super jest zatem skłonny przypisywać rodzicom ograniczony wpływ na
kształtowanie się zainteresowań. Za normę szczególnego wpływu, gotów jest
uważać płeć.
Mimo tego twierdzi, ze  zainteresowania nie rozwijają się w ramach szkoły, lecz
mają swój początek w kręgu rodzinnym(...). Rodzina może dać dziecku do
rozporządzenia ogromne bogactwa lub też, przeciwnie może go ich pozbawić. Może
ułatwić mu dostęp do pewnych dziedzin lub zakazać mu innych. Rodzina ma
wreszcie sposobność obserwowania zdolności dziecka do czynności, w których
bierze ono udział i zainteresowań, jakie tym czynnością okazuje. Rodzice mogą
więc, pomagać mu w ocenie własnych wysiłków, mogą rozwijać rodzące się
zainteresowania i ułatwić zrozumienie dokąd mogą go one doprowadzić.
Na zainteresowania oddziałuje też stopa życiowa i status społeczny rodziny,
zawód rodziców, i ich wykształcenie, liczebność i struktura wewnętrzna rodziny. Jak
podkreślił to D.E Super większość zainteresowań rozwija się najsilniej w ramach
szkoły. Jej to, jak się ogólnie przyjmuje zawdzięcza się rozwój intelektu , uzdolnień
osobowości. Ją też oskarża się o zaniedbania lub nieprawidłowości. Jeżeli założyć,
że szkoła ma wpływ na całą osobowość człowieka , a więc na jego zainteresowania,
to szukać należy z
ródeł tego wpływu właśnie przede wszystkim w programie
nauczania, czy w jego treściach, oraz w stosownych metodach nauczania.
 Wiedza przekazywana uczniom w ramach programów nauczania jest
swoistym bodz
cem poznawczym potrzebnym dla rozwoju niektórych
zainteresowań. Ponieważ zgodnie z mechanizmem zainteresowania musi najpierw
powstać problem, wynikający z pewnej wiedzy o zjawisku, problem ten w dalszej
fazie rozwiązujemy również poprzez wiedzę, którą nabywamy w toku poszukiwań i
dociekań. Program nauczania ujednolica nam profile zainteresowań, chociaż może
być również czynnikiem je różniącym. Wiąże się ściśle z metodami, które stosują
nauczyciele w swej pracy. Należy posłużyć się tu wynikami badań J. Burskiej.
Przeprowadziła ona analizę porównawczą profili zainteresowań z metodami
aktywizującymi porównawczo i usamodzielniającymi. Wyniki te zgodne są z
wynikami prac dotyczących nauczania problemowego. Po analizie nasunął się
wniosek , iż jednym z istotniejszych czynników mających główny wpływ na dobór i
kształtowanie zainteresowań są zdolności i metody nauczania. Ze zdolnościami
człowiek przychodzi na świat, nie są one wpajane, nie jest do nich przymuszany,
stanowią naturalny składnik jego rozwoju. Metodom nauczania człowiek podlega
również mimo woli. W jaki sposób pewne treści dotrą do niego i czy w ogóle dotrą
zależy od sposobu przekazywania ich przez nauczyciela. Jednakże podkreślić
należy, że niezależnie od indywidualności człowieka, każdy czynnik odgrywa w
swoim czasie sobie należną role.
4.Specyfika zainteresowań muzycznych
Modelowa definicja zainteresowań przytoczona w rozdziale 1. oraz definicja J.
Deweja (Świadomość wartości. Są one pewną aktywnością , procesem
dynamicznym. Mają stronę emocjonalną, są skierowane ku przedmiotowi.
Zainteresowanie oznacza utożsamienie poprzez działanie samego siebie z pewnymi
przedmiotami czy ideami). Stały się punktem wyjścia do określania zainteresowań
muzycznych.
Z dotychczasowych rozważań wynika, że charakteryzują je co najmniej dwie
własności: przedmiot rzeczywistości artystycznie ustrukturowanej, oraz związek z
działalnością nieinstrumentalna człowieka (działania muzyczne nie są koniecznie do
przeżycia gatunku). Zainteresowania muzyczne można więc określić jako
aktywność podmiotów skierowaną na: poznawanie różnych obiektów
rzeczywistości artystycznej, przezywanie wartości artystycznych oraz tworzenie
wartości nowych w postaci kreowania dzieł muzycznych. Badania nad rozwojem
muzycznym wskazują na bardzo wczesne występowanie zainteresowań światem
muzyki. Z wielką ulgą już od pierwszych miesięcy życia potrafią śledzić dz
więki
instrumentów czy głosów, wybuchają płaczem przy ich przerwaniu.
Wcześnie też pojawia się u dzieci wyczucie prostych zjawisk rytmicznych i
potrzeba rytmicznych przeżyć.  Równolegle z nabywaniem umiejętności
poruszania się chodzenia odczuwają one proste rytmy, reagują na nie ruchami,
podrygiwaniem swoistym dziecięcy tańcem. Tak wiec, zadatki muzykalności
można obserwować już w pierwszych miesiącach życia dziecka.
Zainteresowania muzyczne stanowią niezbędny składnik uzdolnienia
muzycznego w każdej specjalności muzycznej (pieniądze, sława, pozycja). Polegają
one na wewnętrznej potrzebie człowieka obcowania z muzyką, jak podaje J.
Wierszyłowski występuje u wszystkich wybitnych muzyków i szczególnie wyraz
nie
ujawnia się w wieku dojrzałym, jednak nie tylko. Możemy spotkać silnie utrwalone
zainteresowania jeszcze w wieku młodzieńczym. Są to sytuacje uwarunkowane
odpowiednimi czynnikami ( np. środowisko rodzinne, czy wybitne zdolności w tym
kierunku) i dotyczą na ogół wybitnych jednostek. W zainteresowaniu wyróżniamy
dwa różne składniki: uświadomienie sobie znaczenia przedmiotu oraz emocjonalny
stosunek do tegoż przedmiotu, bez którego nie może powstać zainteresowanie.
Stosunek tych dwóch składników nie jest stały i występuje w różnym natężeniu i na
różnych poziomach. W zainteresowaniach poznawczych ( naukowych ) przeważa
składnik 1, lecz nie wypiera on składnika emocjonalnego. W zainteresowaniach
artystycznych ,a zatem i muzycznych na plan pierwszy wybija się składnik
uczuciowy: muzyka bowiem silnie działa najpierw na strefę emocjonalną, a dopiero
póz
niej na intelektualna.
Kinga Lewandowska w książce  Rozwój zdolności muzycznych posługuje się
terminem: zainteresowanie muzyczne, mając na myśli dążność do obcowania z
muzyką i upodobanie uprawianiu różnych form aktywności muzycznej. W takim
ujęciu pojęcie to zbliża się do pojęcia skłonności. Podobno jak J.K. Lasocki i J.
Powroz
niak, autorka uważa, że muzyka oddziałuje na słuchacza głównie poprzez
swą treść emocjonalną wywołując przeżycia, które skłaniają do częstych kontaktów
z tą dziedziną sztuki. Dopiero u melomanów i to szczególnie wytrwałych, muzyka
rodzi dążenie do intelektualnego jej poznania.
 Zainteresowania wyznaczają podstawowy kierunek działania całej
osobowości człowieka, uwagi, pamięć, ćwiczenia sprawności itp. Mogą doprowadzić
do jednostronnego rozwoju osobowości, co niejednokrotnie mam miejsce u
muzyków,którzy w skutek koncentracji zainteresowań ograniczają swoje horyzonty
myślowe. Jest to rezultat w pewnym stopniu obiektywnej konieczności koncentracji
wysiłków, spowodowany wysokimi wymaganiami.
Rozwój zainteresowań muzycznych uzależniony jest od wielu czynników.
Wśród podstawowych wymienia się: stwarzanie sposobności do słuchania dobrej
muzyki, wywołanie towarzyszącego przeżycia emocjonalnego ( jak np. .zdziwienie,
zachwyt, olśnienie treścią muzyczną utworu lub jego wykonaniem). Powstaje wtedy
pragnienie ponownego doznania podobnych wrażeń i coraz bardziej świadome
dążenie do bliższego, lepszego poznania i zrozumienia muzyki. W ten sposób w tle
pełnego uświadomienia sobie wartości, jakie posiada muzyka i jakim może
obdarzyć człowieka, wytwarza zapotrzebowanie, które prowadzi do trwałego
zainteresowania się muzyką.
1. Znaczenie zainteresowań
Po rozpatrzeniu całej struktury zainteresowań od definicji po czynniki na nie
wpływające, dochodzimy do wniosku jak nieodłącznym są czynnikiem rozwojowym
życia człowieka. Zainteresowania ludzi różnią się, każdy dzięki swemu
zainteresowaniu idzie swoją indywidualnie wybraną drogą, jest swoistą
niepowtarzalną jednostką. Zainteresowania jednoczą ludzi, łączą się oni w koła,
organizacje, wspólnoty, posługują się tym samym swoistym językiem, którego nie
ograniczają żadne przynależności narodowościowe. Zainteresowania są podstawą
pracy zespołowej.
 Jeśli jednostka dostrzega, że coś przynosi jej pożytek, rozwija zainteresowanie w
tym kierunku. To z kolei doprowadza do zadowolenia. Każde zainteresowanie
zaspokaja jakąś potrzebę w życiu człowieka i bez względu na wiek wpływa na jego
zachowanie i postawy. Z tym, że cytując Schumana  każdy okres dzieciństwa i
młodości ma wpływ na przy tym swoje specjalne i swoje własne zainteresowania..
Zainteresowanie wiec, może być wskaz
nikiem stopnia rozwoju jednostki. H.
Słoniewska w  Psychologicznej analizie zainteresowania przytacza wnioski Bartltta:
 zainteresowanie jest czynnikiem determinującym spostrzeżenia i przypomnienia.
Zainteresowanie pomaga w pokonaniu trudności. Pod wpływem zainteresowania
podejmujemy różne działania i zainteresowanie nadaje temu działaniu pewne
piętno: działamy łatwiej, szybciej, sprawniej. Wiele badań przeprowadzonych
potwierdziło zależność wyboru kierunku studiów od zainteresowań. Zarówno
teoretycy, jak i praktycy oceniają ważność zainteresowań dla nauczania,
wychowania, pracy zawodowej i innych dziedzin życia. Na kształtowanie
zainteresowań zwraca w swej psychologii specjalną uwagę Rubinsztejn twierdząc,
że kształtowanie wartościowych zainteresowań jest najistotniejszym
wychowawczym zadaniem nauczania i wskazując na to, że zainteresowania
kształtują się w przebiegu działalności, przez którą człowiek wnika w daną dziedzinę
lub przedmiot, że ważnym czynnikiem wpływającym na powstawanie
zainteresowania jest konkretny rezultat wykonywanej czynności. Zainteresowania
czynią każde działanie przyjemniejszym dla osoby, która je podejmuje, co zwiększa
osiągnięcia.
BIBLIOGRAFIA
1. E.Cleparde, Psychologia i pedagogika eksperymentalna, Warszawa 1936,
2. A.A Smirnow i inni, Psychologia, Warszawa 1969,
3. L. Wołoszynowa, Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, Warszawa 1976,
4. A. Gurycka, Rozwój i kształtowanie zainteresowań, Warszawa1989,
5. E.B Hurlock, Rozwój dziecka, Warszawa 1985,
6. E.B Hurlock, Rozwój młodzieży, Warszawa 1965,
7. S. Szuman, Psychologia wychowawcza wieku szkolnego, podręcznik dla
nauczycieli i studentów, Kraków 1947,
8. I. Wierszyłowski, Pedagogika muzyki muzyki , Warszawa 1981,
9. E. Kasprów, Wzory i modele aktywności kulturalnej w środowiskach
robotniczych i inteligenckich, Uniwersytet Śląski , Katowice 1962,
10. S.L. Rubinsztejn, Podstawy psychologii ogólnej, red. Tomaszewski, Warszawa
1964,
11. D.E. Super, Psychologia zainteresowań, Warszawa1972,
12. J. Wierszyłowski, Psychologia muzyki, Warszawa 1981,
13. K. Lasocki, J. Powrożniak, Wychowanie muzyczne w szkole, Warszawa 1982,
14. K. Lewandowska, Rozwój zdolności muzycznych, Warszawa 1978,
Literka.pl - Rozwój zainteresowań w świetle literatury psychologicznej i pedagogicznej.
Literka.pl - Rozwój zainteresowań w świetle literatury psychologicznej i pedagogicznej.