Struktura procesu
treningu sportowego
Zakład Teorii Sportu
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie
Dr Marcin Siewierski
..Struktura treningu
jest to układ
i rozmieszczenie elementów składowych
procesu, sposoby ich wzajemnego
podporządkowania i relacje między nimi
oraz zasady sprzężenia w jeden system
funkcjonujący jako całość.
Sposób funkcjonowania systemu stanowi
łączny efekt funkcji poszczególnych
elementów oraz struktury jako systemu.
Trening jest procesem ujętym w ramy
określonego strukturalnego porządku.
Odzwierciedla się on we wzajemnym
celowym przenikaniu poszczególnych
składowych:
..struktury rzeczowej uwzględniającej
różne rodzaje przygotowania;
..struktury czasowej ujmującej
trening w cykle różnej długotrwałości.
..Strukturę rzeczowątreningu tworząelementy składające się na stan
wytrenowania, tzn. rożne aspektyprzygotowania zawodnika. Jest to jakbykatalog prac, które trzeba realizować dla
budowania stanu wytrenowania i formysportowej.
..Struktura czasowa reguluje rozkład tych
prac w czasie. W jej ramach umieszczamy
zadania dotyczące kształtowania
składowych stanu wytrenowania, czyli
elementów struktury rzeczowej.
Struktura procesu
treningu sportowego
Zakład Teorii Sportu
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie
Dr Marcin Siewierski
..Struktura treningu
jest to układ
i rozmieszczenie elementów składowych
procesu, sposoby ich wzajemnego
podporządkowania i relacje między nimi
oraz zasady sprzężenia w jeden system
funkcjonujący jako całość.
Sposób funkcjonowania systemu stanowi
łączny efekt funkcji poszczególnych
elementów oraz struktury jako systemu.
Trening jest procesem ujętym w ramy
określonego strukturalnego porządku.
Odzwierciedla się on we wzajemnym
celowym przenikaniu poszczególnych
składowych:
..struktury rzeczowej uwzględniającej
różne rodzaje przygotowania;
..struktury czasowej ujmującej
trening w cykle różnej długotrwałości.
..Strukturę rzeczowątreningu tworząelementy składające się na stan
wytrenowania, tzn. rożne aspektyprzygotowania zawodnika. Jest to jakbykatalog prac, które trzeba realizować dla
budowania stanu wytrenowania i formysportowej.
..Struktura czasowa reguluje rozkład tych
prac w czasie. W jej ramach umieszczamy
zadania dotyczące kształtowania
składowych stanu wytrenowania, czyli
elementów struktury rzeczowej.

Forma sportowa jest stan optymalnej gotowości do
uzyskiwania wysokich wyników.
W funkcji czasu wydzielić można trzy fazy formy
sportowej:
..budowania (przypada na okres przygotowawczy),
..utrzymania -wstępnej stabilizacji (przypada na okres
startowy),
..okresowej utraty formy (w okresie przejściowymwzględnego
odpoczynku)
W czasowej strukturze treningu
wyróżnia się trzy rodzaje cykli:
..długie (makrocykle) -wieloletnie, roczne,
półroczne;
..średnie (mezocykle) -składające się z
określonej liczby mikrocykli;
..małe (mikrocykle) -składające się z kilku
jednostek treningowych
..oraz jednostkę treningową jako najmniejsze
ogniwo struktury.
I. Makrocykle
Do makrocykli zaliczamy:
..etapy szkolenia (wszechstronny, ukierunkowany
i specjalistyczny);
..cykle wieloletnie (np. 4-letni cykl przygotowańolimpijskich);
..roczny cykl szkolenia (podstawowy cykl
długi)Skłda się z trzech specyficznych cykli:
..okresu przygotowawczego
..okresu startowego
..okresu przejściowego
Forma sportowa jest stan optymalnej gotowości do
uzyskiwania wysokich wyników.
W funkcji czasu wydzielić można trzy fazy formy
sportowej:
..budowania (przypada na okres przygotowawczy),
..utrzymania -wstępnej stabilizacji (przypada na okres
startowy),
..okresowej utraty formy (w okresie przejściowymwzględnego
odpoczynku)
W czasowej strukturze treningu
wyróżnia się trzy rodzaje cykli:
..długie (makrocykle) -wieloletnie, roczne,
półroczne;
..średnie (mezocykle) -składające się z
określonej liczby mikrocykli;
..małe (mikrocykle) -składające się z kilku
jednostek treningowych
..oraz jednostkę treningową jako najmniejsze
ogniwo struktury.
I. Makrocykle
Do makrocykli zaliczamy:
..etapy szkolenia (wszechstronny, ukierunkowany
i specjalistyczny);
..cykle wieloletnie (np. 4-letni cykl przygotowańolimpijskich);
..roczny cykl szkolenia (podstawowy cykl
długi)Skłda się z trzech specyficznych cykli:
..okresu przygotowawczego
..okresu startowego
..okresu przejściowego

Okres przygotowawczy -ma na celu budowanie
formy.
Dzieli się na trzy zasadnicze podokresy:
..przygotowania wszechstronnego (ogólnego),
..przygotowania ukierunkowanego,
..przygotowania specjalnego.
Okres przygotowawczy
Podokres przygotowania ukierunkowanego
..Należy traktowaćgo jako pośrednie ogniwo między
fazami przygotowania wszechstronnego i specjalnego;
..W uproszczeniu można przyjąć, że w tym czasie
około 40% stanowiąobciążenia i środki
ukierunkowane, a po około 30% wszechstronne
i specjalne.
Okres przygotowawczy
Podokres przygotowania specjalnego
..Dąży się do osiągnięcia wysokiego tempa przyrostu
sprawności specjalnej, umiejętności
techniczno-taktycznych oraz innych dyspozycji
potrzebnych dla skutecznego rozwiązywania zadańw okresie startowym;
..Udział pracy o charakterze wszechstronnym maleje,
wzrasta natomiast zakres treningu ukierunkowanego
i specjalnego (około 60-70% treningu).
Okres startowy
Składa się z podokresów:
..stabilizacji formy
..zawodów;
..Najważniejszym zadaniem jest stworzenie warunków
dla uzyskania najlepszych wyników. Doskonali sięsprawnośćspecjalną oraz technikę i taktykę oraz
podtrzymuje przygotowanie wszechstronne;
Okres przygotowawczy -ma na celu budowanie
formy.
Dzieli się na trzy zasadnicze podokresy:
..przygotowania wszechstronnego (ogólnego),
..przygotowania ukierunkowanego,
..przygotowania specjalnego.
Okres przygotowawczy
Podokres przygotowania ukierunkowanego
..Należy traktowaćgo jako pośrednie ogniwo między
fazami przygotowania wszechstronnego i specjalnego;
..W uproszczeniu można przyjąć, że w tym czasie
około 40% stanowiąobciążenia i środki
ukierunkowane, a po około 30% wszechstronne
i specjalne.
Okres przygotowawczy
Podokres przygotowania specjalnego
..Dąży się do osiągnięcia wysokiego tempa przyrostu
sprawności specjalnej, umiejętności
techniczno-taktycznych oraz innych dyspozycji
potrzebnych dla skutecznego rozwiązywania zadańw okresie startowym;
..Udział pracy o charakterze wszechstronnym maleje,
wzrasta natomiast zakres treningu ukierunkowanego
i specjalnego (około 60-70% treningu).
Okres startowy
Składa się z podokresów:
..stabilizacji formy
..zawodów;
..Najważniejszym zadaniem jest stworzenie warunków
dla uzyskania najlepszych wyników. Doskonali sięsprawnośćspecjalną oraz technikę i taktykę oraz
podtrzymuje przygotowanie wszechstronne;

Okres przejściowy
..Jest koniecznym następstwem okresu startów.
..Stwarza warunki do aktywnego wypoczynku, odnowy
biologicznej, zapobiegając negatywnym skutkom
stosowanych obciążeń treningowych i startowych.
Podtrzymuje poziom wytrenowania;
..Zasadniczątreść pracy stanowi przygotowanie
wszechstronne, realizowane w różnorakich ćwiczeniach
w formie aktywnego wypoczynku, wykonywanych w
zmiennych warunkach; wywołujących duże pobudzenie
emocjonalne.
..Stanowi jakby wejście w okres przygotowawczy
kolejnego dużego cyklu.
II. Mezocykle
Obejmują szereg wzajemnie powiązanychze sobą mikrocykli i stanowiąwyodrębnioną fazę procesu treningowego
trwającą najczęściej 3-4 tygodnie (minimum2 tyg., maksimum 6 tyg.);
Budowa mezocykli zależy od:
..poziomu przygotowania zawodników;
..zjawiska sumowania efektów treningowych
i startowych;
..warunków odnowy;
..możliwości oceny zmian w stanie
wytrenowania określonych w planie
szkoleniowym.
..PODSTAWOWE rozwijające
i stabilizujące -(okres przygotowawczy)
ukierunkowane na istotny wzrost poziomu
właściwości funkcjonalnych układów
i mechanizmów organizmu.
Duże sumaryczne obciążenia, różnorodnośćstosowanych środków.
RODZAJE MEZOCYKLI
Okres przejściowy
..Jest koniecznym następstwem okresu startów.
..Stwarza warunki do aktywnego wypoczynku, odnowy
biologicznej, zapobiegając negatywnym skutkom
stosowanych obciążeń treningowych i startowych.
Podtrzymuje poziom wytrenowania;
..Zasadniczątreść pracy stanowi przygotowanie
wszechstronne, realizowane w różnorakich ćwiczeniach
w formie aktywnego wypoczynku, wykonywanych w
zmiennych warunkach; wywołujących duże pobudzenie
emocjonalne.
..Stanowi jakby wejście w okres przygotowawczy
kolejnego dużego cyklu.
II. Mezocykle
Obejmują szereg wzajemnie powiązanychze sobą mikrocykli i stanowiąwyodrębnioną fazę procesu treningowego
trwającą najczęściej 3-4 tygodnie (minimum2 tyg., maksimum 6 tyg.);
Budowa mezocykli zależy od:
..poziomu przygotowania zawodników;
..zjawiska sumowania efektów treningowych
i startowych;
..warunków odnowy;
..możliwości oceny zmian w stanie
wytrenowania określonych w planie
szkoleniowym.
..PODSTAWOWE rozwijające
i stabilizujące -(okres przygotowawczy)
ukierunkowane na istotny wzrost poziomu
właściwości funkcjonalnych układów
i mechanizmów organizmu.
Duże sumaryczne obciążenia, różnorodnośćstosowanych środków.
RODZAJE MEZOCYKLI

..KONTROLNO-PRZYGOTOWAWCZE (okres
przygotowawczy lub startowy) praca -seria
startów;
..PRZEDSTARTOWE (okres startowy)
wyrównywanie ewentualnych braków
w przygotowaniu sprawnościowym,
doskonalenie techniki i taktyki,
przygotowanie psychiczne; szczególny
rodzaj to BPS.
RODZAJE MEZOCYKLI III. Mikrocykle
Mikrocykl
jest to najmniejszy, uporządkowany
zbiór jednostek treningowych.
Na ogół mikrocykl trwa 7-10 dni i składa się z dwóch
faz:
1 faza
stymulująca (rozwijanie i związane
z tym zmęczenie),
2 faza
odbudowująca.
Stosuje się na początku okresu przygotowawczego
dla stopniowego wprowadzenia organizmu do
znoszenia dużych obciążeń.
Rodzaje mikrocykli
1. Wprowadzający
Rodzaje mikrocykli
..Treningowe ogólnoprzygotowawcze
..odgrywają podstawową rolę na początku
okresu przygotowawczego (wszechstronnego);
..równomierny wzrost obciążeń osiągających
znaczną objętość i intensywność (nie dochodzi
do wielkości maksymalnych.
2. Podstawowe
..KONTROLNO-PRZYGOTOWAWCZE (okres
przygotowawczy lub startowy) praca -seria
startów;
..PRZEDSTARTOWE (okres startowy)
wyrównywanie ewentualnych braków
w przygotowaniu sprawnościowym,
doskonalenie techniki i taktyki,
przygotowanie psychiczne; szczególny
rodzaj to BPS.
RODZAJE MEZOCYKLI III. Mikrocykle
Mikrocykl
jest to najmniejszy, uporządkowany
zbiór jednostek treningowych.
Na ogół mikrocykl trwa 7-10 dni i składa się z dwóch
faz:
1 faza
stymulująca (rozwijanie i związane
z tym zmęczenie),
2 faza
odbudowująca.
Stosuje się na początku okresu przygotowawczego
dla stopniowego wprowadzenia organizmu do
znoszenia dużych obciążeń.
Rodzaje mikrocykli
1. Wprowadzający
Rodzaje mikrocykli
..Treningowe ogólnoprzygotowawcze
..odgrywają podstawową rolę na początku
okresu przygotowawczego (wszechstronnego);
..równomierny wzrost obciążeń osiągających
znaczną objętość i intensywność (nie dochodzi
do wielkości maksymalnych.
2. Podstawowe

..Treningowe specjalnoprzygotowawcze
..stosowane są najczęściej w podokresie
przygotowania specjalnego i w okresie
startowym;
..objętośćjest mniejsza, zaś intensywnośćosiąga
wartości submaksymalne i maksymalne.
Rodzaje mikrocykli Rodzaje mikrocykli
Duża objętość i intensywność obciążeń, stymulująprzebieg adaptacji do wytężonej pracy (gł. okres
przygotowawczy, częściowo startowy).
3. Uderzeniowy
Rodzaje mikrocykli
4. Doprowadzający
Modelowanie warunków przyszłego startu
lub zapewnienie warunków do odnowy
i koncentracji. (stosowany gł. w okresie
startowym, w fazach BPS),
Obejmuje:
..modelowanie warunków startu bezpośrednie ich
przeprowadzenie w ciągu kilku dni;
..zapewnienie jak najlepszego przygotowania do
startu i udziału w zawodach.
Rodzaje mikrocykli
5. Startowy
..Treningowe specjalnoprzygotowawcze
..stosowane są najczęściej w podokresie
przygotowania specjalnego i w okresie
startowym;
..objętośćjest mniejsza, zaś intensywnośćosiąga
wartości submaksymalne i maksymalne.
Rodzaje mikrocykli Rodzaje mikrocykli
Duża objętość i intensywność obciążeń, stymulująprzebieg adaptacji do wytężonej pracy (gł. okres
przygotowawczy, częściowo startowy).
3. Uderzeniowy
Rodzaje mikrocykli
4. Doprowadzający
Modelowanie warunków przyszłego startu
lub zapewnienie warunków do odnowy
i koncentracji. (stosowany gł. w okresie
startowym, w fazach BPS),
Obejmuje:
..modelowanie warunków startu bezpośrednie ich
przeprowadzenie w ciągu kilku dni;
..zapewnienie jak najlepszego przygotowania do
startu i udziału w zawodach.
Rodzaje mikrocykli
5. Startowy

Następuje zwykle po zawodach o wysokim obciążeniu
lub umieszcza sięgo na końcu serii mikrocykli
właściwych;
Głównym jego celem jest obniżenie objętości obciążeńdla zapewnienia warunków do efektywnego przebiegu
procesów adaptacji po serii mikrocykli.
Rodzaje mikrocykli
6. Odnawiający
IV. JEDNOSTKA TRENINGOWA
Jednostka treningowa składa się z następujących
części:
..Wstępnej, obejmującej:
..rozgrzewkę ogólną,
..rozgrzewkę specjalistyczną.
..Głównej (realizacja zaplanowanych zadań treningowych)
..Końcowej
Rodzaje jednostek treningowych
..PODSTAWOWE
zasadnicza objętość pracy poświęcona na
realizacjęzadań głównych dla danego okresu;
duże obciążenia;
..JEDNOSTKI UZUPEŁNIAJĄCE
rozwiązywanie pojedynczych, cząstkowych
zadań, adaptacja, odnowa.
..JEDNOSTKI O CHARAKTERZE WYBIÓRCZYM
(analitycznym)
główna objętośććwiczeń zapewnia rozwiązywanie
jednego wybranego zadania;
..JEDNOSTKI O CHARAKTERZE KOMPLEKSOWYM
kolejne rozwiązywanie zadań,
jednoczesne rozwiązywanie zadań.
Rodzaje jednostek treningowych
Następuje zwykle po zawodach o wysokim obciążeniu
lub umieszcza sięgo na końcu serii mikrocykli
właściwych;
Głównym jego celem jest obniżenie objętości obciążeńdla zapewnienia warunków do efektywnego przebiegu
procesów adaptacji po serii mikrocykli.
Rodzaje mikrocykli
6. Odnawiający
IV. JEDNOSTKA TRENINGOWA
Jednostka treningowa składa się z następujących
części:
..Wstępnej, obejmującej:
..rozgrzewkę ogólną,
..rozgrzewkę specjalistyczną.
..Głównej (realizacja zaplanowanych zadań treningowych)
..Końcowej
Rodzaje jednostek treningowych
..PODSTAWOWE
zasadnicza objętość pracy poświęcona na
realizacjęzadań głównych dla danego okresu;
duże obciążenia;
..JEDNOSTKI UZUPEŁNIAJĄCE
rozwiązywanie pojedynczych, cząstkowych
zadań, adaptacja, odnowa.
..JEDNOSTKI O CHARAKTERZE WYBIÓRCZYM
(analitycznym)
główna objętośććwiczeń zapewnia rozwiązywanie
jednego wybranego zadania;
..JEDNOSTKI O CHARAKTERZE KOMPLEKSOWYM
kolejne rozwiązywanie zadań,
jednoczesne rozwiązywanie zadań.
Rodzaje jednostek treningowych

Ryc.2. Warianty łączenia środków różnego rodzajuw jednostce kompleksowej z kolejnym rozwiązywaniem
zadańZasady cykliczności
..przemienność pracy i wypoczynku;
..zapewnienie możliwości udziału zawodnika
w treningu i zawodach;
..falowość obciążeń;
..wzajemny, ograniczony związek przygotowania
wszechstronnego, ukierunkowanego
i specjalnego;
..proporcje czasowe i ilościowe w wykorzystaniu
przygotowania fizycznego, technicznego,
taktycznego i teoretycznego.
System szkolenia sportowego
..System jest to fragment rzeczywistości stanowiący
zbiór elementów wraz z relacjami zachodzącymi
między tymi elementami oraz między ich
właściwościami.
..System szkolenia sportowego jest to uporządkowana
całośćzłożona z organów szkolenia i środków
stosowanych w jego ramach. Całość ta musi byćsprzężona ze sobą informacyjnie.
Ryc.1. Struktura systemu szkolenia sportowego
[Z. Ważny, 1987].
prognozowanie
rozwoju wyników;
prognozowanie
modelu dyscypliny
dobór
i selekcja
trening,
zawody,
odnowa,
warunki
materialne
mistrzostwo
pedagogiczne
kadry
trenerskiej
efektywność systemu
szkolenia sportowego
wynik sportowy
oddziaływani
e
otoczenia
Ryc.2. Warianty łączenia środków różnego rodzajuw jednostce kompleksowej z kolejnym rozwiązywaniem
zadańZasady cykliczności
..przemienność pracy i wypoczynku;
..zapewnienie możliwości udziału zawodnika
w treningu i zawodach;
..falowość obciążeń;
..wzajemny, ograniczony związek przygotowania
wszechstronnego, ukierunkowanego
i specjalnego;
..proporcje czasowe i ilościowe w wykorzystaniu
przygotowania fizycznego, technicznego,
taktycznego i teoretycznego.
System szkolenia sportowego
..System jest to fragment rzeczywistości stanowiący
zbiór elementów wraz z relacjami zachodzącymi
między tymi elementami oraz między ich
właściwościami.
..System szkolenia sportowego jest to uporządkowana
całośćzłożona z organów szkolenia i środków
stosowanych w jego ramach. Całość ta musi byćsprzężona ze sobą informacyjnie.
Ryc.1. Struktura systemu szkolenia sportowego
[Z. Ważny, 1987].
prognozowanie
rozwoju wyników;
prognozowanie
modelu dyscypliny
dobór
i selekcja
trening,
zawody,
odnowa,
warunki
materialne
mistrzostwo
pedagogiczne
kadry
trenerskiej
efektywność systemu
szkolenia sportowego
wynik sportowy
oddziaływani
e
otoczenia