Lactarius (mleczaj)


www.grzyby.pl| Menu główne | Klucz do oznaczania grzybów 
| Grzybowy kalendarz pór roku | Grzyby jadalne warte polecenia | Słowniczek pojęć |

Lactarius (DC.) S.F. Gray - mleczaj

Opis
  Owocniki mięsiste. Różnej wielkości i barwy. Powierzchnia gładka lub szorstka. Kruche. Po uszkodzeniu wydzielają sok, który może nie zmieniać barwy lub po pewnym czasie w zetknięciu z powietrzem może przybierać różną barwę. Hymenofor blaszkowy. Wysyp zarodników biały do ochrowo-żółtego.

Występowanie
  W Europie ok. 80 gatunków. Wyrastają na ziemi.

Wartość
  Są gatunki jadalne i trujące. Generalnie te o palącym w smaku mleczku są niejadane. Niektóre gatunki jak np. mleczaj chrząstka i biel w niektórych regionach mimo palącego mleczka są marynowane lub inaczej przyrządzane i jedzone. Trujący jest mleczaj płowy (Lactarius helvus).


Klucz do rodzaju Lactarius (mleczaj)Klucz oparty o podział zaprezentowany w Michael, Hennig, Kreisel, 1979-84, Handbuch fur Pilzfreunde, nieco zmodyfikowany.
Grupy gatunków wyróżnione na podstawie barwy mleczka wydzielanego po zranieniu:

A) Mleczko od początku czerwonym (rydze)

B) Mleczko czerwieniejące (koralowe) - początkowo białe.

C) Mleczko fioletowiejące - początkowo białe.

D) Mleczko żółte lub żółtawe.

--> E) Lactarius sec. Albati: Mleczko białe, niezmienne. Kapelusz biały do blado-ochrowego, suchy, nie strefowany.

F) Mleczko bezbarwne lub białe. Kapelusz barwny.


gatunekcechy charakterystyczneśr.kap. [mm]siedlisko, podłożewystępowanie
A) Mleczko od początku czerwone, pomarańczowe lub winnoczerwone.
1 Mleczko mętne winnoczerwone
sanguifluus (Fr.) Fr.    
2. Mleczko początkowo pomarańczowe lub marchewkowo-czerwone
2.1. Mleczko długo pozostaje pomarańczowe, potem blednie i po kilku godzinach staje się brązowawe lub zielonkawe. Blaszki żywo pomarańczowe.
deliciosus (rydz)     
quieticolor    
2.2. Mleczko początkowo pomarańczowe, potem przyjmuje barwę winnoczerwoną-pomarańczoowbrązową. Blaszki zazwyczaj blado pomarańczowe.
semisanguifluuskapelusz winnoczerwony do czerwonobrązowego, grubo strefowany, szybko przebarwia się ciemnozielono; z niewielkim garbkiem, dość masywny i mięsisty; trzon krótki, jedynie u starych egzemplarzy pusty, wyraźnie jamkowaty; mleczko szybko (5 min) przebarwia się winnoczerwono-100pod sosnami na wapieniu 
deterrimus (świerkowy, rydz)  kapelusz pomarańczowy do płowego; bez wyraźnego strefowania lub wyraźnie strefowany jedynie na brzegu; szybko z ciemnozielonymi plamami, gładki, cienkomięsisty; trzon dłuższy, szybko pusty, nieznacznie jamkowaty; mleczko wolno (15-30 min) przebarwia się winnoczerwono; smak gorzki i nieco piekący30- 100(120)pod świerkami, w młodych uprawachczęsty
salmonicolorkapelusz pomarańczowy do łososiowego, słabo strefowany, nie zielenieje lub słabo; grubomięsisty; trzon długi i mocny, szybko pusty, z dołkami; mleczko natychmiast jasnoczerwone, po 2 godzinach przebarwia się winnoczerwono-pomarańczowoczerwono; smak gorzki-150pod jodłami i świerkami 
B) Mleczko z początku białe, potem przybiera barwę karminoworóżową do koralowoczerwonej. Wyjątkiem jest L. acris który jedynie na przekroju miąższu zmienia barwę. Kapelusz nie jest strefowany.
1.
azonites    
pterosporus    
acris    
fuliginosus    
picinus    
lignyotus     
C) Mleczko początkowo białe, następnie przybiera barwę fioletową - w połączeniu z KOH zmiana barwy zachodzi natychmiast. Kapelusz strefowany lub nie.
1. Kapelusz żółtawy do żółtego
repraesentaneus    
flavidus    
aspideus    
2. Kapelusz ciemniejszej i brudnej barwy
violascenskapelusz szybko suchy, szeroko strefowany, fioletowobrązowy, ochrowobrązowy; blaszki ochrowe do brązowawych; trzon krępy; mleko gorzkawe, miąższ palący lasy liściaste, suche miejsca 
uvidus (lepki)  kapelusz silnie śluzowaty, niestrefowany, różowoszary, fioletowoszary, ochrowoszary, rzadziej białawy; blaszki białawe; trzon smukły, gładki; mleczko gorzkie, jedynie słabo blado fioletowiejące40-100wilgotne lasy, bagnadość częsty
luriduskapelusz fioletowobrązowy, niewyraźnie strefowany; trzon ze zmarszczkami i jamkami, wysmukły, podstawa żółtawa; mleczko wyraźnie fioletowe, potem winnoczerwone z czekoladowobrązowym odcieniem lasy liściaste 
D) Mleczko żółte lub na początku jasno-żółtawe (nie zawsze wyraźnie jest to widoczne).
1. Kapelusz nagi (co najwyżej omszony). Brązowy, pomarańczowoochrowy lub cielisty.
1.1. Kapelusz ciemno zabarwiony, w odcieniach czerwonobrunatnych; na starość może silnie blaknąć; skórka kapelusza ze strzępek.
quietus (miły)  1.1.1. Sok mleczny od początku śmietankowożółty. Kapelusz przeważnie ciemniej strefowany lub nakrapiany, rdzawobrązowawy, czerwonobrązowy, cielistoczerwonawo-szarobrązowy; blaszki kremowe, poplamione brudno-rdzawo; zapach pluskiew; smak niemal łagodny30-80pod dębamipospolity
1.1.2. Sok biały potem przyjmuje barwę żółtą lub żółtawą. Kapelusz niestrefowany; skórka kapelusza z pęcherzykowatych komórek.
badiosanguineusk. czerwono-, kasztanowo-, purpurowobrązowy; gładki i błyszczący, zwykle ze szpiczastym garbkiem; nieco blaknący; blaszki pomarańczowe; podstawa trzonu z filcowatą grzybnią lub naga; zapach słaby; smak ostry i gorzkawy pod świerkami i jodłami 
hepaticusk. czerwono- do wątrobianobrązowego, z oliwkowym odcieniem, bez garbka; bl. mięsnoróżowe, z wiekiem ochrowożółte; podstawa trzonu odstająco owłosiona; zapach słaby; smak ostry pod sosnami 
lacunarumk. ceglastoczerwonawy, blaknący i z drobnymi łuseczkami, bez garbka; brzeg k. nie bruzdowany; t. dość krótki, w górze pomarańczowy; bez zapachu; smak prawie łagodny z ziemi w miejscach zalewanych podczas roztopów, pod olsza i wierzbami 
thejogalus (siarkowy)  k. różowoochrowy, rdzawoczerwonawy, rudy, pomarszczony; cienkomięsisty i prawie prześwitujący, bez garbka. Bl. blado-kremowo-różowe. Podstawa t. ze zmierzwioną lub przylegającą grzybnią. Zapach słaby przypominający Lactarius quietus, sm. prawie łagodny. 30- 50(80)bagniste lasy liściaste i iglaste, pod brzozączęstyczasem masowo
1.2. Kapelusz jasno zabarwiony, matowy; skórka kapelusza ze strzępek.
decipienskapelusz bladoróżowy, cielistoochrowy, niestrefowany; blaszki bladoróżowo-ochrowe, silnie poplamione rdzawoczerwono; zapach przypominający pelargonię; smak długo piekący żyzne lasy liściaste i iglaste 
chrysorrheus Fr. (złocisty)  kapelusz cielisty, pomarańczowoochrowy z rdzawym strefowaniem; blaszki bladoochrowe bez plam; zapach owocowy; smak gorzki i palący; mleczko białe, po kilku sekundach siarkowożółte40-80lasy liściaste, pod dębamiczęsty7-11
2. Kapelusz filcowaty lub strefowany. Sok mleczny wyraźnie siarkowo- lub złotożółty. Z KOH przyjmuje barwę pomarańczową. Duże, masywne grzyby o ostrym smaku.
scrobiculatus    
resimus    
citriolens    
E) --> Lactarius sec. Albati: Mleczko białe, niezmienne. Kapelusz biały do blado-ochrowego, suchy, nie strefowany.
F) Mleczko bezbarwne lub białe i niezmienne lub przy wysychaniu szarzejące, zieleniejące lub brązowiejące. Kapelusz barwny (gdy białawy wtedy blaszki różowawe). [sprawdź też mleczaje o żółtawym mleczku]
1. Skórka kapelusza frędzlasto-strefowana. Smak ostry.
turpis (Scop.: Fr.) Fr. (paskudnik (L. necator))  1.1.|Kapelusz oliwkowobrązowy do oliwkowoczarniawego, początkowo lepki, potem suchy-200pod brzozami i sosnamipospolity
1.2. Kapelusz bladoróżowy do ceglastoczerwonego
torminosus    
pubescens    
favrei    
1.3. Kapelusz ochrowy, pomarańczowordzawy, rdzawobrązowy
mairei  ciepłe lasy dębowe i bukowe 
2. Brzeg kapelusza nie jest strefowany, gdy jest krótko owłosiony sprawdź 2.2.1. i 2.1.1.
2.1. Kapelusz lepki do śluzowatego.
2.1.1. Kapelusz biały do różowego z krwistoczerwonymi plamami.
controversus    
2.1.2. Kapelusz jasnożółty do pomarańczowego.
2.1.2.1. Pod drzewami szpilkowymi
musteus    
porninsis    
bresadolianus    
zonarioides    
2.1.2.2. Pod drzewami liściastymi. Mleczko palące
insulsus    
zonarius    
acerrimus    
2.1.3. Kapelusz cielisty do mięsnobarwnego, płowy, miedzianoczerwony, niestrefowany.
pallidus  k. blado mięsno-różowy, potem cielisty, płowy, miedzianoczerwony; mleko początkowo łagodne, potem ostre pod bukami 
hysginusk. czerwonobrązowawo-mięsny, miedziannoczerwono-mięsny; bl. żółte z pomarańczowym odcieniem, z oliwkowoszarymi plamami; ml. bardzo palące lasy iglaste, pod świerkami 
albocarneusk. blado lila, fioletowy lub szary, także płowy lub oliwkowy, silnie śluzowaty; bl. ciemnoszaro plamiste; ml. gorzkie, potem bardzo palące. lasy iglaste na wapieniu, pod świerkami, jodłami 
2.1.4. Kapelusz zielony, oliwkowozielony, szarozielony. Mleczko palące
blennius (śluzowaty)  Blaszki białe, białawe, wcześnie poplamione przez mleczko na szarozielono, bardzo gęste; kapelusz brązowooliwkowy, fioletowawo oliwkowoszary, kropkowato-strefowany ( f. blennius) lub jasnozielony, niestrefowany (f. virescens)40- 70(110)buczynypospolity
fluensblaszki kremowobiałe do jasnoochrowych, poplamione brązowo, nie tak gęste; kapelusz oliwkowozielony, oliwkowoszary, strefowany ciemno-zielonawobrązowo do brązowawoczarnego; mleczko wydziela się b. obficielasy liściaste, zwłaszcza pod grabami  
2.1.5. Kapelusz szary, szarobrązowy, fioletowoszary, różowoszary
albocarneus  lasy szpilkowe na wapieniu 
vietus  pod brzozami na bagnach i kwaśnych glebach 
trivialis  pod szpilkowymi na kwaśnych glebach i bagnach 
pyrogalus  pod grabami 
hortensis  pod leszczynami 
flexuosus    
2.2. Kapelusz od młodości zupełnie suchy.
2.2.1. Kapelusz filcowaty lub z łuseczkami.
2.2.1.1 O silnym słodkawym zapachu przypominającym wiórki kokosowe.
glyciosmus    
fuscus    
2.2.1.2. Zapach nie przypomina wiórków kokosowych
helvus (płowy)  Pachnie przyprawą maggi, zwłaszcza gdy wysycha; kapelusz czerwonawoochrowy, pomarańczowoochrowy, niestrefowany, bez garbka lub z niewielkim, filcowaty; blaszki bladoróżowe do cielisto-ochrowych lub ochrowożółte; mleczko wodniste i skąpe, łagodne40-160w wilgotnych lasach szpilkowych, na torfowiskach, bagnach, także w miejscach suchszychpospolityw grupach i gromadnieVII-X
lilacinusbez zapachu lub zapach owocowy; kapelusz cielistoróżowy, brązowawo-lila, winnoczerwonawy, filcowaty, później ziarnisto-łuseczkowaty, z nieznacznym garbkiem; mleczko białe, prawie łagodne20-100w kępkach pod olszami 
spinosulusbez zapachu; kapelusz różowy do lila, niewyraźnie strefowany, brzeg z prostymi łuseczkami karminowoczerwonymi do winnoczerwonych, z niedużym garbkiem; blaszki ochrowe, brązowozielone; mleczko białe, palące20-50pod brzozami 
2.2.2. Kapelusz nagi, bez zapachu wiórków kokosowych, niestrefowany.
2.2.2.1. Kapelusz niestrefowany i nie karbowany. Skórka kapelusza ze strzępek.
subdulciszapach pluskiew; mleczko białe lub białawe, łagodne potem nieco drapiące do wyraźnie gorzkiego; kapelusz bez garbka, czerwonobrązowy, wyblakły mięsno-brązowawy, cielisty; bl. jasne, kremowe, poplamione cynamonowoczerwono, rdzawobrązowo lasy liściaste, pod bukami, leszczyną 
rufus (Scop.:Fr.) Fr. (rudy)  słaby zapach owoców; mleczko białe, cierpkie potem bardzo silnie piekące; kapelusz brązowoczerwony, kasztanowobrązowy, zakończony szpicem lub nie; blaszki izabelowate, czerwonawoochrowe; trzon jasno-czerwonobrązowy30-100pod sosnami, świerkami, na bagnach, rzadziej pod brzozamipospolitygromadnieVI-XI
sphagneti  bagniste lasy szpilkowe, bagna 
mitissimus  lasy szpilkowe 
aurantiacusstarsze egzemplarze pachną kamforą; mleczko białe, po chwili gorzkie i silnie piekące; kapelusz rdzawoczerwono-pomarańczowy, z tępym garbkiem; blaszki pomarańczowoochrowe; wyraźnie zbiegające; trzon oszroniony srebrnoszaro; podstawa zwężona lasy liściaste na ciężkich glebachrzadki
2.2.2.2. Powierzchnia kapelusza często promieniście lub nieregularnie karbowana lub lśniąco strefowana. Skórka kapelusza z pęcherzykowatych komórek.
2.2.2.2.1. Blaszki zbiegające ząbkiem. Masywne owocniki z pomarańczowo-rdzawym kapeluszem i trzonem.
ichoratus    
ineris    
tithymalinus    
rubrocinctus    
subsericatus    
2.2.2.2.2. Blaszki szeroko przyrośnięte lub zbiegające ale bez ząbka. Mleczko całkowicie łagodne.
2.2.2.2.2.1. Średnie i duże, kapelusz zwykle ponad 3 cm średnicy; z charakterystycznym zapachem.
volemus (smaczny)z. rybi (trimetyloaminy); duży, mięsisty grzyb; k. pomarańczowy do rudego, gładki, bez garbka; bl. białe, plamiące się brązowo; ml. białe-150lasy liściaste i iglaste 
camphoratus (kamforowy)  z. korzenny, przyprawy maggi, zwłaszcza przy wysychaniu; k. czerwonobrązowy, winnoczerwonawo-brązowy, zwykle ze szpiczastym garbkiem; bl. czerwonawo-brązowe; t. purpurowo do fioletowobrązowego; ml. wodnistobiałe25- 50(80)lasy liściaste i iglaste, pod świerkami, bukami 
serifluus (serwatkowy)zapach pluskiew, wysychający korzenny; k. ciemnobrązowy, szarooliwkowy gdy wysycha, pomarszczony, bez garbka; bl. pomarańczowoochrowe; t. u góry cynamonowożółty, u dołu czerwono do oliwkowobrązowego; podstawa naga; ml. wodnisto-białe25- 60(90)pod dębami 
cimicariuszapach pluskiew; k. czerwonobrązowy, nie ciemny, nieznacznie wklęsły; bl. jasne z różowym odcieniem; t. jasny, pomarańczoworudy, podstawa owłosiona; ml. wodnisto-białe30- 100lasy liściaste 
2.2.2.2.2.2. Niewielkie owocniki o kapeluszu średnicy 2 do 3 cm.
2.2.2.2.2.2.1. O charakterystycznym zapachu, brzeg kapelusza nie jest prześwitująco strefowany
cremor    
serifluus    
2.2.2.2.2.2.2. Bez zapachu; wyrastają w miejscach podmokłych; brzeg kapelusza jest prześwitująco strefowany; mleczko wodnisto-białawe (gdy żółtawe patrz L. thejogalus)
obscuratus    
omphaliformis    
clethrophilus    
inne Kilka nieoznaczonych mleczai






| Menu główne | Klucz do oznaczania grzybów 
| Grzybowy kalendarz pór roku | Grzyby jadalne warte polecenia | Słowniczek pojęć |