Alergiczne choroby
skóry
Czanita Cieścińska
Katedra i Klinika Dermatologii
Co to jest pokrzywka?
Jest to niejednolita jednostka chorobowa
w której wykwitem jest bąbel
pokrzywkowy będący wynikiem obrzęku
górnych warstw skóry właściwej.
Głównym mediatorem jest histamina
która działa za pośrednictwem
receptorów, ale mechanizm powstawania
bąbli może być immunologiczny lub nie
immunologiczny
Pokrzywka - podział
1. Ze względu na czas trwania:
Ostra /do 3 tygodni
Przewlekła /> 6 tyg./, ciągła lub
przerywana
Mechanizmy pokrzywki
Immunologiczna
- mechanizm I /ostra pokrzywka/
- mechanizm III /choroba posurowicza/
- autoimmunologiczna
- wrodzony obrzęk naczynioruchowy
- pokrzywka świetlna
Nie immunologiczna /pokrzywki fizykalne, pokrzywka
aspirynowa, wywołana przez  uwalniacze histaminy lub
czynniki neurogenne, wyzwalana przez czynniki infekcyjne/
Pokrzywka idiopatyczna /mechanizm nieznany/
Obraz kliniczny pokrzywki
Wysiew bÄ…bli pokrzywkowych, powstajÄ…
nagle i szybko znikajÄ… bez pozostawienia
śladu
Silny świąd
Wykwity różnej wielkości /olbrzymie 
urticaria gigantea/
Różna ilość, od pojedynczych do
uogólnionych
Mogą się zlewać tworząc figury o
festonowatych obrysach /urticaria gyrata/
Obrzęk naczynioruchowy
Towarzyszy pokrzywce w 50% przypadków
Najczęściej w pokrzywce ostrej
Jest odmianÄ… bÄ…bla pokrzywkowego
obejmującego skórę właściwą i tkankę
podskórną
Lokalizacja: twarz /oczodoły, wargi/, język,
błona śluzowa gardła i krtani, dłonie, stopy,
okolice płciowe
Cechy: barwa skóry zdrowej, nie swędzący
Pokrzywka ostra alergiczna
Å›ð NajczÄ™stsza odmiana pokrzywki, reakcja IgE zależna lub
działanie substancji bezpośrednio uwalniających histaminę
Å›ð Czynniki wywoÅ‚ujÄ…ce: (czÄ™sto trudne do ustalenia)
- pokarmy (białko jaja, ryby skorupiaki, dodatki spożywcze,
przyprawy, owoce)
- leki /antybiotyki, sulfonamidy, leki przeciwbólowe, leki
psychotropowe/
- alergeny wziewne,
- jady owadów,
- kontaktowo: rośliny, owoce, jarzyny, ryby, sierść zwierząt, leki.
Pokrzywka ostra
Na podstawie obrazu klinicznego nie można
ustalić mechanizmu pokrzywki.
U dzieci częstą przyczyną wyzwalającą jest
ostra infekcja wirusowa
U dorosłych ostrą pokrzywkę może wyzwolić
silny stres
Pokrzywka ostra: klinika
Nagły wysiew licznych bąbli
Silny świąd skóry
Objawy ogólne  reakcja anafilaktyczna, jest stanem
zagrożenia życia
- objawy śluzówkowe /wyciek z nosa, łzawienia/
- duszność
- nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha
- spadek ciśnienia, arytmia, tachykardia
- lęk, zaburzenia świadomości
Pokrzywka ostra - leczenie
1. Zmiany nieliczne, bez objawów anafilaksji:
" Leki przeciwhistaminowe II generacji p.os (cetyryzyna 
Zyrtec, loratadyna  Claritine, lewocetyryzyna  Xyzal,
desloratadyna  Aerius) 1-2 x dz.
" Leki przeciwhistaminowe I generacji i.m. (Phenazolina)
" Wapno i.v. lub p.os
" Witamina C i.v.
" Åšrodek przeczyszczajÄ…cy 1x
2. Zmiany rozległe, objawy anafilaksji:
hydrocortison i.v. od 100 mg
3. Anafilaksja: adrenalina!!!
Pokrzywka typu choroby posurowiczej
Mechanizm immunologiczny III (powstajÄ…
kompleksy immunologiczne)
Po 6-12 dni od kontaktu z alergenem
(surowice, leki, jady owadów, czasem
pokarmy)
Cechy szczególne: gorączka, bóle
stawowe, przejściowy białkomocz,
powiększenie węzłów chłonnych
Lek z wyboru: sterydy ogólnie
Pokrzywka przewlekła
idiopatyczna
Nie udaje się wykryć czynnika
przyczynowego
Najczęstsza pokrzywka przewlekła
Częściej u kobiet
Trwa średnio 5 lat
SÅ‚aba reakcja na leczenie
Rola czynników psychogennych /stosować
dodatkowo leki psychotropowe/
Pokrzywka aspirynowa /ok.
30%/
Niealergiczna, mechanizm leukotrienowy
Wysiew pokrzywki po zażyciu aspiryny,
innych NLPZ, dodatków do żywności
/benzoesany, sulfaty, barwniki/
Ustępowanie zmian na diecie
eliminacyjnej
Ważna rola zaostrzająca emocje
Leczenie: dieta eliminacyjna, leki
uspokajajÄ…ce
Pokrzywka
autoimmunologiczna
Obecność autoprzeciwciał IgG anty IgE i/lub IgG
anty receptorowi o wysokim powinowactwie dla
IgE
Współistnienie innych chorób
autoimmunologicznych (tarczyca, toczeń)
Rozpoznawanie: próba śródskórna z własną
surowicÄ… /bÄ…bel w miejscu iniekcji/
Leczenie: okresowo sterydy p.os, Cyklosporyna
A, mała skuteczność antyhistaminików
Pokrzywka opóz
niona z ucisku
Mechaniczne pobudzenie komórek tucznych
Najczęściej mężczyz
ni > 40 r.ż.
Czynnik wywołujący: ucisk np. ciasne obuwie,
klęczenie, dokręcanie śrub
wykwity pojawiajÄ… siÄ™ po 2-6 godzin od ucisku
Występują typowe bąble pokrzywkowe i
głębokie, bolesne obrzęki
Rozpoznanie: próba klockowa
Bąble mogą ustąpić samoistnie, obrzęki reagują
tylko na sterydy
Dermografizm /pokrzywka
wywołana/
Bardzo częsta postać pokrzywki przewlekłej
Najczęściej kobiety > 25 r.ż.
Cecha charakterystyczna: świąd poprzedza
wysiew bąbli który jest sprowokowany
drapaniem!
Istotna rola zaostrzajÄ…ca psychiki
Leczenie: H1+H2
Inne pokrzywki fizykalne
1. Z zimna, częsta u dzieci.
2. Cholinergiczna: wysiew prowokujÄ… czynniki
powodujÄ…ce pocenie
3. Świetlna /atopicy! IgE zależna! bardzo
rzadka/
4. wodna
5. wibracyjna
6. cieplna
Atopowe zapalenie skóry
Jest to zapalna dermatoza świądowa o
przewlekłym i nawrotowym przebiegu.
Ujawnia się we wczesnym dzieciństwie.
Często w rodzinach obciążonych chorobami
atopowymi.
Alarmujący wzrost częstości zachorowań!
Podział
ZewnÄ…trzpochodne: gdy potwierdzi siÄ™
alergię IgE zależną (wysoki poziom IgE,
dodatnie punktowe testy skórne), cięższy
przebieg, częściej rodzinne
Wewnątrzpochodne: prawidłowy poziom IgE,
przebieg Å‚agodny lub umiarkowany, brak
współistnienia innych chorób atopowych
Etiopatogeneza:
1. Zaburzenia immunologiczne
Mechanizm alergiczny typu I: przeciwciała IgE reagują
z alergenami pokarmowymi i powietrznopochodnymi
Mechanizm alergiczny typu IV: prezentacja alergenów
limfocytom T przez komórki Langerhansa, powstanie
populacji limfocytów Th2 swoiście reagujących z
danym alergenem
odpowiedz
autoalergiczna: autoprzeciwciała IgE
reagujące z własnymi białkami
Odpowiedz
na superantygeny bakteryjne, wirusowe i
grzybicze: pobudzają limfocyty, które wytwarzając
cytokiny nasilajÄ… stan zapalny
Etiopatogeneza:
2. Defekt ektodermalny /suchość skóry/
zwiększona przeznaskórkowa utratą
wody /TEWL/ w wyniku zaburzenia
tworzenia się osłonki lipidowej
keratynocytów.
Obniżony poziom ceramidów
Niesprawna bariera naskórkowa (mutacje
genów filagryny i innych białek
odpowiedzialnych za spójność naskórka)
Wybitna podatność na działanie
czynników drażniących /mydła,
detergenty, woda/
Etiopatogeneza:
3. Uwarunkowania genetyczne
AZS jest chorobą atopową a więc
genetycznie uwarunkowanÄ… skazÄ… w
której organizm wytwarza nadmierne
ilości IgE w odpowiedzi na alergeny
pospolicie występujące w środowisku,
nieszkodliwe dla większości osób w
populacji.
Jeżeli oboje rodziców choruje na AZS ryzyko
zachorowania u dziecka wynosi 70%!
Etiopatogeneza:
Czynniki środowiskowe zaostrzające AZS
Stres, emocje
Suchość skóry
świąd
GorÄ…co,pocenie siÄ™
Środki drażniące (woda, mydła, chlor)
Zakażenia skóry i dróg oddechowych
Czynniki hormonalne
Czynniki klimatyczne /suchość powietrza/
alkohol
Etiopatogeneza:
5. Układ nerwowy /neuropeptydy, peptydy
opiatowe/
Ogromny wpływ emocji na przebieg choroby
Często nieprawidłowe stosunki rodzice 
dziecko
Niskie poczucie wartości, introwertyzm
Wysoki poziom lęku i neurotyczności
Obraz kliniczny:
AZS wczesnego dzieciństwa /3 mies. 2 r. ż/
- często uczulenie na białko mleka krowiego
- wykwity rumieniowo-grudkowe, sączące, typowe zmiany na policzkach, także ciemieniucha, pieluszkowe
zapalenie skóry
AZS póz
nego dzieciństwa /4-12 r.ż./
- często uczulenie na alergeny pokarmowe i wziewne
- zmiany grudkowe, bardzo swędzące,typowe w zgięciach stawowych, prowadzące do lichenifikacji, nadżerek,
przeczosów
- skłonność do zakażeń S. aureus /zaostrzenie, uogólnienie zmian/, często dołącza się astma lub nieżyt nosa
AZS młodzieży i dorosłych
- uogólnione, przewlekłe, bardzo swędzące zmiany, szczególnie nasilone w okolicach zgięc
- lichenifikacja, współistnienie innych chorób atopowych
- wybitna nadwrażliwość na czynniki środowiskowe
AZS: kryteria duże Hanifina i Rajki
ÅšwiÄ…d
Typowa lokalizacja i morfologia zmian
Przewlekły i nawrotowy przebieg
Choroba atopowa w rodzinie
Wymagane 3 kryteria
AZS: kryteria małe Hanifina i Rajki
/wymagane 3 kryteria/, Å‚Ä…cznie 23
Suchość skóry
Początek we wczesnym dzieciństwie
ÅšwiÄ…d podczas pocenia
Wysoki poziom IgE /70% chorych/
Dodatnie testy punktowe
Nietolerancja wełny
Nietolerancja pokarmów
Zaostrzenia po wpływem stresów
Zapalenie czerwieni wargowej
Nawracające zakażenia skóry
Nawrotowe zapalenia spojówek
Wyprysk rÄ…k
Biały dermografizm
Leczenie ogólne
Eliminacja alergenów /dieta, unikanie ekspozycji,
odkurzanie, wietrzenie pomieszczeń, nie
przegrzewanie mieszkań/
Leki uspokajajÄ…ce (leki przeciwhistaminowe I
generacji gł. Hydroxyzyna na noc) + ewent. Leki
przeciwdepresyjne zależnie od wskazań
Kortykosteroidy doustne /krótko 3-4 tyg/
Antybiotyki w zaostrzeniach gł. cefalosporyny
Cyklosporyna A /ciężkie przypadki 2.5-5 mg/kg/
przez kilka miesięcy (kontrola kreatyniny i RR)
Fotochemoterapia /PUVA/
Leczenie miejscowe
Steroidy /kremy i aerozole na zmiany
sączące, maści na zmiany przewlekłe,
suche, swędzące/, u dzieci najsłabsze
(Locoid), w połączeniu z antybiotykiem
na zmiany nadkażone. Nie stosować na
twarz!
Leki immunomodulujÄ…ce, nie sterydowe:
Takrolimus /Protopic/, Pimekrolomus
/Elidel/, sÄ… inhibitorami kalcyneuryny,
blokujÄ… uwalnianie cytokin przez
komórki, szybko znoszą świąd, nie
działają atrofogennie, bezpieczne przy
długim stosowaniu, także u dzieci
Ważne metody dodatkowe
Natłuszczanie i nawilżanie skóry
/wielokrotnie w ciÄ…gu dnia/ - emolienty w
postaci kremów, żeli i płynów do kąpieli,
kostek myjÄ…cych, pomadek itp.
Jest równie ważne jak leczenie
farmakologiczne!!!
Psychoterapia
Leczenie klimatyczne
Wyprysk
zmiany skórne o charakterze rumieniowo-
grudkowo- pęcherzykowym, wykazujące
wielopostaciowość ewolucyjną wykwitów
z następowym złuszczaniem powierzchni
skóry.
Jeżeli zmiany mają związek z narażeniem
zawodowym jest to wyprysk zawodowy.
W Polsce najczęściej alergia na chrom i
żywice epoksydowe.
Mechanizm powstania
Alergia typu IV na hapteny /niemal
wyłącznie u dorosłych/
Mechanizm nie alergiczny / przewlekłe
podrażnienie/ - wyprysk ze zużycia,
uszkodzenie przez substancje chemiczne,
częsty u małych dzieci  pieluszkowe
zapalenie skóry.
Obraz kliniczny: identyczny w wyprysku
alergicznym i nie alergicznym!
1. Ostry wyprysk:
Faza rumieniowa
Faza obrzękowa
Faza grudkowo  pęcherzykowa
Faza wysiękowa /nadżerki studzienki/
Faza złuszczania
2. Przewlekły wyprysk: (codzienny kontakt z niewielką ilością alergenu lub
substancji drażniącej, krótkotrwały)
Lichenifikacja
ÅšwiÄ…d
Suchość skóry
Najczęstsze alergeny kontaktowe:
Metale: chrom, nikiel, kobalt, złoto
Składowe gumy
Parafenylenodwuamina /sztuczna henna/
Substancje zapachowe
Lanolina
Leki stosowane zewnętrznie /neomycyna/, steroidy!/
Estry kwasu p-hydroksybenzoesowego /konserwanty/
Formalina
Terpentyna
Żywice epoksydowe
Substancje drażniące
Woda
Mydła, środki piorące, detergenty
Zasady
Kwasy
Oleje przemysłowe, kleje, smoła, cement
Rozpuszczalniki
Rośliny
kosmetyki
Lokalizacja zmian
W miejscu kontaktu z alergenem w
wyprysku alergicznym: grzbiety rÄ…k,
fałdy międzypalcowe, inne miejsca
 odbicia np. pępek, uszy, stopy,
oczodoły  substancje lotne,
rozprzestrzeniajÄ… siÄ™ poza miejsce
kontaktu
W wyprysku z podrażnienia dłonie i
przedramiona, powieki! /miejsce częstego
kontaktu z substancjami drażniącymi/, nie
rozprzestrzeniajÄ… siÄ™ poza miejsce kontaktu
Rozpoznawanie i leczenie
Próby płatkowe  podstawa rozpoznania!
Leczenie w okresie ostrym:
- okłady ściągające i osuszające np. 0.9% NaCl, 3% kwas
borny, 2% tanina
NIE: rywanol, rezorcyna, rumianek, ichtiol!
- silne steroidy w kremach, aerozolach, ogólnie w
zmianach rozsianych /Novate, Elosone, Dexapolcort/
Leczenie w okresie przewlekłym:
- silne steroidy w maściach /Novate, Elocom/
- maści z mocznikiem
- emolienty