REHABILITACJA WETERYNARIA W PRAKTYCE
lek. wet. Marta Labuda, mgr Małgorzata Kizerwetter
Psychodnia  Ośrodek Rehabilitacji Zwierząt w Warszawie
Rehabilitacja wybranych chorób
rdzenia kręgowego
psów i kotów
Rehabilitation of selected spinal cord diseases in dogs and cats
W ostatnich latach w Polsce rehabilitacja gia), jednej strony ciała (hemipareza,
zwierząt staje się coraz bardziej popular- -plegia) lub wszystkich kończyn (tetra-
Streszczenie
na. Świadomość, że fizjoterapia w przy- pareza, -plegia). Objawy mogą mieć róż-
Rehabilitacja psów i kotów z chorobami
padku wielu schorzeń ortopedycznych ne nasilenie  od przeczulicy w okolicy
rdzenia kręgowego odgrywa coraz więk-
i neurologicznych stanowi nieodzowną kręgosłupa, łagodnej ataksji, do całko-
szÄ… rolÄ™ jako element kompleksowego
postępowania u pacjentów leczonych
część leczenia zachowawczego i konty- witego porażenia i zniesienia czucia
zachowawczo i operacyjnie. Odpowied-
nuację leczenia chirurgicznego, rośnie bólu głębokiego (8, 14, 15).
nio dobrany i przeprowadzony program
nie tylko wśród lekarzy weterynarii, ale Ważnym aspektem, który należy
fizjoterapii oraz wykwalifikowany ze-
również wśród właścicieli zwierząt. Ni- przedstawić właścicielowi zwierzęcia,
spół terapeutyczny stanowią podstawę
niejszy artykuł ma na celu przybliżenie zanim podejmie on decyzję o lecze-
do osiągnięcia optymalnych rezultatów
planu postępowania rehabilitacyjnego niu chirurgicznym lub zachowawczym
usprawniania. Rehabilitacja umożliwia
pacjentom z chorobami rdzenia kręgo- w przypadku wybranych chorób rdze- u psa z całkowitym porażeniem czte-
wego szybszy i pełniejszy powrót do
nia kręgowego psów i kotów. rokończynowym, jest to, jak wygląda
sprawności fizycznej.
i ile trwa proces odzyskiwania spraw-
Choroba ności. Opiekun powinien być świado-
SÅ‚owa kluczowe
krążka międzykręgowego my, że powrót do zdrowia jego psa lub
rehabilitacja, fizjoterapia, choroby rdze-
Choroba krążka międzykręgowego po- kota może trwać wiele tygodni czy na-
nia kręgowego psów i kotów
lega na procesie degeneracyjnym ele- wet miesięcy i jest to prawidłowy pro-
Abstract
mentów tworzących dysk. Jądro gala- ces zdrowienia. W tym czasie zwie-
Rehabilitation of cats and dogs with spi- retowate, centralna część krążka, ulega rzęta będą wymagały nie tylko stałej
nal cord diseases has become an essential
zwyrodnieniu, przez co staje się ono opieki (m.in. zmiana strony, na której
part of complex therapeutic procedures in
bardziej podatne na uwypuklenie lub pacjent leży, wyprowadzanie/wyno-
patients treated either conservatively or
wypadnięcie do światła kanału kręgo- szenie zwierzęcia na zewnątrz, kontro-
surgically. A properly chosen physiothe-
wego. Degeneracja pierścienia włók- la opróżnienia pęcherza moczowego),
rapeutic programme and a well-qualified
nistego, elementu otaczającego jądro, ale również intensywnej rehabilitacji,
therapeutic team are necessary if the best
osłabia strukturę dysku, co sprawia, która u małych psów czy kotów może
rehabilitation results are to be obtained.
Rehabilitation enables faster and more że jest on bardziej narażony na nade- być wykonywana przez jedną osobę.
comprehensive physical improvement in
rwanie lub rozerwanie. Przemieszczone W przypadku średnich i dużych psów
patients with spinal cord diseases.
jądro miażdżyste powoduje pourazowy zarówno zabiegi pielęgnacyjne, jak i fi-
stan zapalny i ucisk na struktury nerwo- zjoterapia wymagają zaangażowania kil-
Keywords
we (rdzeń kręgowy, korzenie nerwowe). ku osób co najmniej trzy razy na dobę
rehabilitation, physiotherapy, spinal cord
Przebieg choroby może być ostry (ob- (2, 8, 9).
diseases in cats and dogs
jawy pojawiajÄ… siÄ™ w ciÄ…gu 24 godzin 
wypadnięcie dysku) lub przewlekły (ob- Rehabilitacja pacjentów
jawy nasilajÄ… siÄ™ stopniowo przez kilka, leczonych zachowawczo
kilkanaście miesięcy  uwypuklenie Do terapii konserwatywnej kwalifiko-
dysku). W zależności od lokalizacji dys- wani są pacjenci z objawami bólowymi
kopatii oraz kierunku, w którym prze- i niedowładami o nieznacznym nasi-
mieścił się dysk, objawy mogą dotyczyć leniu. Polega ona na ograniczeniu ak-
jednej kończyny (monopareza, -plegia), tywności ruchowej zwierzęcia poprzez
obu kończyn tylnych (parapareza, -ple- zastosowanie od 3. do 6. tygodni klat-
STYCZEC
ºöLUTY " 1ºö2/2014
86
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE REHABILITACJA
ki uniemożliwiającej swobodny ruch nym fizjologicznym zakresie ruchu metodą są okłady żelowe typu coldpack,
(2, 14). W trakcie unieruchomienia zwie- (11, 12). które mogą być przykładane od trzech
rzę poddaje się następującym metodom Po zakończeniu okresu unierucho- do pięciu razy na dobę. Krioterapia miej-
fizjoterapeutycznym: mienia do programu usprawniania stop- scowa ogranicza obrzęk i działa prze-
" elektrostymulacja prądem TENS; niowo włączana jest aktywność fizyczna. ciwbólowo (4).
" masaż; Metodą z wyboru jest hydroterapia. Wy- Zabiegami, które uśmierzają ból
" termoterapia; pór hydrostatyczny umożliwia przyjęcie i mogą być stosowane w okresie ostrym,
" ćwiczenia bierne; i utrzymanie pozycji stojącej u zwierząt, są również: TENS, magnetoterapia i lase-
" magnetoterapia i laseroterapia; które nie są w stanie zrobić tego na lą- roterapia. Ćwiczenia bierne stawów koń-
" sonoterapia. dzie (ryc. 3 i 4). Siła przyciągania wy- czyn wdraża się do programu uspraw-
TENS jest impulsowym prądem ma- stępująca między cząsteczkami wody niania w pierwszej dobie po operacji.
łej częstotliwości, który, w zależności zmusza zwierzę do wzmożonego wy- Również w tym samym czasie rozpoczy-
od dobranych przez terapeutę parame- siłku, gdyż ich mięśnie pokonują opór na się ustawianie zwierzęcia we wspo-
trów, działa na mechanizm  bramki kon- wody. Wszystko to odbywa się w warun- maganej pozycji stojącej, z wykorzysta-
trolnej bólu lub stymuluje wydzielanie kach bezpiecznych, bez gwałtownych niem piłek i wałków rehabilitacyjnych,
endorfin, czego przejawem jest efekt ruchów, które przy dyskopatii są nie- uprzęży zadnich i piersiowych lub pioni-
przeciwbólowy. Dzięki elektrostymulacji wskazane. Co więcej, zwierzęta z niedo- zatorów (ryc. 5). Początkowe sesje trwa-
z wykorzystaniem prądu TENS możliwe władem wcześniej odzyskują prawidło- ją do kilkudziesięciu sekund i są wyko-
jest zmniejszenie dawek podawanych le- wy ruch dowolny w środowisku wodnym nywane kilkukrotnie w ciągu dnia. Czas
ków przeciwbólowych (1, 17). niż na lądzie. Dzięki temu mogą ćwi- pojedynczego zabiegu jest stopniowo
Zabiegami, które działają przeciwza- czyć czynnie i kształtować odpowied- wydłużany. Pionizacja ma na celu wspo-
palnie i przeciwbólowo, a jednocześnie nie wzorce ruchowe. Treningi na bież- maganie prawidłowego funkcjonowania
stymulują regenerację tkanki nerwowej, ni wodnej wykonuje się w początkowym układu krążenia i oddechowego, zapo-
są magnetoterapia i biostymulacja lase- okresie dwukrotnie w ciągu dnia, stosu- bieganie powstawaniu odleżyn, a przede
rem niskiej mocy. Są to metody nieter- jąc kilkuminutowe sesje. W póz
niejszym wszystkim stymulowanie układu nerwo-
miczne  mogą zatem być wdrożone okresie stopniowo zmniejsza się często- wego i mięśni (stymulacja propriorecep-
do programu usprawniania już w pierw- tliwość zabiegów na rzecz wydłużenia torów) (3).
szej dobie po wystąpieniu objawów cho- czasu pojedynczych sesji (3). W kolejnych dobach, jeśli zwierzę
roby (5, 10). Inną, nie mniej ważną, formą aktyw- ma częściową zdolność ruchu dowol-
Po ustąpieniu ostrego stanu zapal- ności ruchowej są ćwiczenia równoważ- nego, program fizjoterapii poszerzany
nego program fizjoterapii uzupełnia- ne z wykorzystaniem akcesoriów reha- jest o inne ćwiczenia czynne. Polega-
ny jest o masaż, mający na celu obni- bilitacyjnych. Ćwiczenia te wykorzystują ją one na chodzie z asystą oraz ćwicze-
żenie napięcia mięśniowego (zwierzę niestabilne podłoże (poduszki senso- niach równoważnych z wykorzystaniem
odruchowo napina mięśnie w okoli- motoryczne, równoważnie, pochylnie akcesoriów rehabilitacyjnych. Zabie-
cy uszkodzonego dysku, w ten sposób itp.), co zmusza zwierzę do utrzymania gi hydroterapii (pływanie lub marsz
 unika pozycji, które powodują nasi- równowagi. W ten sposób pacjent ćwi- na bieżni wodnej) są wdrażane do pla-
lenie bólu) (7, 14). Masaż jest wyko- czy koordynację ruchów i poprawia pro- nu usprawniania po zagojeniu się rany
nywany bardzo delikatnie, wyłącznie priocepcję (3). pooperacyjnej.
przez terapeutów posiadających od-
powiednie kwalifikacje. Efekty masażu Rehabilitacja pacjentów Mielopatia zwyrodnieniowa
są znacznie skuteczniejsze, jeśli zabieg leczonych operacyjnie Jest to choroba występująca najczęściej
zostanie poprzedzony ciepłolecznic- Do leczenia chirurgicznego kwalifiko- u psów dużych ras, szczególnie często
twem lub ultradz
więkami. Obie me- wani są pacjenci, u których leczenie u owczarków niemieckich. Polega na po-
tody mają na celu rozgrzanie, a przez zachowawcze nie przynosi poprawy, stępującym zwyrodnieniu mieliny, któ-
to przygotowanie mięśni do masażu. a także zwierzęta ze znacznego stop- re rozpoczyna się najczęściej w odcin-
Ciepło w przypadku zastosowania so- nia niedowładami/porażeniem (2). Pro- ku piersiowo-lędz
wiowym i dotyka psy
noterapii wnika głębiej (do 5 cm) niż gram usprawniania pooperacyjnego powyżej szóstego roku życia. Do typo-
przy zastosowaniu okładu typu hotpack obejmuje: wych objawów należą: ataksja kończyn
(do 2 cm) (17). " elektrostymulację prądem TENS; miednicznych, nieprawidłowe reakcje
Ćwiczenia bierne odgrywają istot- " termoterapię; proprioceptywne  osłabienie lub brak
ną rolę w programie rehabilitacyjnym " ćwiczenia bierne; korektury (ryc. 6). Choroba ma charak-
pacjenta leżącego: zapobiegają przy- " masaż; ter postępujący, a ponieważ jej etiologia
kurczom, zrostom tkanek miękkich, " magnetoterapię i laseroterapię; nie jest do końca poznana, nie istnieje
zesztywnieniu stawów, stymulują recep- " pionizację i ćwiczenia we wspomaga- terapia przyczynowa. Z tego względu
tory czucia głębokiego, usprawniają krą- nej pozycji spionizowanej; podkreśla się rolę rehabilitacji jako jedy-
żenie krwi i limfy. Są wykonywane już " hydroterapię. nej metody spowalniającej rozwój cho-
od pierwszej doby po wystąpieniu cho- W okresie ostrym po zabiegu (pierw- roby i przedłużającej komfortowe życie
roby (ryc. 1 i 2). Stawy kończyn są ćwi- sze 48-72 godziny) wykonuje się zabie- pacjenta (13). Fizjoterapia w mielopatii
czone kilkukrotnie w ciągu dni, w peł- gi zimnolecznicze. Najpopularniejszą degeneracyjnej zawiera:
STYCZEC
ºöLUTY " 1ºö2/2014
87
www.weterynaria.elamed.pl
REHABILITACJA WETERYNARIA W PRAKTYCE
w aktywności fizycznej powoduje znacz-
ne nasilenie objawów choroby.
Masaż wykonywany w przypadku
mielopatii degeneracyjnej ma charak-
ter tonizujący, pobudzający mięśnie
do pracy (ryc. 7, s. 90). Zwiększa ukrwie-
nie mięśni i ścięgien kończyn tylnych,
dzięki czemu szybciej się regenerują
po wysiłku i są zdolne do bardziej in-
tensywnej pracy podczas kolejnego tre-
ningu (7, 11).
Rola ćwiczeń biernych została opisa-
na w części dotyczącej dyskopatii.
Zator włóknisto-chrzęstny
Zator włóknisto-chrzęstny jest choro-
bą, u której podłoża leży zablokowa-
nie światła naczyń rdzenia kręgowego
1
materiałem pochodzącym z dysku mię-
dzykręgowego. W wyniku niedokrwie-
nia rdzenia dochodzi do jego zawału.
Choroba ta najczęściej zdarza się u do-
rosłych psów ras dużych, koty choru-
ją rzadko. Jej objawy są uzależnione
od segmentu rdzenia, który został do-
tknięty schorzeniem i mogą się wahać
od niedowładu jednej kończyny do po-
rażenia czterokończynowego. Cechą
charakterystycznÄ… choroby jest laterali-
zacja objawów. Leczenie farmakologicz-
ne ogranicza siÄ™ do podawania glikokor-
tykosteroidów w pierwszych godzinach
od poczÄ…tku choroby. W kolejnych do-
bach ważne jest wdrożenie rehabilitacji
jako jedynej metody terapeutycznej, któ-
2
ra może przyspieszyć odzyskanie spraw-
ności (8). Plan fizjoterapii składa się z:
Ryc. 1. Ćwiczenia bierne stawów kończyny miednicznej  zgięcie; Ryc. 2. Ćwiczenia bierne stawów kończyny miednicz- " hydroterapii;
nej  wyprost
" ćwiczeń czynnych;
" ćwiczeń biernych;
" hydroterapię; hydrostatycznemu zwierzęta ze znacz- " magnetoterapii i laseroterapii.
" ćwiczenia czynne; nym niedowładem są w stanie ćwiczyć Mając na uwadze fakt, że u znacznej
" masaż; fizjologiczny ruch, wzmacniać mięśnie większości zwierząt wystąpienie obja-
" ćwiczenia bierne. oraz odzyskiwać koordynację i pro- wów zatoru włóknisto-chrzęstnego jest
Wyniki badań potwierdzają, że re- priocepcję (13). Sesje powinny być pro- poprzedzone intensywnym wysiłkiem fi-
gularne stosowanie ćwiczeń rehabilita- wadzone z częstotliwością od dwóch zycznym, w pierwszych dobach należy
cyjnych przyczynia się do zwolnienia do trzech spotkań tygodniowo. Właści- ograniczyć ruch (8). Zabiegi na bieżni
postępu procesu chorobowego. Syste- cielowi zwierzęcia udzielany jest rów- wodnej wdraża się w drugiej lub trzeciej
matyczna aktywność fizyczna u psów nież instruktaż, w jaki sposób ma ćwi- dobie, początkowo sesje są dość krótkie
z podejrzeniem mielopatii zwyrodnie- czyć z psem podczas jego codziennej i o niskiej intensywności. W przypadku
niowej stymuluje powstawanie nowych aktywności (m.in. długie i spokojne spa- niedowładu/porażenia jednej kończyny
neuronów oraz podnosi poziom czyn- cery po nierównym podłożu, trawie, pia- pomocne dla terapeuty jest prowadzenie
ników wzrostu w układzie nerwowym. sku, w głębokim śniegu). Mając na uwa- chorej kończyny przy wykorzystaniu do-
W grupie badanej, w której stosowa- dze fakt, że mielopatia degeneracyjna datkowych akcesoriów (ryc. 8, s. 90).
no intensywną fizjoterapię, czas prze- ma charakter postępujący i nieodwra- Rodzaj ćwiczeń czynnych, które wyko-
życia był średnio o 255 dni dłuższy niż calny, należy uświadomić właścicielowi nuje się w przypadku zatoru włóknisto-
w grupie kontrolnej. Na szczególną uwa- konieczność wykonywania systematycz- chrzęstnego, jest uzależniony od stop-
gę zasługuje rehabilitacja z wykorzysta- nych ćwiczeń. Doświadczenie autorek nia niesprawności. Poziom trudności
niem bieżni wodnej. Dzięki wyporowi pokazuje, że nawet tygodniowa przerwa może się wahać od ćwiczeń polegających
STYCZEC
ºöLUTY " 1ºö2/2014
88
www.weterynaria.elamed.pl
fot. archiwum autorek
WETERYNARIA W PRAKTYCE REHABILITACJA
na wspomaganej pionizacji (np. w przypadku pacjenta z tetra-
plegią), do ćwiczeń utrudniających używanie zdrowej kończyny
tylnej poprzez przytwierdzenie zatyczki od strzykawki między
opuszkami (w przypadku monoparezy kończyny tylnej).
Rola ćwiczeń biernych, magnetoterapii oraz laseroterapii
została opisana w części poświęconej dyskopatii.
Choroby urazowe
Do uszkodzeń rdzenia będących następstwem urazów krę-
gosłupa dochodzi najczęściej w wyniku wypadku drogowe-
go, upadku lub pogryzienia przez innego psa. Uraz rdzenia
może wynikać ze złamania/zwichnięcia kręgosłupa oraz wy- 3
padnięcia krążka międzykręgowego. W zależności od loka-
lizacji choroby, siły i szybkości bodz
ca powodujÄ…cego uraz,
stopnia oraz czasu działania ucisku objawy przyjmują różne
nasilenie: od bólu okolic kręgosłupa i niefizjologicznej posta-
wy (np. karpiowatość przy złamaniu lub zwichnięciu) do po-
rażenia czterokończynowego z utratą czucia głębokiego (2, 9).
Wybór metody leczenia jest uzależniony od wyżej wymienio-
nych czynników, a postępowanie rehabilitacyjne jest niemal
identyczne jak w przypadku dyskopatii.
 Zespół uchylnego okna
Na szczególną uwagę zasługuje  zespół uchylnego okna , cho-
roba występująca praktycznie wyłącznie u kotów. Kot, próbując
4
wyskoczyć przez uchylne okno, ulega zaklinowaniu. Na sku-
tek ucisku jamy brzusznej światło aorty brzusznej się zamyka,
czego konsekwencją jest niedokrwienie rdzenia kręgowego,
tkanki nerwowej i mięśni. Objawy kliniczne sięgają od częścio-
wego niedowładu do całkowitego porażenia z zaburzeniem
czucia powierzchownego i głębokiego (16). Program rehabili-
tacji kota z  zespołem uchylnego okna obejmuje:
" ćwiczenia czynne (oraz hydroterapię);
" ćwiczenia bierne;
" masaż;
" magnetoterapiÄ™ i laseroterapiÄ™.
Z uwagi na specyfikę gatunku zwierzęcia aktywność ru-
chowa jest stymulowana w odmienny sposób niż ma to miej-
sce w przypadku psów. Pewien odsetek kotów współpracuje
w bieżni wodnej i można u nich wykonywać zabiegi hydro- 5
terapii tak jak zostało to opisane w części artykułu poświę-
conej zachowawczemu leczeniu dyskopatii (ryc. 9, s. 90).
Koty, u których nie ma możliwości przeprowadzenia zabie-
gów hydroterapii, poddawane są intensywnemu treningowi
prowadzonemu przez właściciela, a ukierunkowanemu przez
terapeutÄ™. Do tego celu wykorzystuje siÄ™ formÄ™ zabawowÄ…,
w której dużą rolę odgrywają zabawki oraz przysmaki. W ten
sposób zwierzę zachęcane jest do korzystania z kończyn ob-
jętych chorobą. Tego typu ćwiczenia stymulują propriocep-
cję, poprawiają równowagę i koordynację ruchu oraz wzmac-
niają mięśnie (6).
Pozostałe zabiegi są przeprowadzane w analogiczny spo-
sób, jak ma to miejsce u psów.
6
Akcesoria rehabilitacyjne
Część pacjentów neurologicznych, mimo szybkiego wdroże-
Ryc. 3. Pies nie jest w stanie samodzielnie przyjąć pozycji stojącej; Ryc. 4. Ten sam pies
nia leczenia chirurgicznego i/lub farmakologicznego oraz
co na ryc. 1. Siła wyporu umożliwia przyjęcie psu pozycji stojącej; Ryc. 5. Wspomagana
rehabilitacji, nigdy nie osiągnie pełnej sprawności fizycznej,
pionizacja na piłce rehabilitacyjnej typu orzeszek; Ryc. 6. Brak reakcji korektury u psa
która pozwalałaby na samodzielne funkcjonowanie. Rów- z podejrzeniem mielopatii degeneracyjnej
STYCZEC
ºöLUTY " 1ºö2/2014
89
www.weterynaria.elamed.pl
REHABILITACJA WETERYNARIA W PRAKTYCE
nież w tych przypadkach rehabilitacja ogrywa ogromną rolę.
W medycynie ludzkiej, poza rehabilitacją medyczną, która
rozumiana jest jako proces leczenia przyspieszajÄ…cy zdro-
wienie i ograniczający następstwa choroby, wyróżnia się rów-
nież między innymi rehabilitację społeczną. Definicja mówi,
że ta ostatnia jest procesem, który zmierza do przywrócenia
samodzielności społecznej osobie, która jest jej pozbawiona,
a tym samym znajduje się poza nawiasem normalnego życia
społecznego. W odniesieniu do weterynarii funkcja rehabili-
tacji społecznej jest spełniana przez różnego rodzaju akce-
soria rehabilitacyjne, dzięki którym zwierzęta mogą funkcjo-
nować samodzielnie lub z niewielką asystą opiekuna.
Najpopularniejszym sprzętem rehabilitacyjnym, który
umożliwia przemieszczanie się zwierząt z porażeniem koń-
czyn miednicznych, jest wózek rehabilitacyjny (ryc. 10). Do-
świadczenie autorek pokazuje, że znaczna część właścicie-
li traktuje to rozwiązanie jako ostateczność, swego rodzaju
 poddanie się . Całkowicie wbrew początkowym obawom
umieszczenie zwierzęcia w wózku nie wywołuje u niego
apatii czy zrezygnowania, lecz zupełnie odwrotną reakcję.
W wyniku utraty samodzielności, uzależniania od człowie-
ka przy poruszaniu siÄ™, psy stajÄ… siÄ™ wycofane, spacery nie
sprawiają im takiej radości jak wcześniej. Dzięki wózkowi re-
habilitacyjnemu stają się niezależne, mogą swobodnie poru-
szać się, nie będąc podtrzymywane czy niesione przez wła-
7
ściciela, co wpływa na poprawę ich samopoczucia. Zdając
sobie z tego sprawę, łatwiej jest przekonać właściciela nie-
pełnosprawnego zwierzęcia do wózka.
Kolejnym sprzętem, który ułatwia funkcjonowanie pa-
cjenta z paraplegią/paraparezą, jest uprząż rehabilitacyj-
na (ryc. 6, s. 89). Ścisłe dopasowanie elementów uprzęży i duża
płaszczyzna podparcia pozwalają na komfortowe i bezpiecz-
ne podtrzymywanie psa lub kota. Uprzęże mogą być wyko-
rzystywane u pacjentów, u których liczymy na szybki powrót
do sprawności, a także w przypadku trwałego niedowładu (np.
u zwierząt korzystających z wózka rehabilitacyjnego. W tym
przypadku uprząż umożliwia spacer w celach fizjologicznych,
jak również pomaga w przemieszczaniu zwierzęcia na krót-
kich dystansach). W przypadku pacjentów z tetraplegią/tetra-
8 parezą dodatkowo używa się uprzęży przednich.
Samodzielnie poruszające się psy, z niedowładem umiar-
kowanego stopnia kończyn miednicznych, są grupą, u której
autorki artykułu stosują Ekspander Biko (ryc. 11). Ekspan-
der ułatwia poruszanie się zwierząt poprzez zmniejszenie
niezborności chodu: pies zapoczątkowuje ruch, odrywa
kończynę od podłoża, a następnie guma pociąga kończynę
do przodu. Ekspander Biko zapobiega krzyżowaniu się koń-
czyn miednicznych, ułatwia ruch w fizjologicznym zakresie
psom z niedostateczną siłą mięśniową, toruje prawidłowy
stereotyp chodu. Może być wykorzystywany zarówno jako
element wspomagajÄ…cy usprawnianie, jak i wsparcie rehabi-
litacyjne u słabnących zwierząt.
PociÄ…ganie, szuranie stopÄ…, obtarcia i skaleczenia na stro-
nie grzbietowej stopy, a także stawianie stopy na stronie
9
grzbietowej stanowiÄ… wskazanie do zastosowania buta
na podciągach (ryc. 12). Ten rodzaj ortezy może być wykorzy-
stywany zarówno u zwierząt starszych, z zaburzeniami pro-
Ryc. 7. Masaż kończyny miednicznej. Technika oklepywania pobudza napięcie mięśni;
priocepcji, jak również u zwierząt młodych, u których doszło
Ryc. 8. But na podciągach umożliwia stawianie stopy na stronie grzbietowej;
Ryc. 9. Usprawnianie kota w bieżni wodnej np. do mechanicznego uszkodzenia nerwu kulszowego.
STYCZEC
ºöLUTY " 1ºö2/2014
90
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE REHABILITACJA
Rozwiązaniem dla pacjentów mających problem z podnie-
sieniem się lub utrzymaniem równowagi na śliskim podłożu
są naklejki antypoślizgowe. Są one przyklejane do opuszek.
Zapewniają tarcie/opór, dzięki któremu zwierzęciu łatwiej
jest siÄ™ dz
wignąć z pozycji leżącej lub siedzącej. Naklejki naj-
lepiej sprawdzają się w budynkach, w których przeważają śli-
skie podłogi, a mało jest dywanów.
Podsumowanie
Rehabilitacja zwierząt jest kompleksowym postępowaniem,
które, w zależności od stanu klinicznego pacjenta, dyspo-
nuje różnymi metodami usprawniającymi i wspomagający-
mi. Na każdym etapie wytycza różne cele. Przeprowadzona
w sposób kompetentny i przemyślany, stanowi nieodzowny
element postępowania przy leczeniu chirurgicznym i/lub
farmakologicznym. Powyższe schematy postępowania mają
jedynie charakter orientacyjny. Należy pamiętać, że każdy
10
przypadek jest inny, tylko baczna obserwacja reakcji zwie-
rzęcia na zabiegi rehabilitacyjne pozwala na optymalne do-
branie metod terapeutycznych i w miarÄ™ potrzeby ich mo-
dyfikacjÄ™.
Piśmiennictwo
1. Bauer A., Wiecheć M.: Przewodnik metodyczny po wybranych zabiegach
fizykalnych. Markmed Rehabilitacja SC, Wrocław 2005.
2. Dickinson P.: Leczenie pourazowych uszkodzeń rdzenia kręgowego.
 Magazyn Weterynaryjny , 2012, 21, 1208-1216.
3. Dragone L.: Rehabilitacja psów. Cz. I. Fizjoterapia  ćwiczenia tera-
peutyczne.  Magazyn Weterynaryjny , 2011, 20, 322-327.
4. Dragone L.: Rehabilitacja psów. Cz II. Termoterapia  leczenie ciepłem
i zimnem.  Magazyn Weterynaryjny , 2011, 5, 510-513.
5. Edge-Hughes L.: Terapia laserowa  zastosowanie w medycynie wete-
rynaryjnej.  Weterynaria po Dyplomie , 2012, 13, nr 3, 26-30.
6. German A., Holden S., Moxham G. et al.: A simple reliable tool for
owners to assess the body condition of their dog and cat.  J. Nutr. , 2006,
2031-2033.
7. Hourdebaigt J-P.: Canine massage  A complete reference manual,
Library of Congress. Washington 2004.
8. Jaggy A.: Atlas i podręcznik neurologii małych zwierząt. Galaktyka,
11
A
ódz
2005.
9. Kraus K.: Standardy postępowania w chorobie krążka międzykręgowego
oraz złamaniach kręgosłupa. Diagnostyka, rokowanie, leczenie oraz
stosowanie glikokortykosteroidów.  Magazyn Weterynaryjny , 2011,
2, 98-102.
10. Michajłow M., Aniołek O., Nowicka K.: Zastosowanie laseroterapii
w weterynarii.  Magazyn Weterynaryjny , 11/2011, 1114-1118.
11. Millis, D.: Rehabilitation of the spinal cord trauma. 2nd Vepra Confe-
rence, 2011.
12. Millis D., Levine D., Taylor R.: Rehabilitacja psów. Elsevier Urban &
Partner, Wrocław 2007.
13. Pomianowski A., Kwiatkowska M., Bocheńska A.: Mielopatia zwy-
rodnieniowa psów.  Magazyn Weterynaryjny , 2011, 2, 104-106.
14. Platt S.: Choroby rdzenia kręgowego. Cz. I.  Magazyn Weterynaryjny ,
2011, 2, 86-88.
15. Platt S.: Choroby odcinka lędz
wiowo-krzyżowego u psów.  Magazyn
Weterynaryjny , 2011, 20, 1164-1172.
16. Platt S.: Choroby rdzenia kręgowego u kotów. Cz. III.  Magazyn Wete-
rynaryjny , 2013, 22, 445-447.
17. Sawaya S.: Utilisation des agents physiques chez les animaux de com-
12
pagnie. L Ecole Nationale Veterinaire de Lyon, France, 2009.
Ryc. 10. Wózek rehabilitacyjny umożliwia przemieszczanie się psa ze znacznym niedowła-
lek. wet. Marta Labuda
dem; Ryc. 11. Ekpander Biko ułatwia poruszanie się psów z umiarkowanym niedowładem
Psychodnia  Ośrodek Rehabilitacji Zwierząt
kończyn miednicznych; Ryc. 12. But na podciągach zapobiega stawianiu stopy na stronie
01-991 Warszawa, ul. Heroldów 6 grzbietowej
STYCZEC
ºöLUTY " 1ºö2/2014
91
www.weterynaria.elamed.pl