ANDROLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Wiesław Bielas, lek. wet. Katarzyna Szulańczyk-Mencel
Katedra i Klinika Rozrodu, Chorób Przeżuwaczy oraz Ochrony Zdrowia Zwierząt
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Schorzenia
prÄ…cia i napletka
u psów i kotów
PRZETRWAA
E W
DZIDEA
KO mowanego wędzidełka. Takie postępo-
Streszczenie
(FRENULUM PERSISTENS) wanie z reguły prowadzi do całkowitego
Wymieniona przypadłość jest spowo- wyeliminowania wzmiankowanej niepra-
Schorzenia prącia i napletka u psów i ko-
dowana zaburzeniami w procesie od- widłowości. Zabieg może zostać prze-
tów, np. takie jak wędzidełko przetrwałe,
dzielania się błony śluzowej worka na- prowadzony na zwierzęciu poddanym
niedorozwój prącia, stulejka i załupek,
pletkowego od żołędzi prącia. Proces premedykacji lub po zastosowaniu znie-
zostały opisane jako najczęstsze zabu-
odseparowywania się tkanek narządu czulenia miejscowego na błonę śluzową
rzenia zewnętrznego narządu płciowego
płciowego fizjologicznie uwarunkowany prącia i napletka. Ponieważ schorzenie
u tych samców. Wymienione stany cho-
jest oddziaływaniem hormonów andro- ma podłoże genetyczne i jest przekazywa-
robowe nie należą jednak do zbyt często
gennych. Rozpoczyna się on w czasie po- ne na potomstwo, należy poinformować
spotykanych nieprawidłowości w prak-
rodu lub w pierwszych kilku miesiącach właściciela zwierzęcia o ewentualnych
tyce lekarsko-weterynaryjnej.
życia nowo narodzonego samca. Prze- konsekwencjach wynikających z do-
trwałe wędzidełko prącia zbudowane jest puszczenia dotkniętego samca do roz-
SÅ‚owa kluczowe
z włóknistej, słabo unaczynionej błony rodu (7-10, 12).
zaburzenia, penis, pies, napletek prÄ…cia
o różnej grubości łączącej brzuszną, po-
środkową powierzchnię żołędzi prącia SPODZIECTWO (HYPOSPADIA)
Abstract
ze ścianą worka napletkowego. Spodziectwo jest rzadką wadą rozwojo-
wą. Zaburzenie to polega na występowa-
Disorders of the penis and prepuce in dog
Objawy kliniczne niu zewnętrznego ujścia cewki moczowej
and cats such as eg. persisten penile fre-
Przetrwałe wędzidełko przeciwdziała peł- nie w jego naturalnym, ale w nieprawi-
nulum, hypospadia, penile hypoplasia,
nemu wysunięciu się prącia z wnętrza dłowym położeniu, zazwyczaj na dolnej
paraphimosis and phimosis have been
worka napletkowego, co może prowadzić, powierzchni prącia. W zależności od ana-
described as the most frequent anoma-
w zależności od nasilenia procesu, do dal- tomicznego umiejscowienia zewnętrz-
lies of the external genital organ in the-
szych zaburzeń i nieprawidłowości, takich nego ujścia cewki moczowej schorzenie
se males. Disorders like this  are rare
jak: zatrzymywanie moczu wewnątrz wor- można sklasyfikować jako spodziectwo
findings in veterinary practice.
ka napletkowego prowadzące do powta- kroczowe, mosznowe, prąciowe i żołę-
rzających się stanów zapalnych błony ślu- dziowe. Najczęściej występuje forma spo-
Key words
zowej oraz odparzeń skóry okolicy ujścia dziectwa w formie ujścia cewki moczowej
disorders, penis, dog, prepuce
worka napletkowego, niechęci lub niemoż- w okolicy krocza samca. Forma kroczo-
ności samca do podejmowania krycia sa- wa występuje u obojnaków. Wiadomo,
micy. Podejmowanie próby wydobycia prą- że proces formowania cewki moczowej
cia z worka napletkowego może kończyć zachodzi podczas życia płodowego pod
się niepowodzeniem, wywołaniem reakcji wpływem odpowiedniego stężenia dihy-
bólowej oraz niekiedy mniej lub bardziej drotestosteronu. Dowiodły tego badania,
nasilonym miejscowo krwawieniem. Po- które polegały na podawaniu ciężarnym
nadto przy wzwodzie prącia można czasa- samicom egzogennego estrogenu oraz
mi obserwować wyraz
ne odchylenia prącia progestagenów (np. medroksyproge-
w kierunku dolnym lub bocznym (phallo- steron), w wyniku czego u płodów spo-
camsis), co dodatkowo manifestuje siÄ™ od- wodowano powstawanie eksperymen-
chyleniem strumienia moczu. talnego spodziectwa. Nieprawidłowość
ta jest również spowodowana wadli-
Rozpoznanie wym funkcjonowaniem receptorów an-
Rozpoznanie schorzenia stawia się po prze- drogenowych. Spodziectwo może rów-
prowadzeniu badania klinicznego narządu nież występować równocześnie z innymi
na podstawie oglądania i wykazania istnie- anomaliami narządu płciowego, np. wraz
nia wyżej wymienionych objawów. z międzypłciowością (obojnactwem).
Leczenie Wywiad i objawy kliniczne
Leczenie tej przypadłości wymaga od- Na podstawie badania klinicznego moż-
Prącie psa powiedniego nacięcia nadmiernie ufor- na stwierdzić, że spodziectwo występuje
STYCZEC
-LUTY " 1-2/2009
30
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE ANDROLOGIA
incydentalnie jako pojedynczy przypadek stwierdzić złamanie kości prącia, jednak waniu odpływu moczu powstałego wtórnie
w danej hodowli, może także towarzyszyć najczęściej stan ten jest po prostu prze- w wyniku uszkodzenia cewki moczowej,
nietrzymaniu moczu oraz zaburzeniom oczony i/lub rozpoznawany nieco póz
niej konieczne jest opróżnienie pęcherza przy
rozwojowym zewnętrznych narządów w formie zgrubienia kości w miejscu zła- pomocy nakłucia igłą (cystocentesis), zało-
rozrodczych. Ponadto stan ten może być mania lub jako pierwotna przyczyna ob- żeniu na jakiś czas cewnika lub wykona-
połączony z infekcjami dróg moczowych strukcji cewki moczowej. niu tymczasowej stomii cewki moczowej.
oraz z odparzeniami skóry spowodowa- Uszkodzenie ściany cewki moczowej wy-
nymi przez kontakt z moczem. Objawy kliniczne maga zespolenia ściany narządu szwami
Różnią się one w zależności od rozmia- chirurgicznymi. Przy przemieszczonym
Rozpoznanie ru oraz natężenia zranienia. A
agodniejsze złamaniu kości prącia wymagana jest chi-
Rozpoznanie schorzenia określa się zranienia prącia manifestują się obrzę- rurgiczna stabilizacja w miejscu uszkodze-
na podstawie objawów klinicznych. kiem połączonym z bólem oraz krwawie- nia cewki moczowej. Można to osiągnąć
niami z narządu. Zranione zwierzę może przez założenie np. małych metalowych
Leczenie wykazywać objawy ogólne oraz miejsco- płytek kostnych. Rany prącia charaktery-
Postępowanie zaradcze prowadzące we, takie jak niedrożność cewki moczo- zujące się złamaniami nieprzemieszczony-
do wyleczenia wymaga zazwyczaj inter- wej oraz bolesne i utrudnione oddawanie mi kości prącia oraz brakiem uszkodzenia
wencji chirurgicznej polegajÄ…cej na re- moczu. Czasami doraz
nie stwierdzanymi ciągłości cewki moczowej z reguły goją się
konstrukcji zmienionego odcinka ściany symptomami dawniejszych uszkodzeń dobrze przy zastosowaniu zewnętrznego
cewki moczowej. Rozwiązaniem proble- narządu mogą być różne formy skrzy- usztywnienia narządu.
mu ulokowania ujścia na bocznej po- wienia prącia oraz niemożność lub nie-
wierzchni prącia może być jednoczesna chęć do krycia samicy. Rokowanie
amputacja prącia wraz ze stomią cewki Pozostałością uszkodzenia lub innej rany
moczowej w okolicy krocza (9, 11, 12). Badanie kliniczne prącia mogą być trwałe zgrubienie lub de-
Ma na celu rozpoznanie formy urazu prÄ…- formacja narzÄ…du prowadzÄ…ce niekiedy
PR
CIE PODWÓJNE cia. Polega na palpacji pęcherza moczowe- wtórnie do utrudnionego odpływu moczu
(DIPHALLUS) go, przeprowadzeniu badań neurologicz- z pęcherza. W takiej sytuacji konieczne
Zaburzenie to, jak sama nazwa wskazuje, nych, ocenie narządu mięśniowo-kostnego może być postępowanie mające na celu
polega na stwierdzeniu obecności zdwo- całego organizmu oraz szczegółowym ba- amputację prącia lub wykonanie stomii
jonego narzÄ…du kopulacyjnego u dotkniÄ™- daniu prÄ…cia i napletka pod kÄ…tem uszko- cewki moczowej (3, 4, 7, 9, 12).
tego nim samca. Występuje bardzo rzadko dzeń fizycznych. Jeśli podejrzewa się nie-
u psów, przyczyna występowania scho- drożność cewki moczowej, wskazane TRWAA
Y WZWÓD PR
CIA
rzenia jest nieznana. Występuje zazwy- są badania biochemiczne surowicy oraz (PRIAPISM)
czaj w obecności innych zaburzeń anato- moczu w celu oceny azotemii pozanerko- Schorzenie manifestuje się trwałym wzwo-
micznych narządu moczowo-płciowego, wej. W ocenie integralności cewki moczo- dem prącia powstałym bez udziału stymu-
włącznie z duplikacjami innych narządów wej przydatna jest ultrasonografia prącia lacji seksualnej. Priapism może powstać
(7, 11, 12). i jamy brzusznej w momencie cewniko- w wyniku zaburzeń hemodynamicznych
wania oraz przy pomocy radiografii kon- lub neurologicznych, które zostały spo-
NIEDOROZWÓJ PR
CIA trastowej. Przy podejrzeniu złamań kości wodowane bądz
przez okluzję żylnych na-
(HYPOPLASIA PENIS) prącia nieodzowne jest badanie RTG. czyń krwionośnych (zatory) lub przez no-
Przypadek hipoplazji, czyli niedorozwoju wotwory. Osiadanie w małych naczyniach
prącia, uwidacznia się w postaci mniejszej Leczenie krwionośnych elementów morfotycznych
 niż norma fizjologiczna przewiduje dla Uszkodzenia skóry prącia należy opra- krwi, takich jak np. erytrocyty i trombocy-
danej rasy  wielkości prącia. Średnia dłu- cować chirurgicznie przez skaryfikację ty, prowadzi do niedokrwienia i martwicy
gość prącia dla ras wszystkich psów wyno- uszkodzonych i zabrudzonych tkanek oraz narządu. W przypadku priapismu błona ślu-
si 6-24 cm (4, 5). Jest to rzadko spotykana poprzez założenie w razie potrzeby szwów zowa prącia jest sucha i popękana, co do-
przypadłość występująca zazwyczaj w po- z materiałów wchłanianych. W celu prze- datkowo predysponuje zaatakowany narząd
łączeniu z innymi zaburzeniami rozwojo- ciwdziałania wtórnym infekcjom bakteryj- do wtórnych zaburzeń i uszkodzeń.
wymi, które rozpoznawane są w związku nym należy stosować antybiotyki miejsco-
z interseksualizmem.  Infantylność prącia wo i/lub ogólnie. W trakcie leczenia prącie Wywiad i objawy kliniczne
została udokumentowana jako schorzenie należy wysuwać z worka napletkowego Objawy kliniczne zmieniają się w zależno-
wrodzone, ale może występować również przynajmniej dwa razy dziennie w celu, ści od przyczyny, długości trwania scho-
u samców jako rezultat kastracji w 7. tygo- po pierwsze, oceny gojenia rany, po dru- rzenia oraz natężenia wtórnych uszkodzeń
dniu życia. Symptomy kliniczne są prze- gie, w celu przeciwdziałania zrostom prą- prącia. Niedokrwienie początkowo prowa-
ważnie trudne do zauważenia, objawiają cia z blaszką śluzową ściany worka naplet- dzi do bolesności, a następnie do obrzęku
się przeważnie nagromadzeniem moczu kowego. W tym czasie pies powinien być oraz przekrwienia narządu, co niejedno-
w worku napletkowym. Niedorozwój prą- również chroniony przed nadmiernym po- krotnie może prowadzić do prób samo-
cia może występować również w połącze- budzeniem płciowym, ponieważ wzwód okaleczania się zwierzęcia.
niu z wnętrostwem (5, 6, 12). prącia może doprowadzić do rozejścia
się brzegów rany oraz do krwawień. Uzy- Badanie kliniczne i rozpoznanie
URAZY PR
CIA skuje się to przez niedopuszczanie samca Diagnozę ustala się na podstawie ogólnego
(VULNERA PENIS) w pobliżu suk wykazujących objawy rujo- badania klinicznego oraz dokładnej oceny
Uszkodzenia prącia mogą pojawić się we. Czasami wskazana jest nawet kastracja całego prącia i worka napletkowego. Okre-
po kryciu, walce, gonitwach lub w wyni- psa, szczególnie w przypadku niemożno- ślenie pierwotnej przyczyny schorzenia jest
ku wypadków samochodowych. Zazwy- ści gojenia się ran prącia przy często po- zazwyczaj bardzo trudne. Można ją jednak
czaj w takich przypadkach od razu można wtarzających się erekcjach. Przy zahamo- ustalić na podstawie badania krzepliwości
STYCZEC
-LUTY " 1-2/2009
31
www.weterynaria.elamed.pl
ANDROLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
krwi, badań biochemicznych, badania ul- jących symptomy chorobowe niż u zdro- Leczenie
trasonograficznego jamy brzusznej, bada- wych). Balanoposthitis najczęściej występuje Leczenie jest zazwyczaj zachowawcze,
nia radiologicznego rdzenia kręgowego, u psów, u kotów zaś sporadycznie. Scho- obejmuje płukanie worka napletkowe-
mielografii oraz kompleksowej ocenie na- rzenie może dotyczyć zarówno zwierząt go jałowym roztworem soli kuchen-
rządu moczowego i płciowego. niedojrzałych płciowo, jak i dorosłych. nej, stosowanie roztworów antyseptycz-
nych o niskim stężeniu (chlorheksydyna,
Leczenie Objawy kliniczne roztwór wodny jodu) oraz stosowanie
Postępowanie zaradcze powinno być skie- Zasadniczym symptomem świadczącym miejscowo antybiotyków na podsta-
rowane głównie na usunięcie pierwotnej o występowaniu schorzenia jest obfity wy- wie antybiogramu uzyskanego z kul-
przyczyny schorzenia oraz wyleczenia pływ ropny, niejednokrotnie podbarwiony tur wyhodowanych z wymazów pobra-
wynikłych uszkodzeń prącia. W chwi- niewielką domieszką krwi. Ilość i jakość nych z worka napletkowego. Antybiotyki
li określenia pierwotnej przyczyny przy- wydzieliny ropnej mogą się wahać w za- podawane miejscowo należy stosować
padłości należy bezzwłocznie przystąpić leżności od nasilenia procesu chorobowe- ostrożnie, aby nie doprowadzić do po-
do jej wyeliminowania. Prącie musi zo- go. Balanoposthitis zazwyczaj nie wywołuje wstania antybiotykooporności. Korzyści
stać powleczone jakimś środkiem pośli- u psa objawów ogólnych, niemniej jednak wynikające z zastosowania ogólnej terapii
zgowym, powierzchnia narządu oczysz- może prowadzić do mniej lub bardziej na- antybiotykowej są raczej wątpliwe, nie-
czona, poszczególne ubytki, nadżerki lub silonego wylizywania i nadmiernej higieny mniej jednak w przypadku wyizolowania
inne zranienia odpowiednio zaopatrzone zewnętrznych narządów płciowych. Bada- ze zmian chorobowych mykoplazm en-
i (jeśli to możliwe) wsunięte z powrotem nie polegające na wzrokowej ocenie skó- rofloxacyna jest lekiem z wyboru. Aler-
do wnętrza worka napletkowego. Leczenie ry i błony śluzowej worka napletkowego giczne zapalenia skóry worka napletko-
może wymagać usunięcia skrzepu krwi ujawnia obecność mniej lub bardziej ob- wego należy diagnozować i leczyć tak jak
z wnętrza ciała jamistego prącia poprzez fitej ilości wydzieliny ropnej pokrywającej w przypadku schorzeń alergicznych skó-
odpowiednie nacięcie opuszek lub stoż- powierzchnię niezmienionej błony śluzo- ry całego ciała. Rokowania w stanach za-
ka żołędzi prącia. Podejmowano również wej lub pokrytej owrzodzeniami, zaczer- palnych błony śluzowej prącia i napletka
próby wypłukiwania grudki skrzepu z ciał wienionej i przekrwionej. W postaci prze- są dobre, gdy zostanie rozpoznana zasad-
jamistych prącia przy pomocy roztworów wlekłej schorzenia na powierzchni błony nicza przyczyna dolegliwości. W przy-
heparyny, jednak bez większych sukce- śluzowej widoczne są powiększone grud- padku niemożności ustalenia pierwot-
sów (12). W ciężkich urazach i wtórnych ki chłonne, a w przypadkach infekcji wi- nej przyczyny terapia objawowa prowadzi
uszkodzeniach postępowaniem z wyboru rusowych lub mieszanych pęcherzyki wy- do chwilowego zaniku wypływów z jamy
może być amputacja prącia. pełnione są wydzieliną surowiczo-ropną. worka napletkowego, które niestety poja-
U zdrowych i płodnych samców w pro- wiają się po kilku dniach lub tygodniach
Rokowanie stacie zachodzi nieustanna produkcja pły- od zakończenia terapii. Wypływy z wor-
Niestety w większości przypadków nu stanowiącego plazmę nasienia, który ka napletkowego u niedojrzałych płcio-
po wydawałoby się wyleczeniu trwałego dąży zarówno do pęcherza moczowego, wo samców z reguły zanikają po pewnym
wzwodu prącia często następuje wzno- jak i na zewnątrz przez cewkę moczową. czasie bez leczenia (2, 3, 4, 7, 12).
wa schorzenia. Rokowanie co do dalsze- Wydzielina prostaty widoczna jest w uj-
go życia samca są dobre, jedynie po usu- ściu worka napletkowego w formie ślu- STULEJKA (PHIMOSIS)
nięciu prącia i wykonaniu stomii cewki zowego wypływu o barwie żółtozielonej. Ta nieprawidłowość charakteryzuje się
moczowej (4, 7, 11, 12). Obecność tej wydzieliny jest objawem fi- niemożnością wysunięcia prącia z wor-
zjologicznym, którego nie należy interpre- ka napletkowego. Zasadniczą przyczyną
ZAPALENIE BA
ONY tować jako stan zapalny powierzchni bło- tej dolegliwości jest zwężenie ujścia wor-
ÅšLUZOWEJ PR
CIA, ny śluzowej prącia i napletka. ka napletkowego. Schorzenie może mieć
WORKA NAPLETKOWEGO tło genetyczne lub mogło powstać u zwie-
(BALANOPOSTHITIS) Rozpoznanie rzęcia w wyniku urazów mechanicznych,
Balanitis i posthitis to stany zapalane, od- Diagnozę schorzenia określa się zazwy- oparzeń oraz nowotworów. U kotów dłu-
powiednio prącia i błony śluzowej worka czaj na podstawie badania prącia i worka gowłosych najczęstszą przyczyną stulej-
napletkowego. Balanoposthitis zaś to stan napletkowego. Istotne jest, aby wykluczyć ki jest zaplątanie włosów wokół prącia
zapalny zarówno prącia, jak i napletka. ewentualne inne możliwe schorzenia w worku napletkowym. Zaburzenia ge-
Czynnikami odpowiedzialnymi za roz- prącia i napletka, takie jak ciała obce, netyczne prącia i worka napletkowego
wój tych stanów chorobowych najczęściej wrzody, ropnie i zaburzenia wrodzone. występują najczęściej u psów rasy boston
są uzjadliwiające się drobnoustroje, bytu- W celu dokładnej oceny i badania na- terier. W tej sytuacji stulejka występuje
jące normalnie na powierzchni tych na- rządu prącie należy wysunąć na zewnątrz zazwyczaj łącznie ze spodziectwem oraz
rządów. Ponadto do rozwoju stanów za- ujścia worka napletkowego. W tym celu obojnactwem rzekomym.
palnych błony śluzowej mogą przyczynić u samców niespokojnych należy uciec się
się ciała obce (np. części roślin), nowo- do przeprowadzenia premedykacji, a na- Objawy
twory, zaleganie moczu w worku napletko- wet znieczulenia ogólnego. Stwierdzone O przyczynie genetycznej schorzenia
wym w wyniku nietrzymania moczu oraz zakażenie bakteryjne lub wywołane przez u niedojrzałych płciowo zwierząt świad-
odczyny alergiczne. Do drobnoustrojów mykoplazmy jest bardzo trudne do wyle- czy zazwyczaj kropelkowe skapywanie
izolowanych najczęściej w stanach zapal- czenia. Infekcje herpeswirusowe wywo- moczu z ujścia worka napletkowego.
nych prącia i worka napletkowego zalicza- łują krótkotrwałe i delikatne zaczerwie- W ekstremalnych sytuacjach u niektó-
my bakterie (Escherichia coli  bakteria by- nienie narządu. Badania wirusologiczne rych samców oddawanie moczu może
tująca normalnie w worku napletkowym), w kierunku herpes wirusów mają pewną być nawet zupełnie niemożliwe do wyko-
mykoplazmy oraz ureaplazmy występujące wartość diagnostyczną, jednak dodatnie nania na skutek skrajnie nasilonego zwę-
u zwierząt zdrowych (chociaż mykoplazmy wyniki w kierunku obecności tych mi- żenia ujścia worka napletkowego. U osob-
izoluje się częściej u osobników wykazu- krobów nie zawsze są wiarygodne (12). ników dojrzałych płciowo stulejka może
STYCZEC
-LUTY " 1-2/2009
32
www.weterynaria.elamed.pl
ANDROLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
manifestować się niemożnością kopulacji gicznych w zaatakowanym narządzie rośnie Rokowanie
lub bolesnością prącia w czasie erekcji. w miarę upływu czasu. Budowa zewnętrz- Załupek zazwyczaj ponawia się przy na-
na i wygląd prącia objętego przypadłością stępnym pobudzeniu. Aby temu zapo-
Badanie kliniczne mogą być prawie niezmienione, w miarę biec, należy stosować środki obniżające
Głównymi objawami schorzenia są bole- czasu prącie staje się coraz bardziej prze- aktywność seksualną oraz popęd płcio-
sność prącia oraz niemożność wyprowa- krwione, pokryte wypełnionymi krwią na- wy, np. przez zabieg kastracji lub stoso-
dzenia narządu z worka napletkowego. czyniami krwionośnymi, stopniowo stając wanie leków, np. antyandrogenów. Lecze-
się coraz bardziej powiększone i obrzękłe. nie farmakologiczne jest mniej skuteczne,
Leczenie Jeśli proces trwa dłużej, narząd staje się co- niemniej jednak wprowadzane aktual-
Leczenie polega na chirurgicznym zwięk- raz mniej wilgotny, aż dochodzi do jego wy- nie preparaty dają coraz mniej efektów
szeniu średnicy ujścia worka napletkowe- suszenia i obfitego złuszczania się warstw ubocznych (2-4, 7, 12).
go w jego brzusznej lub grzbietowej części. zewnętrznych błony śluzowej pokrywają-
Korekcja chirurgiczna z reguły kończy się cej prącie. W skrajnych sytuacjach może WYNICOWANIE
sukcesem, prowadząc do trwałego wyeli- dojść do martwicy całego narządu. Ponie- LUB WYPADNI
CIE
minowania dolegliwości (1-4, 7, 11, 12). waż w zasadzie struktura cewki moczowej UJŚCIA CEWKI MOCZOWEJ
jest nienaruszona, zwierzÄ™ oddaje mocz (PROLAPSUS OSTIUM URETHRE)
ZAA
UPEK (PARAPHIMOSIS) bez problemów. Stan ten manifestuje się obecnością błony
Jest stanem patologicznym manifestują- śluzowej cewki moczowej na zewnątrz jej
cym się niemożnością wprowadzenia prą- Badanie kliniczne ujścia zewnętrznego (ostium erethre exter-
cia nieznajdującego się w stanie wzwodu, Już sama ocena wzrokowa narządu płcio- num). Skupisko błony śluzowej cewki może
z powrotem do wnętrza worka napletko- wego wystarcza do rozpoznania schorze- mieć średnicę 5 mm i zazwyczaj powięk-
wego. W czasie zaistnienia tego stanu do- nia, niekiedy jednak oglądanie i dokładne sza się w czasie wzwodu. Schorzenie naj-
chodzi do zahamowania odpływu krwi żyl- badanie zwierzęcia możliwe jest po zasto- częściej spotykane jest u boston terierów
nej z narządu, czego następstwem mogą sowaniu premedykacji, a nawet znieczu- i buldogów angielskich. Występuje z reguły
być miejscowe niedokrwienie narządu oraz lenia ogólnego. u zwierząt młodych, do 2. roku życia.
mocniej lub słabiej wyrażone uszkodzenia
i zmiany patologiczne prÄ…cia. W naczyniach Leczenie Leczenie
żylnych ciał jamistych prącia mogą powsta- Leczenie zachowawcze ma na celu po- Leczenie zachowawcze zazwyczaj przy-
wać skrzepy i zatory. Pierwotną przyczyną nowne wprowadzenie prącia do naplet- nosi krótkotrwałe polepszenie. Polega
schorzenia mogą być zaburzenia wrodzone ka poprzez usunięcie przyczyn zaburzeń na obniżeniu popędu i aktywności płcio-
napletka, choroby prącia oraz stany choro- w krążeniu. Cel ten osiąga się zazwyczaj wej. Uzyskuje się to po zastosowaniu środ-
bowe i zaburzenia obejmujące narządy poza poprzez wymasowanie krwi z obrzmia- ków uspokajających, izolowaniu od samic
narządem płciowym. y
ródło problemu łego narządu. Należy starać się ponadto, w rui lub kastracji. Leczenie chirurgiczne
może być tylko w prąciu: niemożność wy- aby napletek był bardzo delikatnie wywi- opiera się na usunięciu nadmiaru błony
cofania prącia do napletka w trakcie erek- jany na zewnątrz w celu powrotu do jego śluzowej cewki i przyszyciu pozostałości
cji, urazy mechaniczne, nowotwory, złama- normalnego położenia. Powierzchnię prą- do powierzchni prącia. Szwy należy zakła-
nia kości prącia prowadzące do obrzęku cia należy pokryć jakimś dostępnym środ- dać ostrożnie, aby nie spowodować perfo-
narządu i niemożności powrotu do jamy kiem poślizgowym (np. w formie maści racji ciała jamistego prącia.
worka napletkowego. y
ródło w worku na- antybiotykowej lub sterydowej). A
agod-
pletkowym: w czasie kopulacji lub erekcji ny ucisk i masaż prącia ułatwiają odpływ Rokowanie
może dojść do powstania fałdu lub fałdów krwi. Ze względu na specyfikę schorzenia Rokowanie jest pomyślne, gdyż po lecze-
błony wewnątrz napletka, co może prowa- zabieg w większości przypadków wymaga niu chirurgicznym pies z reguły może być
dzić do zwężenia ujścia i niemożności na- jednak zastosowania znieczulenia zwierzę- wykorzystywany do rozrodu (11, 12).
turalnego powrotu prącia na swoje miejsce cia w celu wyeliminowania bólu, strachu
 ciała obce w napletku, niekiedy obecność lub agresji. Ze względu na powstałe uszko- NOWOTWORY PR
CIA
włosów w napletku, szczególnie u zwierząt dzenia narządu wymagane są jego dokład- (NEOPLASMA PENIS)
długowłosych (niektóre rasy kotów). y
ródło ne przemycie, skaryfikacja zmienionych Są bardzo rzadkimi przypadłościami spo-
schorzenia może być umiejscowione poza powierzchni, niekiedy założenie szwów tykanymi u kotów i psów. Mogą pochodzić
narządem rozrodczym w przypadku zabu- i pokrycie powierzchni odpowiednią ma- praktycznie z każdego rodzaju tkanek wystę-
rzeń neurologicznych wywołanych niepra- ścią antybiotykową. Leczenie chirurgiczne pujących w prąciu kota i psa. Najczęściej roz-
widłowościami układu parasympatycznego polega na powiększeniu ujścia napletka. poznawane nowotwory prącia psów to guzy
lub porażeniami nerwus hypogastricus. Osiąga się to poprzez nacięcie poszczegól- weneryczne. Pozostałe nowotwory prącia
nych warstw ściany ujścia napletka w li- nie występują tak często jak guz weneryczny.
Objawy nii pośrodkowej, odprowadzenia prącia Dlatego w niniejszym opracowaniu skupimy
Załupek występuje głównie u psów i o wie- na miejsce i założeniu szwów. Aby obni- się tylko na niżej wymienionym.
le rzadziej u kotów. Schorzenie spotykane żyć prawdopodobieństwo ponownego wy-
jest zazwyczaj u zwierząt po okresie pew- sunięcia narządu z worka aż do ustąpienia Guz weneryczny
nego pobudzenia seksualnego, najczęściej obrzęku, można napletek zwęzić szwem Bierze swój początek z komórek błony ślu-
spowodowanego obecnością w pobliżu sa- kapciuchowym lub założyć szwy zamy- zowej, występuje w formie kruchych i łam-
micy wykazującej objawy rujowe. Nasilenie kające ujście (oczywiście tak, żeby zwie- liwych mas tkankowych na powierzchni
występowania objawów klinicznych uwa- rzę mogło oddawać mocz) na 24 godziny. prącia. Przyczyna jest nieznana. Wydaje się,
runkowane jest okresem trwania głównej W przypadku martwicy prącie należy am- że komórki tego guza nie posiadają zgod-
przyczyny, ponieważ prawdopodobieństwo putować całkowicie lub częściowo, doko- ności tkankowej identycznej do komó-
uszkodzeń wywołanych przez niedokrwie- nując wyszycia cewki moczowej (stomii) rek psa, ponieważ posiadają tylko 59+/-5
nie tkanek i póz
niejszych następstw patolo- w okolicy krocza samca. chromosomów (dla porównania: zdrowy
STYCZEC
-LUTY " 1-2/2009
34
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE ANDROLOGIA
pies posiada 78 chromosomów). Praw- Owrzodzenia występują zazwyczaj rzad-
dopodobnie przyczyną jest wirus, który ko i są związane z wtórną infekcją bakte-
dotychczas nie został dokładnie zidenty- ryjną zranień i uszkodzeń prącia. Czasami
fikowany. Do przeniesienia nowotworu na początku części długiej żołędzi prą-
dochodzi w czasie kopulacji. Wylizywanie cia mogą pojawić się liczne, powiększone
uszkodzonych nowotworowo tkanek może do 1-2 mm grudki chłonne. Zmiana ta w za-
spowodować rozprzestrzenienie się nowo- sadzie nie ma znaczenia, gdyż nie jest zwią-
tworu na inne błony śluzowe. Okres inku- zana z żadną jednostką chorobową i nie
bacji wynosi 5-6 tygodni. Guz nie obniża przenosi się w drodze kontaktu na pozo-
bezpośrednio płodności zwierzęcia, jednak stałe zwierzęta. Przyczyna zmiany prawdo-
może uniemożliwić kopulację. Właściciele podobnie ma tło wirusowe, lecz nie zosta-
zwierzęcia zgłaszają problem zaniepokojeni ła dotychczas rozpoznana. Opisane wyżej
pojawieniem się  dziwnych tkanek w uj- zmiany mogą objawiać się ponadto wypły-
ściu napletkowym lub obecnością wypły- wem wydzieliny ropnej z ujścia napletko-
wu z worka napletkowego podbarwionego wego, nadmiernym wylizywaniem napletka
krwią. Badanie kliniczne ujawnia różowe lub mogą manifestować tylko swoją obec-
guzowate wykwity, różniące się wielkością ność po wysunięciu prącia z napletka. Dla
i kształtem. Większe zmiany przypomina- postawienia trafnej diagnozy wymagane jest
ją swoim wyglądem kalafiorowate narośle. pobranie biopsji i przesłanie próbki zmie-
Tkanki tworzące zmianę nowotworową nionej tkanki do badania. Ponadto można
są kruche, posiadają powierzchnię przy- pobrać próbki w kierunku badań bakterio-
pominajÄ…cÄ… owrzodzenia, a w razie naru- logicznych i mikologicznych (11, 12). qð
szenia ich ciągłości i uszkodzenia obficie
krwawią. Niektóre są uszypułowane. Jeśli Piśmiennictwo
nie doszło do wtórnych infekcji bakteryj- 1. Burke T.J.: Small animal reproduction and in-
fertility. Lea & Febiger, Philadelphia, 1986.
nych, opisane zmiany nie sprawiajÄ… dolegli-
2. Dubiel A.: Rozród psów. Wydawnictwo
wości bólowych. Dla potwierdzenia posta-
AR we Wrocławiu, Wrocław 2004.
wionej diagnozy na podstawie opisanych
3. England G.C.: Allen s fertility and obstetrics
objawów klinicznych można pobrać wyci-
in the dog. Blackwell Science, Oxford 1998.
nek zmienionej tkanki, np. w formie biop-
4. Feldman E.C., Nelson R.W.: Canine and Fe-
sji, i próbkę przesłać do pracowni anato-
line reproduction. W.B. Saunders Co., Phila-
mo-patologicznej.
delphia 1996.
5. Gabello C., De Luca J.C., Corrada Y., Gar-
Leczenie
cia M., Garcia P.P.: Penile hypoplasia in Rottweil-
Niekiedy dochodzi do samoistnego wyle-
er.  Analecta Veterinaria , 2003, 23, 1, 38-41.
czenia w czasie kilku miesięcy od rozpo-
6. Hare W.C.D., Weber W.T., Mc Feely R.A.,
znania schorzenia. W razie potrzeby można
Young T.: Cytogenetics in the dog and cats.
zmianę usunąć chirurgicznie, aż do ampu-
 J. Small. Anim. Prac. , 1996, 7: 575-592.
tacji całego prącia włącznie, można stoso-
7. Johston S.D., Root Kustritz M.V., Ol-
wać chemioterapię lub radioterapię. Guz
son P.N.S.: Canine and Feline Theriogenology.
weneryczny pojawia siÄ™ ponownie w 50%
W.B. Saunders Co., Philadelphia 2001.
przypadków bez względu na zastosowa-
8. Meyers-Wallen V.N., Update C.V.T.: Inher-
ne leczenie. Chemoterapia polega na trzy- ited disorders of the reproductive tract in dogs
krotnym dożylnym podawaniu vinkristy- and cats. [W:] Kirk R.: Current Veterinary
ny w dawce 0,5-0,7 mg/M2 co 14 dni lub Therapy XIII. W.B. Saunders Co., Phila-
do skutku, do ustąpienia objawów choro- delphia 2000.
9. Ndiritu C.G.: Lesions of the canine penis and
bowych. W ostatnim przypadku końcowe
podanie leku stosuje siÄ™ (tygodniowe odstÄ™- prepuce. Modern.  Vet. Pract. , 1979, 60 (9),
712-715.
py) tydzień po remisji nowotworu. Leczenie
10. Reyer K.A: Persistent penile frenulum
vinkrystynÄ… jest bardzo skuteczne w 90%
in a cocker spaniel.  Vet. Med. Small. Anim.
przypadków, po leczeniu nie stwierdzono
Clin. , 1981, 76 (7), 988-990.
powrotu schorzenia. Ogólne rokowanie
11. Root Kustritz M.V.: Disorders of the canine penis.
co do tego guza na ogół jest pomyślne, jed-
 Vet. Clin. North. Am. , 2001, 31, 247-258.
nak stosunkowo rzadko mogą pojawić się
12. Root Kustritz M.V.: Small Animal Theriog-
przerzuty na otrzewnÄ… w jamie brzusznej
enology. Elsevier Science 2003.
i piersiowej, do mózgu i oczu (7, 12).
INNE SCHORZENIA NABYTE dr n. wet. Wiesław Bielas
Na prąciu można niekiedy zaobserwo- Katedra i Klinika Rozrodu,
wać różnej wielkości pęcherzyki wypeł- Chorób Przeżuwaczy
nione wydzielinÄ… ropnÄ… lub surowiczÄ… oraz i Ochrony Zdrowia ZwierzÄ…t
owrzodzenia. Przyczyna tych zmian nie Wydział Medycyny Weterynaryjnej
została do tej pory zdefiniowana, jednak Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
uważa się, że może być wywołana przez 50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 49
wirusy, prawdopodobnie herpeswirusy. e-mail: [e-mail]
STYCZEC
-LUTY " 1-2/2009
35
www.weterynaria.elamed.pl