WETERYNARIA W PRAKTYCE NAGA
E PRZYPADKI
lek. wet. Maciej Grzegory, lek. wet. Jadwiga BÄ…kowska, dr hab. Krzysztof Kubiak, prof. nadzw., dr n. wet. Marcin Jankowski,
dr n. wet. Jolanta Spużak, dr n. wet. Kamila Glińska-Suchocka, dr n. wet. Agnieszka Kurosad, Bartłomiej Liszka*
Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
*
Student V roku Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Żywienie psów i kotów
w stanach krytycznych
Nutrition of dogs and cats in critical condition
U zwierzÄ…t w stanach krytycznych do- w znacznym stopniu ograniczÄ… ryzy-
chodzi do istotnych zmian metabo- ko wystąpienia niedożywienia u leczo-
Streszczenie
licznych, co sprawia, że znajdują się nych pacjentów (4).
Wspomaganie dietetyczne psów i kotów
one w grupie pacjentów o podwyższo-
w stanie ciężkim stanowi nieodzowny ele-
nym ryzyku niedożywienia i wszyst- Kwalifikowanie psów
ment leczenia farmakologicznego. Więk-
szość hospitalizowanych zwierząt nie po- kich konsekwencji z tym związanych. i kotów do wspomagania
biera samodzielnie wystarczającej ilości
U zdrowych psów i kotów w trak- żywieniowego
pokarmu do pokrycia ich zapotrzebowa-
cie głodowania jako pierwsze z
ródło Kwalifikowanie zwierząt do dietote-
nia na energię ani pozostałych składni-
energii wykorzystywany jest zgroma- rapii powinno odbywać się w oparciu
ków odżywczych. Dodatkowo w trakcie
dzony zapas glikogenu, który jednak o dane uzyskane z wywiadu, bada-
głodzenia dochodzi do dysfunkcji me-
szybko ulega wyczerpaniu. Powoduje nia klinicznego oraz wyników badań
chanizmów adaptacyjnych regulujących
to czasowe uruchomienie uwalniania dodatkowych, takich jak badanie he-
metabolizm organizmu.
Celem artykułu jest określenie kryte- energii z aminokwasów znajdujących matologiczne i biochemiczne. Cza-
riów klasyfikacji chorych psów i kotów
się w mięśniach (4). Niemniej jednak sami istotne jest wykonanie dodat-
do wdrożenia leczenia dietetycznego oraz
w celu oszczędzania beztłuszczowej kowych badań specjalistycznych,
oszacowanie wymagań żywieniowych
masy ciała, w krótkim czasie dochodzi tj. obrazowania  ultrasonografii czy
zwierzÄ…t w stanach krytycznych.
do uruchomienia procesów lipolizy. radiografi i. Z wywiadu należy uzy-
Dodatkowo u chorych zwierząt zosta- skać jak najwięcej informacji zwią-
SÅ‚owa kluczowe
je uruchomiona produkcja i uwalnia- zanych z zaburzeniami odżywiania
stan krytyczny, metody odżywiania, pies,
nie szeregu cytokin i/lub hormonów, zwierzęcia, np.: od kiedy zwierzę nie
kot
przekształcających stan metabo- pobiera samodzielnie pokarmu, czy
Abstract
licznej równowagi organizmu w kie- wykazuje jakąkolwiek chęć do jedze-
Proper nutrition is essential in supporting
runku przemian katabolicznych (4). nia, co właściciel stosował w diecie
the pharmacological treatment of cri-
Utrata tkanki tłuszczowej oraz masy chorego zwierzęcia, czy stosował ja-
tical care patients. Most hospitalized
mięśniowej i narządowej prowadzi kiekolwiek diety lub suplementy die-
patients eat not enough to meet the-
do stanu wychudzenia, określanego tetyczne oraz czy podejmował próby
ir requirements for energy and nutri-
mianem kacheksji. Zaawansowane- żywienia wymuszonego? Dodatkowo
tional components. During starvation
adaptive mechanisms responsible for mu stanowi niedożywienia towarzy- istotne są wszelkie informacje doty-
the regulation of metabolism become
szy szereg zmian w aktywności i funk- czące aktualnego stanu zdrowia oraz
dysfunctional The article aims at sugge-
cjonowaniu poszczególnych układów jego zaburzenia, które może zauwa-
sting the criteria of classifying dogs and
i narządów, miedzy innymi dochodzi żyć właściciel (w tym występowanie
cats accordings to their nutritional needs
do obniżenia produkcji przeciwciał okresowych lub przewlekłych biegu-
in critical condition.
i upośledzenia mechanizmów odpor- nek, wymiotów, sporadyczne lub sta-
Key words
ności nieswoistej. łe wahania masy ciała itp.). W badaniu
critical condition, feeding methods, dog,
Podstawowym celem wspomagania klinicznym należy oszacować kondy-
cat
dietetycznego u zwierząt leczonych cję zwierzęcia w oparciu o skalę oce-
stacjonarnie nie jest przyrost masy ny kondycji BSC (Body Condition Sco-
ciała, ale ograniczenie utraty beztłusz- re), masę ciała oraz zmiany w obrysie
czowej masy ciała. Dlatego tak waż- kształtów brzucha, klatki piersiowej
ne jest dostarczenie odpowiedniej czy kończyn (wodobrzusze, obrzę-
ilości składników odżywczych, które ki, deformacje różnego typu oraz wi-
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2012
37
www.weterynaria.elamed.pl
NAGA
E PRZYPADKI WETERYNARIA W PRAKTYCE
doczne zmiany w ciągłości skóry czy
Szacunko-
Minimalne za- Maksymalne Szacunkowy
błon śluzowych). W badaniu hemato-
wy wydatek
Masa ciała (kg) potrzebowanie zapotrzebowa- wydatekb
energetycznya logicznym i biochemicznym należy
(kcal/dzień) nie (kcal/dzień) (kcal/godz)
(kcal/dzień)
zwrócić uwagę na parametry mogące
wskazywać na stan niedożywienia,
2,5 139 6 209 9
np. ogólna liczba erytrocytów, war-
5 234 10 351 15
tość hematokrytu, stężenie hemoglo-
biny, stężenie albumin i białka całko-
10 394 16 590 25
witego czy kreatyniny. Przydatność
15 534 22 800 33
pozostałych wskaz
ników do szaco-
20 662 28 993 41
wania niedożywienia u psów i kotów,
takich jak transferyna, fibronektyna,
25 783 33 1174 49
ceruloplazmina, -1-antytrypsyna,
30 897 37 1346 56
białka RBP (ang. retinal binding prote-
35 1007 42 1511 63
in), -1-kwaśna glikoproteina, białka
CRP, nie została jeszcze w pełni po-
40 1113 46 1670 70
twierdzona (6).
45 1216 51 1824 76
Podstawowymi kryteriami wskazu-
50 1316 55 1974 82
jącymi na konieczność rozpoczęcia
dożywiania są: utrata masy ciała po-
Tab. 1. Przykładowe zapotrzebowanie energetyczne psów i kotów (7)
a
70 x masa ciała [kg0,75]; b Maksymalne zapotrzebowanie energetyczne dla pacjentów w stanie krytycznym: 1,5 x RER
wyżej 5% (niespowodowana odwod-
nieniem) w stosunku do optymalnej
wagi zwierzęcia oraz brak apetytu
Zapotrzebowanie na tłuszcz u zwierząt w stanach krytycznych
trwający dłużej niż 2 dni w przypad-
i u zwierzÄ…t zdrowych
ku kotów dorosłych, 3-5 dni u psów
dorosłych, a 1 dzień u noworodków.
Psy Koty
Dodatkowe kryteria wprowadzenia
Stan krytyczny: stosunek tłuszczu do kalorii: Stan krytyczny: stosunek tłuszczu
dożywiania wiążą się z niemożnością
60-80 g/1000 kcal do kalorii: 60-80 g/1000 kcal
przyjmowania pokarmu w sposób na-
Stan krytyczny: tłuszcz: 50-70% RER Stan krytyczny: tłuszcz: 50-70% RER
Zdrowe psy: stosunek tłuszczu do kalorii: Zdrowe koty: stosunek tłuszczu do kalorii: turalny, co może być spowodowane
20-30 g/1000 kcal 60 g/1000 kcal
między innymi urazami trzewioczasz-
Zdrowe psy: tłuszcz: 17-30% RER Zdrowe koty: tłuszcz: 50% RER
ki (wypadki komunikacyjne, złamania
Tab. 2. Zapotrzebowanie na tłuszcz u zwierząt w stanach krytycznych i u zwierząt zdrowych (3)
lub zwichnięcia żuchwy, zmiażdżenie
tkanek miękkich itp.), stanami zapal-
nymi mięśni czaszki, głównie żuchwy,
Zapotrzebowanie na węglowodany u zwierząt
przebiegajÄ…cymi z ich zanikiem, za-
w stanach krytycznych i u zwierzÄ…t zdrowych
biegami operacyjnymi na górnym od-
cinku przewodu pokarmowego oraz
Psy Koty
chorobami przebiegającymi z długo-
Stan krytyczny: stosunek węglowodanów Stan krytyczny: stosunek węglowodanów
trwałą utratą białka: enteropatia lub
do kalorii: 40-90 g/1000 kcal do kalorii: 40-60 g/1000 kcal
nefropatia białkogubna (6, 7). Warto
Stan krytyczny: 15-30% RER Stan krytyczny: 15-20% RER
Zdrowe psy: 140-150 g/1000 kcal Zdrowe koty: 60-90 g/1000 kcal
również nadmienić, iż im silniejszemu
Zdrowe psy: 50% RER Zdrowe koty: 20-30% RER
stresowi podlega organizm w trakcie
Tab. 3. Zapotrzebowanie na węglowodany u zwierząt w stanach krytycznych i u zwierząt zdrowych (3)
choroby, tym bardziej jest nasilony
katabolizm beztłuszczowej masy cia-
ła. Zaobserwowano także, że u psów
Zapotrzebowanie na białko u zwierząt
i kotów po różnego rodzaju urazach
w stanach krytycznych i u zwierzÄ…t zdrowych
dochodzi do nieprawidłowego lub
nadmiernego gromadzenia tłuszczów,
Psy Koty
przy jednoczesnej utracie masy miÄ™-
Stan krytyczny: stosunek białka do kalorii:
śniowej, co predysponuje je do sze-
Stan krytyczny: stosunek białka do kalorii: 110 g/1000 kcal
regu powikłań towarzyszących niedo-
90 g/1000 kcal Stan krytyczny: 40% RER
Stan krytyczny: 30% RER Zdrowe koty: 80 g/1000 kcal żywieniu (2).
Zdrowe psy: 60 g/1000 kcal Zdrowe koty: 28% RER
Zdrowe psy: 21% RER Charakterystyczne zapotrzebowanie
Obliczanie zapotrzebowania
dla kotów:
energetycznego
" zwiększone zapotrzebowanie na białko
" zwiększone zapotrzebowanie na taurynę Bezpośredni pomiar pobieranej przez
i argininÄ™
psa lub kota energii jest niemożliwy,
Tab. 4. Zapotrzebowanie na białko u zwierząt w stanach krytycznych i u zwierząt zdrowych (3) dlatego też wykorzystuje się odpowied-
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2012
38
www.weterynaria.elamed.pl
NAGA
E PRZYPADKI WETERYNARIA W PRAKTYCE
nie matematyczne formuły, szacują-
ce dzienne zapotrzebowanie na ener-
giÄ™ (DER). Daily Energy Requirement
(DER) jest to niezbędna dla psa lub
kota ilość dziennie pobranej energii,
przy założeniu ich bytowania w ter-
moneutralnym środowisku bez udzia-
Å‚u bodz
ców stresowych (6). Podstawą
do wyliczenia DER jest spoczynkowe
zapotrzebowanie na energiÄ™  RER
(Resting Energy Requirement), wyli-
czane ze wzoru: 70 kcal x (masa cia-
ła w kg)0,75. W stanach zagrażających
życiu szacuje się minimalne zapo-
trzebowanie energetyczne, które jest
równe RER (7). Natomiast dzienne
zapotrzebowanie na energiÄ™ (DER)
obejmuje całkowite zapotrzebowa-
nie na energię, która jest niezbędna
1
do utrzymania prawidłowej kondy-
cji ciała u zdrowego zwierzęcia. Dla
psów DER można wyliczyć ze wzoru:
132 x (mc. w kg)0,73 kcal/dzień, a dla ko-
tów: 60 x (mc. w kg) kcal/dzień (6).
Zapotrzebowanie
na składniki odżywcze
w stanach krytycznych
Głównym z
ródłem kalorii dla pacjen-
tów w stanie krytycznym są tłuszcze.
Diety o zwiększonej zawartości tłusz-
czu (>40% kalorii) polecane sÄ… u pa-
cjentów, u których przeważają procesy
kataboliczne, gdyż u nich jako z
ródło
energii wykorzystywane sÄ… przede
wszystkim wolne kwasy tłuszczowe,
a nie glukoza. Wykorzystanie tłusz-
czów jako z
ródła energii zapobiega
katabolizmowi białek, które mogą być
włączone w procesy anaboliczne. Do-
datkowo podawanie zwierzętom w sta-
2
nach krytycznych mniejszej objętości
pokarmu o zwiększonej kaloryczno-
ści ułatwia pokrycie zapotrzebowania
energetycznego przy znacznie ogra-
niczonym łaknieniu. Ponadto tłusz-
cze korzystnie wpływają na smakowi-
tość pokarmu (6). Tłuszcze to również
wielonienasycone kwasy tłuszczowe,
które mają zdolność do modelowania
reakcji zapalnej. Zadanie to należy
przede wszystkim do kwasów z grupy
omega-3, takich jak kwas eikozapen-
taenowy (EPA) i dokozaheksaenowy
3 4
(DHA), a głównym ich z
ródłem jest
mięso ryb morskich. Niemniej ważne
są kwasy omega-6, będące integralnym
Ryc. 1, 2. Wprowadzanie zgłębnika nosowo-przełykowego u kota; Ryc. 3. Obraz endoskopowy zgłębnika nosowo-przeły-
składnikiem fosfolipidów błon komór-
kowego (oznaczonego strzałką na zdjęciu) w przełyku u kota; Ryc. 4. Obraz endoskopowy zgłębnika nosowo-przełykowego
(oznaczonego strzałką na zdjęciu) w lewym nozdrzu tylnym u kota kowych. W zależności od tego, jaki
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2012
40
www.weterynaria.elamed.pl
ryc. archiwum autora
WETERYNARIA W PRAKTYCE NAGA
E PRZYPADKI
efekt chcemy uzyskać, wykorzystuje rozgałęzionych (leucyna, izoleucyna
się w diecie zróżnicowane stosunki i walina), które są wykorzystywane
obu rodzajów kwasów względem sie- w metabolizmie mięśni. Preparat za-
bie. Preparaty zawierające wieloniena- wierający aminokwasy, składniki mi-
sycone kwasy tłuszczowe to Efa Oile neralne oraz witaminy to Duphalyte
ScanVet i Omegan Consrol. ScanVet. W badaniach przeprowa-
Stany zagrażające życiu związane dzonych przez Skeie i wsp. wykaza-
są z uwalnianiem mediatorów reakcji no, że ich dodatek u pacjentów po ura-
zapalnej, np. cytokin prozapalnych zie lub w stresie (choroba) powoduje
(np. interleukiny 1 (IL-1), interleuki- zwiększoną retencję azotu oraz nasile-
ny 6 (IL-6) i TNF (ang. tumor necro- nie syntezy białek w wątrobie (9).
sis factor, czynnik martwicy nowotwo- W przypadku kotów będących w sta-
rów) oraz z aktywacją odpowiedzi nach krytycznych dodatkowo należy
neurohormonalnej  aktywacja osi uzupełnić dwa aminokwasy: argininę
podwzgórze-przysadka-nadnercza i taurynę. Arginina uczestniczy w klu-
(oÅ› PNN). Mediatory wprowadza- czowych szlakach metabolicznych
jÄ… organizm w stan katabolizmu bia- i jest istotnym elementem cyklu mocz-
łek, przez co zużywane są ich rezer- nikowego. Jej niedobór zaburza prawi-
wy w obrębie mięśni szkieletowych dłowy przebieg tego cyklu i w krótkim
i gładkich narządów wewnętrznych. czasie prowadzi do hiperamonemii.
Prowadzi to do zmniejszenia bez- Dodatkowo uczestniczy w produkcji
tłuszczowej masy mięśniowej i na- poliamin, mających wpływ na wzrost
rządowej, osłabienia wytrzymałości i różnicowanie się komórek. Wykaza-
mięśni oraz upośledzenia ich funkcji no także, iż arginina zwiększa stęże-
(szczególnie ważne w przypadku mię- nie tlenku azotu (NO) oraz wzmacnia
śnia sercowego). Dlatego w dietach odporność komórkową (6). Tauryna
przeznaczonych dla zwierząt w sta- natomiast jest podstawowym niezbęd-
nach krytycznych białka powinny do- nym dla kotów aminokwasem. U ko-
starczać co najmniej 25-45% kalorii tów rosnących uczestniczy przede
u psów i 30-50% u kotów. Niemniej wszystkim w rozwoju siatkówki, u do-
jednak w przypadku współistniejącej rosłych  w prawidłowym funkcjono-
encefalopatii wątrobowej czy przewle- waniu mięśnia sercowego. Jej niedo-
kłej niewydolności nerek zawartość bór może prowadzić między innymi
białka w diecie należy bezwzględnie do centralnej degeneracji siatkówki
ograniczyć. Natomiast u psów i kotów i kardiomiopatii rozstrzeniowej, za-
z rozległymi oparzeniami zlokalizowa- burzeń w rozrodzie oraz dysfunkcji
nymi na powierzchni skóry, koniecz- trawiennych czy anomalii w przeka-
ne jest zwiększenie zawartości białka zie impulsów nerwowych. Preparaty
w diecie. Dlatego warto podkreślić, zawierające te aminokwasy oraz wi-
iż decyzja dotycząca zawartości biał- taminy i składniki mineralne to głów-
ka w diecie powinna być podejmowa- nie BB & Recovery Balance proszek
na indywidualnie w stosunku do kon- 2000 g, Vetfood, stosowany zarówno
kretnego przypadku (6). u kotów, jak i u psów; Aptus Reconva-
W wielu przypadkach dietetycz- lescent Dog pasta 100 g, Orion Phar-
ne wyprowadzanie zwierząt ze sta- ma, koncentrat w paście, wykorzysty-
nu krytycznego wiąże się nie tylko wany w żywieniu psów w sytuacjach
z dostarczeniem odpowiedniej ilości krytycznych oraz przy zaburzeniach
białka w diecie, ale również z uzupeł- apetytu; Aptus Reconvalescent Cat
nieniem niedoborów specyficznych pasta 60 g, Orion Pharma, stosowany
aminokwasów, co można uzyskać, w sytuacjach krytycznych u kotów.
wprowadzając infuzję z roztworów W przypadku diety zwierząt bę-
aminokwasowych. Większość z nich dących w stanie krytycznym bardzo
dostępna jest w dwóch formach: w po- ważne jest zbilansowanie zawartości
łączeniu z elektrolitami lub bez nich. związków mineralnych i witamin (6).
Roztwory te występują w stężeniach Kluczowymi składnikami mineralny-
od 3,5% do 15%, ale najczęściej stoso- mi są: fosfor, sód, potas, chlor i cynk.
wane są 8,5-procentowe roztwory ami- Niemniej ważne jest uzupełnienie wi-
nokwasowe (8). Roztwory te zawierają tamin z grupy B, które należą do roz-
najczęściej mieszaninę aminokwasów puszczalnych w wodzie i dlatego
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2012
41
www.weterynaria.elamed.pl
NAGA
E PRZYPADKI WETERYNARIA W PRAKTYCE
na siłę przy użyciu strzykawki, łyż-
ki itp. Czasami okazuje siÄ™ ono bar-
dzo skuteczne, niemniej trzeba li-
czyć się z możliwością zachłyśnięcia
siÄ™, a co za tym idzie  wystÄ…pienia
zachłystowego zapalenia płuc, oraz
możliwością rozwinięcia się u tak
karmionego osobnika psychicznego
jadłowstrętu.
Podsumowując więc, czasami inny
sposób karmienia na siłę, np. poprzez
założenie zgłębnika nosowo-prze-
łykowego lub nosowo-żołądkowego
wydaje siÄ™ mniejszym stresem (i ry-
zykiem) zarówno dla zwierzęcia, jak
i właściciela.
Zgłębnik nosowo-przełykowy
lub nosowo-żołądkowy
Założenie zgłębnika nosowo-przeły-
Ryc. 5. Zgłębniki stosowane u psów i kotów
kowego lub nosowo-żołądkowego nie
wymaga znieczulenia ogólnego i jest
szczególnie łatwo dochodzi do ich Najbardziej właściwą dietą jest spe- zwykle dobrze tolerowane przez psy
niedoborów, szczególnie u zwierząt cjalnie zbilansowana dieta wetery- i koty (ryc. 1, 2, s. 40). Przed wprowa-
kachektycznych ze wzmożoną diu- naryjna, dedykowana zwierzętom dzeniem zgłębnika należy odmierzyć
rezą, np. w cukrzycy czy przewlekłej w określonych stanach chorobowym. i zaznaczyć na zgłębniku odpowied-
niewydolności nerek. U zwierząt le- Przy braku dostępności specjalistycz- nią odległość: od skrzydełka nosowego
czonych stacjonarnie przez dłuższy nych diet można podać chorym zwie- do połowy szyi (zgłębnik nosowo-prze-
czas, mających przewlekłą biegunkę rzętom diety enteralne przeznaczone łykowy) lub od skrzydełka nosowego
i nieprzyjmujących doustnie pokarmu dla człowieka lub odżywki dla nie- do ostatniego żebra (zgłębnik noso-
zalecany jest dodatek witaminy B12. mowląt. Niemniej jednak należy pa- wo-żołądkowy). Przed wprowadzeniem
Witamina K stosowana jest w stanach miętać, że ze względu na zupełnie zgłębnika powleka się jego powierzch-
ostrych w chorobach wątroby i prze- różne zapotrzebowanie ludzi i psów nię środkiem miejscowo znieczulają-
wodów żółciowych oraz zaburzeniach oraz kotów w stanach krytycznych cym lub znieczula bezpośrednio błonę
wchłaniania. Natomiast połączenie może prowadzić to do pogłębienia śluzową nosa, stosując np. lidokainę
witaminy E z selenem, cynkiem i/ się niedoborów pewnych składników w żelu, aerozolu lub w kroplach. Zgłęb-
lub witaminami A i C jest zalecane odżywczych, np. tauryny i argininy nik zakłada się, kierując go przyśrod-
w każdym stanie narażenia organi- u kotów. kowo, wkładając w jeden z otworów
zmu na działanie wolnych rodników, W wyniku utraty apetytu u chorych nosowych. W trakcie przechodzenia
np. podczas urazów mechanicznych zwierząt często stosuje się metodę sondy przez środkową część jamy no-
czy hipowolemii, które dość często tzw.  karmienia z ręki , co w zależno- sowej możemy wyczuć delikatny opór.
są obserwowane u zwierząt w stanach ści od determinacji właściciela i wy- Bardzo rzadko zdarza się wprowadze-
ciężkich (6). trzymałości zwierzęcia przynosi różny nie zgłębnika do dróg oddechowych,
skutek. Dlatego zazwyczaj wprowa- co wywołuje kaszel. Niemniej jednak
Wybór sposobu żywienia dza się leczenie farmakologiczne może on nie wystąpić u zwierząt w sta-
U pacjentów z prawidłowo funkcjo- w celu pobudzenia apetytu, stosu- nach krytycznych (7, 10). Po założeniu
nującym przewodem pokarmowym jąc np. diazepam w dawce 0,05-0,10 zgłębnika należy ustabilizować jego
należy stosować żywienie dojelitowe mg/kg i.v. co 18-24 godz. (koty, psy), położenie za pomocą szwów zakłada-
(tzw. enteralne), natomiast we wszyst- stanozolol w dawce 1-2 mg p.o. co nych na skórze okolicy policzkowej
kich pozostałych przypadkach, żywie- 12-24 godz. (koty, psy), prednizolon twarzy lub czole (7) oraz przez wypo-
nie pozajelitowe (tzw. parenteralne). w dawce 0,5-1 mg/kg p.o. co 12-24 godz. sażenie zwierzęcia w kołnierz, unie-
W pełni zbilansowaną dawkę pokar- (7). Należy jednak pamiętać, że leki możliwiając mu tym samym usunię-
mową należy podzielić na kilka mniej- te nie są docelowymi środkami roz- cie zgłębnika.
szych porcji i podawać w równych wiązującymi problem braku apetytu
odstępach czasu. Początkowo, w zależ- u zwierząt z różnymi postaciami za- Zgłębnik doprzełykowy
ności od aktualnego stanu zwierzęcia, burzenia łaknienia.  ezofagostomia
stosuje siÄ™ od 1/6 do 1/3 dziennej Innym sposobem przymusowe- EzofagostomiÄ™ stosuje siÄ™ u zwierzÄ…t
dawki z wyliczonego zapotrzebowa- go podawania pokarmu bezpośred- wymagających karmienia przymuso-
nia energetycznego zwierzęcia. nio do jamy ustnej jest  karmienie wego przez dłuższy czas (tygodnie
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2012
42
www.weterynaria.elamed.pl
NAGA
E PRZYPADKI WETERYNARIA W PRAKTYCE
do miesięcy), a wprowadzenie zgłęb- energetycznego lub nieprawidłowe- niem oraz kosztami związanymi z za-
nika wymaga znieczulenia ogólnego. go zbilansowania stosowanej diety. kupem, przygotowaniem i podaniem
W metodzie tej stosowane są elastycz- Częściej u zwierząt zdarzają się powi- mieszaki roztworów.
ne zgłębniki o średnicy od 16 do 28 Fr. kłania mechaniczne wiążące się z nie-
i można je stosować zarówno u zwie- szczelnością zgłębnika, jego zatka- Podsumowanie
rząt hospitalizowanych, jak i leczo- niem lub przerwaniem ciągłości albo Większość zwierząt w stanie krytycz-
nych ambulatoryjnie. Przez zgłębnik zakażeniem, wynikające z braku od- nym wymaga odpowiednio dobrane-
doprzełykowy można podawać po- powiedniej higieny miejsca wprowa- go wsparcia żywieniowego. Obecnie
karm w postaci półpłynnej lub płyn- dzenia sondy. podobnie jak w medycynie ludzkiej,
nej. Najczęstszym powikłaniem tej tak i w weterynaryjnej można  w za-
metody jest zapalenie przełyku lub Żywienie pozajelitowe leżności od konkretnego przypadku 
gardła. W przypadku braku możliwości po- zastosować odpowiednie metody do-
dania pokarmu drogą dojelitową sto- żywiania (enteralną lub parenteralną)
Zgłębnik dożołądkowy suje się u zwierząt dożywianie paren- oraz dobrać właściwy typ diety, co po-
 gastrostomia teralne, określane jako całkowite lub zwala na szybszą i bardziej komforto-
Gastrostomię wykonuje się w znie- częściowe. Całkowite dożywianie pa- wą rekonwalescencję zwierząt.
czuleniu ogólnym. Zabieg ten pole- renteralne polega na podawaniu mie-
Piśmiennictwo
ga na przezskórnym wprowadzeniu szaniny odpowiednich roztworów
1. Remillard R.L., Darden D.E., Michel K.E.:
zgłębnika na ślepo za ostatnim że- poprzez cewnik umieszczony w żyle
An investigation of the relationship between
brem lub w miejscu wyznaczonym czczej dogłowowej, doogonowej lub
caloric intake and outcome in hospitalized
wcześniej poprzez wykonaną ezofa- w prawym przedsionku serca (11).
dogs.  Vet. Ther. , 2001, 2: 301-310.
gogastroskopię. Zwierzę jest układane Dlatego też ten sposób dożywiania
2. Michel K.E.: Kwalifikacja pacjenta
zazwyczaj na prawym boku, co umoż- jest również określany jako ośrodko- do wspomagania dietetycznego.  Focus
Waltham , 2006, vol. 16, 3, 17-21.
liwia założenie zgłębnika po lewej we dożywianie dożylne  CPN (central
3. Podręcznik lekarza weterynarii: Intensywna
stronie ciała, wzdłuż krzywizny dużej parenteral nutrition). Natomiast PNN
terapia psów i kotów: wybrane zagadnienia,
żołądka. Po wprowadzeniu zgłębnika (peripheral parenteral nutrition) polega
tom I., Royal Canin, 2008.
zewnętrzny koniec przymocowuje się na podawaniu określonych roztworów
4. Chan D.L: Wspomaganie dietetyczne
szwami lub bandażem do ściany jamy o niskiej osmolarności do żył obwo- u pacjentów w stanie ciężkim.  Focus
Waltham , 2006, vol. 16, 3, 9-16.
brzusznej i zamyka korkiem na czas dowych, np. żyły odpromieniowej lub
5. Wray C.J., Mammen J.M., Hasselgren P.:
między posiłkami (7). Psy i koty zde- odpiszczelowej, dlatego też metoda
Catabolic response to stress and potential
cydowanie lepiej znoszą obecność ta określana jest jako dożylne doży-
benefits of nutrition support.  Nutrition ,
zgłębnika gastrostomijnego niż ezo- wianie obwodowe. CPN jest bardziej
2002, 18: 960-965.
fagostomijnego. skomplikowane niż PNN ze wzglę- 6. Elliott D.A., Biourge V.: Żywienie w sta-
nach zagrożenia życia.  Focus Waltham ,
Karmienie zwierzęcia można roz- du na miejsce założenia i utrzymania
2006, vol. 16, 3, 31-36.
począć dopiero w 24 godziny po za- cewnika. Jednak dzięki tej metodzie
7. Macintire D.K., Drobatz K.J., Haskins
łożeniu zgłębnika, a metoda ta wymu- można podawać płyny hiperosmo-
S.C.: Podręcznik stanów nagłych oraz
sza podawanie płynnej lub półpłynnej larne przez dłuższy okres (roztwór
intensywnej opieki medycznej u małych
diety. Zasadniczym minusem tej me- szybko rozrzedza siÄ™), minimalizujÄ…c
zwierzÄ…t. Galaktyka, A
ódz
2012.
tody jest możliwość wystąpienia za- ryzyko zapalenia żył lub zakrzepi- 8. Chan D.L., Freeman L.M.: Nutrition
in critical illness.  Vet. Clin. Small Anim. ,
każenia rany. cy (11). Roztwory stosowane w PNN
2006, 36: 1225-1241.
mają znacznie mniejszą osmolarność,
9. Skeie B., Kvetan V., Gil K.M.: Branch-
Zgłębnik dojelitowy nie uszkadzają żył, ale mają znacznie
chain amino acids: their metabolism and
 jejunostomia mniejszą kaloryczność, dlatego sto-
clinical utility.  Crit. Care. Med. , 1990,
Jejunostomia jest zalecana u psów suje się je jako dożywianie uzupeł- 18 (5): 549-571.
10. Gómez J.V.: Zakładanie zgłębnika żołąd-
i kotów szczególnie w przypadkach niające.
kowego u psów i kotów.  Focus Waltham ,
złośliwych zmian rozrostowych w bło- Najczęściej w żywieniu pozajelito-
2006, vol. 16, 3, 37-40.
nie śluzowej żołądka. Zgłębnik ten za- wym (w zależności od rodzaju CPN
11. Campbell S.J., Karriker M.J., Fascetti
kłada się w trakcie laparotomii. Nie- lub PNN) do przygotowywania mie-
A.J.: Ośrodkowe i obwodowe odżywianie
mniej jednak ze względu na małe szanki dożylnej wykorzystuje się roz-
pozajelitowe.  Focus Waltham , 2006, vol.
światło zgłębnika oraz podanie po- twory dekstrozy: 5%, 50% lub 70%; 16, no 3, 22-30.
karmu bezpośrednio do jelita zale- 8,5-procentowy roztwór aminokwa-
ca się diety płynne, monomenrycz- sowy, emulsje tłuszczowe 10% lub lek. wet. Maciej Grzegory
ne (7). 20% oraz minerały: siarczan magne- Katedra Chorób Wewnętrznych
U zwierząt odżywianych dojelito- zu, chlorek sodu czy chlorek potasu z Kliniką Koni, Psów i Kotów
wo mogą wystąpić różnego rodzaju i witaminy. Niemniej jednak, stosując Wydział Medycyny Weterynaryjnej
powikłania metaboliczne, mechanicz- żywienie pozajelitowe, trzeba liczyć Uniwersytet Przyrodniczy
ne oraz zakażenia. Powikłania meta- się z większym ryzykiem zaburzeń we Wrocławiu
boliczne wynikają najczęściej z błęd- metabolicznych (przy niewłaściwym 50-366 Wrocław
nie wyliczonego zapotrzebowania zbilansowaniu dawki diety), zakaże- pl. Grunwaldzki 47
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2012
44
www.weterynaria.elamed.pl