WETERYNARIA W PRAKTYCE FARMAKOLOGIA
lek. wet. Maciej Grzegory, lek. wet. Dominik Poradowski*, lek. wet. Rafał Ciaputa**, dr hab. n. wet. Krzysztof Kubiak, prof. nadzw.,
dr n. wet. Jolanta Spużak, dr n. wet. Marcin Jankowski, dr n. wet. Kamila Glińska-Suchocka
Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
*
Zakład Farmakologii i Toksykologii Katedry Biochemii, Farmakologii i Toksykologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
**
Zakład Patomorfologii i Weterynarii Sądowej Katedry Patologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Niesterydowe leki
przeciwzapalne w terapii
psów i kotów
 wyzwanie dla lekarza weterynarii
NSAIDs in the therapy of dogs and cats: a challenge for the veterinarian
Niesterydowe leki przeciwzapalne więc nie wszystkie metabolity tych le-
Streszczenie (NLPZ; ang. NSAIDs, non-steroidal an- ków mogą ulec sprzężeniu. Ten względ-
Ze względu na swoje właściwości prze- ti-inflammatory drugs) działające prze- ny niedobór form izomerycznych glu-
ciwzapalne, przeciwgorÄ…czkowe i prze- ciwzapalnie, przeciwgorÄ…czkowo i prze- konylotransferaz prowadzi do sytuacji,
ciwbólowe niesterydowe leki przeciwza-
ciwbólowo, są powszechnie stosowane w której metabolity NLPZ sprzęgane
palne (NLPZ, ang. NSAIDs, non steroidal
w praktyce lekarsko-weterynaryjnej. sÄ… z kwasem siarkowym; przy czym na-
anti-inflammatory drugs) sÄ… powszechnie
Obecnie lekarze weterynarii dysponu- leży podkreślić, że mechanizm ten u ko-
stosowane w praktyce lekarsko-wetery-
ją szeroką gamą preparatów z tej gru- tów jest mało wydajny w porównaniu
naryjnej. Lekarze weterynarii dysponujÄ…
py leków. Powszechność dostępu leków z innymi gatunkami zwierząt.
obecnie szeroką gamą preparatów z tej
grupy leków. Celem artykułu jest przed- z tej grupy w medycynie weterynaryj-
stawienie działań niepożądanych NLPZ
nej, a także zbyt częste podawanie zwie- Mechanizm działania
na błonę śluzową przewodu pokarmo-
rzętom tych preparatów mogą dopro- niesterydowych leków
wego u psów i kotów oraz zasad leczenia
wadzić do uszkodzenia błony śluzowej przeciwzapalnych
zmian powstałych w wyniku uszkodzenia
przewodu pokarmowego, jak również Mechanizm działania niesterydowych
błony śluzowej przewodu pokarmowego
do niewydolności nerek i wątroby. Sto- leków przeciwzapalnych oparty jest
przez tę grupę leków.
sowanie niesterydowych leków prze- na hamowaniu aktywności enzymu
SÅ‚owa kluczowe
ciwzapalnych u psów i kotów może zwanego cyklooksygenazą (COX). En-
niesterydowe leki przeciwzapalne, wrzo- spowodować działania niepożądane zym ten bierze udział w przekształce-
dy, pies, kot
ze strony przewodu pokarmowego, ob- niu uwolnionego z fosfolipidów bło-
jawiające się brakiem apetytu, bólami nowych uszkodzonej komórki kwasu
Abstract
jamy brzusznej, krwawymi wymiotami arachidonowego (AA), który pod wpły-
Because of their anti-inflammatory, anal-
(haematemesis), krwawymi stolcami (me- wem fosfolipazy A2 ulega przemianie
getic and antipyretic effects NSAIDs are
lena), anemią, nadżerkami, owrzodze- w cykliczne nadtlenki (PGG2 i PGH2)
commonly used in veterinary practice. Ve-
niami, które mogą perforować ściany będące prekursorami prostaglandyn,
terinary surgeons have access to a variety
of preparations with non-steroidal anti- przewodu pokarmowego, co w konse- prostacykliny i tromboksanu. COX wy-
inflammatory substances. The aim of the
kwencji może być przyczyną zapalenia stępuje w postaci dwóch form izome-
article is to describe NSAIDs adverse re-
otrzewnej (peritonitis) (2). Ze szczegól- rycznych: COX-1 (forma konstytucyjna)
actions on the alimentary tract mucosa
ną ostrożnością należy stosować nie- i COX-2 (forma indukowana).
in dogs and cats and to offer the drug in-
sterydowe leki przeciwzapalne u kotów COX-1 jest enzymem błonowym zlo-
duced lesions treatment scheme.
z powodu niskiej wydajności procesów kalizowanym w retikulum endoplazma-
Key words
biorących udział w metabolizowaniu tej tycznym. Bierze udział w różnych fizjo-
nonsteroidal anti-inflammatory drugs,
grupy leków (3). W organizmie kotów logicznych procesach organizmu, m.in.
ulcers, dog, cat
bardzo powoli dochodzi do sprzęgania dzięki niemu powstają prostaglandyny,
metabolitów NLPZ z kwasem glukuro- które są odpowiedzialne za powstawa-
nowym, ze względu na zbyt małą licz- nie warstwy śluzu powlekającego błonę
bę form izomerycznych specyficznych śluzową żołądka i jelit, stymulują wy-
enzymów  glukonylotransferaz; tak dzielanie jonów wodorowęglanowych
MARZEC " 3/2012
53
www.weterynaria.elamed.pl
FARMAKOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
Ryc. 1. Owrzodzenia w części przedodz
wiernikowej Ryc. 2. Nadżerki w części odz
wiernikowej żołądka u psa Ryc. 3. Owrzodzenia błony śluzowej żołądka u psa w wy-
żołądka powstałe w wyniku stosowania ketoprofenu w wyniku stosowania niesterydowych leków przeciw- niku stosowania kwasu acetylosalicylowego
i diclofenaku u psa. Widoczne 3 wrzody olbrzymie zapalnych
przez komórki nabłonkowe, pobudza- hibitorami obu izoform COX (np. eto- i owrzodzenia błony śluzowej żołądka.
ją procesy naprawcze nabłonków, a po- dolak, metamizol, kwas tolfenamowy). Zmiany te lokalizują się w większości
nadto obniżają wydzielanie soku żo- Do NLPZ najczęściej stosowanych przypadków w części odz
wiernikowej
łądkowego i pepsyny przez komórki u psów zaliczamy: meloksikam, kar- żołądka. Wynika to z odmiennej struk-
kubkowe żołądka. COX-2 z kolei po- profen, kwas tolfenamowy, metamizol, tury mikrokrążenia w śluzówce trzo-
jawia się podczas procesów zapalnych fluniksynę, mawakoksyb, tepoksalin, nu i części odz
wiernikowej żołądka.
i jest odpowiedzialny za powstawanie robenakoksyb. Natomiast u kotów za- W trzonie żołądka błona śluzowa za-
mediatorów zapalenia, bólu i gorącz- stosowanie znalazły m.in.: meloksikam, opatrywana jest przez naczynia wycho-
ki. Wśród niesterydowych leków prze- robenakoksyb, ketoprofen, które można dzące z błony podśluzowej i tworzące
ciwzapalnych możemy wyróżnić takie, podawać wielokrotnie, oraz firokoksyb, sieć naczyń włosowatych pozostających
które hamują aktywność obu form izo- tepoksalin, derakoksyb, karprofen, któ- w ścisłym kontakcie z komórkami na-
merycznych COX, i takie, które działają re podawane są tylko jednorazowo. błonka gruczołowego. Ułatwia to trans-
preferencyjnie wobec COX-2. Preferen- port HCO3- z gruczołów do nabłonka
cyjne inhibitory COX-2, np. meloksi- Najczęstsze powikłania powierzchniowego i neutralizację dy-
kam, karprofen, mawakoksyb, wywie- przy stosowaniu NLPZ fundujących ze światła żołądka jonów
rają mniejsze działanie wrzodotwórcze Najpowszechniejszym powikłaniem wodorowych. Ponadto naczynia te łą-
w porównaniu do leków będących in- po zastosowaniu NLPZ są nadżerki czą się w 1/3 środkowej części błony
Nazwa substancji czynnej Dawkowanie u psa Dawkowanie u kota
Etodolak 10-15 mg/kg PO Nie stosuje siÄ™
Fluniksyna 1,1 mg/kg jednokrotnie IV, IM, SC 1,1 mg/kg jednokrotnie IV, IM, SC
Firokoksyb 5 mg/kg co 24 h PO 1,5 mg/kg jednokrotnie PO
2,2 mg/kg co 12 h PO lub 4,4 mg/kg co 24 h PO 4 mg/kg jednokrotnie lub 0,5 mg/kg co 24 h PO przy
Karprofen
2,2 mg/kg co 12 h SC lub 4,4 mg/kg co 24 h SC dłuższej terapii
Ketoprofen 1 mg/kg co 24 h PO przez kolejne 5 dni 1 mg/kg co 24 h PO przez kolejne 5 dni
Kwas meklofenamowy 1,1 mg/kg/dzień PO przez kolejne 5 dni Nie stosuje się
Kwas tolfenamowy 4 mg/kg co 24 h PO, SC, IM 4 mg/kg co 24 h PO, SC, IM
0,05 mg/kg co 24 h PO, póz
niej 0,05 mg/kg co 48-
dawka uderzeniowa: 0,2 mg/kg PO, SC, IV
Meloksikam 72 h PO przy długotrwałej terapii
dawka podtrzymujÄ…ca: 0,1 mg/kg co 24 h PO, SC, IV
0,15-0,3 mg/kg SC jednokrotnie
Metamizol 20-50 mg/kg co 24 h IV, IM Nie stosuje siÄ™
Mawakoksyb 2 mg/kg PO co 14 dni Nie stosuje siÄ™
dawka uderzeniowa: 5 mg/kg
Naproxen Nie stosuje siÄ™
dawka podtrzymujÄ…ca: 2 mg/kg co 48 h PO
0,3 mg/kg co 48 h PO
Piroksikam 0,3 mg /kg co 24 h PO lub 1 mg/kota co 24 h PO
terapia przeciwnowotworowa: 0,3 mg/kg co 24 h PO
Robenakoksyb 1-2 mg/kg co 24 h PO lub SC 1-2 mg/kg co 24 h PO lub SC
Tepoksalin 10 mg/kg co 24 h PO 10 mg/kg jednorazowo PO
Tab. 1. NLPZ najczęściej stosowane u psów i kotów (15)
Przeciwzakrzepowo: min. 1 mg/kg,
Kwas acetylosalicylowy Przeciwzakrzepowo: 80 mg/kota co 72 h PO
średnio 5-10 mg/kg co 24-48 h PO
Tab. 2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane u psów i kotów z uwagi na swoje działanie przeciwzakrzepowe (15)
MARZEC " 3/2012
54
www.weterynaria.elamed.pl
ryc. archiwum autorów
WETERYNARIA W PRAKTYCE FARMAKOLOGIA
śluzowej licznymi połączeniami poziomymi, które stwarzają
możliwość krążenia obocznego i zapobiegają niedokrwieniu
powierzchniowych obszarów śluzówki trzonu w przypadku
zaburzeń krążenia rozwijających się pod wpływem NLPZ.
Natomiast w części odz
wiernikowej żołądka, w naczyniach
śluzówki brak jest połączeń poziomych, co znacznie ogra-
nicza możliwość krążenia obocznego i sprawia, że zakrzepi-
ca naczyń wywołuje rozległe niedokrwienie i martwicę tkan-
ki (7, 8). Ponadto wzmożona kurczliwość mięśniówki może
w obrębie odz
wiernika prowadzić niemal do całkowitego
ustania krążenia, podczas gdy w obrębie trzonu jej wpływ
na krążenie jest znacznie mniejszy (9, 10). Na powstałe w na-
stępstwie niedokrwienia powierzchniowe ogniska martwicy
błony śluzowej działają kwas solny i pepsyna, co doprowadza
do powstania nadżerek i owrzodzeń (9). Działanie ogólne
NLPZ prowadzi także do istotnych zmian w grubości i skła-
dzie warstwy śluzu chroniącego błonę śluzową żołądka. Osła-
biona zostaje również aktywność strefy proliferacyjnej bło-
ny śluzowej, co powoduje zaburzenia w procesie odbudowy
nabłonka (11, 12). Kontaktowe działanie niesterydowych le-
ków przeciwzapalnych na błonę śluzową wynika w głównej
mierze z uszkodzenia i dysfunkcji mitochondriów komórek
nabłonkowych z następowym niedoborem ATP i w dalszej
konsekwencji wzmożoną ich wrażliwością na działanie en-
dogennych czynników uszkadzających (HCl, pepsyna) (11,
13, 14). Przedstawione wyżej mechanizmy uszkadzającego
działania NLPZ prowadzą do powstania zmian patologicz-
nych, począwszy od przekrwienia błony śluzowej, poprzez
stany zapalne, nadżerki i rozległe owrzodzenia, aż do per-
foracji ściany żołądka.
Objawy kliniczne
Objawy kliniczne manifestowane przez zwierzęta zależą
od rozległości owrzodzeń błony śluzowej. Najczęściej wy-
stępują wymioty treścią fusowatą, zdarza się jednak, że przy
nieznacznym owrzodzeniu błony śluzowej żołądka mogą
one nie wystąpić. Treść wymiocin najczęściej zawiera śluz
zmieszany z krwią (w głównej mierze przetrawioną lub świe-
żą) oraz domieszki żółci (1). Kał oddawany przez zwierzęta
jest najczęściej smolisty, gdyż zawiera przetrawioną krew.
Dosyć często zaobserwować można nieprzyjemny zapach
z jamy ustnej (fetor ex ore). Zwierzęta są apatyczne, mają
zmniejszony apetyt lub wykazujÄ… brak apetytu. Podczas
omacywania jamy brzusznej można stwierdzić bolesność
okolicy żołądka.
Badania laboratoryjne
W badaniu hematologicznym można stwierdzić niedokrwi-
stość (regeneratywną lub nieregeneratywną), mikrocytarną
niedobarwliwą, której przyczyną są przewlekle krwawiące
wrzody żołądka i/lub wybroczyny. Hematokryt może być
obniżony ze względu na występujące u zwierząt wymioty.
Płytki krwi ulegają także obniżeniu przy wrzodach żołądka.
W badaniu biochemicznym surowicy krwi obserwuje siÄ™ za-
burzenia elektrolitowe.
Badanie ultrasonograficzne
Badanie USG jamy brzusznej nie jest badaniem rozstrzy-
gającym w przypadku podejrzenia wrzodów. W obrazie
MARZEC " 3/2012
55
www.weterynaria.elamed.pl
FARMAKOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
Leki o selektywnym
Leki obniżające działaniu cytoprotektywnym
Leki alkalizujÄ…ce Analogi prostaglandyn
wydzielniczość żołądka na błonę śluzową przewodu
pokarmowego
Antagoniści H2 receptorów
 mechanizm ich działania polega
na blokowaniu receptora H2
Sukralfat  sól glinowa siarczanu
histaminowego w komórkach
sacharozy o działaniu osłaniającym
ściennych żołądka.
na błonę śluzową przewodu
pokarmowego.
Cymetydyna  w dawce
Uniemożliwia dyfuzję wsteczną
5-10 mg/kg m.c., PO/SC
jonów wodorowych poprzez Analogi prostaglandyny
3-4 x dziennie u psa i kota. Fosforan glinu  w dawce
tworzenie silnie spolaryzowanych E1  działają cytoprotektywnie
0,5-1 ml/kg m.c., PO, co 4 godziny
cząsteczek o dużym powinowactwie na błony śluzowe przewodu
Ranitydyna  w dawce u psa i kota.
do białek w wysiękach zapalnych. pokarmowego oraz obniżają
1-4 mg/kg PO, IV lub SC
Ponadto hamuje działanie pepsyny wydzielniczości. Stymulują
2-3 x dziennie u psa i kota. Sole magnezu  w dawce
i soli żółciowych w obrębie przepływ krwi przez błonę
0,5-1 ml/kg m.c., PO, co 4 godziny
uszkodzonej śluzówki przewodu śluzową przewodu
Famotydyna  w dawce u psa i kota.
pokarmowego. pokarmowego oraz sekrecjÄ™
0,3-0,6 mg/kg m.c., PO
Sukralfat stymuluje również dwuwęglanów.
2-3 x dziennie u psa.
produkcjÄ™ endogennych prostaglan-
Wodorotlenek glinu  w dawce
dyn, śluzu oraz dwuwęglanów Misoprostol  w dawce
Inhibitory pompy protonowej 2-10 ml, PO, co 4 godziny
w błonie śluzowej żołądka. 1-3 źg/kg m.c., PO,
 mechanizm ich działania polega u psa i kota.
2-3 x dziennie u psów.
na inhibicji pompy protonowej
Dawkowanie:
H+-K+-ATP-azy w komórkach
u psów  250-1000 mg/psa PO,
okładzinowych żołądka.
2-3 x dziennie,
u kotów: 125-250 mg/kota PO,
Omeprazol  w dawce
2-3 x dziennie.
0,7-2 mg/kg m.c., PO,
co 24 godziny u psów i kotów.
Tab. 3. Leki stosowane w terapii wrzodów żołądka oraz dwunastnicy u psów i kotów (1)
USG można zaobserwować ubytki Leczenie owrzodzeń błony dzin. Fentanyl stosuje się u psów i ko-
w blaszce właściwej błony śluzowej śluzowej żołądka tów w dawkach 2-5 mcg/kg/h. Używany
żołądka (zmiany kraterowate) oraz W terapii wrzodów u psów i kotów wy- jest on głównie w postaci plastrów der-
nagromadzenie pęcherzyków gazu korzystywane są leki hamujące uwalnia- malnych. Można go stosować w terapii
w ubytkach błony śluzowej. Zmiany nie soku żołądkowego, środki alkalizu- silnego bólu u psów przez ok. 3 dni,
te są lepiej widoczne w przypadku na- jące, leki o działaniu cytoprotektywnym a u kotów  ok. 5 dni (4). Jeżeli pacjent
gromadzonej płynnej treści w świetle na błonę śluzową oraz analogi prosta- jest we wstrząsie hipowolemicznym,
żołądka (1). glandyn (PGE1). należy podawać dożylnie płyny wielo-
Przy krwawiących owrzodzeniach elektrolitowe. U psów podaje się płyny,
Badanie endoskopowe błony śluzowej żołądka i dwunastnicy najczęściej płyn Ringera z mleczanami
Gastroduodenoskopia jest badaniem należy także pamiętać o wprowadze- lub płyn wieloelektrolitowy, w dawce
potwierdzającym owrzodzenia błony niu antybiotykoterapii, gdyż krew jest 70-90 ml/kg m.c., i.v., w czasie pierw-
śluzowej żołądka oraz dwunastnicy. dobrą pożywką dla bakterii, co w kon- szej godziny płynoterapii. U kotów
W obrazie endoskopowym owrzodze- sekwencji może doprowadzić do wtór- podaje się płyny  wieloelektrolitowy
nia błony śluzowej żołądka spowodo- nych infekcji bakteryjnych w obrębie lub Ringera z mleczanami  w dawce
wane przez NLPZ widoczne są najczę- przewodu pokarmowego. Najczęściej 30-40 ml/kg m.c., i.v., podczas pierw-
Å›ciej jako gÅ‚Ä™bokie jej ubytki, ksztaÅ‚tu stosowane sÄ… antybiotyki ²-laktamowe szej godziny. Jeżeli mamy do czynie-
okrągłego lub owalnego (ryc. 1, s. 54). z grupy cefalosporyn lub pochodne nia z ostrym wstrząsem hipowolemicz-
W przypadku wrzodów olbrzymich żo- aminopenicylin. Mogą być one łączo- nym, pacjent ma niskie ciśnienie krwi
łądka zawsze istnieje ryzyko perfora- ne z aminoglikozydami (amikacyna lub obniżony poziom białek we krwi,
cji. Podczas badania endoskopowego lub gentamycyna) (1). W przypadkach musimy rozważyć podanie HES (hy-
zawsze należy pobrać bioptaty do ba- perforacji owrzodzeń i wystąpienia za- droksyetyloskrobia) w dawce 14-20 ml/
dania histopatologicznego w celu wy- palenia otrzewnej wskazana jest tera- kg m.c., i.v. lub osocza w dawce 10-
kluczenia ewentualnych procesów no- pia przeciwbólowa z wykorzystaniem 30 ml/kg m.c., i.v. jako dodatek do kry-
wotworowych. Bioptaty pobiera się leków opioidowych, np. buprenorfi- staloidów (5).
zawsze z wału brzeżnego wrzodu, ni- ny i fentanylu. Buprenorfinę stosuje
gdy z niszy wrzodu, ponieważ może się w dawce 0,005-0,02 mg/kg MC, IV, Podsumowanie
to doprowadzić do perforacji ściany SC u psów i kotów. Czas działania bu- W przypadkach stosowania niesterydo-
żołądka. prenorfiny wynosi średnio do 6 go- wych leków przeciwzapalnych w terapii
MARZEC " 3/2012
56
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE FARMAKOLOGIA
psów i kotów zawsze należy pamiętać 2. Radi Z.A.: Pathophysiology of Cyclooxyge- 10. Hilton L.E., McLoughlin M.A., Johnson
nase Inhibition in Animal Models.  Toxico- S.E., Weisbrode S.E.: Spontaneous Gastro-
o możliwościach wystąpienia działań
logic Pathology , 2009, 37: 34-46. duodenal Perforation in 16 Dogs and Seven
niepożądanych tej grupy. Błona śluzo-
3. Khwanjai V., Chuthatep S., Durongphong- Cats (1982-1999).  J. Am. Anim.Hosp.
wa przewodu pokarmowego jest szcze-
torn S., Yibchok-Anun S.: Evaluating the ef- Assoc. , 2002, 38:176-187.
gólnie narażona na działania niepożą-
11. Nowak M., Houszka M.: Ostrożnie z nie-
fects of 14-day oral vedaprofen and tolfenamic
dane tej grupy leków; możliwe są także
steroidowymi lekami przeciwzapalnymi!
acide treatment on renal function, hematolo-
 Magazyn Wet. , 2003, vol. 12, 81, 69-70.
komplikacje dotyczÄ…ce funkcjonowania
gical and biochemical profiles in healthy cats.
12. Houszka M.: Weterynaria. Wrocław, Roz-
nerek (brak jest prostaglandyn, będą-  J. Vet. Pharmacol. Therap. , 10.1111/j.
prawy, 1995, 274.
1365-2885.2011.01282.x. March 2011.
cych endogennymi czynnikami chro-
13. Caselli M., Ruina M., La-Corte R.: Ul-
4. Hansen B.D.: Acute pain management.
niącymi część rdzenną i kłębuszko-
trastructural damage of gastric epithelium
 Vet. Clin. North. Am. Small Anim. Pract. ,
wą nerki przed kurczącym działaniem
in patients taking NSAIDs.  Ital. J. Gastro-
2000, 30, 899-9165.
na naczynia noradrenaliny i angioten- enterol. , 1996, 28, 16.
5. Plunkett S.J.: Stany nagłe w zatruciach.
14. Hayllar J., Macpherson A., Bjarnason I.:
syny), wÄ…troby (indukcja hiperbiliru-
[W:] Stany nagłe małych zwierząt. Elsevier
Gastroprotection and non-steroidal anti-
binemii) oraz trzustki. RolÄ… lekarzy
Urban & Partner, Wrocław 2009.
infl ammatory drugs (NSAIDS). Rationale
weterynarii prowadzących terapię nie- 6. Neiger R.: Choroby żołądka. [W:] Choroby
and clinical implications.  Drug. Sat. , 1992,
przewodu pokarmowego psów i kotów. Ga-
sterydowymi lekami przeciwzapalnymi
7, 86.
laktyka, A
ódz
2009.
jest odpowiedni dobór preparatu, któ-
15. Papich M.G.: Saunders Handbook of Ve-
7. Houszka M.: Gastropatyczne działanie
terinary Drugs Small and Large Animal.
ry będzie wykazywać jak najmniejsze
niesterydowych leków przeciwzapalnych.
Elsevier Saunders, USA, 2011.
działanie niepożądane, oraz uświado-
 Med. Wet. , 1998, 54(9), 594-597.
16. Riviere J.E., Papich M.G.: Veterinary Phar-
mienie opiekunom zwierzÄ…t, jakie skut-
8. Prokopiw I., Hynna-Lieprt T.T., Dinda
macology & Therapeutics. Wiley Blackwell,
ki może spowodować podawanie NLPZ P.K., Prentice R.S.A., Beck I.T.: The micro-
2009, 457-560.
vascular anatomy of the canine stomach.
stosowanych w medycynie ludzkiej.
A comparison between the body and the
lek. wet. Maciej Grzegory
antrum.  Gastroenterology , 1991, 100,
Piśmiennictwo
Katedra Chorób Wewnętrznych
638.
1. Lecoindre P., Gaschen F., Monnet E.:
z Kliniką Koni, Psów i Kotów
9. Houszka M., Janeczek W.: Owrzodzenia
Diseases of the stomach: 4.5: Erosiones and
Wydział Medycyny Weterynaryjnej
gastric ulceris. [W:] Canine and Feline błony śluzowej żołądka psów leczonych
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Gastroenterology. Wolters Kluwer, 2011, kwasem acetylosalicylowym.  Życie Wet. ,
222-227. 1998, 11, 429-430. 50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47
MARZEC " 3/2012
57
www.weterynaria.elamed.pl