LEKI PRZECIWDEPRESYJNE
Charakterystyka zaburzeń nastroju
mania
hipomania
eutymia (nastrój prawidłowy)
dystymia
depresja
Epizody zaburzeń nastroju
Epizod manii  nienaturalnie podwyższony, ekspansywny lub drażliwy nastrój.
Epizod depresji  obniżony nastrój lub utrata zainteresowań.
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe  popadanie ze skrajności w skrajność: od manii do depresji
lub odwrotnie.
Temperament hipertymiczny  nastrój powyżej  normy , ale nie patologiczny. Cechy:
- ekstrawagancja
- optymizm
- wylewność
- impulsywność
- nadmierna pewność siebie
- poczucie  wyższości i  odhamowania
Temperament depresyjny  nastrój poniżej  normy , ale nie patologiczny. Cechy:
- smutek
- apatia uniemożliwiająca prawidłowe funkcjonowanie w otoczeniu
- możliwość póz
niejszego wystÄ…pienia zmian depresyjnych (predyspozycja)
Depresja należy do grupy zaburzeń afektywnych (zaburzeń psychicznych, w którym dominującym
objawem są zaburzenia nastroju) jest potencjalnie zagrażającą życiu chorobą.
Może pojawić się w każdym wieku, powodując destrukcję życia prywatnego, utratę pracy, izolację
społeczną oraz cierpienia fizyczne jednostki. Pozostawiona bez właściwego leczenia może mieć
bardzo poważne skutki zdrowotne, życiowe.
Etiologia i patogeneza depresji
Øð uwarunkowania genetyczne  choroba wystÄ™puje rodzinnie (kilkanaÅ›cie razy częściej)
Øð istotna rola czynników Å›rodowiskowych (30-60%) (typu somatycznego i psychicznego)
Øð patogeneza depresji i manii jest zwiÄ…zana z zaburzeniami przekaz
nictwa neuronalnego w
układzie limbicznym, podwzgórzu i układzie siatkowatym
Kryteria diagnostyczne depresji eg DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)
Øð obniżenie nastroju
Øð apatia, zmniejszenia/utrata zainteresowaÅ„
Øð wzrost/zmniejszenie apetytu (zmiana masy ciaÅ‚a)
Øð zaburzenia snu
Øð pobudzenie/zahamowanie psychoruchowe
Øð chroniczne zmÄ™czenie
Øð poczucie wÅ‚asnej bezwartoÅ›ciowoÅ›ci, winy
Øð zaburzenia funkcji wykonawczych
Øð tendencje samobójcze
Zmiany neuroendokrynne
Øð nieprawidÅ‚owy wynik w teÅ›cie hamowania deksametazonu i teÅ›cie z hormonem
uwalniajÄ…cym tyreotropinÄ™
Deksametazon używany jest m.in. w diagnostyce zespołu Cushinga, choroby
Cushinga oraz ekotopowego wydzielania ACTH w testach dynamicznych.
 Maski depresji
1. Maski psychopatologiczne
a) lęk przewlekły
b) natręctwa
c) jadłowstręt
2. Zaburzenia rytmów biologicznych
a) bezsenność
b) hipersomnia
3. Maski wegetatywne i psychosomatyczne
a) zespół dławicy piersiowej
b) zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego
c) stany spastyczne dróg żółciowych
d) zespół niespokojnych nóg
e) świąd skóry
4. Maski bólowe
a) bóle głowy
b) dolegliwości bólowe karku
5. Maski behawioralne
a) okresowe nadużywanie alkoholu
b) b) nieuzasadnione zażywanie leków
Monoaminowa teoria depresji
Øð Klasyczna teoria dotyczÄ…ca biologicznej etiologii depresji zakÅ‚ada, że depresja jest wynikiem
niedoboru neuroprzekaz
ników monoaminowych.
Øð Obecnie zakÅ‚ada siÄ™, że caÅ‚y ukÅ‚ad trójmonoamin może dziaÅ‚ać nieprawidÅ‚owo w różnych
częściach mózgu, a przewaga niedoboru poszczególnych neuroprzekaz
ników wpływa na
profil objawów pacjenta.
Neurotransmisja w zaburzeniach nastroju
- serotonina
wzory
- noradrenalina
- dopamina
Interakcje monoamin
Øð noradrenalina (NA) stymulujÄ…c receptory Ä…1-adrenergiczne nasila uwalnianie serotoniny (5-HT)
Øð noradrenalina (NA) stymulujÄ…c receptory Ä…2-adrenergiczne hamuje uwalnianie serotoniny (5-HT)
Øð serotonina (5-HT) stymulujÄ…c receptory serotoninowe 5HT2A i 5HT2C hamuje wydzielanie
noradrenaliny (NA) i dopaminy (DA)
Leki przeciwdepresyjne
Celem terapii jest całkowite ustąpienie objawów i utrzymanie tego poziomu poprawy, aby nie
doszło do nawrotu epizodu depresji wkrótce po jego ustąpieniu i aby zapobiegać kolejnym epizodom
depresji w przyszłości.
redukcja natężenia objawów depresji o około 50%
odpowiedz
terapeutyczna
eutymia (nastrój prawidłowy)
zamierzona odpowiedz

na farmakoterapiÄ™
dystymia
odpowiedz
częściowa
depresja
rozpoczęcie terapii
Odpowiedz
terapeutyczna
Øð ustÄ…pienie wszystkich objawów przez kilka miesiÄ™cy  remisja
Øð wyzdrowienie (6-12 miesiÄ™cy)
Øð nie można mówić o caÅ‚kowitym powrocie do zdrowia (możliwość nawrotu dolegliwoÅ›ci)
Klasyfikacja leków przeciwdepresyjnych
·ð TLPD  trójpierÅ›cieniowe leki p/depresyjne
·ð CPLP  czteropierÅ›cieniowe leki p/depresyjne
·ð SNRI  selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny/noradrenaliny
·ð SSRI  selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
·ð NRI  selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny
·ð MAOI  inhibitory monoaminooksydazy
·ð pozostaÅ‚e:
- trazodon
- nefazodon
TLPD  trójpierścieniowe leki p/depresyjne
Øð nieselektywne hamowanie wychwytu zwrotnego monoamin: noradrenaliny (NA) i serotoniny
(5-HT)
Øð antagonistyczny efekt wobec receptora histaminowego H1, muskarynowego M1 i
Ä…1-adrenergicznego
Øð blokada zależnych od napiÄ™cia kanałów sodowych
Øð dziaÅ‚anie antagonistyczne wobec receptorów 5HT2A i 5HT2C
Działanie zrównoważone na Przeważające działanie na NA Przeważające działanie na 5-HT
NA i 5-HT
- imipramina - protryptylina - klomipramina
- amitryptylina - dezypramina
- doksepina
zahamowanie wychwytu efekt przeciwdepresyjny
zwrotnego NA i 5-HT
blokada receptora niewyraz
ne widzenie, suchość w ustach, tachykardia, zatrzymanie
muskarynowego M1 moczu, wzmożenie ciśnienia śródgałkowego (niebezpieczne przy
jaskrze), upośledzenie pamięci i procesów poznawczych
blokada receptora sedacja, senność, zwiększenie masy ciała
histaminowego H1
blokada receptora ortostatyczne spadki ciśnienia
Ä…1-adrenergicznego
działania niepożądane są szczególnie nasilone u osób starszych
Øð podstawowym ograniczeniem stosowania TLPD nie jest brak skutecznoÅ›ci (wysoka aktywność
p/depresyjna), lecz działania niepożądane:
- zaburzenia przewodnictwa przedsionkowo-komorowego (warunkowane blokadÄ…
kanałów sodowych)
- w przypadku przedawkowania może dojść do groz
nych, zagrażających życiu zaburzeń
rytmu serca
Øð poprawa nastrojów depresyjnych ujawnia siÄ™ wyraz
nie dopiero po 2-3 tygodniach stosowania
Øð natomiast objawy antycholinergiczne i antyadrenergiczne wystÄ™pujÄ… szybko i sÄ… szczególnie
wyraz
ne na poczÄ…tku leczenia
CPLP  czteropierścieniowe leki p/depresyjne
- mianseryna
- mirtazapina
- maprotylina
MIANSERYNA
blokada presynaptycznych efekt przeciwdepresyjny
receptorów ą2-adrenergicznych i
postsynaptycznych 5-HT2
blokada receptora sedacja, senność i wzrost masy ciała
histaminowego H1
blokada receptora ortostatyczne spadki ciśnienia tętniczego krwi
Ä…1 adrenergicznego
MIRTAZAPINA
blokada presynaptycznego efekt przeciwdepresyjny
receptora Ä…2-adrenergicznego
blokada receptora sedacja, senność oraz zwiększenie masy ciała
histaminowego H1
blokada receptora ą1- ortostatyczne spadki ciśnienia tętniczego krwi
adrenergicznego
receptora postsynaptycznego efekt przeciwdepresyjny i przeciwlękowy
5-HT2A, 5-HT2C, pośrednia
stymulacja 5-HT3A
blokada receptora prewencja zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego
serotoninowego 5-HT3 (nudności, biegunki)
SNRI  selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny/noradrenaliny
nazwa leku stopień efekt okres blokowanie wychwytu zwrotnego
sedacji antycholi- półtrwania
NA 5-HT DA
nergiczny [godz.]
wenlafaksyna brak brak 3-11 ++ ++++ 0
duloksetyna niski niski 11-16 +++ +++ 0
Øð podobnie jak TLPD hamujÄ… wychwyt zwrotny 5-HT i NA, jednak nie majÄ… powinowactwa
do receptorów muskarynowych M1, histaminowych H1 oraz ą-adrenergicznych
Øð w zależnoÅ›ci od dawki charakteryzujÄ… siÄ™ różnym stopniem hamowania wychwytu
zwrotnego 5HT wobec hamowania wychwytu zwrotnego NA
Øð dziaÅ‚ania niepożądane:
- zawroty głowy
- bezsenność
- drżenia mięśniowe
SSRI  selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
nazwa leku stopień efekt okres blokowanie wychwytu zwrotnego
sedacji antycholi- półtrwania
NA 5-HT DA
nergiczny [godz.]
fluoksetyna brak brak 24-96 0 ++++ 0
sertralina brak brak 26 0 ++++ 0
citalopram brak brak 33 0 ++++ 0
Øð SSRI wywierajÄ… swoje dziaÅ‚anie terapeutyczne oraz niepożądane poprzez wzrost stężenia
serotoniny w synapsach niemal w każdym szlaku serotoninergicznym i praktycznie na każdym
receptorze serotoninergicznym
blokowanie wychwytu zwrotnego serotoniny, pośrednia efekt przeciwdepresyjny
stymulacja 5-HT1A
zwiększona aktywność serotoninergiczna w zwojach akatyzja, niepokój ruchowy
poprzez 5-HT2
nasilenie przewodnictwa serotoninowego w hipokampie doznania lękowe
i w korze limbicznej poprzez 5-HT2
nasilenie przewodnictwa serotoninowego w pniu mózgu bezsenność
poprzez 5-HT2
nasilenie aktywności 5-HT w układzie mezolimbicznym zaburzenia seksualne
i w neuronach w rdzeniu kręgowym poprzez 5-HT2
pobudzenie receptorów 5-HT3 w ośrodku wymiotnym nudności, wymioty, biegunnka
w mózgu i w przewodzie pokarmowym
NRI  selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny
nazwa leku stopień efekt okres blokowanie wychwytu zwrotnego
sedacji antycholi- półtrwania
NA 5-HT DA
nergiczny [godz.]
reboksetyna brak niski 13 ++++ 0 0
atomoksetyna brak niski 5 ++++ 0 0
działania niepożądane:
- bezsenność, zawroty głowy
- tachykardia
- suchość w ustach
zahamowanie wychwytu zwrotnego NA efekt przeciwdepresyjny (podobnie jak w
przypadku TLPD)
w niskich dawkach terapeutycznych wzrasta nudności, niepokój, zaburzenia seksualne,
aktywność serotoninergiczna bezsenność (podobnie jak SSRI)
średnie i wysokie dawki powodują zwiększoną nadciśnienie tętnicze oraz nasilenie objawów
aktywność układu współczulnego spotykanych przy niskich dawkach (bezsenność,
niepokój, nudności i bóle głowy)
nasilenie przewodnictwa w układzie nudności
dopaminergicznym
MAOI-A  inhibitory monoaminooksydazy
MAOI-B  inhibitory monoaminooksydazy
przedstawiciele MAOI:
Øð moklobemid  odwracalny IMAO-A
Øð selegelina  odwracalny IMAO-B
Øð tranylcypromina  nieodwracalny IMAO-A,B
działania niepożądane:
Øð bezsenność, bóle gÅ‚owy
Øð zaburzenia hematologiczne
Øð dolegliwoÅ›ci żoÅ‚Ä…dkowo-jelitowe
MOKLOBEMID
Øð odwracalny IMAO-A
Øð nie powoduje reakcji tyra minowej
Øð niebezpieczne interakcje lekowe:
- nigdy nie należy łączyć leków silnie hamujących wychwyt zwrotny serotoniny SSRI,
SNRI oraz TLPD (szczególnie klomipraminy) z IMAO
- należy unikać stosowania opioidów blokujących wychwyt zwrotny serotoniny
(metadon, tramadol)
TRANYLCYPROMINA
Øð powoduje reakcjÄ™ tyraminowÄ… (przeÅ‚om nadciÅ›nieniowy)
Øð tyramina nasila dziaÅ‚anie noradrenaliny (tyramina należy do tej samej grupy, co amfetamina)
Øð znajduje siÄ™ w serach, czerwonym winie, czekoladzie
Zespół serotoninowy
Øð każdy lek blokujÄ…cy wychwyt zwrotny serotoniny podany z IMAO może potencjalnie wywoÅ‚ać
śmiertelny zespół serotoninowy (wzrost synaptycznego stężenia serotoniny)
Øð objawy:
- hipertermia
- śpiączka
- drgawki
- uszkodzenie mózgu
- zapaść sercowo-naczyniowa
- zgon
Atypowe (pozostałe) leki przeciwdepresyjne  NEFAZODON
NEFAZODON
zahamowanie wychwytu zwrotnego serotoniny i efekt przeciwdepresyjny
blokada postsynaptycznych receptorów 5-HT2
słabe hamowanie wychwytu zwrotnego NA i niewielkie wahania ciśnienia tętniczego
blokada ą1-adrenoreceptorów
nasilenie aktywności 5-HT w pniu mózgu bezsenność
czynny metabolit leku (mCPP) w wypadku lęk
stosowania dużych dawek
TRAZODON
zahamowanie wychwytu zwrotnego 5-HT i efekt przeciwdepresyjny
blokowanie postsynaptycznych receptorów 5-HT2
blokada receptorów histaminowych H1 sedacja i senność
blokada receptora ą1-adrenergicznego ortostatyczne spadki ciśnienia
Skuteczność leków przeciwdepresyjnych
Øð LPD sÄ… skuteczne u 65-75% pacjentów z depresjÄ…
Øð wÅ‚aÅ›ciwej oceny skutecznoÅ›ci LPD można dokonać po 4-6 tygodniach podawania leku we
właściwej dawce