Prace poglądowe
Tumors of the mammary gland in dogs and
cats. Part I. Incidence, etiology, clinical signs Nowotwory gruczołu sutkowego u psów
and morphology
i kotów. Część I. Występowanie,
Sapierzyński R. " Department of Clinical
przyczyny, objawy kliniczne i wygląd
Sciences, Faculty of Veterinary Medicine, Warsaw
Agricultural University.
makroskopowy
Neoplasms of the mammary gland are among the
most common tumors of female dogs and cats. The
annual incidence rate has been estimated at 198 260 Rafał Sapierzyński
and 24,5 per 100 000 female dogs and cats, respec-
tively. In bitches it can be estimated that approxima- z Katedry Nauk Klinicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w Warszawie
tely 30 50% of surgically excised mammary tumors
are malignant, but in queens malignant neoplasms ka sposobów, między innymi na: histoge- Postacie szczególne raków (special
are recognized more often (80 95% of all mamma- netyczny, histologiczny i prognostyczny. types of carcinomas) nie należą do żadnej
ry gland tumors). The protective effect of early ova- W przypadku guzów złośliwych najbardziej z wyżej opisanych grup złośliwych nowo-
riectomy in both species is well known, but in dogs przydatny wydaje się podział uwzględnia- tworów nabłonkowych i obejmują raki:
even later spaying seems to reduce the risk for be- jący stopień ich złośliwości, jednocześnie wrzecionowatokomórkowe, z różnicowa-
nign tumors development. The median age for tu- dający możliwość chociażby wstępnego niem płaskonabłonkowym, śluzowe oraz
mors manifestation is between 9 11 years in bitches określenia zachowania się guza. W pod- raki bogate w tłuszcz (1). Do złośliwych
and 10 11 years in queens. Siamese cats, spaniels, ręczniku dotyczącym nowotworów wystę- nowotworów stwierdzanych w obrębie
poodles, dachshunds, German shepherd and hunting pujących u zwierząt domowych uwzględ- gruczołu sutkowego u suk i kotek nale-
breeds seem to be predisposed. The clinical presenta- niono taką właśnie klasyfikację, która po- żą niesklasyfikowane mięsaki (sarcoma),
tion of canine and feline mammary tumors is variab- wstała w oparciu o obserwacje prowadzone włókniakomięsaki (fibrosarcoma), kost-
le. They can occur as solitary or multiple neoplasms na zwierzętach z różnymi typami histolo- niakomięsaki (osteosarcoma) i mięsako-
and if multiple they can be of the homogenous or gicznymi nowotworów gruczołu sutkowego raki (carcinosarcoma), w których zarów-
heterogenous histological type. In bitches glands 4 (1). Najpowszechniej diagnozowanymi zło- no składnik nabłonkowy, jak i mezenchy-
and 5 are most often affected, probably due to the śliwymi nowotworami gruczołu sutkowego malny wykazują cechy złośliwości (złośliwe
grater volume of mammary tissue in these parts. The u psów i kotów są nowotwory pochodzenia guzy mieszane; 1).
clinical behaviour ranges from well-circumscribed no- nabłonkowego, czyli raki. Guzy mogą wy- Niezłośliwe nowotwory sutka stwierdza-
dules with a stationary growth to large and someti- wodzić się tak z komórek produkujących ne są dość często u suk i raczej rzadko u ko-
mes ulcerated tumors. wydzielinę gruczołu mlekowego (komórek tek. Do najpowszechniej stwierdzanych na-
gruczołowych), jak i komórek pokrywają- leżą gruczolaki złożone (complex adeno-
Keywords: dog, cat, mammary gland tumors, cli- cych przewody wyprowadzające. ma), w których, oprócz komórek nabłonka
nical signs. Rak miejscowy (rak śródnabłonkowy, gruczołowego, stwierdza się też wrzecio-
rak w miejscu, rak in situ, noninfiltrating nowatego lub gwiazdkowatego kształtu ko-
carcinoma in situ) jest typem nowotwo- mórki przypominające komórki mioepite-
ruczoły sutkowe (glandula mamma- ru złośliwego, który rokuje najlepiej. Nie- lium. Gruczolaki proste (simple adenoma)
Gria) albo sutki (mammae) powsta- stety, u zwierząt domowych czyste raki utworzone są bądz
z tworzącego cewki na-
ją wskutek skupienia wielkiej liczby zmo- in situ zdarzają się rzadko, są zazwyczaj błonka gruczołowego lub też litych struktur
dyfikowanych gruczołów apokrynowych stwierdzane przypadkowo w badaniu hi- zbudowanych z komórek o kształcie wrze-
o budowie pęcherzykowo-cewkowej. U suk stopatologicznym jako towarzyszące ra- cionowatym (myoepithelioma). Niezłośli-
przybierają postać samodzielnych gruczo- kom naciekającym. Komórki nowotwo- we guzy mieszane (benign mixed tumor),
łów sutkowych, które w liczbie 8 10 leżą rowe w tym przypadku mnożą się jedynie w odróżnieniu od gruczolaków złożonych,
po obu stronach kresy białej, na dolnej po- w obrębie nabłonka, nie naciekają błony zawierają dodatkowo ogniska utworzo-
wierzchni klatki piersiowej i brzucha. Pod- podstawnej i nie wnikają do tkanki łącz- ne z tkanki mezenchymalnej, między in-
stawową jednostką funkcjonalną sutków są nej podścieliska. nymi chrząstki, kości, ewentualnie tkan-
pęcherzyki wydzielnicze utworzone z na- Raki złożone (complex carcinomas) ki tłuszczowej. Do rzadziej opisywanych
błonka gruczołowego jednowarstwowe- występują dość powszechnie u psów i są niezłośliwych guzów nabłonkowych nale-
go, którego wygląd zależny jest od statusu raczej rzadkie u kotów, cechują się tym, że żą gruczolaki podstawne (basaloid ade-
hormonalnego samicy. Pęcherzyki wydziel- w skład miąższu guza wchodzą, oprócz ty- noma), włókniakogruczolaki (fibroade-
nicze w stanie aktywności produkują wy- powego nabłonka wydzielniczego, komórki noma) i brodawczaki przewodów wypro-
dzielinę (siarę bądz
mleko), która przewo- wrzecionowate (komórki mioepitelium). wadzających (duct papilloma).
dami wyprowadzającymi, ku przewodom Raki proste (simple carcinomas) to W przypadku raków gruczołu mlekowe-
mlekonośnym, jest transportowana na ze- najpowszechniejsze nowotwory złośliwe go u suk i kotek opracowano system stop-
wnątrz. Pęcherzyki wydzielnicze otoczone gruczołu mlekowego zarówno u psów, niowania zróżnicowania histologicznego,
są przez komórki mioepitelialne, których jak i u kotów, których jedynym składni- w którym pod uwagę bierze się takie cechy
zadaniem jest wyciskanie wyprodukowa- kiem miąższu jest nabłonek gruczołowy. mikroskopowe, jak tworzenie cewek przez
nej wydzieliny na zewnątrz. Ze względu na budowę histologiczną raki komórki miąższu, aktywność mitotyczna
proste dzielą się na raki: cewkowo-brodaw- komórek oraz stopień pleomorfizmu jądro-
Klasyfikacja nowotworów kowate (tubulopapillary carcinoma), lite wego (tab. 1). Powyższy system oceny stop-
(solid carcinoma), sitowate (cribriform car- nia złośliwości guzów sutka, jeśli uwzględ-
Nowotwory gruczołu sutkowego u domo- cinoma) oraz niezróżnicowane (raki ana- nia wszystkie podane cechy łącznie, ma
wych mięsożernych klasyfikowano na kil- plastyczne, anaplastic carcinoma). znaczenie prognostyczne (1).
Życie Weterynaryjne " 2007 " 82(2)
114
Prace poglądowe
Tabela 1. System oceny stopnia złośliwości histologicznej raków gruczołu mlekowego u suk i kotek (1)
Cecha Stopień
1. Tworzenie cewek. Cewki dobrze wykształcone (1 punkt); umiarkowana liczba i wykształcenie cewek (2 punkty); niewiele 1, 2, 3
wykształconych cewek lub brak cewek (3 punkty).
2. Hiperchromazja i aktywność mitotyczna. Hiperchromazja i figury podziałów mitotycznych widoczne okazjonalnie (1 punkt); 1, 2, 3
2 3 figury podziałów mitotycznych w polu widzenia, umiarkowane cechy hiperchromazji (2 punkty); powyżej 3 figury podziałów
mitotycznych i dobrze wyrażona hiperchromazja (3 punkty).
3. Polimorfizm jąder komórkowych (różny kształt i wielkość jąder komórkowych). Jądra komórkowe jednolitego kształtu i wielkości 1, 2, 3
(1 punkt); pleomorfizm średniego stopnia (2 punkty); wyraz
ny pleomorfizm jąder komórkowych (3 punkty).
Suma punktów z poszczególnych cech określa stopień złośliwości histologicznej
Całkowity wynik (suma stopni) Stopień złośliwości histologicznej
3 5 I stopień
6 7 II stopień
8 9 IIII stopień
Występowanie jawienie się jednocześnie ognisk transfor- samców, u których występowanie oszaco-
macji nowotworowej de novo w kilku miej- wano na 0 2,7% analizowanych przypad-
Dla praktykującego lekarza weterynarii nie- scach bądz
też ma miejsce rozsiew mno- ków (cyt. 2).
wątpliwy jest fakt, że guzy w obrębie gru- gich przerzutów, najczęściej drogą naczyń U suk nie wykazano jak dotąd protek-
czołu mlekowego tak u suk, jak i u kotek są limfatycznych, z jednego ogniska gruczo- cyjnego wpływu wcześniej przebytej cią-
szczególnie częstym i istotnym problemem lakoraka w obrębie kilku sutków. ży na rozwój guzów sutka, ani zależności
klinicznym. Jednakże niezwykle trudne jest Guzy gruczołu sutkowego to drugie pomiędzy regularnością cyklu płciowego
precyzyjne ustalenie częstości ich wystę- pod względem częstości występowania no- a ich rozwojem. Niejasny jest też związek
powania oraz określenie stosunku zmian wotwory u psów (około 13,4% wszystkich pomiędzy wcześniej przebytą ciążą uro-
złośliwych do niezłośliwych. W wielu przy- zmian nowotworowych) i jednocześnie naj- joną a pojawianiem się tych nowotworów.
padkach bowiem w praktyce weterynaryj- powszechniejsze nowotwory stwierdza- W większości badań nie wykazano takich
nej, odwrotnie niż to jest w onkologii ludz- ne u samic tego gatunku (nawet do 41,7% zależności, ale w jednym stwierdzono wyż-
kiej, wiele zmian stwierdzanych klinicznie wszystkich nowotworów zdiagnozowanych sze ryzyko rozwoju guzów u suk, u któ-
u zwierząt nie podlega precyzyjnej diag- u suk nie poddanych sterylizacji). Szacu- rych wcześniej pojawiały się tego rodzaju
nozie i jest usuwane chirurgicznie bez wy- je się, że nawet u 20% suk w ciągu ich ży- zaburzenia (1, 2). Długotrwałe stosowa-
konania badania histopatologicznego. Od- cia dojdzie do rozwinięcia się nowotworu nie progestagenów w celach antykoncep-
nosi się to szczególnie do guzków małych, złośliwego w obrębie gruczołu sutkowe- cyjnych zwiększa ryzyko rozwoju niezło-
które klinicznie nie wykazują agresywne- go (2, 3, 4). W jednym z badań obejmują- śliwych rozrostów gruczołu sutkowego,
go wzrostu i przez długi okres się nie po- cym dużą populację laboratoryjnych beagli a w pewnych badaniach wykazano także
większają. Przykładowo, badania pocho- (samic) poddawanych naświetlaniu niski- taką zależność w stosunku do guzów zło-
dzące z ośrodków na zachodzie Europy mi dawkami promieniowania gamma, do śliwych (3, cyt. 4).
(gdzie do badania trafia większość nawet rozwoju zmian nowotworowych w obrę- Średnia wieku suk z rozpoznanym gu-
małych i łagodnych klinicznie guzów sut- bie gruczołu sutkowego doszło aż w 71% zem gruczołu sutkowego wynosi ok. 9 11
ka) wykazały, że jedynie około 30% zmian przypadków (5). Tak duże rozpowszech- lat, ale już w wieku 6 7 lat ryzyko pojawie-
rozrostowych usuwanych z gruczołu sut- nienie guzów sutka u psów stwierdzane nia się tych zmian jest wysokie (2, 6, 7, 8).
kowego u suk ma charakter złośliwy, za- było w badaniach wykonywanych daw- Pojawienie się nowotworu złośliwego u suk
równo pod względem histopatologicznym, niej bądz
w krajach, gdzie wczesna stery- młodszych niż 5-letnie jest mało prawdo-
jak i klinicznym. Inaczej wygląda sprawa lizacja nie jest powszechnie stosowana. podobne. Jeżeli już dojdzie do rozwoju guza
w naszych warunkach, gdzie zdecydowa- Określono także, że corocznie stwierdza u młodszych samic, to z reguły mają one
na większość guzów gruczołu sutkowego się ok. 198 260 przypadków nowotwo- charakter nowotworu niezłośliwego bądz

u psów, przesyłanych do badania histopato- rów sutka na 100 000 zwierząt (1, 2). Prak- zmian o charakterze nienowotworowym
logicznego (tym samym ostatecznie zdiag- tyka wczesnej sterylizacji psów wydatnie (2, 9). Do ras psów, które są predyspono-
nozowanych) ma charakter gruczolakora- zmniejszyła częstość występowania oma- wane do rozwoju guzów gruczołu sutko-
ków (zdecydowanie ponad 50%). Należy wianych zmian i tak ryzyko pojawienia się wego należą spaniele, pudle, jamniki, ow-
w związku z tym zakładać, że wiele zmian, nowotworów złośliwych wynosi 0,5% u suk czarki niemieckie, maltańczyki, szkockie
szczególnie niewielkich, o łagodnym prze- poddanych kastracji przed pierwszą ciecz- teriery i pointery. Z kolei owczarki collie
biegu klinicznym, i jak się wydaje niezłośli- ką, zwiększa się do 8% u samic wysteryli- oraz boksery należą do ras, u których ry-
wego charakteru, nie stanowi przedmiotu zowanych po pierwszej cieczce oraz wzra- zyko pojawienia się tych zmian jest mniej-
zainteresowania zarówno właścicieli zwie- sta do 26%, gdy zabieg wykonano po wy- sze (1, 8). W jednym z badań guzy stwier-
rząt, jak i lekarzy weterynarii. stąpieniu drugiej cieczki (cyt. 4). Według dzano częściej u psów ras myśliwskich,
Dość często, zarówno u suk, jak i u ko- innych danych owariohisterektomia wy- w porównaniu do bokserów i chihuahua,
tek, stwierdza się obecność zmian mno- konana w póz
niejszym okresie (po trze- a w innych ryzyko pojawienia się nowotwo-
gich, nierzadko różnego typu histologicz- ciej cieczce, w wieku powyżej 2,5 roku) ru było większe u psów rasowych, w po-
nego i zachowania biologicznego. Stwier- nie wpływa na częstości pojawienia się no- równaniu do mieszańców (cyt. 2).
dzano bowiem jednoczesne występowanie wotworów złośliwych gruczołu sutkowe- Wszystkie spośród złośliwych nowotwo-
zarówno przednowotworowych zmian dys- go, ale w dalszym ciągu zmniejsza ryzyko rów gruczołu sutkowego mają możliwość
plastycznych, nowotworów niezłośliwych, rozwoju zmian niezłośliwych (cyt. 3). No- dawania przerzutów. Raki i gruczolaki dają
jak i mnogich zmian złośliwych. W tym wotwory gruczołu sutkowego zdecydowa- przerzuty zazwyczaj drogą naczyń limfa-
ostatnim przypadku może chodzić o po- nie rzadziej niż u suk stwierdza się u psów tycznych, tak więc ogniska wtórne stwier-
Życie Weterynaryjne " 2007 " 82(2)
115
Prace poglądowe
Tabela 2. Częstość występowania poszczególnych typów histologicznych nowotworów gruczołu mlekowego jawienie się nowotworów sutka. Według
u suk (3) badań Dorna i wsp. ryzyko pojawienia się
nowotworów gruczołu sutkowego u kotek
Typ histologiczny Częstość występowania (%) poddanych sterylizacji w wieku 6 miesięcy
jest o około 7 razy mniejsze niż u samic nie
Nowotwory niezłośliwe (51%)
poddanych temu zabiegowi (cyt. 3). Stery-
lizacja kotki przed 6, 12 i 24 miesiącem ży-
 niezłośliwe guzy mieszane 45,5
cia zmniejsza ryzyko rozwoju nowotwo-
 gruczolaki proste 5,0
rów gruczołu sutkowego o odpowiednio
91, 86 i 11% (11). Nie stwierdzono wpływu
 niezłośliwe nowotwory mezenchymalne 0,5
wcześniejszych ciąż na pojawianie się gu-
Nowotwory złośliwe (49%)
zów sutka u kotek. Do czynników zwięk-
szających częstość występowania zarówno
 raki lite 16,9
złośliwych, jak i niezłośliwych guzów sut-
ka należy regularne (okazyjne lub okreso-
 gruczolakoraki cewkowe 15,4
we stosowanie tych leków nie ma takiego
 gruczolakoraki brodawkowate 8,6
wpływu) stosowanie w celach antykoncep-
cyjnych leków zawierających w swym skła-
 raki anaplastyczne 4,0
dzie progestageny lub połączenie proges-
 mięsaki 3,1
tagenów i estrogenów (12).
U kotek zdecydowanie częściej w ob-
 mięsakoraki (złośliwe guzy mieszane) 1,0
rębie gruczołu sutkowego rozpoznaje się
guzy złośliwe niż rozrosty o charakterze
dza się najczęściej w regionalnych i bar- sutka u psów należy rozszerzenie prze- niezłośliwym i według różnych danych no-
dziej odległych węzłach chłonnych oraz wodów wyprowadzających (mammary wotwory złośliwe stanowią od 80 do 95%
w płucach (6), chociaż rozsiew może mieć duct ectasia). Wprawdzie rozszerzenia te spośród wszystkich usuwanych chirurgicz-
miejsce do różnych narządów wewnętrz- nie są u suk stwierdzane zbyt często (oko- nie nowotworów (1, 3). W większości przy-
nych, także kości i mózgu (3, 4). Guzy po- ło 3% wszystkich przypadków), to jednak padków guzy gruczołu mlekowego mają
wstające w 1 i 2 sutku dają przerzuty do są przyczyną połowy (48%) niezapalnych charakter gruczolakoraków, zdecydowa-
węzłów chłonnych pachwinowych tej sa- i nienowotworowych guzów gruczołu sut- nie rzadziej opisuje się mięsaki, raki pła-
mej strony, a zmiany rozwijające się 4 i 5 kowego (9). Stwierdzane bywają u suk nie- skonabłonkowe i raki śluzowe.
sutku  do węzłów chłonnych pachwino- co młodszych niż u tych z guzami nowo- Spośród zmian niezłośliwych, które sta-
wych powierzchownych. W przypadku tworowymi (średnia wieku 6 lat), niekiedy nowią około 15% guzów sutka, u kotek naj-
nowotworów zlokalizowanych w 3 sut- bardzo młodych, zarówno sterylizowanych, częściej opisuje się gruczolaki (proste lub
ku ognisk wtórnych można się spodzie- jak i niesterylizowanych (9). złożone), włókniakogruczolaki i brodaw-
wać w węzłach chłonnych pachwinowych, Występowanie poszczególnych typów czaki (3, 4). Ponadto w obrębie gruczołu
jednak możliwa jest także ich obecność złośliwych i niezłośliwych nowotworów mlekowego kotek obserwuje się różnego
w węzłach pachwinowych powierzchow- gruczołu sutkowego u suk przedstawio- rodzaju rozrosty tła nienowotworowego
nych (4). Przerzuty i wznowy pojawiają się no w tabeli 2. i niezapalnego. Do zmian tych należą roz-
u 35 50% suk, u których wycięto guz złośli- Nowotwory gruczołu sutkowego stano- rosty nabłonka przewodów wyprowadza-
wych o charakterze gruczolakoraka (5, 6). wią około 17% spośród wszystkich rozpo- jących, rozrost zrazikowy nabłonka gru-
Mięsaki i mięsakoraki gruczołu sutkowego znawanych zmian nowotworowych u ko- czołowego oraz rozrost nabłonka gruczo-
wydają się mieć wyższy potencjał dawania tek (rocznie stwierdza się około 25,4 przy- łowego, jak i tkanki łącznej zrębu. Rozrost
przerzutów odległych. Według badań kra- padków na 100 000 kotek) i jednocześnie gruczolakowłóknisty (fibroadenomatoza)
jowych ogniska wtórne rozwiną się w cią- 12% guzów rozpoznawanych u tego gatun- jest hormonalnym, niezapalnym i nieno-
gu roku u 80% wcześniej operowanych sa- ku zwierząt (zarówno samic, jak i samców; wotworowym rozrostem zarówno tkan-
mic, chociaż inni autorzy stwierdzili prze- rocznie stwierdza się około 12,8 przypad- ki gruczołowej, jak i podścieliska, stwier-
rzuty w 100% przypadków (5, 6). Niektóre ków na 100 000 kotów). Są to trzecie pod dzanym najczęściej u młodych kotek, tuż
cechy nowotworu odpowiedzialne za jego względem częstości występowania, po gu- po okresie rujowym (niekiedy pierwsza
złośliwy charakter wynikają między inny- zach skóry i chłoniakach, nowotwory roz- ruja bywa niezauważona, co może suge-
mi z braku lub redukcji ekspresji białek poznawane u kotów. U kocurów guzy sut- rować, że proces pojawił się jeszcze przed
odpowiedzialnych za wzajemne przyle- ka rozpoznawane są wyjątkowo rzadko, je- pierwszą rują; 3) lub w okresie okołoporo-
ganie komórek nabłonkowych  E kadhe- dynie poniżej 1% zmian w obrębie gruczołu dowym. Notowano też przypadki fibroa-
ryn. Wykazano bowiem, że guzy, których sutkowego u kotów opisano u samców (10). denomatozy zarówno u kotek, jak i kocu-
komórki nie mają zdolności syntezy tych Średnia wieku kotek z guzami sutka według rów, które leczone były z użyciem proges-
białek, charakteryzują się bardziej nacie- różnych badań waha się w granicach 10 12 tagenów (13).
kowym wzrostem, mają zdolność do inwa- lat, a zakres wieku, w którym zmiany te po- Guzy złośliwe najczęściej powstają
zji naczyń limfatycznych i krwionośnych jawiają się po raz pierwszy wynosi od 9 mie- w obrębie sutków pachwinowych i pier-
(7). Zmniejszenie ekspresji kadheryn wy- sięcy do 23 lat (cyt. 1). Wydaje się, że kot- siowych, a do rozsiewu procesu docho-
kazano w guzach, które klinicznie sugeru- ki rasy syjamskiej są predysponowane do dzi najczęściej drogą naczyń limfatycz-
ją bardziej złośliwe zachowanie kliniczne, rozwoju nowotworów gruczołu sutkowe- nych i to zarówno w obrębie samej tkan-
czyli te, które osiągnęły większe rozmiary, go, a ponadto guzy pojawiają się u zwierząt ki gruczołowej, jak i regionalnych węzłów
uległy owrzodzeniu bądz
dały przerzuty do młodszych (około 9 lat) niż w przypadku in- chłonnych (powierzchownych pachwino-
regionalnych węzłów chłonnych (7). nych ras i zwierząt nierasowych (10). wych, pachowych i mostkowych). Możli-
Do częściej stwierdzanych nienowo- Podobnie jak u suk, także u kotek wczes- we jest także rozprzestrzenianie się wtór-
tworowych zmian guzowatych w obrębie na chirurgiczna sterylizacja wpływa na po- nych ognisk nowotworowych drogą naczyń
Życie Weterynaryjne " 2007 " 82(2)
116
Prace poglądowe
krwionośnych. Przerzuty do regionalnych
węzłów chłonnych u kotek w chwili ustale-
nia ostatecznego rozpoznania złośliwego
nowotworu gruczołu mlekowego stwier-
dza się w 25% przypadków (10, 14). Prze-
rzuty odległe obserwuje się najczęściej
w płucach, rzadziej wątrobie, śledzionie,
opłucnej, mózgu i kościach. Badania wy-
konane na materiale sekcyjnym wykazały
obecność przerzutów do miejsc odległych
w 93% przypadków, w tym do płuc w 76%
przypadków, do opłucnej w 40% przypad-
ków (10, 14).
Przyczyny
Powszechnie znany jest fakt hormonoza-
leżności nowotworów gruczołu sutkowe-
go, co sugeruje, że czynniki hormonalne
mogą mieć wpływ na pojawianie się i roz- Ryc. 1. Obraz makroskopowy guza gruczołu sutkowego w postaci grubościennej torbieli, guz był wypełniony bru-
wój tego typu guzów. Najistotniejszym, po- natnym, mętnym, śluzowo-surowiczym płynem. W tym przypadku badanie palpacyjne wskazywało na obecność
pierającym ten pogląd faktem jest ochron- twardego litego guza
ny wpływ wczesnej sterylizacji, tak suk, jak
i kotek na rozwój nowotworów sutka (15). go u suk żywionych dietą wysokotłuszczo- wodzą się z tkanki gruczołowej, stwierdza
Wiadomo również, że egzogenne hormony wą, ani u suk, które były otyłe na rok przed się je głęboko pod skórą. Zdecydowanie
płciowe (co opisano powyżej) przyczyniają rozwojem pierwszych guzów (cyt, 4). Do- rzadziej miejscem ich wyjścia jest nabłonek
się do wzrostu częstości nowotworów gru- datkowo stwierdzono też, że rokowanie dla przewodów wyprowadzających i w takich
czołu sutkowego u obu gatunków zwierząt. psów z guzem sutka było korzystniejsze przypadkach zmiany mogą być powiązane
Hormony płciowe żeńskie, a w szczegól- (dłuższe okresy przeżycia), kiedy zwierzę z brodawką sutkową. W większości przy-
ności progesteron, cechują się aktywnoś- otrzymywało dietę niskotłuszczową i wy- padków (około 65 70%) nowotwory loka-
cią mitogenną w stosunku do komórek gru- sokobiałkową, w porównaniu do osobni- lizują się w 4 i 5 sutkach, co ma najprawdo-
czołu sutkowego (pobudzają podziały ko- ków karmionych dietą niskotłuszczową podobniej związek z większą ilością tkanki
mórek wydzielniczych miąższu gruczołu i niskobiałkową (cyt. 4). gruczołowej w tym miejscu, większą pro-
oraz komórek mioepitelium), z kolei estro- Nie potwierdzono, jak dotąd, przyczy- dukcją mleka i silniejszym wpływem czyn-
geny pobudzają wzrost komórek w obrębie nowej roli wirusów na rozwój guzów gru- ników hormonalnych na dzielące się ko-
przewodów wyprowadzających (3). Pod- czołu sutkowego u zwierząt, chociaż w wie- mórki gruczołowe (3, 6, 8).
wyższony poziom receptorów dla proge- lu przypadkach wykazano obecność wi- Obraz kliniczny nowotworów złośli-
steronu i estrogenów stwierdzono w wielu rionów bądz
antygenów wirusa białaczki wych i niezłośliwych bywa najczęściej od-
przypadkach niezłośliwych rozrostów sut- kotów (30,6% analizowanych przypadków) mienny, choć nigdy nie powinien być czyn-
ka, jednak w zmianach o charakterze zło- w próbkach pochodzących z kocich raków nikiem rozstrzygającym o diagnozie. No-
śliwym nie jest to już tak częste (recepto- sutka (cyt. 1). Promieniowanie rentgenow- wotwory niezłośliwe to najczęściej małe,
ry dla hormonów płciowych znaleziono skie nie wpływa na wzrost występowania dobrze odgraniczone od otoczenia guzki,
w mniej niż połowie próbek pochodzących omawianych guzów u psów i kotów, ale zazwyczaj wzrastające w powolnym tem-
z tych zmian), a w próbkach tkanek pocho- w jednym z badań wykazano, że u suk na- pie. Guzy te mają najczęściej twardą kon-
dzących z ognisk przerzutowych stwier- rażonych na to promieniowanie nowotwo- systencję, niekiedy bardzo twardą (ogniska
dzano je najrzadziej (8, 16). Taka sytuacja ry pojawiały się we wcześniejszym okre- kostnienia), ale bywają też miękkie i fluk-
wskazuje na zmniejszającą się hormonoza- sie życia (18). tuujące. W części przypadków, tak zmiany
leżność nowotworów gruczołu sutkowego złośliwe, jak i niezłośliwe, przybierają po-
wraz z progresją zmian ku bardziej złośli- Objawy kliniczne stać grubościennej torbieli (jedno- lub wie-
wemu fenotypowi (3). Za udziałem czyn- lojamowej), wypełnionej mętnym, surowi-
ników hormonalnych w etiopatogenezie Guzy gruczołu sutkowego u suk przybie- czo-śluzowym płynem (ryc. 1). W przypadku
guzów gruczołu sutkowego przemawia też rają postać pojedynczych (w większości zmian złośliwych wzrost guza jest szybki,
fakt, że u samców guzy te pojawiają się naj- przypadków) lub mnogich zmian zlokali- niekiedy bardzo szybki, z możliwością po-
częściej u osobników z czynnym hormo- zowanych w obrębie gruczołu. Zwierzęta jawienia się ognisk martwicy w masie guza
nalnie nowotworem jądra (4). są najczęściej w średnim wieku lub starsze, lub owrzodzenia powierzchni skóry ponad
Pewien wpływ na rozwój guzów gru- niesterylizowane bądz
poddane zabiego- guzem. Nowotwór ma najczęściej mało wy-
czołu mlekowego u suk przypisuje się die- wi w wieku powyżej 2 lat. Powodem kon- raz
ne granice, jest nieprzesuwalny wzglę-
cie. Ryzyko rozwoju tych nowotworów jest sultacji jest zazwyczaj stwierdzenie przez dem podłoża, ani leżącej ponad nim skóry.
większe u samic, które w młodości (w wie- właściciela deformacji w obrębie gruczołu W przypadku gdy ma miejsce bardzo in-
ku 9 12 miesięcy) były otyłe oraz u suk, sutkowego, niekiedy jednak (odnosi się to, tensywny wzrost nowotworu i naciekanie
których dieta składała się z produktów do- szczególnie do małych guzków) są one od- naczyń limfatycznych, jego komórki mogą
mowych (dieta bogata w czerwone mię- krywane przypadkowo u zdrowego zwie- czopować naczynia limfatyczne, zaburzony
so), w porównaniu do otrzymujących kar- rzęcia doprowadzonego na okresowe ba- zostaje przepływ limfy i rozwija się tzw. rak
mę przygotowaną komercyjnie (3, 17). Nie danie bądz
szczepienie. Zmiany mnogie zapalny (inflammatory carcinoma). Typo-
stwierdzono natomiast podwyższonego ry- mogą pojawić się w tym samym czasie lub wymi objawami tego stanu jest znacznego
zyka do rozwoju guzów gruczołu sutkowe- też jedne po drugich. Guzki najczęściej wy- stopnia obrzęk zapalny dużych partii gru-
Życie Weterynaryjne " 2007 " 82(2)
117
Prace poglądowe
zaczerwienieniu bądz
zasinieniu, a obrzęk
może obejmować także kończyny mied-
niczne, dość często dochodzi do owrzo-
dzenia skóry ponad zmianą, z której może
wydobywać się krew (3).
Piśmiennictwo
1. Misdorp W.: Tumors of the mammary gland. W: Meu-
ten D. J. (edit) Tumors in Domestic Animals. 4th ed., Iowa
State Press, Iowa 2002, s. 575 606.
2. Alenza P., Pena L., Del Castillo N., Nieto A. I.: Factors in-
fluencing the incidence and prognosis of canine mamma-
ry tumors. J. Small Anim. Pract. 2000, 41, 287 291.
3. Rutteman G. R., Withrow S. J., MacEwen E. G.: Tumors
of the mammary gland. W: Small Animal Clinical Onco-
logy. Withrow S. J., MacEwen E. G. (edit), 3rd ed., Phila-
delphia 2001, s. 455 477.
4. Sorenmo K.: Canine mammary gland tumors. Vet. Clin.
Small Anim. 2003, 33, 573 596.
5. Benjamin S. A., Lee A. C., Saunders W. J.: Classification
and behavior of canine mammary epithelial neoplasms
based on life-span observations in beagles. Vet. Pathol.
1999, 36, 423 436.
Ryc. 2. Nietypowy obraz kliniczny raka gruczołu sutkowego. U tego pacjenta wieloogniskowy rozsiew nowotworu
6. Szczubiał M., Dąbrowski R., Śmiech A., A
opuszyński W.,
do skóry był pierwszym zaobserwowanym przez właściciela objawem klinicznym
Wawron W., Kusy R., Iwanicki R.: Efficacy of some clinical
factors on prognosing the course of malignant mammary
tumors in bitches. Medycyna Wet. 2004, 60, 160 164.
czołu mlekowego, jedno- lub obustronny, obecność dużych, owrzodziałych i związa-
7. Matos A. J. F., Lopes C., Carvalheira J., Santos M., Rut-
obejmujący niekiedy kończyny miednicz- nych ze skórą i podłożem guzów wiąże się teman G. R., Gartner F.: E-cadherin expression in canine
malignant mammary tumors: relationship to other cli-
ne, a same masy nowotworowe są trud- z gorszym rokowaniem (4). Z kolei nie zna-
nico-pathological variables. J. Comp. Pathol. 2006, 134,
ne do odróżnienia od obrzękniętej tkan- leziono związku pomiędzy lokalizacją no-
182 189.
ki gruczołowej (3). W przypadku masyw- wotworu w gruczole mlekowym oraz licz- 8. Yang W. Y., Liu C. H., Chang C. J., Lee C. C., Chang K.
J., Lin C. T.: Proliferative activity, apoptosis, and expres-
nego rozsiewu komórek nowotworowych bą guzków stwierdzonych w czasie rozpo-
sion of oestrogen receptors and Bcl-2 oncoprotein in ca-
w łożysku naczyń limfatycznych dochodzi znania a charakterem zmiany.
nine mammary gland tumors. J. Comp. Pathol. 2006, 134,
74 83.
do zapalenia naczyń chłonnych tła nowo- Najczęstszą przyczyną doprowadzenia
9. Miller M. A., Kottler S. J., Cohn L. A., Johnson G. C., Kre-
tworowego (lymphangitis carcinomatosa). do lekarza kotki z nowotworem gruczołu
eger J. M., Pace L. W., Ramos-Vara J. A., Turek J. R., Turn-
Klinicznie stwierdza się wtedy obecność sutkowego jest stwierdzenie przez właści- quist S. E.: Mammary duct ectasia in dogs: 51 cases (992
1999). J. Am. Vet. Med. Assoc. 2001, 218, 1303 1307.
bardzo licznych, najczęściej drobnych za- ciela guzowatej deformacji o typowej loka-
10. Hayes A. A., Mooney S.: Feline mammary tumors. Vet.
czerwienionych guzków obejmujących skó- lizacji. Zmiany są najczęściej nieprzesuwal-
Clin. North. Am. Small Anim. Pract. 1985, 15, 513 520.
rę i tkankę podskórną. Taki obraz klinicz- ne względem leżącej ponad nimi skóry, nie- 11. Overley B., Shofer P. S., Goldschmidt M. H.: Association
between ovariohysterectomy and feline mammary carci-
ny jest najczęściej spotykany w przypadku kiedy jednak naciekają także ścianę brzucha
noma. J. Vet. Intern. Med. 2005, 19, 560 563.
wznowy po usunięciu złośliwych guzów i wtedy są mocno przytwierdzone do pod- 12. Misdorp W., Romijn H., Hart A.: Feline mammary tu-
mors: A case-control study of hormonal factors. Anti-
nabłonkowych, ale obserwowany był też łoża. Guzy zazwyczaj mają twardą konsy-
cancer Res. 1991, 11, 1793 1797.
jako pierwszy objaw pierwotnego gruczo- stencję, są guzkowate i zlokalizowane w kil-
13. Hinton M., Gashell C. J.: Non-neoplastic mammary hyper-
lakoraka (ryc. 2). Powiększenie regionalnych ku sutkach jednocześnie (około 50% przy- trophy in the cat associated with either pregnancy or with
oral progestogen therapy. Vet. Pathol. 1977, 100, 277.
węzłów chłonnych (limfadenopatię doty- padków). W części przypadków (18 25%
14. Weijer K., Hart A. A.: Prognostic factors in feline mamma-
czącą węzłów chłonnych pachowych lub/ przypadków) dochodzi do rozpadu guza,
ry carcinoma. J. Natl. Cancer Inst. 1983, 70, 709 716.
15. Morris J. S., Dobson J. M., Bostock D. E., O Farrell E.: Ef-
i pachwinowych powierzchownych stwier- a także owrzodzenia powierzchni zmiany.
fect of ovariohysterectomy in bitches with mammary neo-
dzano u 10 50% suk ze złośliwymi nowo- Z objawów ogólnych u kotów z guzami sut-
plasms. Vet. Rec. 1998, 142, 656 658.
tworami gruczołu mlekowego) może być ka notowano apatię, brak apetytu i spadek
16. Donnay I., Rauis J., Devleeschouwer N.: Comparison of
estrogen and progesterone receptor expression in nor-
objawem obecności przerzutów gruczo- masy ciała. W przypadku obecności prze-
mal and tumor mammary tissues from dogs. Am. J. Vet.
lakoraka, ale niekiedy może ono wynikać rzutów do płuc i opłucnej stwierdza się ob-
Res. 1995, 56, 1188 1194.
z odczynowego rozrostu tkanki limfatycz- jawy niewydolności oddechowej, takie jak 17. Perez Alenza M. D., Rutteman G. R., Pena L.: Relation be-
tween habitual diet and canine mammary tumors in a case-
nej (4). Notowano także objawy ucisku na utrudnione oddychanie, sinica, nietoleran-
control study. J. Vet. Intern. Med. 1998, 12, 132 139.
odbytnicę wynikającego z obecności prze- cja wysiłkowa (niekiedy pierwszy objaw kli-
18. Anderson A. C., Rosenblatt L. S.: The effect of whole body
X radiation on the median life span of female dogs (bea-
rzutów do węzłów chłonnych biodrowych niczny), a także obecność wysięku w jamie
gles). Rad. Res. 1969, 39, 177 200.
wewnętrznych. Pewne dane uzyskane w ba- klatki piersiowej (3). U kotek z fibroadeno-
daniu klinicznym są pomocne w ocenie zło- matozą obserwuje się znacznego stopnia
śliwego charakteru zmiany. Wykazano mia- powiększenie jednego lub większej liczby Dr R. Sapierzyński, Katedra Nauk Klinicznych Wydział Me-
nowicie, że krótszy okres trwania objawów sutków; niekiedy cały gruczoł bywa silnie dycyny Weterynaryjnej SGGW, ul. Nowoursynowska 159C,
klinicznych (bardziej agresywny wzrost), powiększony. Gruczoł sutkowy może ulec 43-976 Warszawa, e-mail: [e-mail]