Biopsja nerek u psów i kotów
Dr Marcin Jankowski, dr Kamila Glińska-Suchocka
Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów, Wydział Medycyny
Weterynaryjnej, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Diagnozowanie przyczyn niewydolności nerek u psów i kotów w oparciu o: wywiad,
wynik badania klinicznego, wyniki badań laboratoryjnych krwi (hematologiczne i
biochemiczne), wynik badania laboratoryjnego moczu oraz wynik badania
ultrasonograficznego jamy brzusznej stosunkowo często uniemożliwia określenie jej
przyczyny. W związku z tym, w celu rozpoznania przyczyn niewydolności nerek należy
pobrać fragment nerki do dalszych badań, czyli wykonać biopsję. Biopsja nerek jest więc
techniką diagnostyczną, która umożliwia przyżyciowe pobranie materiału tkankowego z nerki
do badania histopatologicznego, co pozwala na rozpoznanie zaburzeń w prawidłowej
strukturze tego narządu. Najczęstszym rodzajem biopsji wykorzystywanym do pobrania
wycinka tkankowego z nerki jest biopsja gruboigłowa (syn. oligobiopsja).
Wskazania do biopsji nerek:
üð biaÅ‚komocz o nieznanej przyczynie,
üð krwiomocz o nieznanej etiologii,
üð zespół nerczycowy,
üð rozpoznawanie i różnicowanie kÅ‚Ä™buszkowego zapalenia nerek,
üð ostra niewydolność nerek o nieznanej etiologii,
üð zaburzenia w prawidÅ‚owym ksztaÅ‚cie nerek (powiÄ™kszenie, zmniejszenie lub
nieregularny ich kształt),
üð Å›ródmiąższowe zapalenie nerek o nieznanej przyczynie,
üð amyloidoza nerek,
üð dysplazja nerek,
üð nowotwory nerek.
W przypadku podejrzenia nowotworu nerki metodÄ… z wyboru jest biopsja aspiracyjna
cienkoigłowa (BAC), ponieważ ten rodzaj biopsji daje niewielki uraz tkanki nowotworowej, a
przez to minimalne krwawienie, co zabezpiecza przed rozprzestrzenieniem się komórek
nowotworowych drogÄ… hematogennÄ…. Dopiero, gdy przy pomocy techniki BAC uzyskujemy
zbyt mało materiału i nie możemy postawić ostatecznego rozpoznania należy zastosować np.
biopsję gruboigłową.
1
Przeciwwskazania do biopsji nerek:
üð brak jednej nerki,
üð roponercze,
üð obecność ropni okoÅ‚onerkowych,
üð wielotorbielowate zwyrodnienie nerek,
üð wodonercze,
üð duże torbiele w nerkach,
üð ciężka niewyrównana niewydolność nerek,
üð zaburzenia ukÅ‚adu krzepniÄ™cia krwi,
üð rozlegÅ‚e odmiedniczkowe zapalenie nerek,
üð schyÅ‚kowa niewydolność nerek,
üð ciężka niewydolność oddechowo-krążeniowa.
Techniki biopsyjne stosowane przy biopsji nerek:
üð Biopsja na  Å›lepo jest technikÄ… biopsyjnÄ…, w której wkÅ‚ucie igÅ‚y biopsyjnej w
kierunku nerki następuje zgodnie z jej położeniem topograficznym, z jednoczesnym
unieruchomieniem narządu przez powłoki brzuszne. Jest to stosunkowo proste do
wykonania u kotów ze względu na występowanie tzw. nerek wędrujących (swobodnie
przemieszczają się wewnątrz jamy brzusznej), co umożliwia dość łatwe ich
uchwycenie i unieruchomienie przez powłoki brzuszne. Z kolei u psów jest to
problematyczne ze względu na to, że prawa nerka jest całkowicie schowana pod
łukiem żebrowym, a w przypadku lewej nerki poza łuk żebrowy wystaje jedynie jej
biegun doogonowy. Zaletą biopsji na  ślepo jest niski koszt badania, ponieważ nie
wymaga dodatkowego sprzętu poza igłą biopsyjną. Dużą wadą jednak jest to, że osoba
wykonująca biopsję nie jest w stanie kontrolować położenia igły biopsyjnej w jamie
brzusznej oraz wyznaczyć miejsca, z którego będzie pobierany wycinek nerki, co w
konsekwencji może powodować znaczne powikłania po biopsji.
üð Biopsja pod kontrolÄ… radiologicznÄ… (syn. biopsja fluoroskopowa) jest obecnie
rzadko stosowaną techniką biopsji nerek. Polega na dożylnym podaniu środka
cieniującego w celu uwidocznienia nerki (nefrogram), a wkłucia igły biopsyjnej
dokonuje się pod kontrolą rentgenotelewizji. Zaletą tej techniki jest dość precyzyjne
pobranie wycinka nerki, wadami natomiast to, że nie zawsze możemy bezpiecznie
podać środek cieniujący (np. przeciwwskazaniem jest ciężka niewydolność nerek)
oraz narażenie zwierzęcia oraz osoby wykonującej biopsję na niekorzystne działanie
promieni rentgenowskich.
2
üð Biopsja typu  keyhole (syn. biopsja typu  dziurka od klucza ) polega na wykonaniu
nacięcia powłok brzusznych za ostatnim łukiem żebrowym po stronie prawej.
Następnie przez wykonany otwór wprowadzamy do jamy brzusznej palec wskazujący
i unieruchamiamy nim nerkę. Przez sąsiednie, ale już znacznie mniejsze nacięcie
powłok brzusznych wprowadzamy do jamy brzusznej igłę biopsyjną i doprowadzamy
ją pod kontrolą wcześniej wprowadzonego palca wskazującego do powierzchni nerki.
Zaletą tej techniki biopsyjnej jest niski koszt badania oraz zwiększenie precyzyjności
pobrania wycinka z nerki w porównaniu do biopsji na  ślepo . Wadą natomiast jest to,
że tę technikę biopsyjną możemy zastosować jedynie u psów i na dodatek tylko w
stosunku do nerki prawej oraz dość duży uraz ze względu na nacinanie powłok
brzusznych.
üð Biopsja pod kontrolÄ… ultrasonografii jest obecnie najczęściej stosowanÄ… technikÄ…
biopsji nerek u psów i kotów. Polega na pobraniu wycinka tkankowego z nerki pod
kontrolą USG. Zaletą tej techniki biopsyjnej jest to, że pozwala ona na uwidocznienie
nerki, ocenę jej wielkości i struktury wewnętrznej oraz głębokości położenia wewnątrz
jamy brzusznej, co umożliwia bardzo precyzyjne wykonanie biopsji nerki oraz
minimalizuje wystąpienie ewentualnych powikłań. Należy podkreślić, że w przypadku
użycia głowicy ultrasonograficznej ze specjalną prowadnicą dla igły biopsyjnej można
bardzo dokładnie wyznaczyć miejsce pobrania wycinka.
üð Biopsja pod kontrolÄ… laparoskopowÄ… polega na pobraniu wycinka tkankowego z nerki
pod kontrolą laparoskopii. Zaleta tej techniki biopsyjnej jest możliwość bardzo
precyzyjnego pobrania bioptatu z nerki (skuteczność porównywalna z biopsją pod
kontrolą USG), co minimalizuje występowanie ewentualnych powikłań. Wadą
natomiast jest duży koszt zakupu zestawu do laparoskopii.
üð Biopsja przez laparotomiÄ™ (syn. biopsja chirurgiczna) polega na chirurgicznym
otwarciu jamy brzusznej i pobraniu przy pomocy skalpela fragmentu nerki w kształcie
klina. Należy podkreślić, że tą technikę biopsyjną należy wykorzystywać jedynie
wówczas, gdy nie mamy możliwości zastosowania jednej z wyżej wymienionych
technik biopsyjnych lub dają one zbyt mało materiału tkankowego do postawienia
ostatecznego rozpoznania.
Igły do biopsji nerek
Obecnie do biopsji nerek najczęściej wykorzystywane są igły typu Tru  cut należące
do typu tnącego, przy czym pobrany wycinek ma kształt niepełnego walca. Igły typu Tru 
cut zbudowane są z zewnętrznej kaniuli o zaostrzonym końcu oraz z wewnętrznego, także
3
zaostrzonego, litego obturatora posiadającego specjalne wcięcie tzw. komorę dla wycinka
tkanki. Zasada działania igły typu Tru  cut polega na tym, że igłę w nerkę wkłuwamy na
głębokość ok. 1  2 mm pod torebkę nerki w pozycji, gdy komora dla wycinka tkankowego
obturatora schowana jest wewnątrz kaniuli. Następnie wkłuwamy obrutator w miąższ nerki i
zsuwamy zaostrzoną kaniulę, która obcina fragment nerki umiejscawiający się w komorze dla
wycinka tkankowego obturatora. Wyróżniamy trzy systemy biopsyjne: manualny  w trakcie
pobierania wycinka igłę obsługujemy ręcznie, półautomatyczny  przy pobieraniu bioptatu
pewne czynności wykonuje się manualnie, a pewne automatycznie oraz automatyczny 
stosowane są tzw. pistolety biopsyjne, a samo pobranie wycinka jest w pełni
zautomatyzowane. W medycynie weterynaryjnej do biopsji nerek u psów i kotów stosowane
są najczęściej igły o następujących parametrach: długość 75 mm lub 200 mm i średnica 1,4
mm lub 1,6 mm.
Kwalifikowanie psów i kotów do biopsji nerek
Kwalifikowanie psów i kotów do biopsji nerek powinno opierać się na: informacjach
uzyskanych z wywiadu, wyniku badania klinicznego, wynikach badań laboratoryjnych krwi i
moczu oraz wyniku badania ultrasonograficznego jamy brzusznej.
W wywiadzie i badaniu klinicznym należy zwrócić szczególną uwagę na objawy kliniczne,
które nasuwają podejrzenie chorób nerek (np. wszelakiego typu zaburzenia oddawania
moczu, bolesność okolicy nerek, obrzęki okolicy nerek, amoniakalny zapach z jamy ustnej,
zwiększone pragnienie). W badaniu hematologicznym należy uwzględnić takie parametry
jak: liczbę erytrocytów (RBC), stężenie hemoglobiny (HGB), liczbę hematokrytową (HCT),
wskaz
niki czerwonokrwinkowe (MCV, MCH, MCHC), liczbę leukocytów (WBC) oraz
leukogram. W badaniu tym nie należy pominąć parametrów określających prawidłowe
funkcjonowanie układu krzepnięcia krwi tj. np.: liczby płytek krwi (PLT), czasu krzepnięcia,
czasu krwawienia, czasu protrombinowego, gdyż pozwoli to na uniknięcie niekontrolowanego
krwawienia po biopsji. Z kolei w badaniu biochemicznym krwi należy uwzględnić
aktywność: aminotransferazy asparaginianowej (AST), aminotransferazy alaninowej (ALT),
fosfatazy alkalicznej (ALP), stężenie: mocznika, kreatyniny, białka całkowitego, albumin,
Ca++, Pn, K+, Na+, Cl-. Badania te mają na celu określić przede wszystkim funkcjonowanie
nerek, ale również innych narządów np. wątroby, co związane jest z bezpieczeństwem
znieczulenia wykonywanego przed biopsją nerek. W badaniu moczu należy uwzględnić takie
parametry jak: barwę, ciężar właściwy, odczyn, obecność: białka, glukozy, acetonu, krwi,
urobilinogenu i barwników żółciowych, a w osadzie moczu obecność: erytrocytów,
leukocytów, komórek nabłonkowych, składników mineralnych oraz bakterii. Szczególną
4
uwagę należy zwrócić na występowanie białkomoczu i/lub krwiomoczu, co może świadczyć
o podwyższonym poziomie przepuszczalności kłębuszków nerkowych związanym z
zaburzeniami w ich strukturze. W badaniu ultrasonograficznym zwracamy uwagÄ™ na:
wielkość nerek, zaburzenia ich kształtu oraz zaburzenia w ich strukturze wewnętrznej.
Przygotowanie psów i kotów do biopsji nerek
Przygotowanie dietetyczne psów i kotów zakwalifikowanych do biopsji nerek jest
analogiczne jak przy każdym innym zabiegu wykonywanym w znieczuleniu i powinno
obejmować: 24 godz. dietę głodową i co najmniej 6 godz. przerwę w podawaniu płynów
przed zabiegiem. Biopsję nerek u psów można wykonywać w ułożeniu mostkowym bądz
w
ułożeniu na prawym lub lewym boku w zależności od nerki, z której pobieramy bioptat.
Natomiast u kotów preferowane jest ułożenie boczne. Biopsja nerek jest zabiegiem bolesnym
i dlatego powinno się ją wykonywać w znieczuleniu ogólnym lub w premedykacji połączonej
ze znieczuleniem miejscowym kanału wkłucia igły biopsyjnej. W większości przypadków
preferowane jest jednak znieczulenie ogólne.
Powikłania po biopsji nerek
Należy podkreślić, że ze bioptaty z nerki należy pobrać jedynie z warstwy korowej.
Natomiast nie powinno się igłą biopsyjną nakłuwać głębszych warstw nerek, gdyż ze względu
na obecność w nich licznych naczyń krwionośnych może dojść do poważnych powikłań. W
związku z tym penetracja igłą biopsyjną części rdzennej nerki może prowadzić do
powstawania dużych zawałów oraz zwłóknienia. Częstość powikłać występujących po biopsji
nerek zwiÄ…zana jest z zastosowanÄ… technikÄ… biopsyjna oraz stanem pacjenta skierowanego na
biopsjÄ™ i szacuje siÄ™ jÄ… na 1% - 20%.
Najczęstszymi powikłaniami po biopsji nerek są:
üð krwiomocz mikroskopowy,
üð krwiomocz makroskopowy,
üð bolesność miejsca wkÅ‚ucia igÅ‚y biopsyjnej,
üð krwiaki okoÅ‚onerkowe,
üð wodonercze,
üð powstanie przetoki tÄ™tniczo-żylnej,
üð uszkodzenie innych narzÄ…dów,
üð infekcje ukÅ‚adu moczowego,
üð zejÅ›cie Å›miertelne (wystÄ™puje najrzadziej, ok. 3%).
Postępowanie z wycinkiem nerki
5
Na kompleksową diagnostykę nefropatologiczną bioptatu składa się: ocena w
mikroskopie świetlnym, fluorescencyjnym i elektronowym.
üð Do badania histopatologicznego pobrany materiaÅ‚ tkankowy należy utrwalić w 4% -
10% zbuforowanym roztworze formaliny. Następnie wykonuje się barwienie czterema
podstawowymi metodami: hematoksylinÄ… i eozynÄ… (H  E), Massona, srebrzeniem
Jonesa oraz metodą p. a. S. W przypadku podejrzenia amyloidozy nerek należy
wykonać również barwienie czerwienią Kongo. Wyżej wymienione barwienia mają na
celu uwidocznienie zaburzeń w strukturze tkanki nerkowej widocznych w
mikroskopie świetlnym.
üð MateriaÅ‚ do badania w mikroskopie fluorescencyjnym należy umieÅ›cić na zwilżonej
0,9% roztworem NaCl bibule filtracyjnej, która znajduje się w zamkniętym
pojemniku, schÅ‚odzić do temperatury +4ÚC i przekazać do pracowni zajmujÄ…cej siÄ™
badaniem immunofluorescencyjnym. Następnie bioptat jest zamrażany do
temperatury -70ÚC i krojony. W dalszym etapie skrawki kriostatyczne poddawane sÄ…
reakcji immunohistochemicznej, metodą immunofluorescencji bezpośredniej, z
przeciwciałami skierowanymi przeciw IgG, IgA i IgM. Metoda ta ma za zadanie
uwidocznienie odkładających się w strukturach kłębuszka nerkowego
immunoglobulin.
üð MateriaÅ‚ do badania w mikroskopie elektronowym powinno siÄ™ utrwalić w 2,5%
roztworze glutaraldehydu o temperaturze +4ÚC i jak najszybciej przekazać do
pracowni mikroskopii elektronowej, w celu dalszego opracowania. Badanie to ma za
zadanie uwidocznić wszelakiego typu zaburzenia struktury tkanki nerkowej, które nie
są widoczne w mikroskopie świetlnym.
W medycynie weterynaryjnej ze względu na duże koszty standardowo przeprowadza się
jedynie badanie histopatologiczne pobranych bioptatów w mikroskopie świetlnym. Uważa
się, że obecność w skrawku pobranym z nerki minimum pięciu kłębuszków nerkowych
umożliwia wiarygodną ocenę histopatologiczną.
6
Piśmiennictwo
1. Vaden S. L.: Renal biopsy of dogs and cats. Clin. Tech. Small Anim. Pract. 2005, 20,
11-22.
2. Vaden S. L., Levine J. F., Lees G. E., Groman R. P., Grauer G. F., Forrester S. D.:
Renal biopsy: a retrospective study of 4 methods and complication in 283 dogs and 65
cats. J. vet. Intern. Med. 2005, 19, 794-801.
3. Jankowski M.: Przydatność biopsji wykonywanej pod kontrolą USG w diagnostyce
chorób nerek u psów. Medycyna Wet. 2003, 59, 137-140.
4. Nowicki M, Depta A.: Biopsja nerek u psów i kotów. Medycyna Wet. 2001, 57, 97-
101.
5. Osborne C. A., Bartges J. W., Polzin D. J., Lulich J.P., Johnston G. R., Cox V.:
percutaneous needle biopsy of kidney. Indication, application, technique, and
complication. Vet. Clin. North Am. Small Anim. Pract. 1996, 26, 1461-1504.
6. Horauf A.: Nierenbiopsie: indication, technik, risiken. Prakti. Tierarzt. 1995, 2, 138 
141.
7. Zatelli A., Bonfanti U., Santilli R., Borgarelli M., Bussadori C.: Echo-assisted
percutaneous renal biopsy in dog. A retrospective study of 229 cases. Vet. J. 2003,
166, 257 264.
8. Nowicki M., Rychlik A., Nieradka R., Kander M., Depta A., ChrzÄ…stowska M.:
Usefulness of laparoscopy guided renal biopsy in dogs. Polish J. Vet. Sci. 2010, 13,
363-371.
9. Jankowski M., Hałoń A., Kubiak K., Spużak J., Nicpoń J.: Przydatność biopsji
gruboigłowej i badania histopatologicznego w rozpoznawaniu kłębuszkowego
zapalenia nerek u psów. Medycyna Wet. 2008, 64, 1421-1425.
10. Jennette J. C., Olson J. L., Schwartz M. M., Silva F. G.: Heptinstall s Pathology of the
Kidney. 6th ed. Lippincot Williams & Wilkins, 2007, 97-319.
11. McGavin M. D., Carlton W. W., Zachary J. F.: Thomson s Special Veterinary
Pathology. 3rd ed. Mosby, 2006, 235-277.
12. Kulig A., Danilewicz M., A
ukaszek S.: Zasady postępowania z materiałami
oligobiopsyjnymi. Polish J. Pathol. 1999, 50, 61 70.
7