W ROK PRZEZ BIBLI

by Społeczność Chrześcijańska we Wrocławiu
KSI
GA KAPA
AC
SKA  wstęp
Księga Kapłańska jest zbiorem praw i przepisów, które miały obowiązywać Izrael  lud, z którym
Bóg zawarł przymierze. Fakt, iż Boża obecność manifestowała się bezpośrednio pośród nich
był wielkim błogosławieństwem, ale także pewnego rodzaju niebezpieczeństwem: PAN był
Świętym Bogiem i to, co nieczyste, nie mogło ostać się przed Nim.
By pojąć przekaz Księgi Kapłańskiej konieczne jest zrozumienie trzech terminów: nieczystość,
czystość i świętość. Mają one przede wszystkim charakter liturgiczny, a dopiero w dalszej
konsekwencji moralny, i są opisem stanu człowieka lub rzeczy przed Bogiem. Świadczy o tym
fakt, iż kryteria te odnosiły się także do przedmiotów, zwierząt, czy typowych, nieuniknionych
elementów życia ludzkiego. W ten sposób wyznaczyły także trzy sfery, w których mógł
funkcjonować człowiek.
Sfera świętości była związana przede wszystkim z przebywaniem przed Bogiem: święte były osoby
i przedmioty, które zostały w szczególny sposób poświęcone Bogu (oddzielone dla Niego) i nie
mogły być angażowane do rzeczy nieświętych, pospolitych. Kryterium tak rozumianej świętości
obowiązywało przede wszystkim kapłanów i wszystko, co wiązało się z Namiotem Zgromadzenia,
miejscem, w którym przebywała chwała Boża.
To, co nie jest święte (oddzielone), jest pospolite (nieoddzielone dla Boga). To, co pospolite, mogło
być czyste lub nieczyste. Życie większości ludzi przebiegało w sferze czystości, w której
bezpośrednio, lub dzięki poświęceniu, mogli uczestniczyć w obrzędach, które odbywały się przed
Bogiem. Jednak czystość można było utracić w wyniku kontaktu z tym, co zabronione, martwe lub
chore (nawet potencjalnie). Nic, co nieczyste, nie mogło znalez
ć się przed Bogiem, więc człowiek,
który stał się nieczysty, przechodził rytuał oczyszczenia, aby znowu uczestniczyć na pełnych
prawach w życiu cywilnym i religijnym Izraela.
W szerszym kontekście cały Izrael został powołany do świętości, manifestującej się odmiennością
od innych narodów przez szczególne poświęcenie dla Bogu  i jako przedstawiciele Boga na
świecie, w pewnym sensie wszyscy byli kapłanami. Zatem i w codziennym życiu mieli zabiegać o
to, aby być jak najdalej od tego, co nieczyste, a jak najbliżej tego, co święte  nie tylko w sensie
rytualnym, ale i moralnym.
Księga Kapłańska 1,1  4,35
Księga Kapłańska jest właściwie bezpośrednią kontynuacją Księgi Wyjścia, o czym świadczy brak
jakiegokolwiek wstępu; jej odrębność polega na tematyce: szczegółowych przepisach dotyczących
funkcjonowania Namiotu Zgromadzenia i całego narodu. W pierwszej kolejności przedstawione są
ofiary, które należało składać przed Przybytkiem.
Było pięć głównych rodzajów ofiar (w tym fragmencie pierwsze 4). Najpierw zostają
przedstawione według powodu i sposobu ich składania.
Ofiara całopalna była w całości oddawana Bogu: poprzez spalenie. Była to pewnego rodzaju
ofiara uniwersalna: mogła służyć przebłaganiu Boga lub po prostu uwielbieniu Go, poprzez
poświęcenie Mu cennej rzeczy (zwierzęta były ważnym z
ródłem pokarmu i siły roboczej) i
wyrażenie w ten sposób swojego oddania Bogu.
Podobną rolę pełniły ofiary z pokarmów, ale nie polegały na uśmierceniu zwierzęcia, lecz na
oddaniu Bogu płodów ziemi i owoców pracy własnych rąk, wyrażając wdzięczność za dary, jakich
On udzielił.
Ofiara pojednania (biesiadna) podkreślała i umacniała relację między Bogiem i człowiekiem: był
to właściwie wspólny posiłek, w którym część mięsa zwierzęcia była oddawana Bogu, a reszta
spożywana przez ludzi.
Trzy pierwsze ofiary określone są jako  woń przyjemna dla Pana i były znane i praktykowane
jeszcze przed zawarciem Przymierza i nadaniem Prawa. Inaczej było w przypadku dwóch
pozostałych. Złamanie Prawa (przykazań Bożych) skutkowało w istocie zerwaniem Przymierza,
dlatego zostały ustanowione dwie nowe ofiary, które umożliwiały zachowanie Przymierza, jakie
Bóg zawarł ze swoim ludem.
Ofiara za grzech (przebłagalna) koncentrowała się na osobie i jej stanie grzeszności (złamania
Przymierza) przed Bogiem. Dotyczyła grzechu w ogóle i była przebłaganiem Boga za życie
człowieka. Dlatego czytamy o różnych grupach ludzi i odmiennych ofiarach, i o różnych miejscach,
gdzie dokonywano przebłagania. Przebłaganie za kapłana i lud dokonywało się wewnątrz
Przybytku, za członków ludu (przywódców i pozostałych) przed Przybytkiem, przy ołtarzu.
Zwróć uwagę: Idea  nowej ofiary za grzech ma swoje odzwierciedlenie w rozważaniach Pawła o
naturze Prawa, bez którego nie byłoby świadomości grzechu (List do Rzymian 4,15; 5,13; 7,7-13).
Księga Kapłańska 5,1  7,38
Piąty rodzaj ofiar, ofiara pokutna (zadośćuczynienia) dotyczył nie tyle stanu grzeszności osoby
(zerwania Przymierza), jak w ofierze za grzech, lecz czynów, które były przez Prawo zabronione.
Pod wieloma względami obie te ofiary są bardzo podobne i wielu biblistów uważa, że początek
poniższego fragmentu opisuje ofiarę za grzech, ale rozróżnienie na ofiarę za osobę i ofiarę za czyn
wydaje się bardziej czytelne.
Znaczące jest to, że ofiary za grzech i pokutna dotyczyły nieświadomego lub niezamierzonego
złamania Bożego Prawa i Przymierza. Konsekwencją celowego i zamierzonego wystąpienia
przeciw Bogu było wykluczenie z ludu Bożego (czasami wręcz śmierć) i w takim przypadku nie
miały zastosowania ofiary przebłagalne. Jeżeli zło zostało uczynione innemu człowiekowi, jak
choćby przez opisane tu oszustwo, najpierw należało zadośćuczynić człowiekowi, wynagradzając
mu (w nadmiarze) poniesione straty, i dopiero potem składając ofiarę pokutną Bogu. To pokazuje,
że również zwrócenie się przeciw bliz
niemu było traktowane jako złamanie przymierza z Bogiem.
Wszystkie ofiary zostają opisane jeszcze raz, w nieco innym porządku, ze względu na to, jakie
bezpośrednie korzyści mogą czerpać z nich ludzie. Ofiara całopalna była w całości przeznaczona
Bogu  żaden człowiek nie mógł z niej korzystać (wyjątkiem była skóra, którą zatrzymywał
kapłan); z ofiar z pokarmów, za grzech i pokutnej, część była przeznaczona dla Boga, a część
zatrzymywali dla siebie kapłani, jednak nie wolno było im wynosić jej poza teren przybytku;
musieli spożyć ją na miejscu (zasada ta nie odnosiła się do ofiar, które kapłani składali za siebie,
indywidualnie lub jako część ludu  te ofiary musiały zostać spalone w całości). Pod tym względem
najbardziej charakterystyczną była ofiara pojednania (biesiadna), z której jedynie mniejsza część
była przeznaczona dla Boga i kapłanów, a pozostałą mógł spożyć ofiarujący wraz z bliskimi  poza
terenem przybytku.
Możliwość korzystania przez kapłanów z części składanych ofiar była swoistą zapłatą za ich służbę.
Podobną rolę pełniła dziesięcina przeznaczona dla Lewitów wspomagających funkcjonowanie
Przybytku.
Zwróć uwagę: Chociaż istotą  działu kapłańskiego było zapewnienie bytu, zdeprawowani kapłani
wykorzystywali ten system do gromadzenia bogactw kosztem innych, przeciw czemu będą
występować prorocy (np. Ezch 34) i sam Jezus, podczas wizyty w Świątyni (np. A
k 21,1-6).
Księga Kapłańska 8,1  10,20
Wydarzenia opisane w tym fragmencie były częścią inauguracji Przybytku, a zatem pokrywają się
chronologicznie z ostatnimi zdaniami Księgi Wyjścia. Dopiero teraz, po przedstawieniu istoty i
szczegółowej liturgii wszystkich ofiar, możliwe jest opisanie obrzędu wprowadzenia Aarona i jego
synów w urząd kapłański.
Początkowo to Mojżesz wypełnia rolę kapłana i po namaszczeniu Aarona, składa kolejno trzy
ofiary: za grzech, całopalną i wyświecenia. Ofiara wyświęcenia jest szczególnym rodzajem ofiary,
związanym z ceremonią wprowadzenia kapłanów w urząd, ale jej forma jest bliska lub wręcz
tożsama z ofiarą pojednania (biesiadną). Po złożeniu ofiar i wyświęceniu kapłanów, następuje
siedmiodniowe czuwanie, które jest dopełnieniem całego obrzędu. W ósmy dzień nowi kapłani
przystępują do posługi i składają ofiary za grzech i całopalną w swoim imieniu, oraz ofiary za
grzech, całopalną, z pokarmów i pojednania (biesiadną) w imieniu ludu. Dopiero wtedy Mojżesz i
Aaron wkraczają do Namiotu Zgromadzenia i objawia się chwała Boża, a ogień z nieba trawi
złożone ofiary. Przybytek i jego słudzy zostali zaakceptowani przed Bogiem.
Księga Kapłańska podkreśla rozdzielenie świata na 3 strefy: nieczystą, czystą i świętą  i jest to
przede wszystkim podział liturgiczny, a dopiero w konsekwencji moralny. Życie większości ludzi
upływa w stanie nieczystości lub czystości i przejściu z pierwszego do drugiego służy rytuał
oczyszczenia. Kapłani zostają przesunięci ze strefy czystości w strefę świętości, i temu właśnie
służy rytuał wyświęcenia. Świętość jest konieczna, gdyż będą stawiali się przed świętym Bogiem, a
to, co święte i to, co nieczyste, nie mogą zetknąć się ze sobą.
Powagę wymogu świętości (oddzielenia dla Boga) podkreśla śmierć dwóch najstarszych synów
Aarona, którzy sięgnęli po obcy (nieczysty) ogień i wnieśli go do Przybytku. Świętość kapłanów
nie jest pustą ideą, ale wymogiem, który warunkuje ich całe życie i służbę. Z drugiej strony, Boży
wymóg świętości nie wynika z bezdusznego egzekwowania reguł  kiedy dwaj kolejni synowie
Aarona popełniają błąd w liturgii, co wzbudza gniew Mojżesza, Aaron uświadamia mu, że w tak
szczególnej sytuacji litera Bożego prawa nie zawsze odzwierciedla Bożą wolę i Jego Ducha.
Zwróć uwagę: Motyw ognia zstępującego z nieba, jako znak Bożej akceptacji dla złożonej ofiary,
powtórzy się gdy Eliasz stanie naprzeciw proroków fałszywego bożka Baala (zob. 1 Krl 18,17-40).
Księga Kapłańska 11,1  12,8 i 15,1-33
Wielu współczesnych ludzi przyjęło perspektywę, że religijne i świeckie aspekty życia są od siebie
niezależne i takimi powinny pozostać. Trudno sobie wyobrazić przekonania dalsze od prawdy, którą
Bóg chciał przekazać Izraelitom w Księdze Kapłańskiej. Przymierze, które z nimi zawarł, wpływało
na każdą dziedzinę ich życia.
W pierwszej chwili lektura szczegółowych przepisów dotyczących zwierząt, które Izraelici mogli i
których nie mogli spożywać, postępowania z padliną, a także (a może przede wszystkim) odnośnie
wszelkich naturalnych i chorobowych wydzielin z narządów płciowych, współżycia oraz porodu
może wzbudzać zdziwienie lub wręcz zażenowanie. Jednak podział na trzy sfery  nieczystą,
czystą i świętą  rozciąga się na całe życie. Wspomniane przepisy dotyczą przede wszystkim
granicy między tym, co czyste i nieczyste i wzajemnych przejść między nimi.
Możemy domyślać się, że przepisy te były motywowane względami zdrowotnymi, dietetycznymi
lub higienicznymi, ale kategorie czystości i nieczystości miały przede wszystkim wymiar religijny,
choć niekoniecznie moralny (trudno dostrzec coś moralnie złego w fakcie, iż ktoś przesunie krzesło,
na którym siedziała miesiączkująca kobieta). W wielu sytuacjach powrót do czystości
( oczyszczenie ) był kwestią zachowania higieny i/lub kwarantanny, natomiast w poważniejszych
przypadkach (choroby, porodu) wymagał także złożenia ofiary całopalnej i za grzech (składanej w
związku z ogólnym stanem człowieka, a nie konkretnym czynem) z gołębia lub synogarlicy.
To właśnie pośród przepisów  dietetycznych pada wezwanie do świętości   świętymi bądz
cie, bo
Ja jestem święty . Dbałość o zachowanie czystości jest uszanowaniem świętości Bożej, i więcej
 było to warunkiem, aby w ogóle móc czynnie uczestniczyć w życiu religijnym Izraela. Jest to nie
tyle jedynie unikanie grzechu, co raczej aktywne zabieganie o to, aby podobać się Bogu, okazując
posłuszeństwo Jego przykazaniom. Nieczystość nie zawsze oznacza grzech, ale zawsze powinna
motywować człowieka do oczyszczenia i dążenia do świętości  szczególnego oddania i
oddzielenia dla Boga, jakie miało charakte-ryzować Izraela pośród wszystkich ludów ziemi.
Zwróć uwagę: Ofiara, jaką złożyli Józef i Maria w A
k 2,24 odpowiada opisowi ofiary oczyszczenia
ubogiej kobiety po urodzeniu dziecka.
Księga Kapłańska 13,1  14,57
W Księdze Kapłańskiej 10,10 czytamy, że rolą kapłanów jest  rozróżniać między tym, co święte, a
tym, co nieświęte, między tym, co czyste, a tym, co nieczyste  i nauczać Izraelitów wszystkiego,
co Bóg nakazał. Obszerny fragment traktujący o  trądzie , a właściwie o wszelkiego rodzaju
chorobach skóry i skazach na powierzchni budynków i przedmiotów codziennego użytku pokazuje,
na czym to polegało w praktyce.
Przepisy te z pewnością pozwalają ograniczyć skutki wszelkiego rodzaju chorób zakaz
nych skóry i
zapobiec dalszym zakażeniom (lub zniszczeniom, jeśli mowa o przedmiotach i budynkach), ale
błędem byłoby zakładać, że kapłan występował tu w roli lekarza-diagnosty, pracownika sanepidu
lub inspektora budowlanego. Jego rolą było zadbanie o to, aby to, co nieczyste, nie zetknęło się z
tym, co święte  dlatego był bezpośrednio zaangażowany w określanie, co lub kto staje się
nieczysty.
Osoba uznana za nieczystą, nie mogła uczestniczyć w życiu religijnym Izraela, a nieczyste
przedmioty lub budynki, mogły uczynić nieczystymi tych, którzy się z nimi zetknęli, dlatego
należało rozstrzygać te kwestie sprawnie i bez zbędnej zwłoki. Chorzy na trąd (w tym przypadku
pod nazwą trądu kryje się cały szereg schorzeń skóry) byli zmuszeni opuścić wspólnotę (obóz),
ostrzegać innych przed kontaktem z sobą i zachowywać się jak osoba pogrążona w głębokiej
żałobie (tu: rozdarte szaty i rozwichrzone włosy) nad swoją symboliczną śmiercią.
Nie był to jednak stan permanentny. Gdy choroba ustała, rozpoczynał się jakże znaczący
rytuał oczyszczenia (przywrócenia czystości), który był przywróceniem do wspólnoty, swoistym
zmartwychwstaniem. Składały się na to dwa etapy: pierwszy dokonywał się poza obozem, gdy
kapłan potwierdzał powrót do zdrowia, a drugi, po tygodniowej kwarantannie, przed Bogiem, gdy
w ceremonii podobnej do wyświęcenia kapłanów, były  trędowaty na nowo stawał się członkiem
społeczności Przymierza.
Nieczystości nie należy automatycznie utożsamiać z grzechem, ale prawdą jest, że trąd i wynikająca
z niego nieczystość są doskonałym symbolem grzechu i jego konsekwencji. Symbolika ta rozciąga
się także na rytuał przywrócenia do wspólnoty: obraz przebaczenia i odrodzenia. Bóg jest
zainteresowany uświęceniem, a nie potępieniem człowieka.
Zwróć uwagę: To właśnie opisany tu rytuał miał na myśli Jezus, gdy polecał oczyszczonym przez
siebie trędowatym udać się do kapłanów (zob. Mt 8,1-4; Mk 1,40-45; A
k 5,12-16; 17,11-19).
Świętość
Zdarza się, że słowa zmieniają znaczenie na przestrzeni wieków i ich współczesny sens odbiega od
tego, jak rozumieli je ludzie przed tysiącami lat. W chrześcijaństwie przykładem takiego słowa jest
właśnie  świętość , rozumiana obecnie jako stan moralnej czystości lub szczególnej pozycji
( święty ) lub łaski Bożej.  Święty , rozumiany jest często przede wszystkim jako  bezgrzeszny
lub  lepszy od innych lub obdarzony jakimiś szczególnymi cechami, nadanymi Mu przez Boga
(jak w świętych miejscach, Piśmie Świętym itd).
Jednak w Starym Testamencie (a w konsekwencji, także w Nowym), świętość jest przede
wszystkim stanem oddzielenia od tego, co pospolite, wyraz
nie zaznaczoną odmiennością, pewnego
rodzaju niezależnością od tego, co wokół. Gdy Bóg mówi o sobie, że jest święty, to znaczy, że jest
 inny , oddzielony od tego świata (stworzenia) i rzeczy, które go napełniają i są w nim
akceptowane (teolodzy mówią wtedy o transcendencji Boga). Gdy Bóg wzywa ludzi do świętości
( świętymi bądz
cie, bo Ja jestem święty ), mówi im, aby opowiedzieli się po Jego stronie, i
podobnie jak On, oddzielili się od tego, co pospolite i nieczyste.
Takie pojmowanie świętości jest kluczowe dla zrozumienia Starego Testamentu. Izrael był narodem
świętym (poświęconym) dlatego, że miał być narodem innym niż wszystkie pozostałe. Kapłani i
Lewici byli święci (wyświęceni), gdyż byli oddzieleni od pozostałych Izraelitów do służby Bogu.
Przybytek i jego sprzęty były święte, gdyż nie można było ich używać do innych celów, jak tylko
oddawania chwały Bogu. Ofiary były święte, gdyż były składane Bogu. Dni były święte, dlatego że
miały być przeżywane odmiennie od pozostałych.
Idea moralnej czystości (bezgrzeszności) jest jednym z aspektów świętości  oddzieleniem od
grzechu i wszelkich czynów, które czynią człowieka nieczystym przed Bogiem. Jest z nią zgodna,
ale nie tożsama. Świętemu człowiekowi może zdarzyć się zgrzeszyć, ale nie będzie w tym grzechu
trwać. Oczyści się jak najszybciej, bo jego przeznaczeniem jest być poświęconym, oddzielonym dla
Boga  być Jego szczególną własnością.
Księga Kapłańska 16,1  18,30
Nawet największa staranność w przestrzeganiu wszystkich przepisów Prawa  dbałość o to, aby nic,
co nieczyste, nie znalazło się przed świętym Bogiem  nie mogła zagwarantować, że istotnie tak
będzie. Dlatego Bóg ustanowił doroczną ceremonię oczyszczenia Przybytku i całego Izraela:
Dzień Pojednania. Do dzisiaj pozostaje on najważniejszym świętem żydowskim (Jom Kipur) i
mimo iż od blisko 2000 lat nie można przeprowadzić tej uroczystości w sposób nakazany przez
Boga (nie ma świątyni, w której należałoby złożyć ofiary), nadal jest to czas refleksji, ukorzenia
przed Bogiem i oczyszczenia.
Dla pierwszych Izraelitów była to szczególnie ważna ceremonia, gdyż było to oczyszczenie całego
narodu (poprzedzone oczyszczeniem arcykapłana, który składał ofiary). W odróżnieniu od
codziennych, typowych ofiar, to przebłaganie odbywało się wewnątrz Namiotu Zgromadzenia, w
Miejscu Najświętszym, do którego arcykapłan mógł wejść tylko tego dnia, w ciągu całego roku.
Wszystkie ich grzechy zostawały złożone na głowę kozła (stąd: kozioł ofiarny) i zaniesione przez
niego na pustynie, aby nigdy już do nich powrócić. Była to jedna z nielicznych ofiar bezkrwawych
(obok ptaka uwalnianego w ceremonii oczyszczenia z trądu), ale do samego oczyszczenia potrzebne
było przelanie krwi, w której kryło się życie  i stąd też płynie zakaz jej spożywania. Krew jest
święta, przeznaczona do przebłagania, i jako taka nie może służyć celom pospolitym.
Opis Dnia Pojednania stanowi najważniejszy element Księgi Kapłańskiej (i dlatego znajduje się w
jej środku), i po nim z jeszcze większą siłą rozbrzmiewa Boże wezwanie do świętości. Tak jak
kapłani zostali oddzieleni (uświęceni) dla Boga spośród wszystkich Izraelitów, tak samo oni mają
stać się dla Boga uświęconym, oddzielonym narodem pośród wszystkich ludów ziemi. Mają
odróżniać się swoim zachowaniem od Egipcjan, których zostawili za sobą, i Kananejczyków,
których miejsce niebawem zajmą w Ziemi Obiecanej, i których nieczystość i grzech były tak
wielkie, że sama ziemia obróciła się przeciw nim, nie mogą znieść ich nieprawości. Bóg osądził ich
grzech i los, jaki ich niebawem spotka, ma być ostrzeżeniem dla Izraelitów. Jeśli chcą uniknąć takie
go przez-naczenia, muszą przestrzegać Bożych praw i przepisów. Wierność i posłuszeństwo Bogu
zapewni im (dobre i satysfakcjonujące) życie.
Zwróć uwagę: Apostoł Paweł zacytuje słowa  człowiek, który je wykonuje, żyje przez nie w Rz
10,5, gdy będzie dowodził, iż przestrzeganie prawa nie wystarczy, aby uniknąć nadchodzącego sądu
Bożego.
Księga Kapłańska 19,1  21,24
Naród wybrany, sprzymierzony i święty. W określeniach, jakie można odnieść do Izraela, istnieje
zauważalna progresja, ale wszystkie mają swój początek w Bogu. To On dokonał wyboru, to On
zawarł przymierze i to On czyni ich świętymi. Szereg zdawałoby się przypadkowych przepisów jest
w istocie wyrazem jednej kluczowej idei  Izraelici zostali wybrani przez Boga, aby byli świętymi
(odmiennymi, poświęconymi Bogu) w każdej dziedzinie życia i w ten sposób złożyli przed światem
świadectwo o naturze, wielkości i świętości Boga.
Istotę świętości jako oddzielenia i zachowania odrębności widać na przykład w enigmatycznych
zakazach noszenia odzieży tkanej z dwóch rodzajów włókien czy obsiewania pola dwoma
rodzajami ziarna: świętość polega na tym, że nie łączy się rzeczy odmiennych, nie pasujących do
siebie. Bardziej zrozumiałe nakazy wystrzegania się różnych rzeczy, które czynili poganie, są w
istocie wyrazem tej samej zasady; może i oni tak robią, ale wy nie będziecie tego robić, bo jesteście
świętymi (to wskazówka do interpretacji sensu zakazów, które w pierwszej chwili trudno jest
wyjaśnić  prawdopodobnie są to odwołania do praktyk pogańskich).
Motywacją do zachowania (a wręcz ochrony) świętości jest świętość Boga (zob. liczne stwierdzenia
 Jam jest Pan ) i, co może wydać się bardziej zaskakujące, Bóg również, a nie człowiek, jest tej
świętości z
ródłem i sprawcą ( Ja was uświęcam ). Izraelici zostali uczynieni świętymi
(odmiennymi) przez Boga, a teraz ich obowiązkiem jest tę świętość pielęgnować i podtrzymać. Nie
muszą  zdobywać świętości, lecz jej strzec.
Wezwania do zachowania świętości w wielu miejscach pokrywają się z treścią części dekalogu
( dziesięciu słów ) i go rozwijają. W takim także kontekście padają słowa o miłowaniu bliz
niego
jak siebie samego  i to dwukrotnie, gdyż Izraelici mają taką miłością darzyć swoich rodaków, ale
także obcokrajowców, którzy osiedlą się wśród nich. Świętość w codziennym życiu wyraża się w
tym, jak traktujemy innych.
Ponieważ wewnątrz Izraela największym symbolem i przykładem świętości są kapłani, na nich
spoczywa szczególna odpowiedzialność, aby strzec swej świętości, nawet jeśli to oznacza
powstrzymanie się od żałoby po bliskich i innych rzeczy, które mogli czynić pozostali Izraelici.
Zwróć uwagę: Gdy uczony w Piśmie zapytał Jezusa, kim jest bliz
ni, którego należy miłować jak
samego siebie, Jezus opowiedział przypowieść o obcokrajowcu (Samarytaninie), który taką miłość
okazał (A
k 15,25-37).
Księga Kapłańska 22,1  23,44
Kapłani, na których złożono szczególną odpowiedzialność za zachowanie świętości: Przybytku,
własnej i narodu, sami również mogli stać się z
ródłem tego, co nieczyste. Dlatego musieli dbać nie
tylko o to, aby nie stać się nieczystymi (jak czytaliśmy wcześniej), ale także w sytuacji, gdy nie
sposób będzie tego uniknąć (np. poprzez przypadkowy lub konieczny kontakt z osobą nieczystą, lub
przez własną chorobę), by nie zbezcześcić (uczynić nieświętym) tego, co święte. Przed Boga można
przynieść tylko to, co czyste i święte, dlatego zarówno ofiary, jak i ci, którzy je składają, muszą być
wolni od wszelkich wad. To, co święte, należy chronić przez zbezczeszczeniem i
zanieczyszczeniem.
Świętość narodu Izraelskiego ma przejawiać się także w wymiarze czasu. Bóg wyznacza im cały
szereg świąt, które będą obchodzić w ciągu roku  dni świętych, oddzielonych od pospolitych, które
będą podkreślać ich szczególny status i rolę pośród innych narodów. Pierwszym z nich jest
cotygodniowy sabat, dzień uczyniony świętym przez Boga. Jego istotą jest odpoczynek i to właśnie
nakaz odpoczynku, w odróżnieniu od codziennej (pospolitej) pracy stanowi o jego odmienności i
świętości. Także inne święta, nawet jeśli nie przypadają na siódmy dzień tygodnia, nazywane są w
Piśmie Świętym  sabatami Pana , i zawsze wiążą się z zaprzestaniem codziennej pracy.
Pozostałe święta, obchodzone raz w roku, pełnią dodatkowe funkcje. Niektóre, jak święto
Pierwocin i Tygodni i Szałasów są okazją do wyrażenia wdzięczności Bogu za plony, które im
zesłał i Jego nieustanną opiekę. Święto Paschy i Przaśników są upamiętnieniem nocy, w którą Bóg
wyprowadził ich z Egiptu, dorocznym przypomnieniem, komu zawdzięczają wybawienie,
odmianę losu całego narodu. Wspomniane już Święto Tygodni jest także upamiętnieniem nadania
Prawa na górze Synaj. Święto Trąb stało się początkiem nowego roku w kalendarzu żydowskim;
Dzień Pojednania to czas ukorzenia się przed Bogiem, jedyny dzień postu nakazany w Prawie,
dzień, kiedy dokonywało się przebłaganie za grzech narodu; i Święto Namiotów, które upamiętniało
czas, przez jaki Izraelici zamieszkiwali w namiotach na pustyni. Święta to czas refleksji nad
świętością narodu i jego szczególnymi lo-sami, to czas radości i ukorzenia się przed Bogiem, który
ich uświęca.
Zwróć uwagę: Współcześnie Żydzi obchodzą także kilka innych świąt, które upamiętniają
póz
niejsze wydarzenia z historii Izraela.
Księga Kapłańska 24,1  25,55
Zasada świętości w wymiarze czasu rozciągała się nie tylko na określone dni w roku, ale także na
całe lata. Zasada odpoczynku (sabatu), odnoszona zazwyczaj do ludzi i zwierząt, stosuje się także
do ziemi, którą Izraelici wezmą w posiadanie: w każdy siódmy rok miała być pozostawiona
odłogiem. Praktyka ta wynika z innej zasady: cała ziemia należy do Pana, a zatem tak jak zadbał on
o odpoczynek dla swojego ludu, tak samo dba o odpoczynek dla ziemi.
Rezygnacja z uprawy ziemi rodziła obawy o możliwość zdobycia odpowiedniej ilości pożywienia,
ale Bóg zapewnia swój lud, że w rok poprzedzający sabat ziemi, wyda ona wystarczające plony, aby
starczyło im do następnych żniw  tak samo, jak w każdy dzień poprzedzający cotygodniowy sabat
zbierali wystarczająco manny, aby wyżywić się przez dwa dni. To nie płodność ziemi jest z
ródłem
ich bezpieczeństwa, ale zaufanie Bogu, do którego ta ziemia należy.
O wiele większą wymowę ma tzw. rok jubileuszowy, który przypadał co 50 lat, po siódmym z kolei
roku sabatowym. Był to rok  darowania długów i powrotu do rodzinnej ziemi. Każdy Izraelita
(bardziej poprawnie, każde plemię i rodzina) miał otrzymać część ziemi kananejskiej jako dar od
Boga  i chociaż mogą na pewien czas przekazywać ją w użytkowanie innym, nie mogą decydować
o jej własności, gdyż ziemia należy do Pana. To rozwiązanie zapobiegało nadmiernemu bogaceniu
się różnych grup społecznych kosztem innych w sytuacji, gdy największym  skarbem człowieka
była ziemia, którą mógł uprawiać. (O tym, iż to właśnie ziemia była objęta szczególną ochroną
świadczy klauzula, iż prawo roku jubileuszowego nie dotyczyło miast, z wyjątkiem miast Lewitów,
którzy nie otrzymali swojego działu w ziemi).
Rok jubileuszowy miał także bardzo wielkie znaczenie w wymiarze osobistym. Jeśli ktokolwiek, z
powodów ekonomicznych, utracił swą ziemię lub wręcz wolność, tego roku odzyskiwał jedno i
drugie i mógł ponownie zacząć pracować dla siebie i swoich bliskich. To był prawdziwie rok
wyzwolenia uciśnionych. Ochrona tych, którym powodzi się gorzej obowiązywała jednak przez
cały czas. W swoich relacjach z rodakami i obcokrajowcami Izraelici zawsze musieli pamiętać, że
niewiele wcześniej wszyscy byli niewolnikami  i to Bóg ich wyzwolił.
Zwróć uwagę: Gdy w A
k 4,17-21 Jezus cytuje słowa z Księgi Izajasza o wyzwoleniu jeńców,
dotyczą one właśnie roku jubileuszowego.
Księga Kapłańska 26,1  27,34
Starożytne przymierza między suwerenem i wasalem (a takie właśnie zawarł Bóg z Izraelem)
zawierały także obietnice nagród za ich przestrzeganie i ostrzeżenia przed karami za zerwanie:
zwane inaczej błogosławieństwami i przekleństwami. Zarówno w tekście Księgi Wyjścia, jak i
Kapłańskiej można znalez
ć wiele obietnic i ostrzeżeń, ale dopiero ostatnie fragmenty Księgi
Kapłańskiej zawierają je w typowej dla przymierza formie (podobna forma pojawi się także w
Księdze Powtórzonego Prawa). W pewnym sensie więc, dopiero teraz kończy się treść postanowień
przymierza, jakie Bóg przedstawił Izraelowi. Potwierdza to także fakt, iż treść Księgi Kapłańskiej
została przekazana w ciągu zaledwie kilku tygodni (maks. 1 miesiąca) od wzniesienia Przybytku.
Błogosławieństwa, jakie będą wynikiem posłuszeństwa Bożym prawom, to przede wszystkim
spokojne i szczęśliwe życie w ziemi, do której Bóg ich prowadzi  wolne od głodu, niedostatku,
niebezpieczeństw i zagrożeń ze zewnątrz. Obejmują również obietnicę Bożej obecności i
zachowania wolności, której doświadczyli, gdy On wyprowadził ich z Egiptu.
Przekleństwa są w rzeczywistości opisem procesu dyscyplinowania  kar, które nie są
 wyładowaniem złości , lecz mają skłonić ich do powrotu do wierności Bogu. Proces ten
obejmował 5 etapów: (1) zniweczenie wysiłków, jakie podejmują; (2) suszę i głód; (3) wrogość
świata natury, np. zwierząt; (4) najazd wrogich narodów i (5) całkowite zniszczenie i uprowadzenie
z ziemi w niewolę pośród obcych narodów.
Na każdym etapie będą mieli możliwość wrócić do Boga, a co ważniejsze, nawet ostateczna kara
nie zniweczy Bożej wierności. Jeśli się upamiętają, Bóg wspomni na przymierze, które zawarł z
Abrahamem, Izaakiem i Jakubem i pozwoli im powrócić do ziemi, którą im dał.
I to ich postępowanie wobec ziemi, którą otrzymali, zadecyduje o ostatecznym wymiarze kary:
wszystkie sabaty ziemi, które mieli święcić, zostaną wtedy zwrócone. Ziemia odpocznie od nich tak
długo, jak długo oni, mimo iż tak nakazał im Bóg, nie dawali jej odpocząć.
Błogosławieństwa i przekleństwa są naturalnym zakończeniem Księgi Kapłańskiej (i postanowień
przymierza). Ostatni fragment, traktujący o wykupie rzeczy ofiarowanych na rzecz świątyni,
został prawdopodobnie dołączony do księgi ze względu na jego tematykę, jakiś czas póz
niej.
Zwróć uwagę: W 2 Krn 36,14-21 czytamy o tym, iż 70 lat niewoli babilońskiej było zapłatą za
sabaty ziemi, których Izraelici nie uszanowali.