STANY ZAGROŻENIA ŻYCIA
ZATRUCIA
Trucizna  substancja, która po wchłonięciu do organizmu lub wytworzona przez organizm w
stosunkowo niewielkiej dawce, powoduje niekorzystne zaburzenia w jego funkcjonowaniu, inne
niekorzystne zmiany w organizmie lub śmierć.
Zatrucie  zespół objawowy
Podział trucizn
1. Ze względu na pochodzenie
a) naturalne (grzyby, bakterie, rośliny, jad)
b) antropogeniczne (wytworzone przez człowieka)
2. Ze względu na toksyczność
a) wyjÄ…tkowo toksyczne
b) silnie toksyczne (wystarczy łyżeczka  5ml, 5g)
c) średnio toksyczne (ok. 30g, np. aspiryna)
d) słabo toksyczne (250-500g, np. alkohol)
e) praktycznie nietoksyczne (1kg, np. sól)
f) nieszkodliwe (powyżej 1kg)
3. Ze względu na stan fizyczny: stałe, ciekłe, lotne.
Podział zatruć (przebieg zatrucia)
1. Ostre  objawy uszkodzenia narządów lub śmierć do 24 godz.; wystarczy jednorazowa dawka
2. Podostre  mniej gwałtowne; jednorazowa dawka lub kilka mniejszych; objawy do 72 godz.;
uszkodzenie nie musi być trwałe
3. Przewlekłe  może do niego dochodzić latami (np. ołów, palenie papierosów)
Podział ze względu na przyczynę
1. Rozmyślne
2. Przypadkowe
Zasady postępowania
- w 80% przypadków są to jeszcze osoby przytomne
WYWIAD
- co?, kiedy?, jak?, jakie objawy wystąpiły?
- uczulenia?, jakie leki przyjmuje? itd.
- czy to była próba samobójcza?
Jeśli pacjent jest nieprzytomny wywiad przeprowadzić wśród rodziny, znajomych. Jeśli nie ma nikogo
na miejscu  pozbierać wszystko co jest wokół (opakowania po lekach, opakowania po środkach
chemicznych itp.)
W przypadku pacjenta nieprzytomnego zawsze należy podejrzewać zatrucie.
Klasyfikacja odtrutek:
1. Swoiste
" odtrutki witaminowe (np. na kumarynÄ™ wit. K)
" blokujÄ…ce przemiany metaboliczne trucizn (np. podanie alkoholu etylowego w zatruciu
alkoholem metylowym, glikolem etylenowym)
" przyspieszające i ułatwiające metabolizm toksyn (np. na paracetamol => n-acetylocysteina;
tiosiarczan sodu w zatruciu cyjankami)
" zwiÄ…zki redukujÄ…ce
" antagoniści działania farmakologicznego trucizn (blokują receptory)  atropina, penicylina
krystaliczna, Nalokson
- 1 -
STANY ZAGROŻENIA ŻYCIA
" oparte na działaniu przeciwciał (np. anatoksyny, surowica)
2. Nieswoiste
" węgiel aktywowany  wiąże na swojej powierzchni toksynę
" tlen  w zatruciu CO i siarkowodorem
" parafina, środki wymiotne
Zatrucia poszczególnymi substancjami
1. Tlenek węgla  (CO)
" z
ródła zatrucia: kominki, niesprawne systemy grzewcze, niesprawna wentylacja, spaliny
samochodowe
" szybciej zareagują dzieci, jest to gaz kumulujący się najniżej
" początkowe objawy: ból głowy, osłabienie, nudności i wymioty, duszności, senność, drgawki,
szczękościski, zapaść sercowo-naczyniowa
" postępowanie
- przerwać kontakt  ewakuacja lub wywietrzenie pomieszczenia
- tlenoterapia
- nie działa w tym zatruciu pulsoksymetr! jedynie badanie gazometryczne pod
karboksyhemoglobinÄ™
- stężenie karboksyhemoglobiny powyżej 15% jest wskazaniem do leczenia w komorze
hiperbarycznej
2. Alkohol etylowy (C2H5OH)
" objawy  4 stadia
I stadium pobudzenia (1-20 )
- euforia, podniecenie, odhamowanie, zaburzenia równowagi, napady szału
- z
renice rozszerzone
II stadium senności (2-2,50 )
- zaburzenia świadomości
- z
renice wąskie lub prawidłowe
- tachykardia
- osłabienie odczuwania dotyku
- zwiotczenie mięśni
III stadium zamroczenia (2,5-40 )
- całkowita utrata świadomości
- bezwiedne oddawanie stolca i moczu
- z
renice szerokie i reagują wolno na światło
- tachykardia
- spadek ciśnienia krwi (hipotensja)
- hipotermia i hipoglikemia
- może odczuwać silne bodz
ce bólowe
IV stadium asfiksji (<40 )
- głęboka śpiączka, brak odruchów, brak reakcji na bodz
ce bólowe
- z
renice szerokie, niereagujÄ…ce
- sinica, zatrzymanie oddechu i krążenia
" postępowanie
- wywołać wymioty, płukać żołądek jeśli nie może wymiotować
- zabezpieczyć funkcje życiowe
- podać dożylnie glukozę z wit. B1 (tiamina)
- można rozważyć podanie wodorowęglanu sodu (NaHCO3) dla zmniejszenia kwasicy
metabolicznej
- reszta leczenia to leczenie objawowe
- 2 -
STANY ZAGROŻENIA ŻYCIA
3. Alkohol metylowy (CH3OH)
" objawy  3 stadia
I faza narkotyczna
- euforia, podniecenie, odhamowanie, zaburzenia równowagi, napady szału
- z
renice rozszerzone
II faza kwasica  kwas mrówkowy powoduje kwasicę
- silne bóle brzucha
- zaczerwienienie skóry, spojówki zaczerwienione
- spadek ciśnienia krwi
III faza uszkodzenia OUN  uszkodzenie nerwów
- zaburzenia widzenia, problemy z ostrością do utraty widzenia
- rozkojarzenie motoryczne
- pobudzenie pacjenta  silne zatrucie (kilka do kilkunastu minut)
- zniesienie odruchów fizjologicznych
" postępowanie
- wywołać wymioty, można próbować płukać żołądek
- podać alkohol etylowy
- zabezpieczyć funkcje życiowe (zamonitorowanie, wkłucie, drogi oddechowe)
- podać wodorowęglan sodu
- hemodializa
4. Glikol etylenowy ( C2H4(OH)2 )
" objawy i leczenie tak jak w zatruciu alkoholem metylowym  bez uszkodzenia nerwu wzrokowego
" silnie toksycznie uszkadza wÄ…trobÄ™
5. Leki uspokajajÄ…ce i nasenne
" objawy ogólne
- senność, dezorientacja, zaburzenia równowagi, nudności, bóle głowy
- śpiączka, porażenie ośrodka oddechowego, obniżenie ciśnienia krwi, zniesienie odruchów
" ogólne postępowanie
- płukanie żołądka
- podanie węgla aktywowanego (do 2 godzin od przyjęcia dawki)
- leczenie objawowe
- zabezpieczenie i wspomaganie oddychania
" Barbiturany (Luminal, Fanodorm, Fenobarbital, Tiopental)
- zaburzenia świadomości
- narastająca senność do głębokiej śpiączki ze zniesieniem odruchów fizjologicznych
- drgawki
- obniżenie ciśnienia tętniczego
- hipotermia
- porażenie oddechu
Leczenie bez odstępstw.
" Benzodiazepiny (Lendorm, Halcion, Lorafen, Oxazepam, Relanium, Valium)
- zawroty głowy, apatia
- senność, śpiączka
- hipotonia
- depresja oddechowa
- 3 -
STANY ZAGROŻENIA ŻYCIA
Leczenie standardowe + podanie odtrutki: FLUMAZENIL
6. Aspiryna - Acidum acetylsalicylicum (kwas acetylosalicylowy C6H4(OCOCH3)COOH )
" dawka śmiertelna dla dorosłego człowieka  20-25g
" objawy
- nudności, wymioty
- ból w nadbrzuszu
- szum w uszach, rozdrażnienie, pobudzenie
- nadmierna potliwość
- jeżeli dojdzie do śpiączki to jest to już bardzo ostre zatrucie
" leczenie
- płukanie żołądka nawet do 4 godz.
- uzupełniać płyny i elektrolity
- podawać wodorowęglan sodu
- bardzo ważne jest badanie poziomu cukru we krwi
- sprawdzenie poziomu salicylanów we krwi
7. Paracetamol  Paracetamolum ( HO-C6H4-NH-CO-CH3 )
" dawka śmiertelna  15g
" objawy  mogą pojawić się po 18-24 godz.
- silny ból w nadbrzuszu, wymioty
- objawy uszkodzenia wÄ…troby od drugiej doby
" leczenie
- jeżeli pojawią się objawy to na leczenie ratunkowe jest już za póz
no
- bezpowrotnie uszkadza wątrobę, tylko oddział hepatologii
" odtrutka  Acetylocysteina
I dawka 150mg/kg m.c. przez 15 min. dożylnie
II dawka 50mg/kg m.c. w 5% glukozie przez 4 godz.
ewentualnie po 4 godz. 100mg/kg m.c. w 1000ml 5% glukozy przez 16 godz.
8. Digoksyna  Digoxinum (naparstnica)
" zatrucie przewlekłe: nudności, wymioty, biegunka, splątanie
" zatrucie ostre: zaburzenia rytmu serca, najczęściej tachykardia
" leczenie
- płukanie żołądka, podanie węgla aktywowanego
- sprawdzenie stężenia potasu we krwi
- możliwość podawania przeciwciał
- kardiowersja (min. 10 J na poczÄ…tek)
- 4 -
STANY ZAGROŻENIA ŻYCIA
ZATRUCIA NARKOTYKAMI
Narkomania  choroba, uzależnienie od substancji chemicznych wpływających na czynność mózgu.
Podział narkotyków
Podział według Światowej Organizacji Zdrowia:
" Opiaty, np. heroina, morfina
" Psychostymulanty, np. amfetamina, metamfetamina
" Kokaina
" Marihuana i haszysz
" Halucynogeny, np. DMT
" Psychodeliki, np. LSD-25
" Åšrodki lotne  kleje
" Leki uspokajajÄ…ce i barbiturany
" Nikotyna
" Alkohol
" Steroidy
Podział według działania fizjologicznego
Podział substancji psychoaktywnych przyjęty przez Interpol i stosowany w farmakologii:
" Stymulanty czyli substancje pobudzające ośrodkowy układ nerwowy:
- Amfetamina i jej pochodne: amfetamina, metamfetamina, metylofenidat
- Efedryna i jej steroizomery: efedryna i pseudoefedryna
- N-metyloksantyny: kofeina, teofilina, teobromina
" Depresanty czyli substancje działające opóz
niająco na ośrodkowy układ nerwowy:
- Benzodiazepiny, np. diazepam, flunitrazepam
- Depresanty nasenne: alkohol, eter, barbiturany, chloroform, wodzian chloralu
- Opioidy, np. opium, kodeina, tramadol, morfina, heroina, metadon
" Psychodeliki czyli substancje wywołujące zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym:
- delirianty, np. skopolamina, atropina
- pozostałe psychodeliki np. Salvinorin A
- psychodeliki stymulacyjne, np. MDMA, MDA, meskalina, DOM, LSD-25, AMT, DMT
- dysocjanty, np. podtlenek azotu, ketamina
" Konopie indyjskie i ich pochodne, np. THC, są wyróżniane jako osobna grupa ponieważ wykazują
działanie i stymulacyjne i depresyjne, a ponadto posiadają cechy psychodelików.
Narkotyki miękkie i twarde
1. Amfetamina (organiczny zwiÄ…zek chemiczny, pochodna ²-fenyloetyloaminy)
" ogólne objawy spożycia
- rozszerzone z
renice
- wzmożona aktywność, silne pobudzenie psychomotoryczne
- brak Å‚aknienia
- bezsenność
- przyspieszona akcja serca (tachykardia)
- podwyższone ciśnienie
- zwiększone wydalanie moczu
- pobudzenie, polepszona koncentracja
- gadatliwość
" zatrucie
- 5 -
STANY ZAGROŻENIA ŻYCIA
- zaburzenia rytmu serca
- podwyższone ciśnienie krwi
- odwodnienie
" leczenie typowo objawowe: leczenie zaburzeń rytmu serca, nawodnienie
- nie można podawać diuretyków (dodatkowo odwadniają)
- nitrogliceryna (Glyceroli trinitras, np. Nitromint  aerozol pod język)
2. Kokaina (metylobenzoiloekgonina  substancja pobudzająca pochodzenia roślinnego; jest to
alkaloid tropanowy otrzymywany z liści krasnodrzewu pospolitego  koki)
" objawy spożycia
- euforia
- brak objawów zmęczenia
- zmniejszona potrzeba snu i jedzenia
- rozszerzone z
renice
- katar
- nadpobudliwość
- przyspieszona akcja serca (tachykardia)
- podwyższone ciśnienie krwi
- mogą wystąpić omamy
- zaburzenia świadomości
" zatrucie
- zaburzenia rytmu serca
- podwyższone ciśnienie
- zaburzenia świadomości
" leczenie objawowe
3. Opioidy (najważniejsze substancje opioidowe to: kodeina, morfina, heroina)
" objawy spożycia
- zwężone z
renice
- obniżone ciśnienie tętnicze krwi
- otępienie
- problemy z poruszaniem siÄ™
- błogostan, senność, dobry humor, euforia
- hipotermia
" objawy zatrucia
- depresja ośrodka oddechowego
- zaburzenia świadomości  utrata przytomności
- możliwość porażenia układu pokarmowego
" leczenie
- odtrutka  NALOXON  0,4-1,0 mg (im lub iv)
4. LSD (Dietyloamid kwasu D-lizergowego)
" objawy spożycia
- hipertermia
- podniesiony poziom cukru we krwi
- gęsia skórka
- tachykardia
- nadprodukcja śliny
- pocenie siÄ™
- szczękościsk
- rozszerzone z
renice
- 6 -
STANY ZAGROŻENIA ŻYCIA
- bezsenność
- parestezje (przykre wrażenie, najczęściej mrowienie, drętwienie lub zmiany temperatury skóry
(uczucie silnego gorÄ…ca lub zimna) bÄ…dz
też "przebiegnięcia prądu")
- skurcze macicy
" objawy zatrucia
- wysoka temperatura (nawet 41°C)  omamy wzrokowe i sÅ‚uchowe
- wysoki poziom glukozy
- drgawki
" leczenie  typowo objawowe
- obniżenie temperatury ciała
- drgawki  diazepam (Relanium)
5. Ekstaza  MDMA - 3,4-Metylenodioksymetamfetamina (pigułki ecstasy, XTC) - organiczny
związek chemiczny, drugorzędowa amina podobna strukturalnie do metamfetaminy. Ta
półsyntetyczna substancja psychoaktywna wykazuje działanie empatogenne, euforyczne i
psychodeliczne
" objawy spożycia
- euforia, wzmożona aktywność
- rozszerzone z
renice
- hipertermia
- tachykardia
- szczękościsk
- brak potrzeby snu i jedzenia
" objawy zatrucia
- zaburzenia świadomości
- zaburzenia rytmu serca
- hipertermia
- odwodnienie
" leczenie  objawowe
6. Kleje, rozpuszczalniki
" objawy użycia
- kichanie, katar, krwawienie z nosa
- podniecenie, pobudzenie, gadatliwość
- zaburzenia mowy
- nadwrażliwość na światło
- halucynacje, chwiejność emocjonalna
- zaburzenia orientacji
" objawy zatrucia
- zaburzenia świadomości
- senność, śpiączka
- depresja oddechowa
" leczenie  objawowe
ZESPOA
Y ODSTAWIENNE
Abstynencja  świadome powstrzymywanie się od przyjmowania substancji psychoaktywnej.
Zespół abstynencyjny (odstawienia) - przykre doznania psychologiczne oraz fizyczne, które pojawiają
się po odstawieniu środka uzależniającego. Objawy są różne w zależności od substancji.
" Alkohol: drżenie, wybitna potliwość, nudności, wymioty, omamy, majaki, napady padaczkowe,
osłabienie
- 7 -
STANY ZAGROŻENIA ŻYCIA
" Leki nasenne i uspokajające: koszmary nocne, bezsenność, reakcje paniczne, drżenie, depresja,
utrata łaknienia, spadek masy ciała
" Środki wziewne: zwykle łagodne, niepokój, przygnębienie, rozdrażnienie, nudności, drżenia, bóle
głowy
" Kokaina: wyczerpanie, depresja, niespokojny sen, bardzo silny głód narkotyku
" Amfetamina: skrajne wyczerpanie, niespokojny sen, drażliwość, przygnębienie, depresja
" Opiaty: drżenia, depresja, rozszerzone z
renice, zimne dreszcze, pocenie się, nudności, wymioty,
bóle stawowo-mięśniowe
" LSD  nie ma zespołu odstawiennego
- 8 -