ð
ð
na podstawie: Ph. G. Zimbardo, Psychologia i życie, PWN, 1999
Paulina OÅ‚dak, UWM
Åšð Pomiar psychologiczny jest to zastosowanie specyficznych
procedur testowych do oceny zdolności, zachowań
i właściwości osobistych ludzi. Pomiar przyczynia się do
zrozumienia jednostki, dzięki czemu może ona podejmować
bardziej racjonalne decyzje dotyczące bieżących problemów
lub przyszłych wyborów. (Maloney i Ward, 1976)
Åšð O pomiarze psychologicznym mówi siÄ™ czasem jako
o pomiarze różnic indywidualnych, ponieważ większość
rodzajów testów określa, w jaki sposób dana jednostka
różni się od innych ludzi lub jest do nich podobna w danym
wymiarze.
Åšð Formalne testy i procedury pomiaru weszÅ‚y w życie
w poczÄ…tkach XX w.
ÅšðCo zaskakujÄ…ce, już 4000 lat temu techniki pomiaru byÅ‚y
czymś zwykłym w starożytnych Chinach. Chińczycy używali
wyrafinowanego programu testowania w służbach
publicznych  dla urzędników; dwa tysiące lat póz
niej,
za czasów dynastii Han, stosowano w służbach
publicznych testy ustne do oceny kompetencji
w dziedzinie prawa, wojskowości, rolnictwa
i geografii. W czasach dynastii Ming (XIV  XVIIw.),
urzędnicy państwowi byli wybierani na podstawie
wyników w trzyetapowej obiektywnej procedurze
selekcyjnej.
Najważniejszą postacią w epoce
nowoczesnych testów inteligencji był
Anglik, Francis Galton (1822-1911). Jego
książka Hereditary Genius (Geniusz
dziedziczny, 1869) wywarła wielki wpływ
na póz
niejsze podejście do metod, teorii
i praktyki testów. Galton, jako kuzyn
Karola Darwina, postanowił zastosować
teoriÄ™ ewolucji Darwina do badania
ludzkich zdolności. Interesował się
z
ródłami różnic pomiędzy ludz
mi,
zastanawiał się, dlaczego jedni ludzie są
utalentowani i odnoszÄ… sukcesy, a inni
nie.
Galton pierwszy postulował, iż:
Åšð Różnice indywidualne sÄ… kwantyfikowalne
w kategoriach poziomów inteligencji
Åšð Różnice te tworzÄ… krzywÄ… rozkÅ‚adu
normalnego w kształcie dzwonu
(większość ludzi plasuje się pośrodku,
a mniejszość na krańcach geniuszu
i upośledzenia umysłowego)
Åšð InteligencjÄ™ czy zdolnoÅ›ci umysÅ‚owe
można mierzyć obiektywnymi testami
Åšð Statystyczna procedura, którÄ… nazwaÅ‚
ko-relacją (obecnie określana jako
korelacja), pozwala dokładnie zmierzyć
związek zbiorów wyników dwóch testów
Jego koncepcje miały, jak się okazało, trwałą
wartość.
Niestety, Galton uważał również, że geniusz jest dziedziczny
 talent, wybitność, przechodzi z jednego pokolenia rodziny
na następne, a środowisko wywiera jedynie niewielki wpływ
na inteligencję. Galton próbował oprzeć politykę społeczną
na koncepcji ludzi genetycznie  lepszych i gorszych .
Zapoczątkował ruch eugeniki, który propagował poprawę
gatunku ludzkiego przez zastosowanie teorii ewolucyjnej:
zachęcanie ludzi biologicznie lepszych do krzyżowania się,
a zniechęcanie do posiadania potomstwa ludzi gorszych.
Pisał on:  Istnieje niechęć, w dużej mierze irracjonalna,
przeciwko stopniowemu wygaszeniu rasy niższej .
Te kontrowersyjne poglądy zostały przyjęte i rozwinięte
przez zwolenników idei, że rasa intelektualnie wyższa
powinna krzewić się kosztem ludzi o niższych umysłach,
m.in. przez Adolfa Hitlera.
Åšð Cele pomiaru formalnego nie odbiegajÄ… zbytnio od naszego
osobistego zainteresowania, czy dorównujemy innym
ludziom. Pragniemy wiedzieć, jak bardzo bystry, godzien
zaufania czy twórczy jest nowo poznany człowiek
i próbujemy ocenić te własności na podstawie wszelkich
dostępnych nieformalnie oznak.
Åšð Te oceny mogÄ… być oczywiÅ›cie dwojakiego rodzaju bÅ‚Ä™dem:
" BÅ‚Ä…d pierwszego rodzaju (kiedy przewidujemy niepowodzenie ucznia,
a on w rzeczywistości osiąga dobre wyniki)
" BÅ‚Ä…d drugiego rodzaju (kiedy przewidujemy sukces ucznia, a on
oblewa egzamin)
Odpowiednio istnieją również dwa rodzaje trafnej predykcji:
przewidywanie sukcesu, który rzeczywiście nastąpi
i przewidywanie rzeczywiście poniesionej porażki.
Åšð Psychologia naukowa dąży do sformalizowania procedur
umożliwiających trafne przewidywanie zachowań jednostek.
Åšð Psychologowie używajÄ… technik pomiaru do zrozumienia
jednostek i wymiarów różnic indywidualnych między nimi.
Åšð Poprzez testowanie i klasyfikacjÄ™ jednostek obdarzonych
podobnymi cechami, psychologowie korelują różnice
w zachowaniu z różnicami osobowościowymi lub
poznawczymi. W ten sposób są w stanie empirycznie
sprawdzić wartość predyktywną różnych teorii osobowości
i inteligencji.
Åšð Podczas gdy psychologowie kliniczni używajÄ… testów do
przewidywań dotyczących poszczególnych pacjentów,
psychologowie zorientowani na badania podstawowe
starają się wykrywać powtarzalne właściwości osobowości,
które przekładałyby się na ogólne wzorce zachowania
i wydarzeń życiowych.
Aby jakaś procedura pomiaru mogła być użyteczna do
klasyfikowania jednostek i wyboru tych, które mają pewne
szczególne zalety, musi ona spełniać trzy wymogi:
Åšð Rzetelność
Åšð Trafność
Åšð Standaryzacja
Jeśli jakaś metoda tych wymogów nie spełnia, nie możemy
mieć pełnego zaufania do uzyskanej za jej pomocą diagnozy.
(Cechy pomiaru formalnego)
Åšð Rzetelność okreÅ›la, na ile możemy ufać, że narzÄ™dzie
pomiaru daje wspólne wyniki (np. waga musi pokazywać tę
samÄ… wagÄ™ przy kilku pomiarach na raz).
Åšð Sprawdzamy rzetelność obliczajÄ…c rzetelność test-retest
(doskonale rzetelny test da współczynnik korelacji +1,00, a
nierzetelny 0,00).
Åšð Inne sposoby oceniania rzetelnoÅ›ci to podawanie
alternatywnych, równoległych wersji testu (paralel forms)
zamiast dwukrotnie tego samego testu  zmniejsza wpływ
wyćwiczenia, pamięci itp. Rzetelne testy dają porównywalne
wyniki w obu wersjach testu.
Åšð OstatniÄ… miarÄ… rzetelnoÅ›ci jest wewnÄ™trzna spójność
odpowiedzi w jednym teście (np. porównanie odpowiedzi
z pytao nieparzystych z parzystymi). Rzetelny test da takie
same wyniki z obu połówek. Mówimy wtedy o rzetelności
połówkowej.
Åšð Rzetelność zależy też od obiektywizmu eksperymentatorów.
(Cechy pomiaru formalnego)
Trafność określa stopień, w jakim test mierzy to, co miał
mierzyć (np. test na twórczość pokazuje twórczość, a nie
nastrój czy umiejętność rysowania).
Åšð Trafność fasadowa  czy test mierzy to, co trzeba  na oko
(test na twórczość, pytanie z testu:  Czy jesteś twórczy? )
Åšð Trafność kryterialna (zewnÄ™trzna, prognostyczna)  wyniki
testu porównane z innymi wystandaryzowanymi wynikami tej
samej osoby (np. test na powodzenie na studiach porówany
z ocenami danego studenta)
Åšð Trafność a rzetelność: nierzetelne testy sÄ… najczęściej
nietrafne, ale sÄ… wyjÄ…tki (np. pomiar wzrostu jako test na
inteligencjÄ™; rzetelny, ale nie trafny)
(Cechy pomiaru formalnego)
Standaryzacja natomiast oznacza, że test zawsze stosuje się
i ocenia jego wyniki w ten sam sposób, tak by wyniki danej
osoby można było porównać z normami dla innych osób tej
samej płci i wieku w tym samym teście. Badania nad
różnicami między płciami, z kontrolowaniem różnic wagi,
dowiodły, że kobiety są bardziej narażone na utratę kontroli,
pijąc taką samą ilość alkoholu jak mężczyz
ni.
Diagnozy psychologiczne można sklasyfikować według
czterech technik gromadzenia informacji o danej osobie:
Åšð Wywiady
Åšð Historia życia lub dane archiwalne
Åšð Testy
Åšð Obserwacja sytuacyjna
Informacje o danej osobie można klasyfikować wedle z
ródeł
informacji:
Åšð osoba diagnozowana
Åšð inne osoby
Åšð Kiedy informacji dostarcza osoba diagnozowana,możemy
mówić o samoopisie;
Åšð Kiedy danych dostarcza ktoÅ› inny, metodÄ™ nazywamy
opisem obserwatora.
(y
ródła informacji)
Wywiad to całkowicie bezpośrednia metoda dowiadywania się
czegoś o danej osobie. Treść i styl wywiadu mogą być luz
ne
i nieustrukturowane, dostosowane do osoby, z którą się
wywiad przeprowadza.
Osoba przeprowadzająca wywiad musi cechować się pięcioma
ważnymi umiejętnościami:
Åšð zapewnienie rozmówcy swobodnego nastroju
Åšð umiejÄ™tność wydobycia z niego pożądanych informacji
Åšð kontrola nad kierunkiem i tempem wywiadu
Åšð stworzenie i podtrzymywanie poczucia wiÄ™zi z rozmówcÄ…
Åšð stworzenie u rozmówcy poczucia satysfakcji po wywiadzie
Dane z wywiadu mogą zostać uzupełnione o historię życia
i dane archiwalne , np. informacje o życiu danej osoby
zaczerpnięte z różnych dostępnych z
ródeł, szczególnie te,
które dotyczą różnych okresów życia i relacji z innymi
osobami. Te z
ródła mogą obejmować osiągnięcia w szkole
i w wojsku, prace pisemne (opowiadania i rysunki),
dzienniki osobiste, dane medyczne, fotografie i nagrania
wideo.
(y
ródła informacji)
Åšð Testy psychologiczne mogÄ… mierzyć potencjalnie wszystkie
aspekty ludzkiego funkcjonowania, w tym inteligencjÄ™,
osobowość i twórczość.
Åšð IstotnÄ… przewagÄ… testów nad wywiadami jest fakt,
iż dostarczają one ilościowej charakterystyki jednostki
przy użyciu normatywnego porównania z innymi osobami.
(y
ródła informacji)
Åšð Obserwacje zachowania stosuje siÄ™ w celu obiektywnej
diagnozy zachowania zarówno w laboratoryjnych, jak
i w rzeczywistych sytuacjach życiowych.
Åšð Obserwator rejestruje wzorce zachowania jednostki w jednej
lub wielu sytuacjach  w domu, w pracy, w szkole.
Åšð Celem takiej obserwacji jest odkrycie wyznaczników
i konsekwencji reakcji i nawyków jednostki.
Bezpośrednie obserwacje są szczególnie pożyteczne
w przypadku:
Åšð poszukiwania warunków wystÄ™powania zachowania
zaburzonego w celu zaprojektowania terapii modyfikujÄ…cej
zachowanie
Åšð obserwacji starajÄ…cych siÄ™ o pracÄ™ w sytuacji podobnej
do zawodowej
Åšð ustalenia, na ile treść wypowiedzi zgodna jest
z ich zachowaniem, by stwierdzić trafność danych z testów
i wywiadów
(y
ródła informacji)
Åšð Metody samoopisu wymagajÄ… od respondentów podania
odpowiedzi na pytania lub udzielenia informacji o samych
sobie. Informacje te można czerpać z wywiadu, testu lub
dziennika osobistego.
Åšð NajÅ‚atwiej stosowalnym samoopisem jest inwentarz 
standaryzowany test pisemny z pytaniami zamkniętymi typu
prawda/fałsz lub twierdzeniami do szacowania.
Åšð Taki inwentarz może dotyczyć osobowoÅ›ci, zdrowia lub
doświadczeń życiowych. Możemy, na przykład, spotkać się z
pytaniami: jak często mamy bóle głowy, na ile uważamy się
za osobÄ™ asertywnÄ…, jak bardzo stresujÄ…ca jest nasza praca.
(y
ródła informacji)
Åšð Metoda opisu przez obserwatora zakÅ‚ada systematycznÄ…
ocenę pewnych aspektów zachowania jednej osoby przez
innÄ….
Åšð Opis obserwatora może polegać na obserwacji zachowaÅ„
wysoce specyficznych lub na szacunkach bardziej
uogólnionych.
Åšð Na przykÅ‚ad, przedszkolanka może obserwować
podopiecznych i rejestrować, ile razy każde dziecko
wykazuje konkretne zachowania, jak przepychanie siÄ™,
uderzanie czy dzielenie się zabawkami w określonym
przedziale czasowym.
Dziękujemy za uwagę