Geoinformatyka
Ćwiczenie 7
Mapa
Opracowanie:
Małgorzata Luc
Joanna Depta
Aktualizacja: Krzysztof Ostafin
Zakład Systemów Informacji Geograficznej, Kartografii i Teledetekcji
Kraków, 2015
Cele ćwiczenia:
 zapoznanie się z różnymi mapami według kryteriów: tematyki, skali, formy zapisu (nośnika);
 wskazanie cech wspólnych oraz różnicujących mapy analogowe i cyfrowe;
 zdobycie podstawowej wiedzy o generalizacji na mapach, jej rodzajach, czynnikach i formach;
 zdobycie wiedzy w zakresie stosowania symboli na mapach - konwencje kartograficzne;
 umiejętność czytania mapy.
W ćwiczeniu zostanie wykorzystane oprogramowanie ArcGIS (w zakresie funkcji podstawowych).
Wprowadzone zostaną takie pojęcia, jak:
 mapy tematyczne i ogólnogeograficzne (w tym topograficzne)
 mapy analogowe i cyfrowe
 elementy mapy: treść mapy, osnowa matematyczna, elementy pozaramkowe
 rektyfikacja
 generalizacja
1. Rodzaje map  (45 min.)
Zakres ćwiczenia:
Zapoznanie się z różnymi mapami oraz porównanie ich pod względem tematyki, stopnia generalizacji
oraz zastosowanych metod i technik prezentacji danych:
 mapy topograficzne a tematyczne,
 mapy analogowe a cyfrowe (wektorowe i rastrowe),
 mapy w różnych skalach.
Dane
analogowe: arkusze z Atlasu Kampusu UJ:
 mapy tematyczne: użytkowanie ziemi, glebowa, hydrologiczna
cyfrowe:
 wybrane warstwy z komputerowego Atlasu Województwa Małopolskiego,
 143.42 Kielce 1:25 000, 84.12.3 Kielce 1:100 000
 fragmenty arkusza mapy topograficznej 1:10 000 (wierzchoslawice.img)
Tok pracy
Praca z materiałami analogowymi (20 min):
1.1 Co to jest mapa  Twoimi słowami? -
Uwzględnij:
a) relację powierzchni przedstawionej na mapie do powierzchni rzeczywistej
b) reguły matematyczne
c) elementy graficzne (jakie obiekty przedstawiają, czy wszystkie obiekty rzeczywistości są
przedstawione?)
1.2 Czym charakteryzuje się mapa tematyczna?
Uwzględnij:
a) skalę,
b) zakres treści,
c) symbolikę,
d) konwencję stosowania barw,
e) układ legendy,
f) sposób powstania,
g) obecność elementów niezbędnych do umiejscowienia elementów tematycznych w szerszym
kontekście).
Praca z materiałami cyfrowymi (25 min):
1.3 Otwórz mapę cyfrową wierzchoslawice.img w programie Corel PHOTO-PAINT oraz projekt
Malopolska.mxd. W projekcie Malopolska.mxd pozostaw widoczną tylko warstwę wierzchoslawice.img
i przybliż ją tak by dopasować ją do okna wyświetlania danych. Jaka jest różnica między wyświetlaniem
tej samej mapy w programie graficznym a w programie GIS?
1.4 Jakie są różnice między mapą analogową a mapą cyfrową?
a) Jakie są różnice w skalach? Jakie konsekwencje ma zmiana skali map cyfrowych dla widoczności treści
mapy?
b) Jaka jest pojemność informacyjna? Oglądnij tabele atrybutowe poszczególnych warstw. Czy na mapie
analogowej znajdziesz te informacje?
c) Jakie są możliwości ich modyfikacji (np. unacześniania, zmiany symboli) a następnie prezentacji?
d) Do czego i w jakich warunkach każda z nich może być potrzebna?
Obecnie w Polsce możemy kupić mapy topograficzne głównie w postaci map rastrowych  skany
wszystkich powojennych map topograficznych w Ośrodkach Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej
(WODGIK  Wojewodzki, CODGIK  Centralny). Nie wszystkie skany są zrektyfikowane. Od kilku lat
opracowywana jest również dla Polski mapa wektorowa w  standardzie topo (BDOT10k - Baza Danych
Obiektów Topograficznych).
2. Generalizacja kartograficzna (40 min.)
Dane:
 mapy topograficzne okolic Kielc w skalach 1:25 000 i 1:100 000
Generalizacja kartograficzna to wybór rzeczy najważniejszych i istotnych oraz ich celowe
uogólnienie, mający na względzie przedstawienie na mapie pewnej części rzeczywistości z uwypukleniem
jej zasadniczych, typowych cech i charakterystycznych właściwości, stosownie do przeznaczenia,
tematyki oraz skali mapy
2.1 Przeanalizuj porównawczo fragmenty map topograficznych okolic kampusu UJ w skalach 1:25 000 i
1:100 000. Uwzględnij następujące pytania:
a) Kto jest potencjalnym odbiorcą tych map? Czy dostosowano do niego poziom generalizacji?
b) Czy ilość informacji i ich treść są właściwe dla map topograficznych?
c) Czy istnieją elementy z mapy w większej skali, które zostały wybrane wprost dla mapy w mniejszej
skali?
d) Czy zmieniła się klasyfikacja poszczególnych elementów treści mapy?
e) Czy treści mapy są zrozumiałe?
f) Jakie są cechy charakterystyczne obszaru. Czy zostały w odpowiednim stopniu uwypuklone na mapie
w mniejszej skali?
g) Czy została zachowana wierność geograficzna mapy (prawidłowe relacje przestrzenne obiektów)?
Zadanie 2.2
Przeanalizuj powyższe mapy topograficzne wg kryteriów w tabelce tabela_generalizacja.doc.
3. Czytanie mapy (45 min)
W tej części ćwiczenia 7 trzeba wykonać zadania związane z umiejętnością czytania mapy, tj.
wyszukiwaniem obiektów, rozpoznawaniem form terenowych, przełożeniem informacji z obrazu
płaskiego na perspektywiczny.
Dane:
 materiały cyfrowe: - zeskanowana mapa topograficzna Mount Everest w wydaniu turystycznym w skali
1:115 000 wraz z legendą
 naziemna fotografia panoramy Tatr Polskich
Zadanie 3.1 (zależnie od czasu)
3.1.1 W programie ArcGIS otworz plik Everest.mxd. Znajdziesz w nim zrektyfikowany skan mapy
topograficznej Mount Everest w wydaniu turystycznym w skali 1:115 000 wraz z legendą.
UWAGA!!! W razie trudności z odczytaniem nazw obiektów na mapie skorzystaj z niezrektyfikowanej
mapy, która znajduje się w pliku Everest.jpg.
3.1.2 Znajdz
na mapie punkt Everest_point.shp
3.1.3 Wpisz do tabeli Zadanie1.doc nazwy obiektów punktowych, liniowych i powierzchniowych, które
znajdują się w przestrzeni wyznaczonej odległością 1-3 km od tego punktu i o azymucie w zakresie 270-
360 stopni (nawet, jeśli symbol nie leży w strefie w całości).
UWAGA!!! Wyjaśnienie znaczenia symboli znajdziesz w legendzie mapy.
3.1.4 Do odnalezienia obiektów wykorzystaj narzędzie
ArcToolbox/AnalysisTools/Proximity/MultipleRingBuffer
UWAGA!!! Nie zapomnij o ustaleniu jednostki pomiaru (Buffer Unit).
Zadanie 3.2 (zależnie od czasu)
3.2.1 Otwórz plik Everest.mxd oraz plik Zadanie2.doc.
3.2.2 Przeanalizuj mapę, uzupełnij tekst o brakujące wyrażenia, odpowiedz na pytania.
3.2.3 Narysuj trasę, po której przemieszczasz się na mapie. Do tego celu użyj narzędzia [Draw].
Zadanie 3.3 (zależnie od czasu)
3.3.1 Otwórz stronę internetową: http://www.adventuremapping.pl/zoomify3.html. Zawiera ona mapę
topograficzną Tatr Polskich. Można ją powiększać, pomniejszać, przesuwać.
3.3.2 Otwórz plik panorama panorama_Tatr.tif, który zawiera fotografią naziemną (panoramę)
fragmentu Tatr z zaznaczonymi na niej punktami, które należy opisać.
3.3.3 Odszukaj na mapie internetowej punkt, z którego zostało wykonane zdjęcie panoramiczne.
Znajduje się on w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, w przełęczy na wysokości ok. 1994 m n.p.m.
UWAGA!!! Zdjęcie nie jest zorientowane na północ!!!
3.3.4 Otwórz plik Zadanie3.doc, który zawiera tabelę do uzupełnienia. Wpisz do niej zaznaczone na
fotografii elementy panoramy.
Literatura do ćwiczenia:
1. Pasławski J. (red.), 2006, Wprowadzenie do kartografii i topografii, Wyd. Nowa Era, Wrocław,
rozdziały:1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 3.2, 5.2, 5.3, 5.4, 5.6, 6.1.1, 7.3, 9.1, 9.3, 10.2.1, 10.2.2, 10.2.3.
2. Kraak M.J., Ormeling F., 1998, Kartografia  wizualizacja danych przestrzennych, PWN, rozdziały:
5.4, 6.3.
3. Ratajski L., 1973, Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej, PWN, rozdział 6.