Więzienie jako instytucja totalna


Więzienie jako instytucja posiada wiele cech, które socjologowie przypisują
tzw. instytucjom totalnym.
Najważniejsze ich elementy opisał E.Goffman w swojej pracy "Charakterystyka
instytucji totalnych".
Najkrócej instytucje totalne można by scharakteryzować, jako te, które ingerują
we wszystkie dziedziny życia osób w nich przebywających, ograniczają ich
wolność i wyznaczają ramy całego ich funkcjonowania. Trudno się nie zgodzić, że
więzienie dokładnie odpowiada temu opisowi.
Goffman wymienił szereg cech jaki posiadają ogólnie pojęte instytucje totalne.
Wśród tych, które z całą pewnością można by przypisać więzieniu znajdują się:
Podział na podwładnych i personel, którzy tworzą dwa wyraźnie oddzielone
światy. W przypadku więzienia odrębność świata więźniów i funkcjonariuszy
służby więziennej to element chyba najbardziej rzucający się w oczy. Obie te
grupy mają za sobą zupełnie odmienny, najczęściej sprzeczny zestaw celów, norm
i wartości, a między nimi istnieje stałe napięcie niekiedy przeradzające się w
otwarty konflikt
Ściśle zaplanowany czas w ciągu dnia
Istnienie ścisłego regulaminu określającego ramy życia w instytucji czyli to co
można i to czego nie wolno robić.
System kar i nagród premiujący określone zachowania, zwłaszcza uległości wobec
działań personelu
Ograniczony kontakt ze światem zewnętrznym, często traktowany jako specyficzna
nagroda np. za dobre sprawowanie
Wszechobecna biurokracja
Ważnym elementem jest także przymus wykonywania przez więźniów określonych
czynności. Więzienia bez wątpienia można określić jako zakłady przymusowego
przekształcania osobowości. Co więcej, wydaje się, że jest to jedno z ich
podstawowych zadań.
Świat podwładnych, a więc w naszym wypadku więźniów również posiada pewne
specyficzne cechy. Wynika to z faktu egzystencji na fizycznie małym obszarze
dużej ilości osób pozbawionych intymności, żyjących w zuniformizowanej i
ujednoliconej gromadzie. Wytwarza się nieformalna struktura świata podwładnych
skierowana w dużej mierze przeciwko personelowi, posiadająca swoją hierarchię
tworzoną właśnie na wzór hierarchii personelu. Życie więźniów na tyle mocno
różni się od ich życia na wolności i wymaga daleko idącej rezygnacji z
pełnienia wcześniejszych ról, że muszą oni stosować szereg technik
adaptacyjnych pomagających w poprawnym funkcjonowaniu w nowych warunkach. Można
tu wymienić wycofanie się, bunt, zadomowienie, konwersję i zimną kalkulację.
Ludzie ci podczas pobytu w więzieniu uczą się realiów nowej rzeczywistości,
takich choćby jakie są wymagania ich nowych ról zarówno formalnych jak i
nieformalnych, tego jak wygląda nieformalna struktura więźniów, jak funkcjonuje
system kar i nagród, czy jak zorganizować sobie na drodze rzecz jasna
nieoficjalnej uzyskiwanie pewnych zakazanych gratyfikacji. Im jednostka lepiej
dostosuje się do wyznaczonych jej ram działania tym większą ma szansę na
osiągnięcie wyższej pozycji w strukturze nieformalnej.