MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Krzysztof Karolek
Stosowanie zasad sygnalizacji kolejowej
311[46].Z2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr in\
. Edward Tyburcy
mgr in\
. Jerzy Nijakowski
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Piotr Ziembicki
Konsultacja:
mgr in\
. Ryszard Dolata
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[46].Z2.01
,,Stosowanie zasad sygnalizacji kolejowej , zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Sygnały nadawane przez sygnalizatory przytorowe oraz przekazywane
przez tarcze lub latarnie 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 19
4.1.3. Ćwiczenia 19
4.1.4. Sprawdzian postępów 20
4.2. Sygnały dawane przez osoby upowa\
nione 21
4.2.1. Materiał nauczania 21
4.2.2. Pytania sprawdzające 26
4.2.3. Ćwiczenia 26
4.2.4. Sprawdzian postępów 28
4.3. Sygnały na pociągach i innych pojazdach 29
4.3.1. Materiał nauczania 29
4.3.2. Pytania sprawdzające 30
4.3.3. Ćwiczenia 31
4.3.4. Sprawdzian postępów 32
4.4. Sygnały alarmowe 33
4.4.1. Materiał nauczania 33
4.4.2. Pytania sprawdzające 35
4.4.3. Ćwiczenia 36
4.4.4. Sprawdzian postępów 37
4.5. Wskaz
niki 38
4.5.1. Materiał nauczania 38
4.5.2. Pytania sprawdzające 45
4.5.3. Ćwiczenia 45
4.5.4. Sprawdzian postępów 46
5. Sprawdzian osiągnięć 47
6. Literatura 54
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach sygnalizacji kolejowej.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy
z poradnikiem,
- materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia zało\
onych celów
kształcenia i ukształtowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
- zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy jesteś ju\
przygotowany do wykonywania
ćwiczeń,
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne; w przypadku pytań i ćwiczeń, których rozwiązanie sprawia
Ci trudności, zwracaj się o pomoc do nauczyciela,
- sprawdziany postępów, czyli zestawy pytań, na które nale\
y odpowiedzieć dla
samooceny,
- test osiągnięć, przykładowy zestaw zadań: pozytywny wynik testu potwierdzi,
\
e dobrze pracowałeś podczas zajęć i ukształtowałeś umiejętności z tej jednostki
modułowej,
- literaturę, do której nale\
y sięgać dla pogłębienia wiedzy i przygotowania się do zajęć.
Pracując z poradnikiem powinieneś zwrócić uwagę na szczególnie istotne i trudne treści,
a mianowicie:
- rodzaje sygnałów stosowanych na liniach kolejowych,
- rodzaje sygnalizatorów i wskaz
ników, za pomocą których podawane są sygnały,
- zasady rozmieszczania sygnalizatorów i wskaz
ników.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie realizacji zajęć w pracowni infrastruktury kolejowej musisz przestrzegać
regulaminu, stosować się do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji
wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
311[46].Z2
Urządzenia stacyjne sterowania
ruchem kolejowym
311[46].Z2.01
Stosowanie zasad sygnalizacji
kolejowej
311[46].Z2.02
Eksploatacja urządzeń kluczowych
i mechanicznych
311[46].Z2.03
Eksploatacja urządzeń
przekaz
nikowych
311[46].Z2.04
Eksploatacja urządzeń
komputerowych
311[46].Z2.05
Eksploatacja urządzeń
automatycznego sterowania
rozrządem
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- współpracować w grupie,
- uczestniczyć w dyskusji, prezentacji,
- znać i przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy uwzględniając materiał
nauczania jednostki modułowej 311[46].O1.01 Stosowanie zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska,
- obsługiwać komputer.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- rozró\
nić rodzaje sygnalizacji stosowanej na kolei,
- zastosować sygnały obrazowane za pomocą sygnalizatorów kształtowych,
- zastosować sygnały obrazowane za pomocą sygnalizatorów świetlnych,
- rozró\
nić rodzaje wskaz
ników,
- wykorzystać sygnały ręczne,
- wykorzystać sygnały akustyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Sygnały nadawane przez sygnalizatory przytorowe oraz
przekazywane przez tarcze lub latarnie
4.1.1. Materiał nauczania
Na liniach kolejowych do przekazywania nakazów lub poleceń wykonania określonych
czynności związanych z ruchem pociągów stosuje się sygnały. System tworzenia sygnałów
wynika z ich kolorystyki i konstrukcji urządzeń nadających sygnały.
Sygnały te są nadawane przez:
- semafory kształtowe jednoramienne,
- semafory kształtowe dwuramienne,
- semafory świetlne,
- sygnalizatory sygnału zastępczego,
- sygnalizatory powtarzające,
- tarcze ostrzegawcze semaforowe kształtowe,
- tarcze ostrzegawcze semaforowe świetlne,
- tarcze manewrowe,
- tarcze ostrzegawcze przejazdowe.
Sygnały mogą być:
- przekazywane przez stałe lub przenośne tarcze lub latarnie,
- dawane przez osoby do tego upowa\
nione,
- na taborze kolejowym,
- ostrzegawcze i alarmowe.
Do przekazywania nakazów lub poleceń nieobjętych sygnałami oraz do przekazywania
informacji związanych z ruchem pociągów, manewrami lub bezpieczeństwem ruchu, mienia
kolejowego lub osób stosuje się wskaz
niki.
Wskaz
niki dzielą się na:
- zwrotnicowe,
- ogólnoeksploatacyjne,
- dotyczące zelektryfikowanych linii kolejowych.
Stosuje się sygnały:
- wzrokowe,
- słuchowe.
Sygnały wzrokowe dzielą się na:
- kształtowe i świetlne,
- dzienne i nocne.
W sygnalizacji na liniach kolejowych obowiązuje zasada, \
e sygnał, który nie odpowiada
ściśle obrazowi określonemu w obowiązujących przepisach, jest sygnałem wątpliwym.
W przypadku sygnału wątpliwego na semaforze lub braku świateł na semaforze świetlnym
odczytujemy to, jako sygnał  Stój . Wyjątkiem jest sytuacja, gdy w porze nocnej semafor
kształtowy wskazuje nocny sygnał Sr 1  Stój albo nocny sygnał jest nieoświetlony lub
wątpliwy i jednocześnie semafor wskazuje sygnał dzienny zezwalający na jazdę, a przed
semaforem tym nie ustawiono tarczy zatrzymania  sygnał D 1, wa\
ny jest sygnał dzienny.
Brak świateł na ka\
dym innym semaforze lub sygnał wątpliwy nale\
y odczytać w sposób,
który zapewnia zachowanie większego stopnia bezpieczeństwa ruchu. Ponadto w przypadku
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
odebrania dwóch ró\
nych sprzecznych sygnałów nale\
y stosować się do sygnału, który
zapewnia zachowanie większego stopnia bezpieczeństwa ruchu kolejowego.
Sygnały nadawane przez semafory kształtowe
Semafor kształtowy nadaje sygnały dzienne odpowiednim poło\
eniem ramion, natomiast
sygnały nocne dodatkowo światłem.
Semafory kształtowe nadają sygnały:
1) sygnał Sr 1  Stój :
- dzienny: ramię semafora ustawione poziomo na prawo od masztu semafora (Rys. 1a),
- nocny: czerwone światło na semaforze (Rys. 1b).
Sygnał Sr 1 nakazuje zatrzymanie pociągu przed semaforem.
2) sygnał Sr 2  Wolna droga :
- dzienny: ramię semafora wzniesione pod katem 45o do poziomu na prawo od masztu
(Rys. 2a)
- nocny: zielone światło na semaforze (Rys. 2b).
Sygnał Sr 2  Wolna droga zezwala na jazdę z największą dozwoloną prędkością dla
danego pociągu na danym odcinku linii kolejowej.
a- dzienny b- nocny a- dzienny b- nocny
Rys. 1. Sygnał Sr 1  Stój [1, s. 10623] Rys. 2. Sygnał Sr 2  Wolna droga [1, s. 10623]
3) sygnał Sr 3  Wolna droga ze zmniejszoną szybkością :
- dzienny: dwa ramiona semafora wzniesione pod katem 45o do poziomu na prawo od
masztu (Rys. 3a),
- nocny: dwa światła na semaforze w pionie, przy czym górne światło zielone, dolne
światło pomarańczowe (Rys. 3b).
Sygnał Sr 3 zezwala na jazdę z prędkością nie większą ni\
40 km/h począwszy od
semafora do końca okręgu zwrotnicowego osłanianego tym semaforem. Je\
eli sygnał ten jest
podawany na semaforze wjazdowym lub drogowskazowym to prędkość ograniczona
obowiązuje na całej drodze przebiegu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
 a- dzienny b- nocny
Rys. 3. Sygnał Sr 3  Wolna droga ze zmniejszoną szybkością [1, s. 10623]
Sygnały nadawane przez semafory świetlne
Sygnały na semaforach świetlnych są nadawane za pomocą jednego lub dwóch świateł
w linii pionowej. Dolne światło mo\
e być uzupełnione poziomym pasem świetlnym, przy
czym pas ten tworzy sygnał łącznie tylko z dolnym światłem pomarańczowym. Na
semaforach świetlnych stosowane są światła koloru czerwonego, zielonego, białego oraz
pomarańczowego.
Latarnia sygnałowa semafora świetlnego mo\
e być:
- zamontowana bezpośrednio na maszcie,
- zamontowana bezpośrednio na podstawie (semafor karzełkowy),
- zawieszona obok lub nad torem.
Maszty semaforów odstępowych samoczynnych, na szlakach wyposa\
onych w blokadę
samoczynną, są koloru białego. Maszty semaforów półsamoczynnych są pomalowane
w poziome czerwono-białe pasy. Latarnia sygnałowa zawieszona obok lub nad torem, dla
określenia rodzaju semafora, oznaczona jest listwą pomalowaną w pasy czerwono-białe.
Listwa ta znajduje się nad, pod lub obok latarni sygnałowej. Latarnie sygnałowe semaforów
świetlnych karzełkowych są pomalowane z przodu i z boków w poziome czerwono-białe pasy
z tym, \
e pas czerwony jest pomiędzy białymi.
Sygnały nadawane przez semafory świetlne:
1) sygnał S 1  Stój : jedno czerwone światło na semaforze (Rys. 4). Sygnał ten nakazuje
zatrzymanie pociągu przed semaforem.
Rys. 4. Sygnał S 1  Stój [1, s. 10623]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
2) sygnał S 2  Jazda z największą dozwoloną prędkością : jedno zielone światło ciągłe na
semaforze (Rys. 5). Sygnał ten zezwala na jazdę z największą dozwoloną dla danego
pociągu na danym odcinku linii kolejowej i informuje, \
e na następnym semaforze, o ile
semafor nadający sygnał S 2 jest z nim uzale\
niony, nadawany jest sygnał zezwalający na
jazdę z największą dozwoloną prędkością.
Rys. 5. Sygnał S 2  Jazda z największą dozwoloną prędkością [1, s. 10623]
3) sygnał S 3  Jazda z największą dozwoloną prędkością nie większą ni\
160 km/h,
w przodzie są dwa odstępy blokowe wolne, a przy następnym semaforze z prędkością nie
większą ni\
100 km/h : jedno zielone światło migające na semaforze (Rys.6). Sygnał ten
zezwala na jazdę dla danego pociągu i danego odcinka z największą dozwoloną
prędkością.
Je\
eli sygnał S 3 nadawany jest przez semafor półsamoczynny lub ostatni semafor
blokady liniowej to oznacza, \
e następny semafor nadaje sygnał zezwalający na jazdę
z prędkością nie większą ni\
100 km/h. Natomiast, je\
eli sygnał S 3 nadawany jest przez
semafor samoczynny blokady liniowej lub semafor wyjazdowy na szlak wyposa\
ony
w samoczynną blokadę liniową, to informuje wtedy, \
e dwa kolejne odstępy blokowe za tym
semaforem są wolne a maszynista powinien tak regulować prędkość jazdy, aby mógł
zatrzymać pociąg przed semaforem wskazującym sygnał  Stój .
Rys. 6. Sygnał S 3  Jazda z największą dozwoloną prędkością nie większą ni\
160 km/h  w przodzie są dwa
odstępy blokowe wolne  a przy następnym semaforze z prędkością nie większą ni\
100 km/h [1, s. 10623]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Następne sygnały nadawane przez semafory świetlne tj. sygnały od S 4 do S 13 określają
dozwoloną prędkość na odcinku za semaforem oraz informują o sygnale nadawanym przez
następny semafor. Przedstawia to Rys. 7.
Rys. 7. Zestawienie obrazów sygnałowych semaforów świetlnych [2, s. 164]
Sygnał zastępczy Sz  Mo\
na przejechać obok semafora wskazującego sygnał Sr 1 lub
S 1  Stój albo sygnał wątpliwy, albo te\
semafora nieoświetlonego lub przejechać obok
sygnalizatora sygnału zastępczego, mającego wyłącznie latarnię ze światłem białym  bez
rozkazu pisemnego jest nadawany w sytuacji, gdy nie ma mo\
liwości wyświetlenia na
semaforze poprawnego sygnału na przykład w przypadku awarii urządzeń nastawczych.
Sygnał zastępczy Sz jest nadawany za pomocą jednego światła matowobiałego
migającego na semaforze lub maszcie semafora, albo na maszcie semafora nieoświetlonego,
albo umieszczonego na osobnej podstawie (Rys. 8).
Sygnał ten zezwala na:
- jazdę do następnego semafora, tarczy zaporowej, miejsca ustawienia tarczy zatrzymania
D 1,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
- jazdę z prędkością nie większą ni\
40 km/h i nie wymaga zatrzymania się przed nim, przy
czym maszynista powinien tak regulować prędkość jazdy, aby mógł zatrzymać pociąg
w razie nagłego zauwa\
enia przeszkody.
Rys. 8. Sygnał Sz [1, s. 10624]
Sygnały nadawane przez sygnalizatory powtarzające
Sygnały nadawane za pomocą sygnalizatorów powtarzających informują o tym, jaki
sygnał jest nadawany na semaforze znajdującym się za sygnalizatorem powtarzającym patrząc
w kierunku jazdy. Sygnały nadawane na sygnalizatorach powtarzających odnoszą się do
sygnałów nadawanych przez semafory kształtowe jak i świetlne.
Sygnalizatory powtarzające stosuje się w sytuacjach, kiedy z uwagi na warunki terenowe
nie mo\
na uzyskać wymaganej widoczności semafora.
Sygnalizatory powtarzające zaopatruje się w tablice wskazujące czarnymi pasami
pionowymi na białym tle kolejność tych sygnalizatorów licząc od semafora, do którego się
odnoszą.
Latarnie sygnałowe sygnalizatorów powtarzających są umieszczane na masztach koloru
szarego lub zawieszane obok toru.
Zabronione jest stosowanie sygnalizatorów powtarzających na szlakach z blokadą
samoczynną.
Sygnalizatory powtarzające nadają sygnały Sp 1, Sp 2, Sp 3, Sp 4.
Sygnał Sp 1  Semafor wskazuje sygnał Sr 1 lub S 1 Stój : dwa światła w pionie, przy
czym dolne  białe, górne  pomarańczowe (Rys. 9).
Rys. 9. Sygnał Sp 1  Semafor wskazuje sygnał Sr 1 lub S 1 Stój [1, s. 10625]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Umiejętności nadawania sygnałów Sp 2, Sp 3 oraz Sp 4 nale\
y uksztaałtować korzystając
z dodatkowych z
ródeł informacji wymienionych w pkt. 6 poradnika, oraz wykonując
ćwiczenia praktyczne.
Sygnały nadawane przez tarcze ostrzegawcze semaforowe
Tarcze ostrzegawcze dzielą się pod względem konstrukcji na:
- tarcze ostrzegawcze kształtowe,
- tarcze ostrzegawcze świetlne.
Wyró\
nia się następujące rodzaje tarczy ostrzegawczych kształtowych:
- tarcza ostrzegawcza dwustawna za pomocą, której nastawia się dwa sygnały,
- tarcza ostrzegawcza trzystawna za pomocą, której nastawia się trzy sygnały,
- tarcza ostrzegawcza nieruchoma.
Tarcza ostrzegawcza dwustawna nadaje sygnały za pomocą dysku koloru
pomarańczowego z czarnym pierścieniem i białą obwódką, obracającego się o kąt 900
względem osi poziomej oraz latarni sygnałowej przesłanianej pomarańczowym lub zielonym
szkłem.
Tarcza ostrzegawcza trójstawna nadaje sygnały za pomocą dysku koloru
pomarańczowego z czarnym pierścieniem i białą obwódką, obracającego się o kąt 900
względem osi poziomej, latarni sygnałowej przesłanianej pomarańczowym lub zielonym
szkłem oraz białej strzały z czerwoną obwódką, umieszczonej na maszcie pod tarczą.
Tarcze ostrzegawcze semaforowe kształtowe stosuje się przed semaforami kształtowymi
natomiast tarcze ostrzegawcze semaforowe świetlne stosuje się zarówno przed semaforami
świetlnymi jak i semaforami kształtowymi.
Za pomocą tarczy ostrzegawczej kształtowej dwustawnej nadaje się następujące sygnały:
1) sygnał Od 1  Semafor wskazuje sygnał Sr 1 Stój (Rys.10),
2) sygnał Od 2  Semafor wskazuje sygnał Sr 2 lub Sr 3 zezwalający na jazdę.
Za pomocą tarczy ostrzegawczej kształtowej trzystawnej nadaje się następujące sygnały:
1) sygnał Ot 1  Semafor wskazuje sygnał Sr 1 Stój ,
2) sygnał Ot 2  Semafor wskazuje sygnał Sr 2 Wolna droga
3) sygnał Ot 3  Semafor wskazuje sygnał Sr 3 Wolna droga ze zmniejszoną prędkością
(Rys. 11).
a- dzienny b- nocny
Rys. 10. Sygnał Od 1  Semafor wskazuje sygnał Sr 1 Stój [1, s. 10625]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
 a- dzienny b- nocny
Rys. 11. Sygnał Ot 3  Semafor wskazuje sygnał Sr 3 Wolna droga ze zmniejszoną prędkością [1, s. 10625]
Tarcza ostrzegawcza nieruchoma nadaje tylko sygnał On  W odległości hamowania
znajduje się semafor i nakazuje zmniejszenie prędkości tak, aby mo\
na było zatrzymać
pociąg przed semaforem, gdy semafor ten wskazuje sygnał  Stój .
Tarcza ostrzegawcza semaforowa świetlna nadaje sygnały światłem latarni sygnałowej
umieszczonej na maszcie koloru szarego lub zawieszonej obok toru.
Za pomocą tarczy ostrzegawczej semaforowej świetlnej nadaje się następujące sygnały:
1) sygnał Os 1  Semafor, do którego się tarcza odnosi, wskazuje sygnał Stój : jedno
pomarańczowe światło ciągłe na tarczy (Rys. 12),
2) sygnał Os 2  Semafor, do którego się tarcza odnosi, wskazuje sygnał zezwalający na
jazdę z największą dozwoloną prędkością : jedno światło zielone ciągłe na tarczy,
3) sygnał Os 3  Semafor, do którego się tarcza odnosi, wskazuje sygnał zezwalający na
jazdę z prędkością nieprzekraczającą 100 km/h : jedno światło zielone migające na
tarczy,
4) sygnał Os 4  Semafor, do którego się tarcza odnosi, wskazuje sygnał zezwalający na
jazdę z prędkością zmniejszoną do 40 lub 60 km/h : jedno światło pomarańczowe
migające na tarczy.
Rys. 12. Sygnał Os 1  Semafor, do którego się tarcza odnosi, wskazuje sygnał Stój [1, s. 10626]
Umiejętności nadawania sygnałów 2, Ot 1, Ot 2, On, Os 2, Os 3 oraz Os 4 nale\
y
ukształtować korzystając z dodatkowych z
ródeł informacji wymienionych w pkt. 6 poradnika,
oraz wykonując ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sygnały nadawane przez tarcze manewrowe
Sygnały nadawane za pomocą tarczach manewrowych odnoszą się tylko do jazd
manewrowych.
Tarcze manewrowe mogą być:
- kształtowe  nadają sygnały odpowiednim poło\
eniem kwadratowej tarczy obracającej
się wzdłu\
przekątnej o kąt 90o wokół poziomej osi a w nocy dodatkowo światłami
koloru niebieskiego, gdy manewr jest zabroniony, lub matowobiałego, gdy manewr jest
dozwolony,
- świetlne  nadają sygnały za pomocą jednego światła niebieskiego, gdy manewr jest
zabroniony, lub matowobiałego, gdy manewr jest dozwolony,
Za pomocą tarczy manewrowych kształtowych nadaję się następujące sygnały:
1) sygnał M 1  Jazda manewrowa zabroniona (Rys. 13),
2) sygnał M 2  Jazda manewrowa dozwolona .
a- dzienny b- nocny
Rys. 13. Sygnał M 1  Jazda manewrowa zabroniona [1, s. 10626]
Za pomocą tarczy manewrowych świetlnych nadaje się następujące sygnały:
1) sygnał Ms 1 Jazda manewrowa zabroniona (Rys. 14),
2) sygnał Ms 2  Jazda manewrowa dozwolona .
Rys. 14. Sygnał Ms 1  Jazda manewrowa zabroniona [1, s. 10627]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Umiejętności nadawania sygnałów M 2 i Ms 2 nale\
y ukształtować korzystając z
dodatkowych z
ródeł informacji wymienionych w pkt. 6 poradnika, oraz wykonując ćwiczenia
praktyczne.
Sygnały manewrowe mogą być nadawane równie\
przez semafory świetlne, oznaczone
literą  m na tabliczce opisowej (Rys. 15).
Rys. 15. Sygnał Ms 2  Jazda manewrowa dozwolona nadawany przez semafor świetlny [1, s. 10627]
Sygnały nadawane przez tarcze rozrządowe
Tarcze rozrządowe słu\
ą do nadawania sygnałów manewrowych na górkach
rozrządowych.
Stosuje się tarcze manewrowe kształtowe i świetlne.
Tarcze rozrządowe kształtowe nadają sygnały za pomocą podłu\
nego ruchomego białego
ramienia z czarną obwódką, oświetlonego w porze nocnej, obracającego się na tle
nieruchomej tarczy koloru czarnego z białą obwódką, umieszczonej na maszcie zwróconej
w kierunku lokomotywy pchającej tabor kolejowy.
Tarcze rozrządowe świetlne nadają sygnały za pomocą umieszczonych na maszcie latarń.
Tarcze manewrowe kształtowe i świetlne nadają sygnały:
1) sygnał Rt 1  Pchanie zabronione (Rys. 16),
2) sygnał Rt 2  Pchać powoli ,
3) sygnał Rt 3  Pchać z umiarkowaną prędkością .
Tarcze manewrowe świetlne nadają ponadto sygnały:
1) sygnał Rt 4  Cofnąć (Rys. 17),
2) sygnał Rt 5  Podepchnąć skład do górki .
a) kształtowy dzienny b) kształtowy nocny c) świetlny dzienny i nocny
Rys. 16. Sygnał Rt 1  Pchanie zabronione [1, s. 10627]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Rys. 17. Sygnał Rt 4  Cofnąć [1, s. 10627]
Umiejętności nadawania sygnałów Rt 2, Rt 3oraz Rt 5 nale\
y ukształtować korzystając z
dodatkowych z
ródeł informacji wymienionych w pkt. 6 poradnika, oraz wykonując ćwiczenia
praktyczne.
Sygnały zamknięcia toru
Sygnałami zamknięcia toru są:
- sygnały na tarczach zaporowych,
- kozłach oporowych,
- wykolejnicach,
- obrotnicach,
- \
urawiach wodnych,
- wagach pomostowych.
Za pomocą tarczy zaporowych nadawane są sygnały zabraniające lub zezwalające jazdę
po torach stacyjnych:
1) sygnał Z 1  Stój ,
2) sygnał Z 2  Jazda dozwolona (Rys. 18).
Rys. 18. Sygnał Z 2  Jazda dozwolona [1, s. 10628]
Latarnie wykolejnicowe nadają sygnały wskazujące, czy wykolejnica jest na torze, czy te\

jest zdjęta z toru:
1) sygnał Z 1 wk  Stój, wykolejnica na torze (Rys. 19),
2) sygnał Z 2 wk  Wykolejnica zdjęta z toru .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Sygnały dotyczące stanu wykolejnicy są podawane za pomocą latarni mechanicznych lub
latarni elektrycznych.
a- latarnia mechaniczna b- latarnia elektryczna
Rys. 19. Sygnał Z 1wk  Stój, wykolejnica na torze [1, s. 10626]
Umiejętności nadawania sygnałów Z 1 oraz Z 2 wk nale\
y ukształtować korzystając
z dodatkowych z
ródeł informacji wymienionych w pkt. 6 poradnika, oraz wykonując
ćwiczenia praktyczne.
Sygnały zatrzymania i zmniejszenia prędkości podawane przenośnymi tarczami
Za pomocą przenośnych tarcz nadawane są sygnały:
1) sygnał DO  Za tarczą ostrzegawczą znajduje się tarcza zatrzymania ,
2) sygnał D 1  Stój (Rys. 20),
3) sygnał D 6  Zwolnić bieg .
Nieruchoma przenośna tarcza ostrzegawcza (sygnał DO) informuje, \
e w odległości drogi
hamowania zwiększonej o 200 m znajduje się tarcza zatrzymania z sygnałem D 1.
a) dzienny b) nocny
Rys. 20. Sygnał D 1  Stój [1, s. 10628]
Sygnał D 1  Stój nadawany tarczą zatrzymania stosuje się do oznaczenia miejsca,
w którym z jakichkolwiek powodów konieczne jest zatrzymanie pociągu, a w miejscu tym nie
ma semafora ani sygnału zamknięcia toru lub na sygnalizatorze tam ustawionym nie ma
mo\
liwości nastawienia sygnału zabraniającego jazdy.
Tarczę zatrzymania (sygnał D 1) nale\
y ustawić w odległości, co najmniej 50 m od
miejsca, które ma być osłonięte, a przed tarczą zatrzymania w odległości drogi hamowania
powiększonej o 200 m nale\
y ustawić tarczę DO.
Sygnał D 6  Zwolnic bieg stosuje się w przypadku, gdy na odcinku toru nale\
y
prowadzić jazdę z prędkością mniejszą od prędkości określonej w rozkładzie jazdy. Miejsce
wymagające zmniejszenia prędkości osłania się z obu stron. Dozwoloną prędkość jazdy
określa w dziesiątkach km/ h umieszczona na tarczy liczba koloru czarnego.
Umiejętności nadawania sygnałów D O oraz D 6 wk nale\
y ukształtować korzystając
z dodatkowych z
ródeł informacji wymienionych w pkt. 6 poradnika, oraz wykonując
ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak dzielą się sygnały wzrokowe?
2. Przez jakie urządzenia są nadawane sygnały?
3. Jakie sygnały nadają semafory kształtowe?
4. Na jaki kolor malowane są maszty semaforów półsamoczynnych?
5. Jaki sygnał nadaje semafor świetlny za pomocą jednego czerwonego światła?
6. Jak nadawany jest sygnał zastępczy Sz?
7. Jakie sygnały nadaje się za pomocą tarczy ostrzegawczej trzystawnej?
8. Za pomocą jakich świateł nadają sygnały tarcze manewrowe świetlne?
9. Jakie sygnały nadają tarcze manewrowe kształtowe?
10. W jakich przypadkach jest stosowany sygnał D 1 nadawany tarczą zatrzymania?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sklasyfikuj sygnały w zale\
ności od urządzeń za pomocą których są nadawane.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) dyskutować w grupie na temat podziału stosowanych na kolei sygnałów,
3) opracować na piśmie klasyfikację sygnałów uwzględniając:
- rodzaj urządzeń nadających sygnały,
- rodzaj czynności ruchowych do których sygnały się odnoszą,
4) opracować wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Przedstaw w sposób graficzny sygnały S 6 oraz S 8 nadawane za pomocą semafora
świetlnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) przeanalizować zasady nadawania sygnałów na semaforach świetlnych z umieszczonym
na nich poziomym pasem świetlnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Nadaj za pomocą makiety kolejno wszystkie sygnały, jakie są nadawane przez tarcze
rozrządowe świetlne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) przeanalizować zasady nadawania sygnałów na tarczach rozrządowych kształtowych
i świetlnych,
3) przedstawić wnioski dotyczące mo\
liwości nadawania sygnałów za pomocą tarcz
rozrządowych.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- makieta tarczy rozrządowej świetlnej,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) sklasyfikować urządzenia za pomocą których podawane są sygnały na
liniach kolejowych? 1
1

2) rozpoznać sygnał S 1  Stój nadawany przez semafory kształtowe
oraz semafory świetlne? 1
1

3) rozpoznać sygnały Sp nadawane na sygnalizatorach powtarzających?
1
1

4) rozró\
nić tarcze ostrzegawcze kształtowe?
1
1

5) rozpoznać sygnały Os nadawane na tarczach ostrzegawczych
świetlnych? 1
1

6) rozpoznać sygnały zamknięcia toru nadawane za pomocą tarcz
zaporowych? 1
1

7) opisać zasady oznakowania przeszkody na torze za pomocą sygnałów
DO oraz D 1? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.2. Sygnały dawane przez osoby upowa\
nione
4.2.1. Materiał nauczania
Sygnały zatrzymania dawane ręcznie i dz
więkowo
Sygnał D 2  Stój (Rys. 21) dawany ręcznie i w razie potrzeby dz
więkowo sygnał D 3
 Stój nale\
y stosować w przypadku, gdy zachodzi konieczność zatrzymania pociągu, a nie
ma mo\
liwości lub potrzeby stosowania innych sygnałów zatrzymania, a zwłaszcza, gdy:
- nagle zajdzie potrzeba zatrzymania pociągu i nie ma czasu zastosowanie sygnałów D 1,
- nagle zajdzie potrzeba zmniejszenia prędkości wskutek stanu toru i danie sygnału D 6
 Zwolnic bieg jest niemo\
liwe,
- dru\
yna konduktorska nadje\
d\
ającego lub przeje\
d\
ającego pociągu daje ręczne lub
dz
więkowe sygnały  Stój ,
- przy nadje\
d\
ającym lub przeje\
d\
ającym pociągu, pojez
dzie pomocniczym lub
manewrującym taborze zostanie zauwa\
ona nieprawidłowość, która przy dalszej jez
dzie
mogłaby zagra\
ać bezpieczeństwu ruchu lub spowodować straty materialne,
- pociąg jedzie po zamkniętym torze bez uprzedniego powiadomienia posterunków,
- na linii dwutorowej pociąg jedzie po torze w kierunku przeciwnym do zasadniczego bez
uprzedniego zawiadomienia posterunków,
- w porze ograniczonej widoczności na czole pociągu lub pojazdu pomocniczego zgasną
wszystkie wymagane światła,
- na torze znajdują się ludzie lub du\
e zwierzęta, którym grozi niebezpieczeństwo
przejechania.
Sygnał D 2  Stój nale\
y dawać w miarę mo\
liwości od strony maszynisty.
a) dzienny b) nocny
Rys. 21. Sygnał D 2  Stój [1, s. 10628, 10629]
Sygnał D 2  Stój nadaje się ręcznie:
- dzienny  podajemy poprzez zataczanie okręgu rozwiniętą chorągiewką lub jakimkolwiek
innym przedmiotem lub ręką,
- nocny  podajemy poprzez zataczanie okręgu latarką ze światłem białym lub czerwonym
lub jakimkolwiek świecącym przedmiotem.
Sygnał D 3  Stój  dz
więkowy (Rys. 22) są to trzy krótkie szybko po sobie następujące
tony, kilkakrotnie powtórzone.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rys. 22. Sygnał D 3  Stój dz
więkowy [1, s. 10629]
Sygnały D 2 oraz D 3  Stój dawane ręcznie i dz
więkowo nale\
y powtarzać tak długo, a\

dru\
yna trakcyjna zastosuje się do nich.
Sygnały dawane ręcznie i dz
więkowo stosowane przy manewrach
Stosowane podczas wykonywania manewrów sygnały dawane jednocześnie ręcznie
i dz
więkowo określają sposób wykonywania jazdy przez manewrujący tabor.
Są to sygnały:
1) sygnał Rm 1  Do mnie : dwa długie tony gwizdkiem lub trąbką z jednoczesnym
sygnałem ręcznym (Rys. 23),
2) sygnał Rm 2  Ode mnie : jeden długi ton gwizdkiem lub trąbką z jednoczesnym
sygnałem ręcznym,
3) sygnał Rm 3  Zwolnić : kilka przeciągłych tonów gwizdkiem lub trąbką z jednoczesnym
sygnałem ręcznym,
4) sygnał Rm 4  Stój : trzy krótkie po sobie następujące tony gwizdkiem lub trąbką
kilkakrotnie powtórzone i jednocześnie sygnał ręczny,
5) sygnał Rm 5  Odrzucić : dwa długie i jeden krótki ton gwizdkiem lub trąbką
z jednoczesnym sygnałem ręcznym (Rys. 24),
6) sygnał Rm 6  Docisnąć : dwa krótkie tony gwizdkiem lub trąbką z jednoczesnym
sygnałem ręcznym,
a-dz
więkowy b- dzienny c- nocny
Rys. 23. Sygnał Rm 1  Do mnie [1, s. 10629]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
 a-dz
więkowy b- dzienny c- nocny
Rys. 24. Sygnał Rm 5  Odrzucić [1, s. 10630]
Umiejętności nadawania sygnałów Rm 2, Rm 3, Rm 4 oraz Rm 6 nale\
y ukształtować
korzystając z dodatkowych z
ródeł informacji wymienionych w pkt. 6 poradnika, oraz
wykonując ćwiczenia praktyczne.
Sygnały dawane przez dru\
ynę pociągową
Dru\
yna pociągowa daje sygnały gwizdawką lub syreną pojazdu trakcyjnego.
Są to sygnały:
1) ostrze\
enia:
- sygnał Rp 1  Baczność : jeden długi ton gwizdawką lub syreną lokomotywy,
2) osłonięcia pociągu:
- sygnał Rp 2  Osłonic pociąg : cztery długie tony gwizdawką lub syreną lokomotywy,
- sygnał Rp 3  Usunąć osłonę i wrócić do pociągu : jeden długi, jeden krótki i jeden
długi ton gwizdawką lub syreną lokomotywy,
3) stosowane w przypadku, gdy przy hamowaniu pociągu konieczne jest współdziałanie
dru\
yny konduktorskiej:
- sygnał Rp 4  Hamować średnio : jeden krótki ton gwizdawką lub syreną
lokomotywy,
- sygnał Rp 5  Hamować : trzy długie szybko po sobie następujące tony gwizdawką
lub syreną lokomotywy,
- sygnał Rp 6  Odhamować średnio : jeden długi i jeden krótki ton gwizdawką lub
syreną lokomotywy,
- sygnał Rp 7  Odhamować : dwa długie tony gwizdawką lub syreną lokomotywy,
4) nadawane przy stosowaniu lokomotywy popychającej:
- sygnał Rp 8  Rozpocząć popychanie : dwa krótkie tony gwizdawką lub syreną
lokomotywy,
- sygnał Rp 9  Przerwać popychanie, pozostać przy pociągu : jeden długi i jeden krótki
ton gwizdawką lub syreną lokomotywy,
- sygnał Rp 10  Dalsze popychanie nie jest potrzebne. Odjechać od pociągu ; cztery
krótkie tony gwizdawką lub syreną lokomotywy,
Sygnał Rp 1  Baczność maszynista jest zobowiązany podawać w następujących
przypadkach:
- w razie konieczności zwrócenia uwagi na nadje\
d\
ający pociąg przez pracowników
kolejowych, podró\
nych lub innych osób znajdujących się na torze lub w jego pobli\
u,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
- po zatrzymaniu pociągu przed semaforem wjazdowym lub odstępowym nadającym
sygnał  Stój , sygnał wątpliwy lub nieoświetlony albo białe światło przy zbitym szkle
sygnałowym, z wyjątkiem semafora odstępowego blokady samoczynnej, je\
eli
maszynista nie mo\
e porozumieć się z dy\
urnym ruchu za pomocą środków łączności,
- na wezwanie kierownika pociągu przed odjazdem pociągu pasa\
erskiego zatrzymanego
na szlaku,
- przed ka\
dym ruszeniem podczas pracy pociągu technologicznego, maszyny torowej lub
pojazdu pomocniczego w celu ostrze\
enia pracowników pracujących na torze lub obok
niego,
- przed wskaz
nikami W 6, W 6a oraz W 7, a ponadto podczas niekorzystnych warunków
atmosferycznych  po minięciu wskaz
nika W 6 przy zbli\
aniu się do przejazdu,
- przed ka\
dym ruszeniem z miejsca pociągu towarowego z ludz
mi,
- przed ka\
dym ruszeniem z postoju niepilotowanego manewrującego pojazdu trakcyjnego,
gdy jazda manewrowa odbywa się na polecenie dy\
urnego ruchu, nastawniczego lub
zwrotniczego.
Sygnały dawane przy wyprawianiu i przepuszczaniu pociągów
Przy odjez
dzie pociągów pasa\
erskich stosuje się następujące sygnały podawane przez
dru\
ynę konduktorską:
1) sygnał Rp 11  Wsiadać : jeden długi ton gwizdawką,
2) sygnał Rp 12  Gotów do odjazdu ,
3) sygnał Rp 13  Pociąg nr & gotów do odjazdu ,
4) sygnał Rp 14  Odjazd pociągów pasa\
erskich .
Sygnał Rp 12  Gotów do odjazdu podawany jest za pomocą \
ółtej chorągiewki lub
białego światła latarki. Sygnał ten podaje się przed odjazdem pociągów z wieloosobową
dru\
yną konduktorską.
Sygnał Rp 13  Pociąg nr & gotów do odjazdu kierownik przekazuje słownie lub za
pomocą urządzeń łączności do maszynisty w przypadku, gdy urządzenia do sterowania
drzwiami i sygnałem dz
więkowym ostrzegających podró\
nych znajduje się na pulpicie
maszynisty.
Sygnał Rp 14  Odjazd pociągów pasa\
erskich podaje kierownik pociągu lub konduktor
znajdujący się najbli\
ej lokomotywy. Sygnał dzienny Rp 14 podaje się poprzez podniesioną
rękę oraz wypowiedziane głośno słowo  Odjazd . Sygnał nocny Rp 14 podaje się za pomocą
podniesionej ponad głowę latarki z białym światłem zwróconym w kierunku maszynisty oraz
wypowiedziane głośno słowo  Odjazd .
Sygnały dawane przez dy\
urnego ruchu
Dy\
urny ruchu podaje sygnał Rd 1  Nakaz jazdy (Rys. 25) za pomocą tarczki ręcznej
lub latarki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
 a) dzienny b) nocny
Rys. 25. Sygnał Rd 1  Nakaz jazdy [1, s. 10631]
Sygnały dawane przy próbie hamulców zespolonych
Przy próbie hamulców zespolonych nadaje się sygnały ręczne lub świetlne. Sygnały
świetlne nadawane są za pomocą oprawy z umieszczonymi w pionie trzema latarniami ze
szkłem matowobiałym. Sygnały ręczne daje się w stronę biorącego udział w próbie hamulców
zespolonych maszynisty lokomotywy lub pracownika obsługującego urządzenia stałe.
Sygnały dawane przy próbie hamulców zespolonych to:
1) sygnał Rh 1 (ręczny), Rhs 1 (świetlny)  Zahamować ,
2) sygnał Rh 2 (ręczny), Rhs 2 (świetlny)  Odhamować (Rys. 26),
3) sygnał Rh 3 (ręczny), Rhs 3 (świetlny)  Hamulce w porządku .
a-dzienny Rh 2 b- nocny Rh 2 c- świetlny Rhs 2
Rys. 26. Sygnał Rh 2  Odhamować [1, s. 10632]
Umiejętności nadawania sygnałów Rh 1 oraz Rh 3 nale\
y ukształtować korzystając
z dodatkowych z
ródeł informacji wymienionych w pkt. 6 poradnika, oraz wykonując
ćwiczenia praktyczne.
Sygnały dawane przy rozerwaniu pociągu
Dla zwrócenia uwagi maszynisty, \
e nastąpiło rozerwanie pociągu, dru\
yna konduktorska
oraz pracownicy na szlaku i stacji powinni dawać sygnał Rr. Sygnał ten nale\
y nadawać do
chwili, gdy maszynista rozerwanego pociągu nie odpowie tym samym sygnałem
dz
więkowym, na znak, \
e sygnał został przez niego zrozumiany.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Sygnał Rr  Uwaga - nastąpiło rozerwanie pociągu (Rys. 27) podaje się równocześnie
w sposób ręczny i dz
więkowy.
a) dz
więkowy b) dzienny c) nocny
Rys. 27. Sygnał Rr  Uwaga - nastąpiło rozerwanie pociągu [1, s. 10632]
Sygnały dawane przez dró\
nika przejazdowego
Stosuje się następujące sygnały dawane przez dró\
nika przejazdowego:
1) sygnał D 7  Stój ,
2) sygnał D 8  Dró\
nik obecny na przejez
dzie (Rys.28).
Sygnał D 7  Stój dró\
nik przejazdowy daje w celu zatrzymania się pojazdów drogowych
zbli\
ających się do przejazdu. Podając sygnał D 8 dró\
nik winien stać w miejscu
wyznaczonym regulaminem obsługi przejazdu tak, aby być widocznym dla maszynisty
zbli\
ającego się pociągu lub kierującego pojazdem kolejowym.
a) dzienny b) nocny
Rys. 28. Sygnał D 8  Dró\
nik obecny na przejez
dzie [1, s. 10633]
Umiejętności nadawania sygnałów D 7 nale\
y ukształtować korzystając z dodatkowych
z
ródeł informacji wymienionych w pkt. 6 poradnika, oraz wykonując ćwiczenia praktyczne.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób podaje się sygnał D 2 i D 3  Stój ?
2. Jakie sygnały nadaje się w czasie wykonywania manewrów taboru?
3. Czy w trakcie manewrów taboru sygnały podaje się jednocześnie ręcznie i dz
więkowo?
4. Czy sygnał Rm 2 jest podawany przy manewrach taboru?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
5. Czy dru\
yna pociągowa nadaje sygnały ręcznie?
6. Kto podaje sygnał Rp 1  Baczność ?
7. Czy sygnał Rp 11 jest nadawany ręcznie?
8. Jakie sygnały nadaje dy\
urny ruchu?
9. Czy przy próbie hamulców zespolonych nadaje się sygnały dz
więkowe?
10. Kiedy i kto jest upowa\
niony do nadawania sygnału Rr  Uwaga - nastąpiło rozerwanie
pociągu ?
11. Jakie są zasady podawania sygnału D 8  Dró\
nik obecny na przejez
dzie ?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj graficzną prezentację sygnałów dz
więkowych nadawanych przez dru\
ynę
pociągową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) dyskutować w grupie na temat stosowanych sygnałów przez dru\
ynę pociągową,
3) opracować graficznie prezentację sygnałów uwzględniając:
- sygnały ostrzegawcze,
- sygnały osłonięcia pociągu,
- sygnały stosowane przy współdziałaniu maszynisty i dru\
yny konduktorskiej
- sygnały nadawane przy stosowaniu lokomotywy popychającej.
4) opracować wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Podaj ręcznie i dz
więkowo sygnały stosowane podczas manewrów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) dyskutować w grupie na temat stosowanych sygnałów podczas manewrów taboru,
3) podać ręcznie i dz
więkowo sygnały:
- sygnał Rm 1  Do mnie ,
- sygnał Rm 2  Ode mnie ,
- sygnał Rm 3  Zwolnić ,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
- sygnał Rm 4  Stój ,
- sygnał Rm 5  Odrzucić ,
- sygnał Rm 6  Docisnąć .
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory sygnałowe niezbędne do wykonania ćwiczenia tj. chorągiewka koloru \
ółtego,
latarka ze światłem koloru białego, gwizdek,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Nadaj kolejno sygnały podawane przez dru\
ynę pociągową oraz dy\
urnego ruchu przy
wyprawianiu pociągów osobowych odje\
d\
ających z toru przy peronie dworca kolejowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) opracować graficznie prezentację sygnałów uwzględniając:
- sygnały nadawane przez dru\
ynę konduktorską,
- sygnały nadawane przez dy\
urnego ruchu.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- przybory sygnałowe: chorągiewka koloru \
ółtego, latarka z białym światłem, okrągła
biała tarczka z zieloną obwódką, latarka z zielonym światłem,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) nadać ręcznie i dz
więkowo sygnał D 2 i D 3  Stój ?
1
1

2) nadać ręcznie i dz
więkowo sygnał Rm 1  Do mnie ?
1
1

3) nadać ręcznie i dz
więkowo sygnał Rm 5  Odrzucić ?
1
1

4) wymienić sygnały dawane przez dru\
ynę pociągową?
1
1

5) podać sytuacje, w których maszynista jest zobowiązany podawać
sygnał Rp 1  Baczność ? 1
1

6) wymienić sygnały dawane przez dru\
ynę konduktorską?
1
1

7) nadać sygnały dawane przy próbie hamulców zespolonych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.3. Sygnały na pociągach i innych pojazdach
4.3.1. Materiał nauczania
Sygnały na pociągach
Sygnały na pociągach słu\
ą do oznaczenia czoła i końca pociągu. Jako sygnały na
pociągu stosuje się światła i tarcze. Tarcze u\
ywane są tylko w dzień z wyjątkiem
wytypowanych linii, na których dopuszcza się stosowanie tarcz odblaskowych do
sygnalizowania końca pociągów towarowych w ciągu całej doby.
Na pociągach i innych pojazdach kolejowych stosowane są następujące sygnały:
1) sygnał Pc 1  Oznaczenie czoła pociągu lub innego pojazdu kolejowego jadącego na
szlaku jednotorowym, w kierunku zasadniczym po torze szlaku dwutorowego lub
w dowolnym kierunku po torze szlaku dwu- i wielotorowego z dwukierunkową blokadą
liniową (Rys. 29),
2) sygnał Pc 2  Oznaczenie czoła pociągu lub innego pojazdu kolejowego jadącego
w kierunku przeciwnym do zasadniczego po torze szlaku dwutorowego bez
dwukierunkowej blokady liniowej ,
3) sygnał Pc 3  Oznaczenie czoła pociągu z pługiem odśnie\
nym ,
4) sygnał Pc 4 "Oznaczenie czoła pociągu jadącego wagonami naprzód ,
5) sygnał Pc 5  Oznaczenie końca pociągu lub innego pojazdu kolejowego ,
6) sygnał Pc 6  Oznaczenie czoła pociągu z jednoosobową obsadą pojazdu trakcyjnego,
zatrzymanego z niewiadomej przyczyny na torze szlaku dwu- lub wielotorowego .
Sygnał Pc 4 stosuje się przy pociągach pchanych, które nie posiadają na czole czynnej
kabiny sterowniczej.
Rys. 29. Sygnał Pc 1  Oznaczenie czoła pociągu&  [1, s. 10633]
Sygnały na taborze
Na taborze stosuje się następujące sygnały:
1) sygnał Tb 1  Oznaczenie przodu i tyłu lokomotywy manewrowej (Rys. 30),
2) sygnał Tb 2  Oznaczenie wagonów pocztowych z funkcjonariuszami, wagonów
restauracyjnych, sypialnych, jak równie\
innych wagonów specjalnego znaczenia oraz
wagonów z podró\
nymi na stacji, jeśli te wagony nie są złączone z pociągiem ,
3) sygnał Tb 3  Oznaczenie wagonów pocztowych w pociągach w czasie postoju, podczas
załadowywania i wyładowywania poczty ,
4) sygnał Tb 4  Oznaczenie pojazdu pomocniczego .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Sygnał Tb 1 stosuje się do oznaczania przodu i tyłu wszelkich manewrujących pojazdów
kolejowych z napędem.
Sygnał Tb 4 stosuje się do oznaczania pojazdów pomocniczych, które nie kursują na
zasadach ustalonych dla pociągów.
Rys. 30. Sygnał Tb 1  Oznaczenie przodu i tyłu lokomotywy manewrowej [1, s. 10634]
Umiejętności nadawania sygnałów Tb 2, Tb 3 oraz Tb 4 Sygnały Rt 2, Rt 3oraz Rt 5
nale\
y ukształtować korzystając z dodatkowych z
ródeł informacji wymienionych w
pkt. 6 poradnika, oraz wykonując ćwiczenia praktyczne.
Pociągi i wagony ska\
one środkami promieniotwórczymi, chemicznymi lub
biologicznymi oznacza się następującymi sygnałami:
1) sygnał PcSp  Ska\
enie promieniotwórcze pociągu (Rys. 31),
2) sygnał PcSb  Ska\
enie biologiczne pociągu ,
3) sygnał PcSch  Ska\
enie chemiczne pociągu .
Sygnały te podaje się za pomocą trójkątnych chorągiewek o odpowiednim dla danego
sygnału kolorze. Sygnał PcSb  Ska\
enie biologiczne pociągu podaje się za pomocą
chorągiewki koloru brązowego, natomiast sygnał PcSch  Ska\
enie chemiczne pociągu za
pomocą chorągiewki koloru \
ółtego.
Rys. 31. Sygnał PcSp  Ska\
enie promieniotwórcze pociągu [1, s. 10634]
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Za pomocą jakich urządzeń są podawane sygnały czoła i końca pociągu?
2. Czy sygnał Pc 1 dzienny ró\
ni się od sygnału Pc 1 nocnego?
3. Czy sygnałem Pc 3 oznacza się czoło pociągu z pługiem odśnie\
nym?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4. Czy sygnałem Tb 1 oznacza się przód i tył lokomotywy manewrowej?
5. Za pomocą jakich przyborów oznacza się ska\
ony środkami chemicznymi tabor?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj graficzną prezentację sygnału Pc 4 i Pc 5.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) dyskutować w grupie na temat stosowanych sygnałów przez dru\
ynę pociągową,
3) opracować graficznie prezentację sygnałów uwzględniając:
- zasady umieszczania sygnału Pc 4 dziennego,
- zasady umieszczania sygnału Pc 5 dziennego,
- podobieństwo pomiędzy sygnałami.
4) opracować wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj na makietach wagonów kolejowych osygnalizowanie sygnałami PcSp, PcSb
oraz PcSch.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) dyskutować w grupie na temat stosowanych sygnałów przez dru\
ynę pociągową,
3) przeanalizować zasady umieszczania sygnałów PcSp, PcSb oraz PcSch na taborze.
4) opracować wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- makieta wagonu kolejowego,
- miniatury trójkątnych chorągiewek w kolorach zielonym, brązowym i \
ółtym,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać sygnał Pc 1 na czole pociągu?
1
1

2) rozpoznać sygnał Pc 5 na pociągu?
1
1

3) określić przypadki nadawania sygnału Pc 4?
1
1

4) określić przypadki i zasady nadawania sygnału Tb 3?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.4. Sygnały alarmowe
4.4.1. Materiał nauczania
Sygnały alarmowe podaje się w celu powiadomienia pracowników kolejowych
o istniejącym lub mogącym się pojawić zagro\
eniu bezpieczeństwa ruchu, bezpieczeństwa
pracowników lub osób trzecich albo całości mienia kolejowego.
Stosuje się następujące sygnały alarmowe:
- ogólne,
- po\
arowe,
- o zagro\
eniach.
Sygnały alarmowe ogólne
Sygnały alarmowe ogólne to sygnały:
1) sygnał alarmowy A 1  Alarm ,
2) sygnał alarmowy A 1r  Alarm .
Dru\
yna pojazdu trakcyjnego podaje sygnał A 1  Alarm poprzez dwa białe migające
światła na czole lokomotywy i jednocześnie jeden długi i trzy krótkie dz
więki syreny lub
gwizdawki lokomotywy powtarzane kilkakrotnie (Rys. 32).
Rys. 32. Sygnał A 1  Alarm [1, s. 10634]
Sygnał alarmowy A 1  Alarm jest podawany przez pozostałych pracowników tylko
słuchowo tzn. jeden długi i trzy krótkie dz
więki syreny warsztatowej, gwizdawki lub syreny
lokomotywy, trąbki, gwizdawki ustnej lub dzwonka aparatu telefonicznego, powtarzany
kilkakrotnie.
Sygnał alarmowy A 1 dru\
yna pojazdu trakcyjnego podaje w przypadku zatrzymania się
pociągu z niewiadomej przyczyny na torze szlaku dwu- lub wielotorowego bądz
w przypadku
stwierdzenia niesygnalizowanej przeszkody do jazdy pociągu po torze szlakowym. Sygnał
alarmowy nale\
y podawać do czasu usunięcia przeszkody lub do czasu przepisowego
osłonięcia przeszkody. Po odebraniu sygnału alarmowego A 1 dru\
yna pociągu trakcyjnego
innego pociągu jadącego po szlaku winna tak regulować prędkość jazdy, aby istniała
mo\
liwość zatrzymania pociągu przed napotkaną przeszkodą.
Pracownicy posiadający przybory sygnałowe są zobowiązani do powtarzania usłyszanych
sygnałów alarmowych do czasu rozpoczęcia akcji ratunkowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Sygnał alarmowy A 1r jest to kombinacja zło\
ona z trzech krótkich tonów kolejno po
sobie następujących, zró\
nicowanych pod względem częstotliwości i powtarzanych
cyklicznie. Sygnał ten jest podawany w przypadku zaistnienia zagro\
enia bezpieczeństwa
ruchu na linii kolejowej wyposa\
onej w sieć radiołączności pociągowej. Pracownik, który
dowiedział się o zagro\
eniu bezpieczeństwa ruchu kolejowego i ma dostęp do radiotelefonu w
sieci radiołączności pociągowej, powinien natychmiast nadać sygnał  Alarm za pomocą
radiotelefonu.
Sygnał A 1r  Alarm mo\
e być nadany:
- automatycznie,
- słownie, w przypadku, gdy radiotelefon nie jest przystosowany do nadawania tego
sygnału automatycznie.
Automatyczne nadanie sygnału A 1r następuje po wykonaniu przez obsługę czynności
określonych w instrukcji obsługi radiotelefonu. Automatyczne nadanie sygnału A 1r
powoduje samoczynne zahamowanie wszystkich pojazdów trakcyjnych wyposa\
onych
w urządzenia systemu  Radio-stop , których radiotelefony odebrały sygnał  Alarm .
Słowne nadanie sygnału A 1r następuje po co najmniej pięciokrotnym wypowiedzeniu do
mikrofonu słowa  Alarm . Prowadzący pojazdy trakcyjne i pracownicy posiadający
radiotelefony przenośne po usłyszeniu sygnału A 1r powinni natychmiast zatrzymać pojazd
kolejowy.
Sygnały alarmowy A 2  Po\
ar
Sygnał A 2  Po\
ar jest to jeden długi i dwa krótkie dz
więki syreny warsztatowej,
gwizdka lub syreny lokomotywy, gwizdawki kotła parowego, syreny alarmowej, trąbki
sygnałowej lub gwizdka powtarzane wielokrotnie.
Sygnał  Po\
ar nadaje się w celu powiadomienia stra\
y po\
arnej i pracowników
kolejowych o powstaniu po\
aru na terenach kolejowych. Pracownik, który dostrzegł po\
ar,
powinien niezwłocznie rozpocząć nadawanie sygnału  Po\
ar i powiadomić stra\
po\
arną.
Je\
eli pracownik ten nie ma mo\
liwości podania sygnału dz
więkowego powinien
niezwłocznie powiadomić o po\
arze pracownika posiadającego przybory sygnałowe.
Maszyniści czynnych pojazdów trakcyjnych znajdujących się na terenie stacji oraz inni
pracownicy powinni powtarzać sygnał  Po\
ar .
Sygnały alarmowe o zagro\
eniach
Stosuje się następujące sygnały w celu ostrze\
enia pracowników oraz podró\
nych
o zagro\
eniach:
1) sygnał A 3  Ogłoszenie alarmu powietrznego dla stacji ,
2) sygnał A 4  Odwołanie alarmu powietrznego dla stacji ,
3) sygnał A 5  Podawanie sygnałów alarmu powietrznego pociągom na szlaku ,
4) sygnał A 6  Potwierdzenie otrzymania sygnału alarmu powietrznego przez pociąg na
szlaku ,
5) sygnał A 7  Ogłoszenie alarmu o ska\
eniach dla stacji ,
6) sygnał A 8  Odwołanie alarmu o ska\
eniach dla stacji .
Sygnał A 3  Ogłoszenie alarmu powietrznego dla stacji jest nadawany przez 3 minuty za
pomocą modulowanego tonu syreny lub krótko przerywanym tonem gwizdawki lokomotywy
(dz
więk przez 10 sekund, przerwa 1 sekunda) oraz nadawanym przez urządzenia radiofonii
przewodowej komunikatem  Uwaga! Uwaga! Ogłaszam alarm powietrzny dla stacji
[wymienia się nazwę stacji]  powtórzony trzykrotnie.
Sygnał A 4  Odwołanie alarmu powietrznego dla stacji jest nadawany ciągłym tonem
syreny lub gwizdawki lokomotywy, trwający nieprzerwanie przez 3 minuty oraz nadawanym
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
przez urządzenia radiofonii przewodowej komunikatem  Uwaga! Uwaga! Odwołuję alarm
powietrzny dla stacji [wymienia się nazwę stacji]  powtórzony trzykrotnie.
Sygnał A 5  Podawanie sygnałów alarmu powietrznego pociągom na szlaku jest
nadawany za pomocą trójkątnej niebiesko-\
ółtej chorągiewki a w nocy za pomocą białego
migającego światła latarki ręcznej (Rys. 33).
Rys. 33. Sygnał A 5  Podawanie sygnałów alarmu powietrznego pociągom na szlaku [1, s. 10635]
Sygnał A 6  Potwierdzenie otrzymania sygnału alarmu powietrznego przez pociąg na
szlaku nadaje maszynista pociągu poprzez modulowany ton syreny lub krótko przerywany
ton gwizdawki lokomotywy ( 10 sekund dz
więku, 1 sekunda przerwy) w ciągu 3 minut.
Potwierdza tym samym zrozumienie otrzymania sygnału alarmu powietrznego oraz
powiadamia dru\
ynę pociągową o odebraniu sygnału.
Sygnał A 7  Ogłoszenie alarmu o ska\
eniach dla stacji nadawany jest przerywanym
tonem syreny lub gwizdawki lokomotywy przez 3 minuty, przy czym ka\
dy ton trwa 10
sekund a ka\
da przerwa 15 sekund oraz nadawanym przez urządzenia radiofonii przewodowej
komunikatem  Uwaga! Uwaga! Ogłaszam alarm o ska\
eniach [wymienić rodzaj ska\
enia] dla
stacji [wymienia się nazwę stacji]  powtórzony trzykrotnie.
Sygnał A 8  Odwołanie alarmu o ska\
eniach dla stacji nadawany jest ciągłym tonem
syreny lub gwizdka lokomotywy trwającym 3 minuty oraz nadawanym przez urządzenia
radiofonii przewodowej komunikatem  Uwaga! Uwaga! Odwołuję alarm o ska\
eniach
[wymienić rodzaj ska\
enia] dla stacji [wymienia się nazwę stacji]  powtórzony trzykrotnie.
Dz
więkowe odwołanie alarmu powietrznego oraz alarmu o ska\
eniach jest takie samo dla
obydwu ogłoszonych alarmów.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim celu nadaje się sygnały alarmowe?
2. Jaki jest podział sygnałów alarmowych?
3. Które z sygnałów są zaliczane do sygnałów alarmowych ogólnych?
4. Za pomocą jakich urządzeń jest nadawany sygnał alarmowy A 1r?
5. W jaki sposób jest przekazywany sygnał A 5 pociągom znajdującym się na szlaku?
6. Czy sygnał dz
więkowy A 4 ró\
ni się od sygnału dz
więkowego A 8?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj graficzną klasyfikację sygnałów alarmowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) dyskutować w grupie na temat stosowanych sygnałów alarmowych,
3) opracować graficznie klasyfikację sygnałów alarmowych uwzględniając:
- podział sygnałów alarmowych w zale\
ności od występujących zagro\
eń,
- sposób nadawania sygnałów alarmowych,
- podobieństwo pomiędzy sygnałami.
4) opracować wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Określ sygnały nadawane w przypadku wystąpienia ska\
eń chemicznych na stacji.
Przedstaw graficznie nadawane sygnały dz
więkowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) dyskutować w grupie na temat stosowanych sygnałów alarmowych,
3) opracować pisemnie sposoby nadawania sygnałów alarmowych w przypadku wystąpienia
ska\
eń chemicznych na stacji uwzględniając:
- sygnały nadawane dz
więkowo,
- sygnały nadawane za pomocą urządzeń radiofonii,
4) opracować wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać sygnał alarmowy A 1  Alarm ?
1
1

2) określić przypadki nadawania sygnału A 1 przez dru\
ynę pojazdu
trakcyjnego? 1
1

3) rozpoznać sygnał alarmowy A 2  Po\
ar ?
1
1

4) rozpoznać sygnał alarmowy A 3  Ogłoszenie alarmu powietrznego
dla stacji ? 1
1

5) rozpoznać sygnał alarmowy A 7  Ogłoszenie alarmu o ska\
eniach dla
stacji ? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.5. Wskaz
niki
4.5.1. Materiał nauczania
Wskaz
niki słu\
ą do przekazywania poleceń, nakazów i informacji związanych z ruchem
kolejowym za pomocą:
- napisów,
- symboli,
- poprzez kształt i formę wskaz
nika.
Napisy i symbole umieszcza się na tablicach oraz wyświetla na latarniach lub innych
układach świetlnych.
Wskaz
niki dzielą się na:
- zwrotnicowe,
- ogólnoeksploatacyjne,
- stosowane na liniach zelektryfikowanych.
Wskaz
niki zwrotnicowe
Wskaz
niki zwrotnicowe słu\
ą do sygnalizowania aktualnego poło\
enia zwrotnic
rozjazdów. Wskaz
niki te są wykonane w postaci latarń mechanicznych z podświetlanym
szkłem koloru mlecznego, latarń elektrycznych z białymi światłami lub tarcz nieoświetlonych.
Wskaz
niki zwrotnicowe obrazują poło\
enie zwrotnicy zarówno w dzień jak i w nocy.
Wskaz
niki zwrotnicowe ustawia się obok rozjazdu na początku ka\
dej zwrotnicy z wyjątkiem
rozjazdów krzy\
owych podwójnych, przy których wskaz
nik ustawia się z boku w środkowej
części rozjazdu.
Mo\
na nie stosować wskaz
ników zwrotnicowych do zwrotnic scentralizowanych,
po których jazdy odbywają się tylko z wykorzystaniem przebiegów utwierdzonych.
Na zwrotnicach rozjazdów zwyczajnych, łukowych jedno- i dwustronnych oraz
krzy\
owych pojedynczych stosuje się następujące wskaz
niki:
1) wskaz
nik Wz 1  Jazda na wprost : zwrotnica nastawiona w kierunku prostym, przy
rozjazdach łukowych jednostronnych w kierunku łuku o większym promieniu dla jazdy
na ostrze lub z ostrza (Rys. 34),
2) wskaz
nik Wz 2  Jazda na ostrze : zwrotnica nastawiona w kierunku zwrotnym, przy
rozjazdach łukowych jednostronnych  w kierunku łuku o mniejszym promieniu, przy
rozjazdach dwustronnych łukowych  po jednym z łuków,
3) wskaz
nik Wz 3  Jazda z ostrza : zwrotnica nastawiona w kierunku zwrotnym, przy
rozjazdach łukowych jednostronnych w kierunku łuku o mniejszym promieniu (Rys. 35),
4) wskaz
nik Wz 4  Jazda z ostrza : zwrotnica rozjazdu dwustronnego łukowego nastawiona
do jazdy z lewego albo z prawego toru (Rys. 36).
a) poło\
enie zwrotnicy b) obraz wskaz
nika
Rys. 34. Wskaz
nik Wz 1  Jazda na wprost [1, s. 10635]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
 a) poło\
enie zwrotnicy b) obraz wskaz
nika
Rys. 35. Wskaz
nik Wz 3  Jazda z ostrza [1, s. 10635]
a) poło\
enie zwrotnicy b) obraz wskaz
nika a) poło\
enie zwrotnicy
Rys. 36. Wskaz
nik Wz 4  Jazda z ostrza [1, s. 10635]
Na zwrotnicach rozjazdów krzy\
owych podwójnych stosuje się następujące wskaz
niki:
1) wskaz
nik Wz 5  Jazda po prostej w prawo : jazda w kierunku prostym z lewego toru
przed rozjazdem na prawy tor za rozjazdem (Rys. 37),
2) wskaz
nik Wz 6  Jazda po prostej w lewo : jazda w kierunku prostym z prawego toru
przed rozjazdem na lewy tor za rozjazdem,
3) wskaz
nik Wz 7  Jazda po łuku w lewo : jazda w kierunku zwrotnym z lewego toru przed
rozjazdem na lewy tor za rozjazdem (Rys. 38),
4) wskaz
nik Wz 8  Jazda po łuku w prawo : jazda w kierunku zwrotnym z prawego toru
przed rozjazdem na prawy tor za rozjazdem.
Umiejętności nadawania sygnałów Wz 2, Wz 6 oraz Wz 8 nale\
y ukształtować
korzystając z dodatkowych z
ródeł informacji wymienionych w pkt. 6 poradnika, oraz
wykonując ćwiczenia praktyczne.
Rys. 37. Wskaz
nik Wz 5  Jazda po prostej w prawo [1, s. 10636]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Rys. 38. Wskaz
nik Wz 7  Jazda po łuku w lewo [1, s. 10636]
Wskaz
niki ogólnoeksploatacyjne
Wskaz
niki ogólnoeksploatacyjne ustawia się obok toru, do którego się odnoszą. Na
stacjach wskaz
niki ustawia się z prawej strony toru patrząc w kierunku jazdy. Na szlaku
jednotorowym wskaz
niki ustawia się po prawej stronie toru dla ka\
dego kierunku jazdy. Na
szlaku dwutorowym oraz przy równoległym zbli\
eniu torów szlakowych dwóch linii
jednotorowych wskaz
niki ustawia się po zewnętrznej stronie torów.
W przypadku szlaku wielotorowego o liczbie torów większej ni\
2 oraz przy
równoległym zbli\
eniu się więcej ni\
dwóch torów szlakowych wskaz
niki ustawia się:
- przy torach skrajnych po zewnętrznej stronie torów,
- przy torach nieskrajnych z prawej strony toru dla ka\
dego kierunku jazdy po danym torze.
Stosuje się następujące wskaz
niki ogólnoeksploatacyjne:
1) wskaz
nik W 1  Wskaz
nik usytuowania  oznacza miejsce ustawienia tarczy
ostrzegawczej a na szlakach z samoczynną blokadą liniową czterostawną 
przedostatniego semafora odstępowego blokady samoczynnej przed semaforem
wjazdowym (Rys. 39),
2) wskaz
nik W 2  Wskaz
nik kierunku jazdy  oznacza kierunek wyjazdu pociągu
(Rys. 40),
3) wskaz
nik W 3  Wskaz
nik uniewa\
nienia - oznacza, \
e znajdujący się z prawej strony
toru przy tym wskaz
niku semafor lub tarcza zatrzymania nie odnoszą się do toru, przy
którym stoi Wskaz
nik (Rys. 41),
4) wskaz
nik W 4  Wskaz
nik zatrzymania  oznacza miejsce zatrzymania czoła pociągu
(Rys. 42),
5) wskaz
nik W 5  Wskaz
nik przetaczania  oznacza granicę przetaczania (Rys. 43),
6) wskaz
nik W 6  Wskaz
nik ostrzegania  oznacza, \
e nale\
y dać sygnał Rp 1  Baczność
(Rys.44),
7) wskaz
nik W 6a  Wskaz
nik ostrzegania  oznacza, \
e nale\
y dać sygnał Rp 1
 Baczność i jest ustawiany przed przejazdami wszystkich kategorii i przejściami
kolejowymi (Rys. 45),
8) wskaz
nik W 7  Wskaz
nik ostrzegania  oznacza, \
e nale\
y dać sygnał Rp 1  Baczność
i jest ustawiany tam, gdzie maszynista powinien nadać sygnał  Baczność ze względu na
bezpieczeństwo ludzi pracujących na torze (Rys. 46),
9) wskaz
nik W 8  Wskaz
nik ograniczenia prędkości  oznacza, \
e nale\
y zmniejszyć
prędkość i jest ustawiany w przypadku, gdy ograniczenie prędkości jest ujęte w wykazie
ostrze\
eń stałych (Rys. 47),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
10) wskaz
nik W 9  Wskaz
nik odcinka ograniczonej prędkości  oznacza początek lub
koniec odcinka obowiązywania ograniczenia prędkości, nale\
y stosować łącznie ze
wskaz
nikiem W 8 (Rys. 48),
11) wskaz
niki W 10a i W 10b  Wskaz
niki odcinka z popychaniem  oznaczają
odpowiednio, kiedy nale\
y rozpocząć popychanie (W 10a) lub zakończyć popychanie
(W 10b) (Rys. 49),
12) wskaz
niki W 11a i W 11b  Wskaz
niki uprzedzające  oznaczają, \
e za wskaz
nikiem
znajduje się tarcza ostrzegawcza semafora albo semafor, którego obrazy mogą nie być
widoczne w sposób ciągły z wymaganej odległości (W 11 a), (Rys. 50) lub, \
e za
wskaz
nikiem znajduje się tarcza ostrzegawcza semafora wjazdowego posterunku ruchu,
na którym rozpoczyna się odcinek zelektryfikowany (W 11b), (Rys. 51),
13) wskaz
nik W 11p  Wskaz
nik przejazdowy  oznacza, \
e za wskaz
nikiem znajduje się
tarcza ostrzegawcza przejazdowa (Rys. 52),
14) wskaz
nik W 12  Wskaz
nik parowozowy  oznacza, \
e nale\
y zakropić popielnik oraz
zamknąć klapy (Rys. 53),
15) wskaz
nik W 13  Wskaz
nik torowy  oznacza, \
e nale\
y podnieść no\
e i zamknąć
skrzydła pługa odśnie\
nego oraz zachować szczególną ostro\
ność przy pracy podbijarek,
oczyszczarek innych maszyn torowych (Rys. 54),
16) wskaz
nik W 14  Wskaz
nik odcinka ograniczonej prędkości  oznacza początek lub
koniec odcinka, przez który nale\
y przejechać z ograniczoną prędkością i jest stosowany
łącznie z sygnałem D 6  Zwolnić bieg (Rys. 55),
17) wskaz
nik W 15  Wskaz
nik zmiany lokalizacji  oznacza, \
e semafor, sygnalizator
powtarzający lub tarcza ostrzegawcza nie są ustawione w miejscu, w którym powinny się
znajdować, lecz odnoszą się do toru, przy którym stoi wskaz
nik (Rys. 56),
18) wskaz
nik W 16  Wskaz
nik przystanku osobowego  oznacza, \
e za wskaz
nikiem
w odległości drogi hamowania znajduje się przystanek osobowy (Rys. 57),
19) wskaz
nik W 17  Wskaz
nik ukresu  oznacza miejsce przy zbiegających się torach,
do którego wolno tor zająć taborem kolejowym (Rys. 58),
20) wskaz
nik W 18  Wskaz
nik samoczynnej blokady liniowej  oznacza miejsce ustawienia
ostatniego semafora odstępowego samoczynnej blokady liniowej na szlaku przed
semaforem wjazdowym (Rys. 59),
21) wskaz
nik W 19  Wskaz
nik uprzedzający o braku drogi hamowania  oznacza, \
e
odległość między dwoma następnymi semaforami lub między następną tarczą
ostrzegawczą semaforową a semaforem jest mniejsza od obowiązującej na danej linii
długości drogi hamowania (Rys. 60),
22) wskaz
nik W 20  Wskaz
nik braku drogi hamowania  oznacza, \
e odległość między
tarczą ostrzegawczą semaforową lub semaforem, na których jest umieszczony wskaz
nik,
a następnym semaforem jest mniejsza od obowiązującej na danej linii długości drogi
hamowania (Rys. 61),
23) wskaz
nik W 21  Wskaz
nik zmiany prędkości  oznacza miejsce zmiany i obowiązującą
od tego miejsca największą dozwoloną prędkość (Rys. 62),
24) wskaz
nik W 22  Wskaz
nik jazdy pociągu towarowego  oznacza, \
e pociąg towarowy
mo\
e przejechać bez zatrzymania ze zmniejszoną prędkością obok semafora
odstępowego blokady samoczynnej, wskazującego sygnał  Stój (Rys. 63),
25) wskaz
nik W 23  Wskaz
nik odcinka izolowanego  oznacza początek odcinka torowego
lub zwrotnicowego wyposa\
onego w urządzenie kontroli niezajętości torów i rozjazdów
(Rys. 64),
26) wskaz
nik W 24  Wskaz
nik kierunku przeciwnego  oznacza wyjazd na tor szlaku
dwutorowego w kierunku przeciwnym do zasadniczego (Rys. 65),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
27) wskaz
nik W 25  Wskaz
nik ogrzewania  oznacza stanowisko elektrycznego ogrzewania
wagonów i rozpoczęcie ogrzewania (Rys. 66),
28) wskaz
niki W 26a i W 26b  Wskaz
nik kierunku jazdy  oznaczają przejazd z grupy
torów dalekobie\
nych na grupę torów podmiejskich (W 26a) i odwrotnie (26b), (Rys. 67),
29) wskaz
nik W 27  Wskaz
nik zmiany prędkości  oznacza miejsce zmiany prędkości
i obowiązującą od tego miejsca największą dozwoloną prędkość (Rys. 68),
30) wskaz
nik W 28  Wskaz
nik kanału radiowego  oznacza miejsce zmiany i obowiązujący
od tego miejsca numer kanału radiołączności pociągowej (Rys. 69),
31) wskaz
nik W 29  Wskaz
nik nawiązania łączności  oznacza, \
e nale\
y nawiązać
łączność radiową z dy\
urnym ruchu odcinkowym (Rys. 70),
32) wskaz
nik W 30  Wskaz
nik wa\
enia składu  oznacza prędkość, z jaką nale\
y
przeje\
d\
ać przez automatyczną wagę (Rys. 71),
33) wskaz
nik W 31  Wskaz
nik kasowania  oznacza, \
e sygnalizator, na którym został
umieszczony wskaz
nik jest nieczynny i wyświetlane na nim sygnał są niewa\
ne (Rys. 72),
34) wskaz
nik W 32  Wskaz
nik czoła pociągu  oznacza miejsce zatrzymania czoła pociągu
o długości określonej tym wskaz
nikiem (Rys. 73).
Rys. 39. Rys. 40. Rys. 41. Rys. 42. Rys. 43.
Wskaz
nik W 1 Wskaz
nik W 2 Wskaz
nik W 3 Wskaz
nik W 4 Wskaz
nik W 5
[1,s. 10636] [1, s. 10636] [1, s. 10636] [1, s. 10636] [1, s. 10636]
Rys. 44. Rys. 45. Rys. 46. Rys. 47. Rys. 48.
Wskaz
nik W 6 Wskaz
nik W 6a Wskaz
nik W 7 Wskaz
nik W 8 Wskaz
nik W 9
[1, s. 10636] [1,str.10636] [1, s. 10636] [1, s. 10636] [1,s. 10637]
Rys. 49. Rys. 50. Rys. 51. Rys. 52. Rys. 53.
Wskaz
nik W 10a i b Wskaz
nik W 11a Wskaz
nik W 11b Wskaz
nik W 11p Wskaz
nik W 12
[1, s. 10637] [1, s. 10637] [1, s. 10637] [1, s. 10638] [1, s. 10638]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Rys. 54. Rys. 55. Rys. 56. Rys. 57. Rys. 58.
Wskaz
nik W 13 Wskaz
nik W 14 Wskaz
nik W 15 Wskaz
nik W 16 Wskaz
nik W 17
[1, s. 10639] [1, s. 10637] [1, s. 10638] [1, s. 10638] [1, s. 10638]
Rys. 59. Rys. 60. Rys. 61. Rys. 62. Rys. 63.
Wskaz
nik W 18 Wskaz
nik W 19 Wskaz
nik W 20 Wskaz
nik W 21 Wskaz
nik W 22
[1, s. 10638] [1, s. 10638] [1, s. 10638] [1, s. 10639] [1, s. 10638]
Rys. 64. Rys. 65. Rys. 66. Rys. 67. Rys. 68.
Wskaz
nik W 23 Wskaz
nik W 24 Wskaz
nik W 25 Wskaz
nik W 26 Wskaz
nik W 27
[1, s. 10639] [1, s. 10638] [1, s. 10639] [1, s. 10636] [1, s. 10638]
Rys. 69. Rys. 70. Rys. 71. Rys. 72. Rys. 73.
Wskaz
nik W 28 Wskaz
nik W 29 Wskaz
nik W 30 Wskaz
nik W 31 Wskaz
nik W 32
[1, s. 10639] [1, s. 10639] [1, s. 10639] [1, s. 10639] [1, s. 10639]
Wskaz
niki stosowane na liniach zelektryfikowanych
Wskaz
niki We są stosowane na zelektryfikowanych liniach kolejowych. Określają
maszyniście obowiązujący sposób prowadzenia elektrycznych pojazdów trakcyjnych
wynikający z układu zasilania i układu sieci.
Wskaz
niki We ustawia się obok toru lub zawiesza na konstrukcjach sieci trakcyjnej nad
torem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Przy ustawianiu wskaz
ników We obowiązują następujące zasady:
- na stacjach wskaz
niki umieszcza się po prawej stronie toru, do którego się odnosi, patrząc
w kierunku jazdy,
- na szlakach jednotorowych wskaz
niki umieszcza się po prawej stronie toru dla ka\
dego
kierunku jazdy,
- na szlakach dwutorowych, jak równie\
przy równoległym zbli\
eniu torów szlakowych
dwóch linii kolejowych jednotorowych wskaz
nik We umieszcza się po zewnętrznej
stronie torów patrząc w kierunku jazdy,
- na szlakach wielotorowych, przy liczbie torów szlakowych większej ni\
2, jak równie\

przy równoległym zbli\
eniu więcej ni\
dwóch torów szlakowych ró\
nych linii
kolejowych wskaz
nik We umieszcza się przy torach skrajnych po zewnętrznej stronie
torów, przy torach wewnętrznych z prawej strony toru dla ka\
dego kierunku jazdy po
danym torze.
Stosuje się następujące wskaz
niki We:
1) wskaz
nik We 1  Wskaz
nik uprzedzający o opuszczeniu pantografu  oznacza, \
e nale\
y
przygotować się do opuszczenia pantografu przed następnym wskaz
nikiem i nakazuje
zmniejszyć prędkość do 60 km/h,
2) wskaz
niki We 2a, We 2b, We 2c  Wskaz
niki opuszczenia pantografu  oznacza, \
e
nale\
y opuścić pantograf: niezale\
nie od kierunku jazdy (We 2a), przy jez
dzie na tor
odgałęziający się w prawo od toru, przy którym ustawiony jest wskaz
nik (We 2b) lub
przy jez
dzie na tor odgałęziający się w lewo od toru, przy którym ustawiony jest
wskaz
nik (We 2c),
3) wskaz
niki We 3a, We 3b  Wskaz
niki podniesienia pantografu  oznacza, \
e nale\
y
podnieść pantografy elektrycznego zespołu trakcyjnego (We 3a) lub lokomotywy
elektrycznej (We 3b),
4) wskaz
niki We 4a, We 4b, We 4c, We 4d  Wskaz
niki zakazu wjazdu elektrycznych
pojazdów trakcyjnych  oznaczają, \
e wjazd elektrycznych pojazdów trakcyjnych jest
zabroniony: na tor, przy którym jest ustawiony wskaz
nik (We 4a), na tor odgałęziający się
w prawo od toru, przy którym jest ustawiony wskaz
nik (We 4b) lub na tor odgałęziający
się w lewo od toru, przy którym jest ustawiony wskaz
nik (We 4c),
5) wskaz
niki We 8a, We 8b, We 8c  Wskaz
niki jazdy bezprądowej  oznaczają miejsce,
przez które elektryczny pojazd trakcyjny powinien przeje\
d\
ać bez pobierania prądu
z sieci trakcyjnej: przy przejez
dzie po torze, przy którym jest ustawiony wskaz
nik (We
8a), przy jez
dzie na tor odgałęziający się w prawo od toru, przy którym jest ustawiony
wskaz
nik (We 8b) lub przy jez
dzie na tor odgałęziający się w lewo od toru, przy którym
jest ustawiony wskaz
nik (We 8c),
6) wskaz
niki We 9a, We 9b  Wskaz
niki jazdy pod prądem  oznaczają miejsce, od którego
elektryczny zespół trakcyjny (We 9a) lub lokomotywa elektryczna (We 9b) mogą jechać,
pobierając prąd z sieci trakcyjnej.
Rys. 74. Wskaz
niki We 2a, We 2b, We 2c [1, s. 10640]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Rys. 75. Wskaz
niki We 3a, We 3b [1, s. 10640]
Wskaz
niki We 1, We 4a, We 4b, We 4c, We 8a, We 8b, We 8c, We 9a oraz We 9b
nale\
y opanować korzystając z dodatkowych z
ródeł informacji wymienionych w pkt. 6
poradnika.
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki jest podział wskaz
ników?
2. Jakie informacje przekazują wskaz
niki zwrotnicowe?
3. W jakich przypadkach mo\
na nie stosować wskaz
ników zwrotnicowych?
4. Które ze wskaz
ników zwrotnicowych stosuje się na rozjazdach zwyczajnych?
5. Jaka jest zasada ustawiania wskaz
ników ogólnoeksploatacyjnych?
6. Które ze wskaz
ników nakazują podanie sygnału Rp 1  Baczność ?
7. Który ze wskaz
ników odnosi się wyłącznie do maszynisty parowozu?
8. Na czym polega ró\
nica wskazań pomiędzy wskazaniami wskaz
nika W 9 a wskazaniami
wskaz
nika W 14?
9. Czy wskazania semafora, na którym jest umieszczony wskaz
nik W 31 są obowiązujące?
10. Czy wskaz
niki We są stosowane na wszystkich liniach kolejowych?
11. W jaki sposób oznacza się wskaz
niki We dotyczące tylko lokomotyw elektrycznych?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymień wskaz
niki, które mogą być umieszczane na masztach semaforów lub masztach
tarczy ostrzegawczych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) zapoznać się ze zdjęciami i planszami przedstawiającymi wskaz
niki,
3) dokonać analizy informacji przekazywanych przez poszczególne wskaz
niki,
4) opracować wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Ćwiczenie 2
Przedstaw graficznie sposób osygnalizowania za pomocą tarczy  Zwolnić bieg
i wskaz
ników W 14 miejsca ograniczenia prędkości na dwóch torach na szlaku dwutorowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z dodatkowych z
ródeł
informacji,
2) zapoznać się ze zdjęciami i planszami przedstawiającymi wskaz
niki,
3) zapoznać się z zasadami ustawiania wskaz
ników W 14,
4) dokonać analizy informacji przekazywanych przez wskaz
niki W 14,
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić na podstawie wskazań wskaz
nika Wz 3 kierunek jazdy na
rozjez
dzie zwyczajnym? 1
1

2) określić na podstawie wskazań wskaz
nika Wz 5 kierunek jazdy na
rozjez
dzie krzy\
owym podwójnym? 1
1

3) podać przykłady zastosowania wskaz
nika W 4?
1
1

4) podać przykłady zastosowania wskaz
nika W 7?
1
1

5) wymienić wskaz
niki informujące o długości drogi hamowania?
1
1

6) wymienić wskaz
niki związane z radiołącznością pociągową?
1
1

7) rozpoznać wskaz
niki We?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań, w tym:
- 14 zadań z poziomu podstawowego,
- 6 zadań z poziomu ponadpodstawowego.
Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi. Tylko jedna jest poprawna.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
rozwiązanie tego
zadania na póz
niej i wróć do niego, kiedy zostanie Ci wolny czas,
8. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Semafory kształtowe nadają sygnały nocne za pomocą
a) ramion.
b) świateł.
c) ramion i świateł.
d) migających świateł.
2. Semafor kształtowy nadaje sygnał dzienny Sr 2  Wolna droga poprzez
a) ramię semafora wzniesione pod katem 450 do poziomu na prawo od masztu.
b) zielone światło na semaforze.
c) ramię semafora ustawione poziomo na prawo od masztu semafora.
d) czerwone światło na semaforze.
3. Semafor świetlny nadaje sygnał S 2  Jazda z największą dozwoloną prędkością poprzez:
a) światło pomarańczowe migające.
b) dwa światła pomarańczowe migające.
c) jedno zielone światło ciągłe.
d) jedno zielone światło ciągłe, jedno światło pomarańczowe ciągłe.
4. Sygnał zastępczy Sz jest nadawany za pomocą
a) dwóch migających świateł zielonych.
b) jednego migającego światła czerwonego.
c) jednego światła matowobiałego.
d) jednego światła matowobiałego migającego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
5. Je\
eli sygnalizator powtarzający nadaje sygnał Sp 1 tj. dwa światła w pionie, przy czym
dolne  białe, górne  pomarańczowe, to semafor wskazuje sygnał
a)  Wolna droga .
b)  Stój .
c) zezwalający na jazdę z największą dozwoloną prędkością.
d) zezwalający na jazdę z prędkością zmniejszoną do 40 km/h.
6. Je\
eli tarcza ostrzegawcza kształtowa dwustawna wskazuje sygnał Od1, to semafor
wskazuje sygnał
a) zezwalający na jazdę z największą dozwoloną prędkością.
b)  Wolna droga .
c) zezwalający na jazdę z prędkością zmniejszoną do 60 km/h.
d)  Stój .
7. Tarcza ostrzegawcza świetlna nadaje sygnały za pomocą świateł
a) zielonego i pomarańczowego.
b) czerwonego i matowobiałego.
c) zielonego lub pomarańczowego.
d) niebieskiego i matowobiałego.
8. Tarcze manewrowe mogą być
a) kształtowe lub świetlne.
b) tylko kształtowe.
c) tylko świetlne.
d) nie występują w sygnalizacji kolejowej.
9. Sygnały manewrowe są nadawane za pomocą
a) tylko tarczy manewrowych kształtowych.
b) tylko tarczy manewrowych świetlnych.
c) tylko semaforów świetlnych.
d) tarczy manewrowych kształtowych, tarczy manewrowych świetlnych lub semaforów
świetlnych oznaczonych literą  m na tabliczce opisowej.
10. Za pomocą tarczy rozrządowych kształtowych nadajemy sygnały
a) tylko Rt 1  Pchanie zabronione .
b) Rt 1  Pchanie zabronione , Rt 2  Pchać powoli , Rt 3  Pchać z umiarkowaną
prędkością .
c) tylko Rt 4  Cofnąć .
d) Rt 4  Cofnąć , Rt 5  Podepchnąć skład do górki .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
11. Rysunek przedstawia sygnał
a) dzienny  Do mnie .
b) dzienny  Odrzucić .
c) dzienny  Stój .
d) dzienny  Zwolnić .
12. Rysunek przedstawia sygnał
a) nocny  Zwolnić .
b) nocny  Docisnąć .
c) nocny  Ode mnie .
d) nocny  Odhamować .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
13. Rysunek przedstawia sygnał
a) dzienny  Zahamować .
b) dzienny  Uwaga - nastąpiło rozerwanie pociągu .
c) dzienny  Do mnie .
d) dzienny  Hamulce w porządku .
14. Rysunek przedstawia:
a) oznaczenie czoła pociągu lub innego pojazdu kolejowego jadącego na szlaku
jednotorowym.
b) oznaczenie czoła pociągu lub innego pojazdu kolejowego jadącego w kierunku
przeciwnym do zasadniczego po torze szlaku dwutorowego bez dwukierunkowej
blokady liniowej.
c) oznaczenie końca pociągu lub innego pojazdu kolejowego.
d) oznaczenie przodu i tyłu lokomotywy manewrowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
15. Rysunek przedstawia sygnał
a) dzienny Pc 5  Oznaczenie końca pociągu lub innego pojazdu kolejowego .
b) dzienny Pc 3  Oznaczenie czoła pociągu z pługiem odśnie\
nym .
c) dzienny Tb 3  Oznaczenie wagonów pocztowych w pociągach w czasie postoju,
podczas załadowywania i wyładowywania poczty .
d) dzienny Tb 4  Oznaczenie pojazdu pomocniczego .
16. Wagony towarowe ska\
one środkami chemicznymi oznacza się poprzez osygnalizowanie
wagonu
a) trójkątnymi chorągiewkami koloru brązowego zawieszonymi z obu stron ściany
szczytowej wagonu.
b) trójkątnymi chorągiewkami koloru \
ółtego zawieszonymi z obu stron ściany
szczytowej wagonu.
c) trójkątnymi chorągiewkami koloru zielonego zawieszonymi z obu stron ściany
szczytowej wagonu.
d) trójkątnymi chorągiewkami koloru czarnego zawieszonymi z obu stron ściany
szczytowej wagonu.
17. Sygnał alarmowy A 2  Po\
ar dawany dz
więkowo to
a) jeden długi i dwa krótkie dz
więki syreny warsztatowej, gwizdka lub syreny
lokomotywy, gwizdawki kotła parowego, syreny alarmowej, trąbki sygnałowej lub
gwizdka powtarzane wielokrotnie.
b) jeden długi i trzy krótkie dz
więki syreny lub gwizdawki lokomotywy powtarzane
kilkakrotnie.
c) ciągły ton syreny lub gwizdawki lokomotywy, trwający nieprzerwanie przez 3
minuty.
d) modulowany ton syreny lub krótko przerywany ton gwizdawki lokomotywy.
18. Wskaz
niki zwrotnicowe słu\
ą do
a) sygnalizowania aktualnego poło\
enia zwrotnic rozjazdów.
b) informowania o stanie technicznym rozjazdu.
c) oświetlenia rozjazdów.
d) wprowadzenia zakazu jazdy po rozjazdach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
19. Wskaz
nik W 8  Wskaz
nik ograniczenia prędkości ustawia się przed początkiem
odcinka, po którym nale\
y jechać ze zmniejszoną prędkością, w odległości
a) 500 metrów.
b) 100 metrów.
c) w odległości drogi hamowania obowiązującej na danej linii kolejowej.
d) w odległości dwukrotnie większej od drogi hamowania obowiązującej na danej linii
kolejowej.
20. Rysunek przedstawia wskaz
nik
a) wskaz
nik We 1  Wskaz
nik uprzedzający o opuszczeniu pantografu .
b) wskaz
nik W 30  Wskaz
nik wa\
enia składu .
c) wskaz
nik We 4a  Wskaz
nik zakazu wjazdu elektrycznych pojazdów trakcyjnych .
d) wskaz
nik We 9b  Wskaz
nik jazdy pod prądem .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko:..........................................................................................
Stosowanie zasad sygnalizacji kolejowej
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
6. LITERATURA
1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 lipca 2005 roku w sprawie ogólnych
warunków prowadzenia ruchu i sygnalizacji (Dz. U. z 2005 roku Nr 172 poz.1444)
2. Instrukcja sygnalizacji Ie-1 (E-1) wprowadzona do stosowania na PKP Polskie Linie
Kolejowe S.A. Zarządzeniem Nr 16/2007 Zarządu PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.
z dnia 21 czerwca 2007 roku
Strony WWW
1. http://sygnalizacja-e1.republika.pl/
2. http://www.labkol.republika.pl/
3. http://dydaktyka.polsl.pl/
4. http://transportszynowy.ndl.pl/
5. http://www.kolej.pl/
6. http://kolej.krb.com.pl/
7. http://www.sejm.gov.pl/
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54