SYSTEMY EDUKACJI W EUROPIE  STAN
OBECNY I PLANOWANE REFORMY
FINLANDIA
1. Populacja uczących się i język nauczania
W 2003 r. kształceniem obowiązkowym było objętych 580 000 uczniów. Finlandia ma dwa języki
urzędowe: fiński i szwedzki. Do szkół powszechnych (obejmujących poziom szkoły podstawowej i
średniej I stopnia) i średnich II stopnia, w których językiem nauczania jest język szwedzki, uczęszcza
ok. 5% uczniów. Obydwie grupy językowe mają swe placówki również na poziomie szkolnictwa
wyższego. Oprócz tego istnieją placówki edukacyjne, w których wszystkie zajęcia  lub przynajmniej
część zajęć  prowadzi się w języku obcym (najczęściej w języku angielskim). W tych rejonach, w
których używa się języka lapońskiego, władze lokalne są również zobowiązane do organizowania
kształcenia w tym języku. Ponadto władze starają się zapewnić możliwości kształcenia mniejszości
romskiej i innym mniejszościom etnicznym oraz osobom posługującym się językiem migowym.
2. Administracja i finansowanie edukacji
Za edukację odpowiada Ministerstwo Edukacji. Krajowy Urząd ds. Edukacji określa we współpracy z
Ministerstwem cele, treści i metody kształcenia dla poziomu szkoły podstawowej i średniej oraz
kształcenia dorosłych. Ponadto w każdej z sześciu fińskich prowincji tymi sprawami zajmuje się
Departament Edukacji i Kultury. Zarządzanie oświatą na szczeblu lokalnym należy do zadań władz
lokalnych (gmin), które odgrywają istotną rolę jako organizatorzy kształcenia.
Większość szkół elementarnych i średnich II stopnia jest prowadzona przez władze lokalne lub
wspólne urzędy gminne (federacje gmin). W 2003 r. do publicznych szkół powszechnych uczęszczało
98% uczniów, a do publicznych ogólnokształcących i zawodowych szkół średnich II stopnia 
odpowiednio 97% i 87% uczniów. Szkoły prywatne są nadzorowane przez władze publiczne: realizują
ogólnokrajowe programy nauczania i stosują się do wytycznych w sprawie kwalifikacji zatwierdzanych
przez Krajowy Urząd ds. Edukacji. Otrzymują również fundusze publiczne w takiej samej wysokości,
jak szkoły publiczne. Odpowiedzialność za finansowanie edukacji jest podzielona między państwo i
władze lokalne. W szkolnictwie podstawowym i średnim dotacja państwowa stanowi średnio 57%
kosztów, natomiast wkład gmin  średnio 43%.
O zakresie autonomii szkół decydują władze lokalne. Szkoły mają prawo świadczyć usługi edukacyjne
zgodnie ze swymi uregulowaniami administracyjnymi pod warunkiem, że wypełniają swe podstawowe
funkcje określone w przepisach prawnych.
Politechniki są w większości prowadzone przez władze lokalne lub osoby/instytucje prywatne.
Wszystkie uniwersytety są prowadzone przez państwo i mają szeroką autonomię.
Nie istnieje odrębny inspektorat szkolny, a władze publiczne zrezygnowały z przeprowadzania
inspekcji w szkołach. Placówki edukacyjne prowadzą swą działalność zgodnie z celami określonymi w
przepisach prawnych i ogólnokrajowymi programami nauczania. Funkcjonowanie systemu jest
uzależnione od sprawnej realizacji przez nauczycieli celów określonych w programach nauczania.
Duży nacisk kładzie się zarówno na samoocenę szkół, jak i na ocenę zewnętrzną. Od kwietnia 2003 r.
w tym obszarze działa wraz z Ministerstwem Edukacji odrębna Rada ds. Ewaluacji Kształcenia. Do
zadań Rady należy planowanie, koordynacja i zarządzanie działaniami związanymi z oceną
kształcenia w szkołach powszechnych i średnich II stopnia. Politechniki i uniwersytety same oceniają
swą działalność i jej wyniki, niemniej otrzymują również wsparcie ze strony Rady ds. Ewaluacji
Kształcenia w Szkolnictwie Wyższym.
1
3. Edukacja przedszkolna
Od urodzenia do wieku 6 lat dzieci mogą uczęszczać do ośrodków opieki dziennej (przedszkoli) lub
uczestniczyć w zajęciach organizowanych w mniejszych grupach dziennej opieki rodzinnej w domach
prywatnych, przy czym za wszystkie te formy opieki pobiera się umiarkowanej wysokości opłaty,
uzależnione od dochodów rodziców. Od 2001 r. wszystkie dzieci w wieku 6 lat mają prawo do
bezpłatnej edukacji przedszkolnej. Każdy organ władz lokalnych samodzielnie decyduje o tym, czy
edukacja przedszkolna ma być prowadzona w szkołach, ośrodkach opieki dziennej czy też domach
opieki rodzinnej, wymienionych w Ustawie o dziennej opiece nad dziećmi (36/1973), bądz
innym
odpowiednim miejscu. W 2002 r. edukacją przedszkolną było objętych 98% dzieci w wieku 6 lat.
4. Kształcenie obowiązkowe
a) Etapy
Peruskoulu/Grundskola (szkoła powszechna)
Klasy I-VI Wiek: 7-12 lat
Klasy VII-IX Wiek: 13-16 lat
Ustawa o kształceniu obowiązkowym (628/1998), która weszła w życie 1 stycznia 1999 r., nie
wyodrębnia już w szkole powszechnej etapu niższego i wyższego. W Ustawie stwierdza się jedynie,
że kształcenie obowiązkowe trwa dziewięć lat oraz że zajęcia dydaktyczne są na ogół prowadzone
przez wychowawców klas w klasach I-VI i przez nauczycieli przedmiotu w klasach VII-IX.
b) Kryteria przyjęć
Dzieci muszą rozpocząć kształcenie obowiązkowe w roku, w którym przypadają ich siódme urodziny.
Około 1% rozpoczyna naukę w szkole wcześniej, wymaga to jednak zaświadczenia potwierdzającego
dojrzałość szkolną dziecka. Kształcenie obowiązkowe jest w całości bezpłatne. Władze lokalne
przydzielają każdemu dziecku miejsce w szkole znajdującej się w pobliżu jego miejsca zamieszkania,
ale rodzice mogą wybrać szkołę powszechną zgodnie ze swymi preferencjami, choć w tym przypadku
istniejÄ… pewne ograniczenia.
c) Dzienny/tygodniowy/roczny wymiar zajęć
Rok szkolny obejmuje 190 dni, od połowy sierpnia do początku czerwca. Szkoły są czynne przez pięć
dni w tygodniu, a minimalny tygodniowy wymiar zajęć dydaktycznych wynosi od 19 do 30 lekcji,
zależnie od poziomu i liczby przedmiotów fakultatywnych. Ponadto na szczeblu lokalnym można
samodzielnie podejmować decyzje o dodatkowych dniach wolnych od zajęć.
d) Wielkość klas/podział uczniów na klasy
Nie istnieją przepisy dotyczące wielkości klas. Grupy, w których prowadzi się zajęcia dydaktyczne,
składają się na ogół z uczniów w tym samym wieku. Jednak w uzasadnionych wypadkach, w
szczególności w małych szkołach, w zajęciach mogą uczestniczyć uczniowie w różnym wieku.
Uczniowie w klasach I-VI mają jednego nauczyciela do większości przedmiotów, choć niektóre
przedmioty, zwłaszcza wychowanie plastyczne, wychowanie muzyczne i wychowanie fizyczne,
prowadzą również nauczyciele przedmiotu. W klasach VII-IX prawie każdy przedmiot jest prowadzony
przez innego nauczyciela.
e) Programy i treści nauczania
Cele kształcenia i kryteria oceny określa ogólnokrajowy program nauczania, opracowany przez
Krajowy Urząd ds. Edukacji. W oparciu o tak nakreślone ramy, szkoły i władze lokalne przygotowują
następnie własne regulacje dotyczące programów nauczania, które uwzględniają specyfikę lokalną.
Nauczyciele mają swobodę wyboru metod kształcenia i materiałów dydaktycznych. Obowiązkowymi
przedmiotami na poziomie kształcenia w szkole powszechnej są: język ojczysty (tj. fiński lub szwedzki)
i literatura kraju ojczystego, drugi język ojczysty, języki obce, ekologia, edukacja zdrowotna, religia lub
etyka, historia, wiedza o społeczeństwie, matematyka, fizyka, chemia, biologia, geografia, wychowanie
fizyczne, wychowanie muzyczne, wychowanie plastyczne, prace ręczne, zajęcia z gospodarstwa
domowego oraz lekcje wychowawcze i doradztwa pedagogicznego.
2
f) Ocena, promocja i kwalifikacje
W ramach swych przedmiotów nauczyciele prowadzą ocenę na podstawie celów zapisanych w
programie nauczania. Ocena stanowi stały element codziennego życia szkoły i każdy uczeń otrzymuje
raport o wynikach w nauce przynajmniej raz w roku. Osiągnięcia w nauce ocenia się zarówno w
sposób ciągły, jak i za pomocą sprawdzianów przeprowadzanych przez nauczycieli. Uczniowie
otrzymują świadectwo po ukończeniu pełnych dziewięciu klas szkoły powszechnej, a dodatkowe
świadectwo wydaje się uczniom, którzy ukończyli nieobowiązkową klasę X.
5. Szkolnictwo średnie II stopnia i policealne
a) Rodzaje kształcenia
Lukio/Gymnasium (ogólnokształcąca szkoła średnia II stopnia) Ammatillnen Wiek: 16-19 lat
oppilaitos/Yrkesläroanstalt (zawodowa szkoÅ‚a Å›rednia II stopnia)
b) Kryteria przyjęć
Naukę w ogólnokształcących i zawodowych szkołach średnich II stopnia mogą podjąć uczniowie,
którzy ukończyli z pozytywnymi ocenami kształcenie obowiązkowe. Podania o przyjęcie do tych szkół
składa się głównie poprzez wspólny ogólnokrajowy system aplikacji. Uczniowie mają prawo ubiegać
się na szczeblu krajowym o przyjęcie do dowolnej szkoły średniej II stopnia. Selekcja uczniów do
ogólnokształcących szkół średnich II stopnia odbywa się głównie na podstawie wyników w nauce,
natomiast kryteria selekcji do zawodowych szkół średnich II stopnia obejmują również doświadczenie
zawodowe oraz, ewentualnie, wyniki egzaminów wstępnych i sprawdzianów zdolności. Mimo, że
kształcenie jest bezpłatne, uczniowie muszą w niektórych przypadkach pokrywać część kosztów
pomocy naukowych. Bezpośrednio po ukończeniu kształcenia obowiązkowego, naukę kontynuuje
ponad 90% uczniów: ok. 54% wybiera ogólnokształcące szkoły średnie II stopnia, a 36%  zawodowe
szkoły średnie II stopnia. Ukończenie zarówno ogólnokształcącej, jak i zawodowej szkoły średniej II
stopnia uprawnia do podjęcia studiów wyższych.
c) Programy i treści nauczania
Cele oraz podstawowe treści przedmiotów i modułów dla szkół ogólnokształcących, jak i zawodowych
szkół średnich II stopnia, określa Krajowy Urząd ds. Edukacji. W oparciu o odpowiednią
ogólnokrajową podstawę programową, każda szkoła przygotowuje następnie własny program
nauczania.
Przedmiotami obowiązkowymi w ogólnokształcącej szkole średniej II stopnia są: język ojczysty i
literatura kraju ojczystego, drugi język ojczysty, języki obce, matematyka i przedmioty przyrodnicze,
przedmioty humanistyczne i społeczne, religia lub etyka, wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna,
oraz wychowanie artystyczne i przedmioty praktyczne. Uczniom należy także zapewnić pomoc z
zakresu doradztwa pedagogicznego.
Podstawa programowa dla zawodowych szkół średnich II stopnia obejmuje język ojczysty, drugi język
ojczysty, język obcy, matematykę, fizykę, chemię, wiedzę o społeczeństwie i przygotowanie do życia
zawodowego, wychowanie fizyczne i edukacjÄ™ zdrowotnÄ… oraz wychowanie artystyczne i kulturÄ™.
Średnie wykształcenie zawodowe można uzyskać zarówno w ramach kształcenia w szkole, jak i w
ramach przyuczenia do zawodu. O wyborze ścieżki i progresji uczniów decydują indywidualne plany
kształcenia, opracowywane dla poszczególnych uczniów.
d) Ocena, promocja i kwalifikacje
Program nauczania dla ogólnokształcących szkół średnich II stopnia jest opracowany na 3-letni okres
kształcenia, ale uczniowie mogą ukończyć ten cykl w ciągu 2-4 lat. Zajęcia są zorganizowane w formie
niezwiązanej z podziałem na lata nauki. Każdy przedmiot ocenia się po zakończeniu zajęć przez
ucznia, a świadectwo ukończenia szkoły uczeń otrzymuje po zaliczeniu wymaganej liczby
przedmiotów.
Nauka w ogólnokształcącej szkole średniej II stopnia kończy się ogólnokrajowym egzaminem
maturalnym, który składa się z czterech obowiązkowych sprawdzianów z dwóch języków ojczystych,
języka obcego i matematyki lub przedmiotów ogólnych (humanistycznych i przyrodniczych). W ramach
egzaminu uczniowie mogą również przystąpić do nieobowiązkowych sprawdzianów. Po zdaniu
egzaminu maturalnego i zaliczeniu całego programu nauczania dla szkoły średniej II stopnia,
3
uczniowie otrzymują odrębne świadectwo, na którym podane są informacje o zdanych sprawdzianach
oraz uzyskanym poziomie i ocenach. Do egzaminu maturalnego mogą również przystępować
uczniowie zawodowych szkół średnich II stopnia.
Kształcenie zawodowe obejmuje siedem działów kształcenia z 52 kwalifikacjami zawodowymi, które
można uzyskać w ramach 112 różnych programów. Kształcenie trwa 3 lata (co odpowiada 120
punktom). Każdy program, prowadzący do określonych kwalifikacji zawodowych składa się z
komponentu kształcenia zawodowego, w ramach którego można uzyskać co najmniej 20 punktów za
kształcenie w zakładzie pracy, przedmiotów ogólnokształcących, np. języków obcych i przedmiotów
ścisłych, oraz dowolnych przedmiotów do wyboru. Program kształcenia obejmuje ponadto doradztwo
pedagogiczne oraz projekt końcowy. Niektóre przedmioty są obowiązkowe, a inne fakultatywne.
Umiejętności i wiedzę uczniów ocenia się po ukończeniu każdego modułu. Po zaliczeniu wszystkich
przedmiotów wymienionych w indywidualnym planie kształcenia uczniowie otrzymują świadectwo
potwierdzające posiadanie określonych kwalifikacji.
6. Szkolnictwo wyższe
a) Rodzaje uczelni
Studia wyższe są prowadzone w dwóch typach uczelni: w uniwersytetach oraz zawodowo
ukierunkowanych politechnikach. Każdy z sektorów ma swój profil: uniwersytety kładą nacisk na
badania naukowe i dydaktykę, natomiast w politechnikach przyjęto podejście w większym stopniu
uwzględniające nauczanie praktyczne.
b) Warunki wstępu
Prawo do ubiegania się o przyjęcie na wszystkie kierunki studiów zapewnia fińskie świadectwo
maturalne. O przyjęcie na wszystkie kierunki studiów w uniwersytetach mogą również ubiegać się
osoby posiadające tytuł zawodowy uzyskany w fińskiej politechnice, kwalifikacje zawodowe na
poziomie policealnym lub kwalifikacje zawodowe uzyskane po ukończeniu co najmniej 3-letniego cyklu
kształcenia. Uniwersytety mogą także przyjmować kandydatów, którzy ukończyli wymagane przez
dany uniwersytet kształcenie na uniwersytecie otwartym lub w przypadku których dany uniwersytet
uznał na innej podstawie, że posiadają umiejętności i wiedzę niezbędną do rozpoczęcia studiów.
Wstęp na studia na wszystkich kierunkach jest ograniczony zgodnie z zasadą  numerus clausus . W
przypadku gdy liczba kandydatów znacznie przewyższa liczbę dostępnych miejsc, uniwersytety
stosują różnego rodzaju kryteria selekcji.
Ogólnym warunkiem przyjęcia na studia w politechnikach jest ukończenie ogólnokształcącej lub
zawodowej szkoły średniej II stopnia. Innymi słowy, na studia politechniczne kwalifikują się osoby,
które: zdały egzamin maturalny lub tylko ukończyły szkołę średnią II stopnia, bądz
posiadajÄ…
kwalifikacje zawodowe (lub kwalifikacje na poziomie policealnym), lub też równorzędne kwalifikacje
uzyskane za granicÄ….
Selekcja kandydatów na studia politechniczne odbywa się głównie na podstawie ocen ze szkoły i
doświadczenia zawodowego oraz, w wielu wypadkach, wyników egzaminów wstępnych.
c) Kwalifikacje
Zgodnie ze strukturą tytułów zawodowych w uniwersytetach, możliwe jest ukończenie studiów na
niższym lub wyższym poziomie. Tytuł zawodowy na niższym poziomie, kandidaatti/kandidat,
odpowiadający brytyjskiemu tytułowi Bachelor, można uzyskać po 3 latach studiów (120 punktów), a
tytuł zawodowy na wyższym poziomie, maisteri/magister, odpowiadający brytyjskiemu Master  po 5-6
latach studiów (160-180 punktów). Uniwersytety prowadzą również studia podyplomowe kończące się
tytułami/stopniami lisensiaatti/licenciat i tohtori/doktor.
Studia prowadzące do politechnicznego tytułu zawodowego trwają od 3,5 do 4 lat, co odpowiada 140-
160 punktom, zależnie od kierunku studiów, a po ich ukończeniu studenci otrzymują dyplom. Od 1
sierpnia 2002 r. niektóre politechniki prowadzą na zasadzie pilotażowej studia politechniczne 2 stopnia
(zob.: pkt II).
4
7. Kształcenie dorosłych
Kształcenie dorosłych prowadzi się w tych wszystkich formach, które są przewidziane dla młodzieży 
od kształcenia w szkole powszechnej do studiów uniwersyteckich. Niektóre placówki edukacyjne
koncentrują się wyłącznie na kształceniu dorosłych. Kształcenie dorosłych prowadzi się również w
formie doskonalenia zawodowego w zakładach pracy.
W szkołach średnich II stopnia dla dorosłych osoby dorosłe mogą przygotowywać się i przystępować
do takiego samego egzaminu dojrzałości, jaki zdaje młodzież. Dorośli mogą także przygotowywać się
do zdobycia takich samych kwalifikacji zawodowych, jakie uzyskują młodzi ludzie.
Możliwość elastycznego kształcenia i zdobywania kwalifikacji zawodowych zapewnia dorosłym system
kwalifikacji opartych na kompetencjach, który został zaprojektowany specjalnie dla osób dorosłych.
System ten umożliwia wykazanie się umiejętnościami zawodowymi w sprawdzianach kompetencji
niezależnie od tego, czy przystępujące do nich osoby zdobyły swe umiejętności w trakcie pracy
zawodowej, w systemie kształcenia, czy też dzięki rozwijaniu swoich zainteresowań w czasie wolnym.
Kształcenie odbywa się w oparciu o indywidualne plany kształcenia, które opracowuje się oddzielnie
dla każdego słuchacza. Istnieją trzy poziomy kwalifikacji opartych na kompetencjach: kwalifikacje
zawodowe na poziomie średnim II stopnia, kwalifikacje zawodowe na poziomie bardziej
zaawansowanym i specjalistyczne kwalifikacje zawodowe. Standardy wymagań dotyczące kwalifikacji
opartych na kompetencjach określa Krajowy Urząd ds. Edukacji. Z kolei za organizację tego systemu i
nadzór nad systemem odpowiadają trójstronne komisje kwalifikacyjne, które składają się z
przedstawicieli pracodawców, pracowników i nauczycieli.
System kwalifikacji opartych na kompetencjach odzwierciedla zasady uczenia się przez całe życie.
Państwo promuje również realizację koncepcji uczenia się przez całe życie poprzez finansowanie
niezależnych placówek kształcenia dorosłych. Placówki te mają szeroką autonomię i samodzielnie
określają swe cele, grupy odbiorców i metody kształcenia.
8. Kształcenie specjalne
Na poziomie szkół powszechnych kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami jest prowadzone w
szkołach ogólnodostępnych. Jeżeli z powodu upośledzenia, choroby, opóz
nionego rozwoju, zaburzeń
emocjonalnych lub z innych przyczyn uczeń nie może kształcić się w klasie/szkole ogólnodostępnej,
musi zostać przyjęty lub przeniesiony do klasy/placówki specjalnej bądz
uczestniczyć w innej formule
kształcenia specjalnego. Zajęcia prowadzi wychowawca/nauczyciel klasy/szkoły specjalnej. Dla
każdego ucznia przyjętego lub przeniesionego do klasy lub placówki kształcenia specjalnego należy
opracować indywidualny program nauczania. Uczniom wymagającym specjalnej pomocy należy
również, w miarę możliwości, organizować kształcenie na poziomie przedszkolnym i kształcenie
zawodowe w placówkach ogólnodostępnych.
9. Nauczyciele
Pedagodzy w ośrodkach dziennej opieki posiadają uniwersytecki lub politechniczny tytuł zawodowy
kandidaatti/kandidat lub kwalifikacje, które określano wcześniej jako policealne kwalifikacje zawodowe.
Mogą im pomagać inni specjaliści zajmujący się opieką nad dziećmi, posiadający odpowiednie
kwalifikacje zawodowe na poziomie średnim II stopnia.
Nauczyciele uczący w klasach I-VI szkoły powszechnej są na ogół nauczycielami przedmiotów
zintegrowanych (wychowawcami klas), natomiast nauczyciele klas VII-IX szkoły powszechnej i szkół
średnich II stopnia są nauczycielami przedmiotu (specjalizującymi się w nauczaniu poszczególnych
przedmiotów). Wychowawcy klas posiadają tytuł zawodowy magistra pedagogiki, a nauczyciele
przedmiotu są absolwentami studiów magisterskich w dziedzinie odpowiadającej przedmiotowi,
którego uczą, i studiów pedagogicznych.
O przyjęcie na studia przygotowujące wychowawców klas mogą ubiegać się kandydaci, którzy zdali
egzamin maturalny. Egzamin wstępny na takie studia składa się z egzaminu pisemnego, testu
zdolności i rozmów kwalifikacyjnych. W niektórych uniwersytetach egzamin wstępny obejmuje także
sprawdzenie w przykładowej sytuacji umiejętności pracy z grupą i nieobowiązkową prezentację.
Przyszli nauczyciele przedmiotu ubiegają się o przyjęcie na studia na tym kierunku, który kształci w
dziedzinie mającej stanowić ich główny przedmiot nauczania (np. na kierunku Matematyka), zgodnie z
normalną procedurą. Osoby, które zamierzają zostać nauczycielami przedmiotu, ubiegają się
następnie o przyjęcie na specjalizację dla nauczycieli przedmiotu. Na niektórych wydziałach
5
uniwersytetów kandydaci mogą ubiegać się bezpośrednio o przyjęcie na studia dla nauczycieli
przedmiotu.
Zależnie od placówki i przedmiotu, nauczyciele uczący w szkołach zawodowych i politechnikach
muszą posiadać 1) odpowiedni uniwersytecki tytuł zawodowy maisteri/magister (lub tytuł/stopień
uzyskiwany po ukończeniu studiów II stopnia) lub 2) odpowiedni politechniczny tytuł zawodowy, lub
też 3) posiadać kwalifikacje zawodowe na najwyższym możliwym poziomie w swojej dziedzinie i co
najmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe w tej dziedzinie, oraz ukończyć studia pedagogiczne
odpowiadajÄ…ce co najmniej 35 punktom (52,5 punktu ECTS). Nauczycieli uniwersyteckich obowiÄ…zuje
na ogół wymóg posiadania stopnia naukowego doktora lub innego tytułu/stopnia naukowego.
10. Aktualne reformy i debaty w dziedzinie edukacji
Szkoły powszechne
Ogólnokrajowa podstawa programowa dla szkoły powszechnej została zmodernizowana i w nowej
wersji będzie wprowadzana stopniowo. Wraz z nową podstawą programową, wprowadzona zostanie
nowa siatka godzin przeznaczonych na poszczególne przedmioty, którą Rada Ministrów zatwierdziła
w grudniu 2001 r. Wszystkie placówki szkolne powinny wprowadzić nowy program nauczania do
sierpnia 2006 r. A
Ä…czny tygodniowy wymiar lekcji pozostanie niezmieniony, pomimo wprowadzenia
nowego przedmiotu  Edukacja zdrowotna .
Rada Ministrów wprowadziła do Ustawy o kształceniu obowiązkowym dodatkowe przepisy o
porannych i popołudniowych zajęciach pozalekcyjnych (ponadprogramowych) dla dzieci w wieku
szkolnym. Od sierpnia 2004 r. gminy mają prawo do dotacji państwowej na organizację takich zajęć
dla uczniów w klasach I-II szkoły powszechnej i uczniów objętych kształceniem specjalnym. Gminy nie
mają obowiązku organizowania zajęć pozalekcyjnych; jeśli jednak je organizują, mogą pobierać opłaty
od rodziców. Cele i podstawowe treści tych zajęć zostały określone przez Krajowy Urząd ds. Edukacji
na początku 2004 r. Rada Ministrów wydała również zarządzenie w sprawie kwalifikacji, jakie musi
posiadać kadra prowadząca takie zajęcia. Rada Ministrów będzie monitorować prowadzenie zajęć
pozalekcyjnych i przedstawi raport w tej sprawie w 2006 r.
Ogólnokształcące szkoły średnie II stopnia
Wdrażana jest również reforma programowa w ogólnokształcących szkołach średnich II stopnia.
Opracowano nową ogólnokrajową podstawę programową, a opracowane na tej podstawie nowe
lokalne programy nauczania powinny zostać wprowadzone w szkołach do sierpnia 2005 r.
Przedmiotem wielu dyskusji jest reforma egzaminu maturalnego. Celem tych zmian jest zapewnienie
uczniom szerszych możliwości wyboru  oprócz języka ojczystego kandydaci mają wybierać trzy
spośród następujących przedmiotów egzaminacyjnych: drugi język ojczysty, język obcy, matematyka,
przedmioty humanistyczne i przyrodnicze (tzw. przedmioty ogólne). Zmieniona została struktura
egzaminu z przedmiotów ogólnych (która będzie obowiązywać od 2006 r.). Zmiany te mają
doprowadzić do tego, by egzamin maturalny był bardziej przydatny w selekcji kandydatów na studia
wyższe.
Kształcenie dorosłych
Za jedną z najistotniejszych przyczyn przechodzenia w Finlandii na emeryturę średnio w wieku 59 lat
uznaje się nieadekwatność kwalifikacji zawodowych. Z badań wynika, że na brak zainteresowania
kształceniem dorosłych, a nawet świadomą rezygnację z udziału w kursach kształcenia dorosłych, ma
wpływ niski poziom umiejętności obsługi komputera oraz słaba umiejętność czytania. Około pół
miliona pracujących osób dorosłych ukończyło jedynie szkołę średnią I stopnia. Z myślą o
podniesieniu ich kompetencji zawodowych i zapewnieniu im zatrudnienia uruchomiono specjalny
rządowy program na lata 2003-2007. Program ma doprowadzić do uzyskania przez jak największą
liczbę osób dorosłych, które nie posiadają średniego wykształcenia, kwalifikacji zawodowych na
bardziej zaawansowanym poziomie lub specjalistycznych kwalifikacji zawodowych. Zdaniem grupy
roboczej, większość środków należałoby skierować na kształcenie pozwalające uzyskać kwalifikacje
zawodowe na poziomie średnim II stopnia. Udział w tych formach kształcenia ma stanowić zachętę do
dalszej nauki, przyczynić się do podniesienia poziomu wykształcenia ogółu dorosłej ludności, rozwinąć
umiejętności uczenia się u tych osób, które nie zajmowały się nauką od dłuższego czasu, oraz
zagwarantować im możliwości dalszego kształcenia. Część środków przewidzianych na ten program
zostanie przeznaczona na rozwijanie umiejętności niezbędnych w społeczeństwie informacyjnym.
Program jest adresowany do grupy wiekowej 30-59 lat.
6
Szkolnictwo wyższe
Kwestia konieczności wprowadzenia studiów II stopnia w politechnikach pojawiła się już w 1997 r., a
decyzja o wprowadzeniu takich studiów została podjęta dwa lata póz
niej, na poczÄ…tku 2000 r. Ustawa
o studiach II stopnia w politechnikach weszła w życie 1 stycznia 2002 r. i na tej podstawie Ministerstwo
Edukacji zezwoliło 20 politechnikom na uruchomienie studiów pilotażowych. W 2003 r. do programu
pilotażowego włączono większą liczbę politechnik. Pilotaż zakończy się w 2005 r.
Politechniczne studia II stopnia stanowią nowy rodzaj studiów wyższych, przewidzianych dla osób,
które uzyskały politechniczny tytuł zawodowy lub inny tytuł zawodowy I stopnia w uczelni i pracowały
w danej dziedzinie przez co najmniej trzy lata od czasu uzyskania tytułu I stopnia. Nowy tytuł
zawodowy II stopnia odpowiada na potrzeby zwiÄ…zane z pracÄ… zawodowÄ…, a studia sÄ… prowadzone
zgodnie z celami kształcenia dorosłych.
Jeśli chodzi o Proces Boloński, obecnie w Finlandii wprowadza się dwustopniowy system studiów.
Znowelizowana Ustawa o uczelniach, która ustanawia dwustopniową strukturę studiów, wejdzie w
życie 1 sierpnia 2005 r. W strukturze dwustopniowej, studia prowadzące do tytułu maisteri/magister
będą opierać się na studiach prowadzących do tytułu kandidaatti/kandidat lub porównywalnych
studiach. Struktura ta zostanie wprowadzona na wszystkich kierunkach studiów, z wyjątkiem
medycyny i stomatologii. Fiński system punktowy zostanie zastąpiony Europejskim Systemem
Transferu Punktów (ECTS), co ułatwi porównywanie fińskich tytułów zawodowych w skali
międzynarodowej.
Równocześnie podejmuje się działania zmierzające do skrócenia czasu, w jakim studenci kończą
studia: znowelizowana ustawa o uczelniach będzie zawierała przepisy dotyczące praw studentów
uniwersytetów i politechnik. Uczelnie będą miały obowiązek zapewnić studentom pomoc doradców
pedagogicznych i organizować dla nich odpowiednie zajęcia dydaktyczne, aby umożliwić im
ukończenie studiów w przewidzianym terminie.
Oprócz lepszego poradnictwa rozwiązaniem, które ma zachęcać studentów do ukończenia studiów w
wyznaczonym terminie, będzie ulga podatkowa, umożliwiająca odliczenie spłacanej pożyczki
studenckiej.
Opracowanie: Fińskie Biuro Eurydice
Bardziej szczegółowe informacje o systemach edukacji w Europie można znalez
ć w prowadzonej
przez EURYDICE bazie danych EURYBASE (http://www.eurydice.org).
Ostatnia aktualizacja: maj 2005
7