WYKA
AD 4
I. Gumy roślinne
ż gumy zaliczane są do patologicznych wydzielin roślinnych powstających w obrębie błon komórkowych w
wyniku mechanicznego uszkodzenia tkanek
ż występują najpospoliciej w obrębie gatunków zaliczanych do rodziny Fabaceae (bobowate), Rosaceae
(różowate) oraz Mimosaceae (mimozowate)
ż w dużych ilościach pozyskiwane są z gatunków roślin egzotycznych
Budowa gum roślinnych:
ż gumy charakteryzują się budową bardzo zbliżoną do śluzów roślinnych
ż są to mieszaniny substancji wielkocząsteczkowych
ż w ich skład wchodzą zarówno polisacharydy rozgałęzione o charakterze niekwaśnym oraz kwaśnym (bogate
w kwasy uronowe)
ż podstawowymi związkami prostymi są pentozy, metylopentozy, galaktoza, fruktoza, ksyloza, kwas
glukuronowy i galakturonowy, arabinoza
ż cukry występują w formie pirazonowej, za wyjątkiem arabinozy, która występuje w formie fumaranowej
Rozpuszczalność:
ż w ziemnej wodzie, podobnie jak śluzy, pęcznieją
ż w wodzie ciepłej rozpuszczają się tworząc koloidalne, gęste zawiesiny
ż roztwory posiadają zwiększoną lepkość, dlatego wykorzystywane są jako kleje
1. Guma arabska (Gummi arabicum) FP VI
Syn: Gummi Acaciae
gat. Acacia Senegal  akacja senegalska, rodz. Mimosaceae (mimozowate)
ż guma arabska uzyskiwana jest w wyniku nacięcia pni i gałęzi afrykańskich gatunków akacji  poprzez
ranienie rośliny nożem uzyskuje się twardziejącą na wietrze substancję, którą oczyszcza się z drewna
ż zbieranie surowca odbywa się pod koniec pory deszczowej
ż do celów leczniczych wykorzystywana jest forma o jasnym wyglądzie, pozbawiona zanieczyszczeń
mechanicznych  ma postać przeświecających, jasnożółtych bryłek lub surowiec sproszkowany
Skład chemiczny:
ż podstawową masę stanowi arabinoza  80% - jest to polisacharyd, sól wapniowa, magnezowa, potasowa
kwasu arabinowego, czyli rozkrzewionego heteropolisacharydu składającego się ze składników
prostych: :-arabinozy L-ramnozy, D-galaktozy i kwasu D-glukuronowego w stosunku 3:1:3:1
ż dodatkowo występują enzymy utleniające  oksydaza, peroksydaza (można się ich pozbyć poprzez
kilkugodzinne ogrzewanie surowca lub działanie alkoholami)
Znaczenie i wykorzystanie w lecznictwie:
ż wykorzystywana jako środek pomocniczy w technologii postaci leku
ż łagodzi przykry zapach niektórych substancji leczniczych
ż znalazła zastosowanie również jako stabilizatorem emulsji
ż składnik do wyrobu pigułek, tabletek  silny środek wiążący
ż w niektórych preparatach (głównie płynny) guma arabska daje efekt powlekający i osłaniającya
2. Tragakanta FP VI (guma tragankowa)
Syn: Gummi Tragacantha FP VI
gat. Astragalus gummifer  traganek gumodajny, rodz. Fabaceae (bobowate)
ż traganek gumodajny jest krzewem silnie ciernistym i jest charakterystyczny dla obszarów Azji Mniejszej
(Syria, Irak)
ż w produkcie handlowym guma tragankowa jest ukształtowana w postaci wstążek, często powyginanych
lub w występuje postaci jasnożółtych płatów
ż jest to zakrzepła na powierzchni rośliny charakterystyczna wydzielina
Skład chemiczny:
ż basoryna (50-60%)  polisacharyd, bardzo silnie pęczniejący, ale nie rozpuszczający się w wodzie
ż do 30% tragakantyny  polisacharyd również rozkrzewiony o charakterze kwaśnym, nieznacznie
rozpuszczający się w wodzie  jego składnikami są głównie ksyloza, galaktoza i kwas galakturonowy
ż w ilościach śladowych również enzymy utleniające
Zastosowanie w lecznictwie
ż środek łagodnie przeczyszczający (głównie bas oryna)
ż silnie pobudza perystaltykę jelit na drodze mechanicznej
ż w technice farmaucetucznej stanowi składnik maści beztłuszczowych, drażetek, emulsji, w przypadku
tabletek dodawana jest jako środek wiążący i poślizgowy (składnik otoczek tabletek powlekanych)
3. Indyjska tragakanta (guma Karaya)
gat. Sterculia urens, rodz. Sterculiaceae (orzesznikowate)
ż pozyskiwana ze zranionych lub nadpalonych pni drzewa występującego pospolicie w Indiach
ż rozdrobniona guma ma kształt szaro-białych kawałków o charakterystycznym zapachu kwasu octowego
ż w wodzie karaya bardzo silnie pęcznieje
Skład chemiczny:
ż heteropolisacharydy  ramnogalaktouronian
Zastosowanie w lecznictwie:
ż środek łagodnie przeczyszczający
ż indyjska tragakanta dodawana jest do różnego rodzaju klei wykorzystywanych do przymocowywania
protez zębowych
ż dodawana jako środek wiążący w lakierach do włosów
ż substancja zagęszczająca i stabilizująca niektóre postacie leków
II. Pektyny
ż pektyny są produktami o charakterze polisacharydowym, bardziej kwaśnym
ż zlokalizowane w środkowej blaszce ściany komórkowej  są ważnymi związkami biorąc pod uwagę fizjologię
roślin i ich ochronę przed czynnikami zewnętrznymi
ż zawierają liczną grupę poliuronidów (polimerów kwasów uronowych) odkładających się w błonie komórkowej,
zewnętrznej części ściany komórkowej jako substancja sklejająca, uzupełniająca i wypełniająca
ż jest to również materiał budulcowy i wzmacniający w tkankach przewodzących
ż znaczne ilości pektyn powstają jako produkty uboczne przy produkcji soków owocowych
ż wśród poliuronidów wyróżnia się dwie duże grupy:
� złożone z heterogalaktouronianów  zbudowane najczęściej z ramnozy, pochodnych kwasów uronowego:
arabinowego i galakturonowego
� złożone z homogalaktouronianów  połączenia kwasów uronowych powiązanych wiązaniami ą-1,4-
glikozydowymi
ż największe ilości pektyn występują w niedojrzałych owocach
ż są to produkty bardzo cenne pod względem farmaceutycznym oraz ważne dla fizjologii rośliny, jednak
charakteryzują się one nieprzyjemnym smakiem
Podział pektyn:
ż kwasy pektynowe  polimery uronowe liniowe, składające się nawet do 100 jednostek kwasu D-
galakturonowego powiązanych wiązaniem ą-1,4-glikozydowym
ż kwasy pektyninowe  estry kwasów pektynowych (grupa karboksylowa może być estryfikowana alkoholem
metylowym, a grupa hydroksylowa mogą być acetylowana), produkt modyfikacji cząsteczki będzie posiadał
charakterystyczne dla siebie właściwości fizykochemiczne takie jak np. rozpuszczalność w wodzie, co może
wpływać na jego aktywność farmakologiczną
ż protopektyny  związki nierozpuszczalne w wodzie, zespoły kilku kwasów pektynowych połączonych jonami
wapniowymi, mogą tworzyć również połączenia kwasów pektynowych z cząsteczkami celulozy
Właściwości:
ż rozpuszczają się koloidalnie w wodzie (z wyjątkiem protopektyn, które nie ulegają żelowaniu), mają właściwości
żelowania
ż pektyny tworzą galaretki po dodaniu wody
Zastosowanie w lecznictwie:
ż działanie powlekające na błony śluzowe p/pokarmowego i dróg oddechowych
ż regulują wypróżnienia
ż niekiedy wykorzystywane w objawowym leczeniu biegunek u dzieci  działanie łagodnie zapierające,
p/biegunkowe
ż pektyny znacznie obniżają poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi
ż w technologii farmaceutycznej  dodatek do wielu postaci leków jako substancja wypełniająca, rozsadzająca
(głównie w tabletach musujących) oraz jako stabilizator emulsji