UKA
AD DOPEA
NIACZA
UKA
AD DOPEA
NIACZA
W 1894 r. Jules Bordet odkrył zjawisko bakteriolitycznej
aktywności surowicy.
Zdolności do wywoływania lizy przecinkowców cholery
nie wykazywała surowica podgrzana do temperatury 56�C
(pomimo, że surowica pochodziła od szczepionych zwierząt
i zawierała termostabilne przeciwciała swoiste wobec
przecinkowców).
Dodatek świeżej surowicy do zinaktywowanej surowicy przywracał jej
właściwości bakteriolityczne.
Jules Bordet
(Bordetella pertussis).
występuje w surowicy wszystkich kręgowców
Nagroda Nobla w 1919 r.
jest przykładem odporności nieswoistej
łączy wrodzone mechanizmy odporności nieswoistej
z odpornością swoistą
do układu dopełniacza należy
" około 30 białek występujących w postaci proenzymów, które podlegają
kaskadowej aktywacji
C4b2a C3bBb
aktywne enzymatycznie cząsteczki oznaczone są kreską np.
" oraz białka regulatorowe
UKA
AD DOPEA
NIACZA
UKA
AD DOPEA
NIACZA
BIAA
KA dopełniacza:
" C1(qrs), C2, C3, C4, C5, C6, C7, C8, C9
" czynnik B, D, H , I, properdyna P
" lektyna wiążące mannozę, MBL (mannose binding lectin),
proteazy serynowe: MASP-1 MASP-2 (MBL associated serine proteases)
" inhibitor C1 (C1-INH, serpina),
białko wiążące C4b, C4-BP (C4-binding protein)
czynnik przyspieszający rozkład konwertaz, DAF (decay accelerating factor)
" receptor C1 (CR1), białko S (witronektyna)
JAK AKTYWOWANY JEST UKA
AD DOPEA
NIACZA?
JAK AKTYWOWANY JEST UKA
AD DOPEA
NIACZA?
 Mamy trzy alternatywy
JAK AKTYWOWANY JEST UKA
AD DOPEA
NIACZA?
JAK AKTYWOWANY JEST UKA
AD DOPEA
NIACZA?
Wszystkie trzy drogi prowadzą do utworzenia aktywnego kompleksu
enzymatycznego konwertazy C3
Droga lektynowa Droga alternatywna
Droga klasyczna
Kompleksy immunologicze
Elementy strukturalne
Kompleksy immunologicze
zawierające IgA lub IgE
na powierzchni
zawierające IgG lub IgM
drobnoustrojów
Elementy strukturalne na
Elementy strukturalne na
zawierające mannozę
powierzchni drobnoustrojów
powierzchni drobnoustrojów
MBL, fikoliny MASP-
1, MASP-2 C3
C1q, C1r, C1s
C4 B
C4
C2 D
C2
C4a
C4a
C2b zwiększa
C2b
C2b
przepuszczalność
naczyń krwionośnych
Konwertaza C3
C4b2a lub C3bBb
Aktywacja białek dopełniacza ma na celu utworzenie kompleksu atakującego błonę oraz
uwolnienienie anafilatoksyn
Konwertazy drogi klasycznej i lektynowej
C4b2a lub C3bBb
Konwertaza drogi alternatywnej
Konwertaza C3
C4b2a
lub C3bBb
Proteoliza białka C3
na fragment C3a i C3b
C3a
C3a
Konwertaza C5
Cząsteczki
lub
C4b2a3b C3bBb3b
C4a, C3a, C5a
określane są mianem anafilatoksyn,
Proteoliza białka C5
mają silne działanie chemotaktyczne
wobec neutrofilów i monocytów. na fragment C5a i C5b
C5a
C5a
Kompleks atakujący
Pobudzają także komórki tuczne i
błonę
bazofile do wydzielania mediatorów
zapalenia, a komórki żerne do
C9
C6 C8 C7 C5bC6C7C8C9
C5b
zwiększenia właściwości
fagocytarnych.
Wypływ elektrolitów
z komórki bakteryjnej
ROLA UKA
ADU DOPEA
NIACZA
ROLA UKA
ADU DOPEA
NIACZA
Korzystna dla organizmu gospodarza:
opsonizacja (opłaszczenia komórek lub
cząsteczek składowymi białek dopełniacza ) ułatwia
fagocytozę
chemotaksja i aktywacja fagocytów, komórek
tucznych, leukocytów
liza komórek bakteryjnych oraz zakażonych
komórek gospodarza
usuwanie kompleksów immunologicznych
eliminacja komórek apoptotycznych
Antygen
Przeciwciała
KOMPLEKS
KOMPLEKS
IMMUNOLOGICZNY
IMMUNOLOGICZNY
Obniżona aktywność
dopełniacza
DUŻE ROZPUSZCZALNE
DUŻE ROZPUSZCZALNE
KOMPLEKSY
KOMPLEKSY
Inne czynniki ?
Niski poziom CR1 na
erytrocytach
CR1 wiąże fragment C3b, C4b,
MAA
E ROZPUSZCZALNE
MAA
E ROZPUSZCZALNE
iC3b, i C4b
KOMPLEKSY
KOMPLEKSY
DUŻE NIEROZPUSZCZALNE
DUŻE NIEROZPUSZCZALNE
Czynnik I
KOMPLEKSY
KOMPLEKSY
Czynnik I
proteza trawiąca
C3b do iC3b
ERYTROCYTY
Reakcje patogenne wywołane
przez odkładanie się
kompleksów w tkankach i
ścianach naczyń krwionośnych
KOMÓRKI ŻERNE
ŚLEDZIONY I W
TROBY
na swojej powierzchni posiadają receptor
CR3, który ma 10-krotnie większe
powinowactwo do iC3b
a
n
a
z
g
c
o
y
r
s
D
a
l
k
a
n
w
y
a
t
g
a
o
n
r
r
e
D
t
l
a
Co się dzieje, kiedy kompleksy immunologiczne nie są usuwane z organizmu?
Kompleksy odkładane są w tkankach inicjują procesy zapalne, które
mogą mieć przewlekły charakter
często prowadzą do zjawisk autoimmunizacyjnych,
a w konsekwencji do zniszczenia tkanek i uszkodzenia narządów.
Choroby związane z odkładaniem się
krążących kompleksów immunologicznych
" kłębuszkowe zapalenie nerek
" gorączka reumatyczna
" & &
Gorączka reumatyczna
Rozwija się w wyniku zapalania gardła, którego czynnikiem
etiologicznym są paciorkowce �-hemolityczne z grupy A
Ujawnia się średnio w 3-cim tygodniu bezobjawowego
okresu utajenia jako zapalenie serca (50%), zapalenie
stawów, pląsawica mniejsza, odczyn ze strony skóry i tkanek
miękkich,
W najgroz
niejszej postaci może prowadzić do zaburzenia
pracy serca na skutek niedomykalności zastawek (zastawka
mitralna) serca.
Zwykle ustępuje samoistnie, poza ciężkimi przypadkami
Naturalny przebieg r odznacza się nawrotami, które są klinicznym
odwzorowaniem I rzutu choroby.
Najczęściej chorują dzieci w wieku 5-15 lat (populacja o najwyższym
ryzyku paciorkowcowych zapaleń gardła)
Gorączka reumatyczna
Białko M
Na skutek odpowiedzi immunologicznej wywołanej obecnością
paciorkowców w organizmie pojawiają się przeciwciała skierowane
przeciw różnym antygenom paciorkowcowym np. streptolizynie O,
a także białku M obecnemu w ścianie komórkowej
Istnieje ponad 80 serotypów białka M.
Paciorkowce z grupy A widziane mikroskopie
elektronowym, powiększenie x56 000
Fischetti. Clin Microbiol Rev. 2: 285-314, 1989
Miano przeciwciał anty-SO (ASO) jest istotnym wskaz
nikiem
Białka M wiążą
przebytej infekcji
" fibrynogen
" wiążą lamininę
Białka M wraz z innymi czynnikami wirulencji hamują
" wiążą białka regulatorowe dopełniacza
proces fagocytozy komórek bakteryjnych i aktywację
(czynnik H i C4BP)
układu dopełniacza
" są superantygenami
Gorączka reumatyczna
Białka M wykazują homologię z niektórymi białkami człowieka,
które mają podobną strukturę  coiled coil
Serotyp Ludzkie białko Identyczność aa
białka M
M24 Tropomiozyna 33%
(mięsień sercowy);
Laminina
M5 Tropomiozyna 36%
(mięsień sercowy);
Tropomiozyna
33%
(fibroblasty);
M12 Keratina typu I 41%
Fischetti. Clin Microbiol Rev. 2: 285-314, 1989
Gorączka reumatyczna
Przeciwciała skierowane przeciwko antygenom paciorkowcowym reagują krzyżowo także z białkami
ludzkimi inicjując procesy zapalne w różnych tkankach i organach.
Częstym powikłaniem jest  wędrujące zapalenie stawów (nie dochodzi jednak do trwałego
uszkodzenia stawów).
Jednym z najgroz
niejszych powikłań jest zapalenie serca prowadzące do jego uszkodzenia (zastawka
mitralna)
Jednym z najgroz
niejszych powikłań jest
zapalenie serca prowadzące do jego
uszkodzenia.
Najczęstszym powikłaniem jest zwężenie
zastawki mitralnej.
Gorączka reumatyczna
Aby zapobiec rozwinięciu gorączki reumatycznej oraz innych powikłań związanych z zakażeniami
paciorkowcami �- hemolitycznymi z grupy A,
zapalenie gardła należy leczyć !
Lekiem z wyboru jest penicylina.
ODCZYN WI
ZANIA DOPEA
NIACZA
ODCZYN WI
ZANIA DOPEA
NIACZA
Pozwala wykryć w surowicy/ płynie rdzeniowo-mózgowym przeciwciała skierowane przeciw określonemu
antygenowi.
Wykorzystuje aktywność cytolityczną dopełniacza wobec uczulonych erytrocytów baranich
Test przeprowadza się w dwóch etapach. Do surowicy pacjenta dodaje się:
1. Białka układu dopełniacza (zwykle świnki morskiej) i określony antygen
2. Przeciwciała przeciw erytrocytom baranim + erytrocyty baranie
Odczyn dodatni = brak hemolizy na skutek związania białek dopełniacza = świadczy o obecności przeciwciał w
surowicy i pośrednio zakażeniu pacjenta
Odczyn ujemny = hemoliza = pacjent nie jest zakażony
Dawniej stosowany w diagnostyce kiły i innych chorób zakaz
nych
Odczyn WR, Reakcja Wassermanna
Test wiązania dopełniacza stosowany w diagnostyce kiły
opracowany przez Augusta von Wassermanna.
Wykorzystuje reakcję krzyżową pomiędzy przeciwciałami
wytwarzanymi w wyniku zakażenia Treponema pallidum a
kardiolipiną (fosfolipid, izolowany z mięśnia sercowego wołu).
Obecnie tą nazwą określa się inne testy diagnostyczne
wykrywające zakażenie kiłą.
ODCZYN WI
ZANIA DOPEA
NIACZA
ODCZYN WI
ZANIA DOPEA
NIACZA
Odczyn ujemny
Dopełniacz
Przeciwciała
skierowane
przeciw
erytrocytom
Erytrocyty
Antygen A
baranie
Surowica
pacjenta
Nie zawiera przeciwciał Dopełniacz pozostaje Przeciwciała przeciw RBC
przeciw antygenowi A niezwiązany wiążą dopełniacz. Hemoliza
ODCZYN WI
ZANIA DOPEA
NIACZA
ODCZYN WI
ZANIA DOPEA
NIACZA
Dopełniacz
Przeciwciała
Odczyn dodatni
skierowane
przeciw
erytrocytom
Erytrocyty
antygen A
baranie
Surowica
pacjenta
Zawiera przeciwciała Przeciwciała wiążą Nie dochodzi
swoiste wobec antygenu A antygen oraz dopełniacz do lizy erytrocytów
FILOGENETYCZNY ROZWÓJ UKA
ADU
FILOGENETYCZNY ROZWÓJ UKA
ADU
ODPORNOŚCI U ZWIERZ
T
ODPORNOŚCI U ZWIERZ
T
CCP - classic complement pathway
(klasyczna droga aktywacji
dopełniacza)
ACP - alternative complement pathway
(alternatywna droga aktywacji dopełniacza)
LCP - lectin complement pathway (lektynowa
droga aktywacji dopełniacza)
Sunyar et al. (1998). Immunoloy Today