Biuletyn Klubu Nauczyciela. WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE
9
Krystyna Adaśko
Uwaga! ADHD!
Dziecko
nadpobudliwe
psychoruchowo
w przedszkolu
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zabu-
rzeniami koncentracji uwagi  czyli Attention De-
ficit Hiperkinetic Disorder, w skrócie ADHD  jest
jednym z najczęstszych zaburzeń wieku rozwojo-
wego. Ocenia się, że występuje u 3-20 proc. dzie-
ci. O zespole nadpobudliwości psychoruchowej
mówimy tylko wtedy, gdy objawy są niewspół-
mierne do wieku i poziomu rozwoju dziecka, gdy
stają się z
ródłem wyraz
nych niepowodzeń w do-
mu i przedszkolu i gdy niekorzystnie wpływają na
życie rodzinne, naukę i rozwój dziecka.
Z nadpobudliwością psychoruchową mamy do czy- Ad. 1. Zaburzenia koncentracji uwagi
nienia wtedy, gdy dochodzi do powstania przewagi
Dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szcze-
procesów pobudzania nad procesami hamowania.
gółach podczas zajęć w przedszkolu lub w czasie wy-
Utrata zdolności hamowania zachowań i samokon-
konywania innych czynności. Często ma trudności
troli prowadzi do następujących zakłóceń pracy
z utrzymaniem uwagi na grach i zadaniach.
w mózgu:
Nie słucha tego, co do niego się mówi, nie stosuje się
niezdolność do refleksji nad zdarzeniami;
do kolejno podawanych instrukcji. Ma kłopoty z do-
niezdolność do przewidywania;
kończeniem zadań i wypełnieniem codziennych obo-
niezdolność do przestrzegania ustalonych zasad wiązków, często ma trudności ze zorganizowaniem
w grupie przedszkolnej;
sobie zajęć lub zabaw.
brak zdolności ukrywania emocji, duża ich impul- Ociąga się lub wręcz unika rozpoczęcia zajęć wyma-
sywność.
gających wysiłku umysłowego, nie lubi zajęć dydak-
Na przykład dziecko 6-letnie dużo mówi podczas wy-
tycznych w przedszkolu. Często gubi zabawki, ołów-
konywania zadania i nie potrafi instruować siebie po
ki, książki, przybory przedszkolne.
cichu, jak wykonać zadanie.
Ad. 2. Nadruchliwość
Model psychologiczny
Dziecko ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp. Nie
Z psychologicznego punktu widzenia  na podstawie
jest w stanie usiedzieć w miejscu. Wstaje z miejsca
badań naukowych i obserwacji  istotą zaburzenia
w czasie zajęć dydaktycznych w przedszkolu lub w in-
w nadpobudliwości psychoruchowej są nieprawidło-
nych sytuacjach wymagających spokojnego siedze-
wości w rozwoju mechanizmów samokontroli.
nia.
Często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na
Przyczynami powstania nadpobudliwości psychoru-
meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewła-
chowej mogą być:
ściwe (w przedszkolu, w domu). Ma trudności ze spo-
czynniki genetyczne,
kojnym bawieniem się lub odpoczywaniem. Jest nad-
miernie gadatliwe.
uwarunkowania psychospołeczne,
urazy okołoporodowe,
Ad. 3. Impulsywność
alergia pokarmowa.
Dziecko często wyrywa się z odpowiedzią  zanim py-
Kryteria diagnostyczne ADHD (zgodnie z DSM-IV) to:
tanie zostało sformułowane w całości przez nauczy-
1. zaburzenia koncentracji,
1
.
ciela. Dziecko ma kłopoty z zaczekaniem na swoją ko-
2. nadruchliwość,
2
.
lej. Często przerywa lub przeszkadza innym  np.
wtrąca się do rozmowy lub zabawy.
3. impulsywność.
3
.
www.wsip.com.pl
Foto: Comstock
10 Dziecko nadpobudliwe w przedszkolu
analiza opinii nauczyciela przedszkola (funkcjono-
UWAGA:
wanie dziecka w grupie przedszkolnej),
Aby zdiagnozować u dziecka ADHD  sześć lub więcej
objawów tego zespołu musi utrzymywać się u dziecka
rozmowa z dzieckiem,
przynajmniej przez sześć miesięcy oraz występować
ocena funkcjonowania dziecka na podstawie kry-
w różnych sytuacjach (przedszkole, dom, zabawa),
teriów DSM-IV, ICD-10.
w stopniu utrudniającym funkcjonowanie dziecka w gru-
W przypadku stwierdzenia ADHD należy podjąć wielo-
pie rówieśniczej, bądz
w stopniu niewspółmiernym do
kierunkowe postępowanie, obejmujące oddziaływa-
jego rozwoju.
nia psychospołeczne, psychoterapię i w ostatecznym
wypadku farmakoterapię.
Trzy podtypy ADHD
W ramach klasyfikacji DSM-IV wyróżnia się trzy pod-
Praca z dzieckiem z ADHD
typy ADHD:
w przedszkolu
podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi 
Postępowanie z dzieckiem z ADHD wymaga ścisłej
dziecko nie może się skupić, jest jednak w stanie po-
współpracy nauczyciela z rodzicami  bardzo ważne
zostać w bezruchu, jeśli wymaga tego sytuacja;
podtyp z przewagą nadpobudliwości psychoru- są w takim przypadku jednolite metody wychowaw-
cze. Przedszkolakowi dotkniętemu syndromem ADHD
chowej  dziecko jest określane jako  żywe srebro .
należy zapewnić atmosferę spokoju i bezpieczeń-
Jego aktywność nie maleje w żadnej sytuacji. Odpo-
stwa.
wiednio zmotywowane dziecko jest jednak w stanie
Ważne jest, aby takie dziecko miało zapewniony sta-
skupić się na dłużej;
bodz
ce
podtyp mieszany  u dziecka występują zarówno ły, rytmiczny plan dnia. Należy ograniczyć dziecko
rozpraszające jego uwagę. W przedszkolu
nasilone objawy niepokoju ruchowego, słaba kontro-
z ADHD powinno siadać, jak najbliżej nauczyciela.
la impulsów, jak i zaburzenia uwagi.
W domu należy zadbać o to, by biureczko dziecka, je-
go pokój lub kącik były zawsze uporządkowane.
Objawy i diagnostyka
Wszystkie polecenia powinny być formułowane krót-
Warto wiedzieć, że im młodsze dziecko, tym wyraz
-
ko, jasno, precyzyjnie. Podczas oceniania postępowa-
niejsze są objawy nadruchliwości i kłopotów z kon-
nia dziecka należy akcentować jego mocne strony.
trolą impulsów. Zaś im starsze dziecko  na plan
Jest to tzw. wzmacnianie pozytywne, którego zna-
pierwszy wysuwają się trudności w zakresie koncen-
czenie podkreślał Janusz Korczak: Mów dziecku, że
tracji uwagi.
jest dobre, że może, że potrafi&
U chłopców częściej występuje podtyp mieszany lub
podtyp z przewagą nadpobudliwości psychorucho-
Pokaż mi, że mnie kochasz
wej. Natomiast u dziewczynek częściej stwierdza się
Pracę wychowawczą z dzieckiem z ADHD należy
podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi.
oprzeć na dziesięciu zasadach, które można sformu-
U dzieci w wieku przedszkolnym występuje najczę-
łować w postaci podstawowych próśb dziecka nad-
ściej podtyp z dominującą nadpobudliwością psycho-
pobudliwego:
ruchową.
1. Pomóż mi skupić się na jednej czynności.
1
.
W niemowlęctwie nadpobudliwość psychoruchowa
2. Chcę wiedzieć, co się zdarzy za chwilę.
2
.
przejawia się krzykliwością, płaczliwością, zaburze-
niami snu i zaburzeniami łaknienia. U dzieci starszych
3. Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowić.
3
.
 w wieku przedszkolnym i szkolnym  ADHD wystę-
4. Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobić, pokaż
4
.
puje w złożonych formach i obejmuje trzy sfery roz-
mi wyjście z tej sytuacji.
wojowe:
5. Chciałbym od razu wiedzieć, czy to co robię, jest
5
.
ruchową
zrobione dobrze.
poznawczą
6. Dawaj mi tylko jedno polecenie  nie dawaj kilku
6
.
emocjonalną.
naraz.
Pełna diagnostyka w kierunku ADHD dokonywana
jest przez lekarza specjalistę  neurologa lub psychia- 7. Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał.
7
.
trę dziecięcego  i obejmuje następujące czynności:
8. Dawaj mi małe zadania do wykonania  kiedy cel
8
.
jest daleko, gubię się.
zebranie wywiadu od rodziców,
9. Chwal mnie choć raz dziennie, bardzo tego po-
9
.
obserwacja dziecka,
trzebuję.
badanie pediatryczne,
1
0
.
badanie psychologiczne (ocena ilorazu inteligencji), 10. Wiem, że potrafię być męczący, ale czuję, że ro-
snę, kiedy okazujesz mi, jak mnie kochasz.
badanie neurologiczne (EEG),
Biuletyn Klubu Nauczyciela. WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE
11
Rady dla nauczycieli
1. Formułuj bardzo krótkie komunikaty (w pozytywie), np.: 10. Unikaj pytań zamykających typu: DLACZEGO?, w zamian
Spakuj rzeczy. Uwaga, zaczynamy! Otwórz zeszyt. stosuj wypowiedzi otwierające: CO SKA
ONIA
O CI
DO& ?
Nie używaj wyrażeń: ty zawsze, ty nigdy, jak zwykle&
2. Powtarzaj polecenia krótko i czytelnie.
11. Za każdym razem dziecku uczniowi, co robi dobrze, z cze-
3. Zapisuj polecenia.
go się cieszysz, co zauważyłeś i jakie postępy zrobił w da-
4. Sprawdzaj, czy dziecko wykonało zadanie, a potem
nej dziedzinie.
przejdz
do następnego polecenia.
12. Gdy dziecko jest niespokojne, odwróć jego uwagę od kło-
5. Zwracaj uwagę hasłowo: Spójrz na mnie! Halo! Zobacz!
potu, np. CHODy
, POMÓŻ MI&
Uwaga! Utrzymuj stały kontakt wzrokowy z dzieckiem.
13. Wzmacniaj pozytywnie, chwal tak często, jak to możliwe.
6. Używaj różnych sygnałów dz
więkowych (dzwoneczek,
gwizdek, itp.).
14. Dzień po dniu przypominaj mu o zasadach.
7. Stań przy dziecku, poklep go po ramieniu, poproś o po-
15. Wykorzystaj tzw.  kartkę bezpieczeństwa . Mów:  Zgnieć
wtórzenie słów  poleceń, które przed chwilą wypowie-
ją, podrzyj, podepcz, wyrzuć , gdy dziecko jest silnie
działaś. Upewnij się, że dziecko zrozumiało twoje słowa.
czymś wzburzone.
8. Zrób krótką gimnastykę w czasie trwania zajęć (rozładuje
16. W czasie pracy wymagającej skupienia posadz
dziecko
to energię dzieci).
nadpobudliwe pomiędzy osobami flegmatycznymi, bli-
9. Chwal za każdy etap pracy. Mów powoli, łagodnym to- sko swego biurka, z dala od okna, które zaabsorbuje je
nem  to uspokaja. bez reszty.
Wiele sposobów na ADHD
Jest wiele specjalistycznych metod pracy z dzieckiem Na zakończenie  na zachętę dla wychowawców
nadpobudliwym. Nauczyciele i rodzice mogą wybrać przedszkolnych oraz dla rodziców dzieci z syndro-
taką, która będzie przynosić najlepsze efekty. mem ADHD  warto przytoczyć parafrazę modlitwy
Reinholda Niebuhra: Bądz
pełen zapału, aby zmienić
Metoda Weroniki Sherborne
to, co można zmienić; miej pokorę, aby zaakcepto-
system ćwiczeń ruchowych pod nazwą  Ruch rozwi-
wać to, co nieuchronne oraz mądrość, aby właściwie
jający . Umożliwia dzieciom nauczenie się kontrolo-
rozstrzygać.
wania swego ruchu, panowania nad nim, wyładowa-
nia swojej energii, różnicowania płynności ruchu,
mgr Krystyna Adaśko
czyniąc dzieci zdolnymi do kontroli nad swoim za-
pedagog, logopeda dyplomowany z II stopniem specjalizacji zawo-
chowaniem.
dowej, ekspert ministra edukacji narodowej ds. awansu zawodo-
Metoda Paula Dennisona  gimnastyka mózgu wego nauczycieli.
usprawnia motorykę dziecka, nadaje płynność jego
ruchom, usprawnia koordynację wzrokowo-rucho-
Literatura:
wą, stymuluje rozwój intelektualny poprzez pobu-
dzanie, aktywizowanie pracy mózgu.
1.Praca z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo w przed-
szkolu, CMPPP, 2006.
Zabawy i ćwiczenia relaksacyjne
2.Dzieci nadpobudliwe i roztargnione, w: Świat Nauki, listopad
relaksacja eliminuje niepożądane zachowania dzieci.
1998.
Dziecko uczy się panowania nad swoim ciałem, po-
zwala na kontrolowanie gestów, czynów. Relaksacja
3.Dzieci trudne do kochania, Instytut Wydawniczy CRZZ.
pomaga w koncentracji uwagi i skupieniu się na wy-
4.H. Natowska, Wychowanie dziecka nadpobudliwego psycho-
konywanych czynnościach.
ruchowo, 1982.
Metoda M. Montessori  ćwiczenia wyciszające
5.Dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi, CMPPP, Warszawa
integracja ciała, psyche i ducha, czyli budowa osobo-
1996.
wości dziecka dokonuje się przez ruch. Zjawisko po-
6.T. Wolańczyk, A. Kołakowski, Nadpobudliwość psychorucho-
laryzacji uwagi towarzyszy ruchowi i jest związane
wa u dzieci, 1999.
z ciszą.
7.Linda J. Pfiffner, Wszystko o ADHD, Zysk i S-ka, 1996.
Metoda Dobrego Startu
8.Gordon Serfontein, Twoje nadpobudliwe dziecko, Prószyński
metoda ta rozwija umiejętność prawidłowego wyko-
i S-ka, 1990.
nywania czynności ruchowych w harmonii z czynno-
9.A. Misiak, K. Kossakowska-Petrycka, Mam nadpobudliwe
ściami poznawczymi. Wszechstronnie oddziałuje na
dziecko& I co dalej, WSiP, 2007.
rozwój psychomotoryczny dziecka i ułatwia naukę
czytania i pisania.
www.wsip.com.pl