Blok H.
Pytanie nr 15 - Świat arabski po rozpadzie imperium tureckiego.
Przed wojna - Turcja sułtańska rozciągała się na trzy kontynenty, głównie Azja - wybrzeże Morza Czerwonego,
W trakcie wojny Turcja opowiedziała się po stronie państw centralnych.
Powody walki o terytoria arabskie Turcji: państwa zachodnie walczą o szlak handlowy do Azji, który przebiegał właśnie przez byłe tereny tureckie, dominacja nad Kanałem Sueskim i cieśninami. Arabowie chcą stworzyć wielkie państwo arabskie obejmujące tereny Palestyny, Iraku, Arabii i Syrii, ostatecznie nigdy do tego nie doszło. Walka dwóch plemion Haszymidów i Saudów.
W trakcie wojny wybucha powstanie kierowane przez Husajna ibn Alego - szeryf Mekki i Medyny. W 1916 ogłosił się królem Hidżazu, 1917 królem Arabów. Tak samo w 1916 układ brytyjsko - francuski o podziale ziem arabskich po Turcji. (Syken - Picot 1916). Anglicy biorą Palestynę oraz tereny Iraku.
Konferencja w Saint-Jean- de- Maurienne (1917) - postanowienia odnośnie świata arabskiego:
podział Anatolii,
Syria i Liban oraz Cylicja dla Francji,
zachodnia część Anatolii dla Włoch,
deklaracja Brytyjczyków o państwie Żydowskim i Mezopotamia. (Palestyna - doktryna Balfoura - Palestyna miała stać się siedzibą narodową dla Żydów)
Kapitulacja Turków 30 X 1918.
Fajsal wywalony z Damaszku przez Francuzów, później także pozbawiony tytułu króla Hidżazu. W 1924 wygnany przez władcę Nadżdu (Ibn Saud) - połączenie Hidżazu i Nadżdu - Arabia Saudyjska. (1932). Fajsal następnie pojawia się za zgodą Brytyjczyków w Iraku jako jego król.
Konferencja w San Remo 25 IV 1920 - podział posiadłości między Francje i GB. Tereny mandatowe - formalnie pod opieką państw Ententy (powierzono je uchwałą Ligii Narodów), miały być to tereny, które po pewnym czasie będą w stanie działać w pełni niepodlegle. Państwa arabskie były uznane za państwa z Kategorii A (rozwinięte i szybko mogące osiągnąć samodzielność). Syria - Francja, Palestyna i Irak - Wielka Brytania.
Traktat w Sevres 10 VIII 1920 - postanowienia dla świata arabskiego.
podział terytoriów arabskich - terytoria mandatowe ostateczne potwierdzenie,
Kurdystan i wielka Armenia.
Sprzeciw Turcji i wojna Turków o niezależność pod dowództwem Kemala paszy. Jednak Turcja sprzeciwiła się głównie postanowieniom odnośnie Anatolii, miała gdzieś tereny arabskie.
Francja rozejm z Turcją - układ pokojowy 20 X 1921. wyznaczenie granic turecko - syryjskiej.
Kontratak turecki skuteczny, ostatecznie nie udało się wdrożyć traktatu sewrskiego.
1 listopad 1922 - zniesienie monarchii, kalifat - 1924 też zniesienie
Traktat w Lozannie - postanowienia wobec Arabów
nie będzie Kurdystanu i Armenii.
potwierdzono granicę syryjsko - turecką,
zrzeknięcie się Libii i Egiptu na rzecz Włochów i Brytyjczyków,
Irak staje się królestwem, kontrola brytyjska, ale tak pewna swoboda. Granica z Irakiem 5 VI 1926 - zrzeknięcie się rejonu Mosulu.
Palestyna - problem żydowski, Brytyjczycy niechętni, ambicje Abdallaha. Stworzenie Transjordanii (Abdallah emirem).
Egipt pod protektoratem brytyjskim, jednak duże swobody, Anglicy zastrzegli prawo do Kanału Sueskiego i baz wojskowych oraz jednowładztwo w Sudanie.
28 II 1922 - koniec protektoratu, 15 III 1922 - Faud królem Egiptu, niepodległość.
Tradycyjny samorząd w Libii, bardziej ograniczony w Syrii, w Syrii znajduję się autonomiczny okręg Aleksandretty - ludność mieszana - turecko - arabska (umowa francusko- turecka).
Drugi etap 21-31.
W krajach zależnych bunty - Irak 1922 powstanie przeciw Anglikom. Mandat przekształcony w formę sojuszu z polityczną i wojskową kontrolą. 1926 wspomniany już Mosul. 1927 traktat iracko-brytyjski formalna niepodległość Iraku. Irak w 1932 w LN.
Transjordania - formalna niepodległość 20 II 1928. Mimo to dalszy patronat nad Transjordanią.
Fracuzi wydzielili chrześcijański Liban - 1925 - powstanie sekty druzów, trwało do 1927.
Liban 1926 - autonomiczna republika, 1930 taki sam status Syria.
Tunezja i Maroko
1921 - 1926 - wojna w hiszpańskiej części Maroka. Powstanie niepodległej republiki Rif. Francuzi widząc co się dzieje udzielili pomocy Hiszpanom, co by powstańcza zaraza nie przeszła do nich. 1926 pokonanie Rifenów.
Etap trzeci do 1939.
Wielka Brytania - dyskusja czy Egipt powinien mieć większą autonomię czy też nie. Postanowienia dopiero gdy Etiopia została zajęta przez Włochy. Równorzędność w stosunkach między państwami. Układ 26 VIII 1936. Obrona Egiptu i Sudanu przed agresją.
1937 - wejście do LN, zniesienie tzw. kapitulacji. Cudzoziemców obowiązuje jurysdykcja egipska.
Palestyna - coraz gorsze panowanie nad sytuacja przez Anglików, różne koncepcję nie zadowalały nikogo. Nic ostatecznie nie wyszło.
Wielka Brytania i Turcja były zainteresowane statusem quo na Bliskim Wschodzie.
Pakt Bliskiego Wschodu - Iran, Irak, Afganistan i Turcja - ścisła współpraca czterech uczestników. Oddzielna Stała Rada ministrów spraw zagranicznych. 8 VII 1937.
1936 - szeroka autonomia dla Syrii i Libanu. Spór z Turcją o okręg Hatay. Niepokoje Turcji o swoich rodaków w tym okręgu. Projekt Sandżaku Aleksandretty (LN) ogłoszony w 1937 przyjęty przez Francję i Turcję. Coś co przypomina Wolne Miasto Gdańsk.
Rozmowy turecko - francuskie, Francuzom bardzo zależy na przychylnej Turcji, ostatecznie powstaję Republika Hatay 2 IX 1938. Turcja zawarła sojusz z Brytanią, silny nacisk na Francję, która ostatecznie przekazuję Hatay Turcji - 23 VI 1939.