Okres w dziejach Rzymu	Królestwo (kon.VIIw.p.n.e do VI/V w.p.n.e.)
Okres Prawa rzymskiego	Prawo archaiczne
Cechu charakterystyczne	- silny związek prawa i religii - brak rozróżnienia między mos a ius - brak norm ogólnych, szukanie rozwiązań dla konkretnych przypadków
Rodzaj źródeł prawa	Prawo zwyczajowe - mores ad maiorum
Leges	Leges Regiae, Ius Papirianum -zebrane i spisane przez Papiriusa ogólne normy prawa zwyczajowego, głównie sakralnego
Juryści

Okres w dziejach Rzymu	Wczesna Republika (Vw p.n.e - poł III w.p.n.e.)
Okres Prawa rzymskiego	Prawo archaiczne
Cechu charakterystyczne	- wyodrębnienie prawa od religii, świecki charakter - oddzielenie prawa od zwyczaju - pojęciowe usamodzielnienie się prawa - jednolity charakter prawa prywatnego - ius Quiritium; zakres podmiotowy- obywatele rzymscy - początki ius praetorium - działalność pontyfików, jurysprudencja pontyfików, jednolitość interpretacji i stosowania prawa - twórcza interpretacja Ustawy XII tablic - początki nauczania i upowszechnianie się prawa - początki jurysprudencji świeckiej tzw. jurysprudencja kautelarna
Rodzaj źródeł prawa	Prawo zwyczajowe Prawo stanowione: ustawy, edykty magistratur
Leges	Ustawa XII tablic - 451-450 r. pne Lex Canuleia - 445 r pne - de conubio patrum et plebis Leges Liciniae Sextiae - 367 r pne - de preatore, de consule plebeio Leges Publiliae Philionis - 339 r pne - de plebiscites, de patrum auctoritate Lex Poetelia Papiria - 326 r pne - de nexis Ius Flavianum - 304 r pne - kalendarz sądowy i zbiór skarg procesowych Lex Hortensia - 287 r pne - odtąd plebiscita obowiązują powszechnie Lex Aquilia- 286 r pne
Juryści	Tiberius Coruncianus ( pontifex maximus)

Okres w dziejach Rzymu	Późna Republika ( poł III w pne - I w pne )
Okres Prawa rzymskiego	Prawo przedklasyczne
Cechu charakterystyczne	- brak jednolitości prawa prywatnego - zespoły, kompleksy norm prawnych, które wzajemnie się uzupełniają, ale i krzyżują - kryteria odróżnienia: *pochodzenie - ius civile- ius honorarium, *podmiotowy zakres zastosowania - ius - civile - ius gentium, - przeciwstawienie: prawo pozytywne a prawo natury - rozwój ius praetorium - EDYKT - senatu consulta od I w n.e uznawane są za żródła prawa stanowionego - szeroko zakrojona działalność jurystów- jurysprudencja świecka, jawna, silnie związana z praktyką uzyskuje charakter naukowy, autorytarny - rodzaje działalności jurystów - respondere, cavere, agere a także docere i instituere , udział w consiliach oraz działalność piśmiennicza
Rodzaj źródeł prawa	Prawo zwyczajowe Prawo stanowione: ustawy, edykty magistratur, uchwały senatu
Leges	Lex Silia et Lex Calpurnia - 204 r pne - de legis actione per condictionem Lex Cincia - 204 r pne - de donis et muneribus Lex Laetoria - ok.200 r pne - de circumscriptione adolescentium Lex Aebutia - ok.149 r pne- de formulis Lex Iulia - 90 r pne - de civitate Latinis et sociis danda Lex Plautia Papiria- 89 r pne Leges Corneliae - 81 r pne - de iniuriis Lex Cornelia - 67 r pne - de iurisidictione Lex Falcidia - 40 r pne - de legatis
Juryści	Sextus Aelius Paetus Catus (k) Marcus Portius Cato Licininaus Manius Mnilius (k) Marcus Iunius Brutus (p) Publis Mucius Scevola (k) Quintus Mucius Scevola (pm,k) C.Aquilius Gallus Servius Sulpicius Rufus (k) Alfenus Varus (k) Trebatius Testa O.Aelius Tubero

Okres w dziejach Rzymu	Pryncypat (I w pne - III w ne )
Okres Prawa rzymskiego	Prawo klasyczne
Cechu charakterystyczne	- rozkwit prawa - istnienie różnych mas prawa prywatnego- kryterium rozróżnienia jak w późniejszej republice pojawiają się tendencje ujednolicające - prawo cesarskie, źródłem jego są rozporządzenia cesarzy tzw.constitutiones principis; początkowo zaliczane do ius honorarium, ok. II w n.e. zrównanie ich mocy wiążącej z ustawami i tym samym zaliczono je do ius civile - rozróżnienie prawa zwyczajowego, które nadal miało istotne znaczenie oraz prawa stanowionego - zmierzch ius honorarium - 130 r. n.e Edykt Hadriana - kodyfikacja edyktów pretorskich dokonana przez Salviusa Iuliana, od tego czasu edykt mógł zostać zmieniony tylko wolą cesarza - rozkwit jurysprudencji, różnorodność literatury prawniczej, co do zasady o charakterze kazuistycznym i komentarzowym - novum w zakresie udzielania porad- ius respondedni auctoritate principis - I- II w n.e. - działalność Sabinianów i Prokulianów- naukowa i dydaktyczna, kontrowersje prawne - podokresy w jurysprudencji klasycznej: p.wczesnoklasyczny, p.średnioklasyczny, p.późnoklasyczny
Rodzaj źródeł prawa	Prawo zwyczajowe Prawo stanowione- ustawy, uchwały senatu, edykty magistratur, rozporządzenia cesarskie (edicta mandata, rescripta, decreta)
Leges	Lex Fufia Canina - 2 r pne - de manumissionibus Lex Aelia Sentia - 4 r ne - de manumissionibus Lex Papia Popea- 9 r ne - nuptialis s.c.Vellaeanum - 45 r ne - dotycząca intercesji kobiet s.c. Trebellianum - 56-57 r ne - dotycz.fideikomisów s.c.Macedonianum - 2 poł I w ne - dot. Zobowiązań filius familiae s.c.Pegasianum - 72 r ne - dot.fidei komisów Edykt Hadriana - 130 r ne- in.edictym perpetuum s.c.Tertulianum 129 r ne - dot. sukcesji kobiet s.c.Orphitianum- 178 r ne. - dot. sukcesji zstępnych Edykt Karakalli - 212 r ne- tzw.constituto Antoniana
Juryści	I w p.n.e - kon I w n.e M.A.Labeo-pbeo-p C.A.Capitos - s M.Sabinianus- s C.Cassius Longinus- s M.C.Nerva ojciec - p Prokulus - p kon I w n.e. - 180 r ne C.O.Iavonelus Priscus - s Pegasus - p Celsus ojciec- p L.Neratiu Priscus- p P.Iuventus Celsus syn- p P.Salvius Iulianus- s Ulpius Marcellus Q.Cervidus Scaevola Florentius Sextus Pomponius Gaius II w n.e - IV w n.e Aemilius Papinianus Iulius Paulus J.Rufinus Domitius Ulpianus A.Marcianus A.Marcer H.Modestinus

Okres w dziejach Rzymu	Dominat (III w n.e - 476r.ne/1453r)
Okres Prawa rzymskiego	Prawo klasyczne
Cechu charakterystyczne	- zanik twórczej jurysprudencji i ogólny upadek merytoryczny prawa - ujednolicenie różnych rodzajów prawa - ius civile oraz ius gentium, ius civile oraz ius honorarium - ius nature- znaczenie dogmatyczne, nowa chrześcijańska intepretacja - rozróżnienie: ius - pisma dawnych jurystów klasycznych i leges- rozporządzenia cesarskie, nowe rozporządzenia tworzyły tzw. ius novum lub ius extraordinarium, natomiast prawo z wcześniejszych okresów - ius antiquum lub ius vetus - ogromna ilość rozporządzeń, kontrowersji, stan niepewności prawnej, próby ustalenia obowiązujących reguł prawnych - 321,322 r ne - uznanie za obowiązujące niektórych pism Papiniana oraz wszystkich pism Paulusa - 426 r ne- konstytucja raweńska czyli tzw.ustawa o cytowaniu; przyznanie mocy wiążącej pismom: Gaiusa, Papiniana, Modestyna oraz ustalenie zasad rozstrzygania kontrowersji - wulgaryzacja prawa, następuje powrót do przednaukowego okresy prawa, ale także i pewne postępy, przejawiające się swobodniejszym charakterem umów, uelastycznieniem i większą swobodą w zakresie różnych działów prawa prywatnego prawo wulgarne powstało jako prawo zwyczajowe tzw.long consuetudo i tworzyło pewien kompleks norm - prawnicze szkoły państwowe w Berycie i Konstantynopolu, swoiste ośrodki naukowe rzymskiej jurysprudencji
Rodzaj źródeł prawa	Prawo zwyczajowe (zwane teraz „longa consuetudo”) Prawo stanowione- jedynym źródłem są konstytucje cesarskie zwane „leges”- nowe formy konstytucji - leges generales, rescripta oraz sanctiones pragmaticae
Leges	I ustawa o cytowaniu- 321 r ne II ustawa o cytowaniu- 327 r ne Konstytucja raweńska- 426 r ne Codex Theodosianus- 438 r ne
Juryści	Uczeni szkoły w Berycie (V-VIw) Eudoxius Patricius Thalaleus Anatolius Dorotheus Isidorus Uczeni szkoły w Konstantynopolu (VI w) Theophilius Theodorus Stephanos Tribonianus

---